• EnglishEnglish
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
هه‌ینی, ئازار 31, 2023
چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئێمە هەین…

    مەستی خەونی ڕووخان

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

  • شــیکار
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئێمە هەین…

    مەستی خەونی ڕووخان

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

  • شــیکار
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

كورته‌یه‌ك؛ له‌ مێژووی ته‌عریبی باشوری كوردستان

قوته‌یبه‌ فازڵ لەلایەن قوته‌یبه‌ فازڵ
شوبات 19, 2023
لە بەشی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی
0 0
A A
كورته‌یه‌ك؛ له‌ مێژووی ته‌عریبی باشوری كوردستان
0
هاوبەشکردنەکان
13
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر

پێویسته‌ پێناسه‌یه‌كی ته‌عریب بكه‌ین

ته‌عریب: بریتیە لە زاڵکردن و، داگیركاری و، فراوانخوازی بەرژەوەندی عەرەب و، فراوانکردنی سنور یان بەشێوەیەکی زۆرە ملێ بەسەر نەتەوەیه‌کی تردا، لە ڕێگه‌ی ڕاگوێزان، دەرکردن، گۆڕینی ناوی شوێن، ناسنامە و زمانی دایک، پاشان هاوورده‌كردن ونیشته‌جێ كردنی عه‌ره‌ب بۆ سه‌ر خاكی ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌.

ده‌رباره‌ی كورد، بەعەربەکردن بریتیە: لە نیشتەجێکردنی خەڵکی عەرەب بەشێوەیە تاک و کۆمەڵ لە سه‌ر خاكی کوردستان، هەروەها گۆڕینی ناوی شار و، گوند و، گەڕەک و، دامەزراوە فەرمی و، نا فەرمییەکان بۆ ناوی عەرەبی، ئەمەش بە مەبەستی گۆڕینی ڕاستیە نەتەوەییەکان بۆ بەرژەوەندی نه‌ته‌وه‌یی عه‌ره‌ب.

هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای دروستبوونی ده‌وڵه‌تی ئێراق به‌م شێوه‌یه‌ی ئێستای تا ئه‌م ساته‌ وه‌خته،‌ پرۆسه‌ی به‌عه‌ره‌بكردن نه‌وه‌ستاوه، به‌ڵكو هه‌ڵقه‌یه‌كی پێكه‌وه‌ گرێدراو بووه،‌ له‌ كوێدا به‌ هۆی كۆتایی هاتنی ڕژێمێكه‌وه‌ وه‌ستا بێت ده‌سه‌ڵاتی دوای ئه‌و له‌و خاڵه‌وه‌ ده‌ستی پێكردووه‌ كه‌ وه‌ستاوه‌.

ئه‌گه‌ر وه‌كو مێژوو، به‌ڵگه‌ مێژووییه‌كان سه‌یری ته‌عریبكردنی ناوچه‌ كوردستانییه‌كانی باشوری كوردستان بكه‌ین؛ ده‌بینین زۆربه‌ی ئه‌و ناوچانه‌ی ئێستا عه‌ره‌ب نشینن و بوونه‌ته‌ به‌شێك له‌ خاكی عه‌ره‌ب، سه‌رده‌مانێك كورد حوكمڕان و ده‌سه‌ڵاتداری بووه‌. عه‌ره‌ب وه‌كو میوان و هه‌ندێكجاریش وه‌كو په‌ناهه‌نده‌ هاتوونه‌ته‌ ئه‌و جێگایانه‌، هه‌مووی به‌ به‌ڵگه‌ی مێژوویی له‌ ئه‌رشیفی ناو مۆزه‌خانه‌ی عوسمانیه‌كاندا بوونی هه‌یه‌ و ماوه‌.

له‌ كتێبی‌(الاعتراف الجاسوس الانجلیزی) كه‌ ساڵی (1998) له‌ ئه‌سته‌نبوڵ چاپكراوه‌، باس لە باره‌ی دانیشتووانی دوو سه‌د ساڵ له‌مه‌وبه‌ری كوردستانی باشور ده‌كات، ده‌ڵێت: ”ویلایه‌تی موسڵ سه‌رجه‌می دانیشتووانه‌كه‌ی کوردن” ئه‌وكاته‌ ناوه‌ندی والیه‌ت خودی شاری موسڵ بووه‌، له‌ یه‌كێكی تر له‌ ئه‌رشیفی به‌ڵگه‌نامه‌كانی نێو مۆزه‌خانه‌ی عوسمانی له‌ ئه‌سته‌نبوڵ، زۆر به‌ ڕوونی باس له‌ شاری موسڵ و پێكهاته‌كانی ده‌كات، ده‌ڵێت ” له‌ نێو ناوه‌ندی شاری موسڵدا سه‌دوو بیست خانه‌واده‌ی عه‌ره‌ب بوونیان هەیە کە وه‌كو په‌ناهه‌نده‌ له‌ ترسی دوژمنداری په‌نایان بۆ هۆزه‌ كورده‌كانی نێو موسڵ هێناوه‌”.

ئه‌گه‌ر زیاتر وردبینه‌وه ‌و ڕۆبچینه‌ نێو لاپه‌ڕه‌كانی مێژووی ئێراق؛ ده‌بینین وڵاتێك به‌ ناوی ئێراقه‌وه‌ به‌م سنووره‌ی ئێستا له‌ هیچ سه‌رچاوه‌یه‌كدا بوونی نیه‌، گه‌وره‌ مێژوونووسانی عەرەب وه‌ك ( ابن اثیر، ابن خلدون، ئه‌لمه‌دائنی، بلاذری…) كاتێك باسی ئێراق ده‌كه‌ن له‌ باشوری تكریته‌وه‌ تا به‌سره‌ و، كه‌نداوی فارس به‌ ئێراق ناوزه‌د ده‌كه‌ن، باشوری كوردستان وه‌ك هه‌رێمی چیاكان یاخود هه‌رێمی كورده‌كان ناوی هاتووه‌.

تا ساڵی (1921) و كۆنگره‌ی قاهیره كه‌ تیایدا مه‌لیك فه‌یسه‌ڵ كرا به‌ پاشای ئێراق، كوردستان بەشێک نه‌بووه‌ له‌ عێراق، به‌ڵكو ویلایه‌تی موسڵ كه‌ زۆربه‌ی خاكی باشوری كوردستانی له‌ خۆ گرتووه‌ جێگه‌ی ململانێی نێوان ئێراق و توركیا بووه‌.

قۆناغەکانی تەعریب

ئه‌گه‌ر به‌ شێوه‌یه‌كی ڕێكخراوه‌یی و، سیسته‌ماتیك باسی قۆناغه‌كانی ته‌عریب بكه‌ین ئه‌وا ده‌بێت ته‌عریب به‌ چه‌ند قۆناغێك دابه‌ش بكه‌ین ئه‌وانیش:

قۆناغی یه‌كه‌م: له‌ دوای ده‌رهێنانی نه‌وته‌وه‌ ده‌ست پێده‌كات له‌ ناوچه‌ كوردنشینه‌كان، له‌ ساڵی (1927) کە تیایدا چەند هەزار ماڵە عەرەبێک هێنرانە کەرکوک بە هۆی دامەزراندنیانەوە لە کۆمپانیای نەوت وەک کارمەند.

قۆناغی دووه‌م: له‌ ساڵی (1936)ه‌وه‌ له‌ سەردەمی پاشایەتی، کاتێک “یاسین هاشمی” سەرۆک وەزیرانی ئێراق بوو، ده‌ست پێده‌كات، پاش ڕاكێشانی پرۆژه‌ی ئاودێری بۆ ناوچه‌ی حه‌ویجه‌ كه‌ تیایدا ئاسانکاریی زۆری پێشکەش بە خێڵە عەرەبەکانی دیوی ڕۆژئاوای زێی دیجلە کرد، تاوەکو بێن لە دیوی ڕۆژهەڵاتی دیجلە لە ناوچەی حەویجە پێگەدانێن، ئەویش بە لێدان ‌و ڕاکێشانی کەناڵێکی ئاو تاوەکو عەرەبەکان لە دەوروبەری کەناڵەکە بەروبومەکانیان بچێنن‌ و نیشتەجێبن، چه‌ند عه‌شیره‌تێكی عه‌ره‌ب وه‌كوو عه‌شیره‌ته‌كانی ( عوبید، جبور، ئه‌بوحه‌مدان) كه‌ ژماره‌یان زیاتر له‌ (27) هه‌زار عه‌ره‌ب ده‌بوون، به‌ ده‌م ئه‌م سیاسه‌ته‌وه‌ هاتن و له‌ ناوچه‌كه‌دا نیشته‌جێ بوون و مانه‌وه‌.

قۆناغی سێیه‌م: ئه‌مه‌ به‌ فراوانترین و مه‌ترسیدارترین قۆناغه‌كانی ته‌عریب داده‌نرێت، ئه‌ویش له‌ پاش كوده‌تای به‌عسیه‌كانه‌وه‌ له‌ ساڵی (1963) ده‌ست پێده‌كات، تا ڕووخانی ڕژێمی به‌عس له‌ ساڵی (2003).

له‌م قۆناغه‌دا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رنامه‌ ڕێژی ده‌ستكرا به‌ ته‌عریبی ناوچه‌ نه‌وتیەكان كه‌ بریتی بوو له‌:

1-ڕووخاندن و ڕاگوێزانی گونده‌ كوردیه‌كانی نزیك له‌ ناوچه‌ نه‌وتیه‌كان.

2-ڕاگوێزانی سه‌رجه‌م گونده‌ كورد نشینه‌كانی ناوچه‌ی دوبز و كه‌ندێناوه، دواتر‌ هێنان و نیشته‌جێكردنی عه‌ره‌ب له‌ جێگه‌یاندا.

3-دوورخستنه‌وه‌ی كارمه‌نده‌ كورده‌كان بۆ ناوچه‌كانی ناوه‌ڕاست و باشووری ئێراق.

4-هێنان و دامه‌زراندنی پۆلیس و كارمه‌ندی عه‌ره‌ب بۆ ناوچه‌كه‌.

قۆناغی چواره‌م: له‌ دوای ساڵی (2004)ه‌وه‌ دەست پێدەکات،‌ تا ئێستاش به‌رده‌وامی هه‌یه‌.

ناوچەکانی تەعریب

پرۆسه‌ی ته‌عریب جگه‌ له‌و قۆناغانه‌ بۆ چه‌ند ناوچه‌یه‌كیش دابه‌شبوو، ئه‌ویش له‌ سێ ناوچه‌دا خۆیده‌بینیه‌وه‌:

یه‌كه‌م: ڕاگوێزانی ناوچه‌ سنوریه‌ كوردنشینه‌كانی ئێراق و سوریا و توركیا، ئه‌ویش به‌مه‌به‌ستی دابڕانی كورده‌كانی باکور و باشور و ڕۆژئاوای كوردستان لەیەکتر.

دووه‌م: ڕاگوێزانی ناوچه‌ نه‌وتیه‌كانی كه‌ركوك، هه‌ولێر، موسڵ، ئه‌م شاڵاوه‌ لە ساڵی (1975)دا و لەسەردەمی “ئەحمەد حەسەن بەکر” جێبەجێکرا،  تێیدا ڕاگوێزان تەنیا ئەو گوندانەی گرتەوە کە ئەوکات نەوتیان تێدا دۆزرابۆوە کە ژمارەیان ٢٩ گوند بوو.

سێیه‌م: ده‌ركردنی كورد له‌و ناوچانه‌ی  ڕژێم ناوی لێنابوون ناوچه‌ ستراتیژیه‌كان،‌ بریتی بوون له‌ ˮ قه‌زاكانی خانه‌قین، مه‌نده‌لی، شێخان، ته‌لكێف، ته‌له‌عفه‌ر، شه‌نگال، زوممار، سیمێڵʻʻ.

جگه‌ له‌ هه‌موو ئه‌مانه‌، له‌ دوای كوده‌تاكه‌ی ساڵی (1963)وه‌ پرۆسه‌ی ته‌عریب فره‌ ڕه‌هه‌ندییه‌كی وه‌رگرت و فراوانتر ده‌ستی پێكرد، ئه‌وه‌ش له‌وه‌دا خۆی ده‌بینیه‌وه‌ چه‌ندین گروپی ئاینی و، مه‌زهه‌بی كورد به‌ عه‌ره‌ب ناونووس كران، له‌ تۆماره‌ فه‌رمیه‌كان و مامه‌ڵه‌كانی ده‌وڵه‌تدا به‌ عه‌ره‌ب هه‌ژمار كران له‌وانه‌ ” كوردانی ئێزدی، كاكه‌یی، شه‌به‌ك ” هه‌روه‌ها عه‌شیره‌ته‌كانی ” گه‌رگه‌ری، ساڵه‌یی، گێژ، كیكان” هه‌موو ئه‌مانه‌ كوردی ڕه‌سه‌ن بوون به‌ عه‌ره‌ب هه‌ژماركران و، به‌مه‌ش ڕێژه‌ی عه‌ره‌ب له‌ تۆماره‌ فه‌رمیه‌كانی ده‌وڵه‌تی ئێراقدا زیادی كرد و له‌ به‌رامبه‌ریشدا كه‌مبوونه‌وه‌ی ڕێژه‌ی كورد تۆمار ده‌كرا.

هه‌ر له‌و سه‌روبه‌نده ‌دا ڕژێمی به‌عس ڕێچكه‌یه‌كی ترسناكتری ته‌عریبی په‌یڕه‌و كرد؛ ئه‌ویش سه‌ندنه‌وه‌ی ناسنامه ‌و مافی هاوڵاتیبوون بوو له‌ كوردانی فه‌یلی، جگه‌ له‌وه‌ی ده‌ستی به‌سه‌ر سه‌رجه‌م ماڵ و موڵكیاندا ده‌گرت، له‌سه‌ره‌تای ساڵی (1968) تا ساڵی (1982) ئه‌م سیاسه‌ته‌ زۆر به‌ توندی كاریكرد، تیایدا زیاتر له‌ (200)هه‌زار كوردی فه‌یلی ناسنامه‌یان لێ وه‌رگیرایه‌وه‌، له‌ مافی هاوڵاتیبوون بێ به‌شكران.

ئه‌گه‌ر زیاتر به‌ سه‌رنجه‌وه‌ بڕوانین؛ ده‌بینین پرۆسه‌ی ته‌عریب زۆر به‌ وردی له‌ دوای ساڵی (1927) ه‌وه‌ كاری له‌سه‌ر شاری كه‌ركووك كردووه‌، ئه‌مه‌ش پرسیارێك ده‌هێنێته‌ پێشه‌وه‌ كه‌ ئایا بۆ شاری موسڵ باسی لێوه‌ ناكرێت؟

له‌ وه‌ڵامدا ده‌كرێت بڵێین: ” سیاسه‌تی ته‌عریب سیاسه‌تێكی زۆر ورده‌ كار له‌سه‌ر جێگه‌ و شوێنه‌كان ده‌كات و، مۆركی كوردانه‌ی ئه‌و شوێنانه‌ به‌ ته‌واوی ده‌گۆڕێت و، پاشان ده‌چێته‌ سه‌ر شوێنێكی تر و هه‌مان كاری له‌سه‌ر ده‌كات”.

سەرژمێریەکانی شاری کەرکوک

ئه‌گه‌ر سه‌یری سه‌رژمێرییه‌ یه‌ك له‌ دوای یه‌كه‌كانی شاری كه‌ركوك بكه‌ین؛ ده‌بینین ڕێژه‌ی كورد هه‌میشه‌ له‌و شاره‌دا به‌ره‌و دابه‌زین هاتووه‌، له‌ به‌رامبه‌ردا ڕێژه‌ی عه‌ره‌ب هه‌موو كات ڕوو له‌ هه‌ڵكشان بووه‌.

به‌ پێی ڕاپۆرتی لیژنه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی گه‌لان له‌ ساڵی (1925) دانیشتوانی كه‌ركوك به‌م ڕێژه‌یه‌ دابه‌ش بوو بوون:

1-كورد 63%

2-توركمان 19%

3-عه‌ره‌ب 18%

به‌ڵام به‌ پێی سه‌رژمێری ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێراقی كه‌مێك جیاواز بوو، ئه‌ویش به‌م شێوه‌یه‌: كورد (59.9%)، عه‌ره‌ب (19.5%)، توركمان (21%).

به‌ڵام كاتێك سه‌یری سه‌رژمێری ساڵی (1957) ده‌كه‌ین كه‌ كورد پێی قایله‌ و به‌ باشترین بژارده‌ی ده‌زانێت، بۆ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی كه‌ركوك ڕێژه‌كان گۆڕانكاریان تیادا به‌دی ده‌كرێت، به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رچاو و زۆر، ئه‌م سه‌رژمێرییه‌ له‌ به‌رواری (12/10/1957) ده‌ستی پێكرد و له‌ به‌رواری (15/12/1957) كۆتایی هات، له‌م سه‌رژمێرییه‌دا كۆی دانیشتوانی كه‌ركوك بریتی بوو له‌ (388839) كه‌س.

كۆی دانیشتوانی كورد له‌ پارێزگای كه‌ركوك بریتی بوو له‌: (187593)  كه‌س،‌ ده‌یكرده‌ (48%) ی دانیشتوانی پارێزگا‌كه‌.

كۆی دانیشتوانی عه‌ره‌ب بریتی بوو له‌: (109620) كه‌س، ده‌یكرده‌ (28%) ی دانیشتوانی پارێزگاكه‌.

كۆی دانیشتوانی توركمان بریتی بوو له‌: (83371)  كه‌س،‌ ده‌یكرده‌ (21%) دانیشتوانی پارێزگاكه‌.

سه‌رجه‌م كه‌مینه‌ نه‌ته‌وه‌یی و ئاینیه‌كانی تر به‌ ڕێژه‌ی (0.4%) دیاریكرابوو.

پارێزگای كه‌ركوك به‌ چه‌قی ته‌عریب كردن لە باشوری کوردستان هه‌ژمار ده‌كرێت، ده‌بینین هه‌ر له‌سه‌رده‌می ڕژێمی پاشایه‌تیه‌وه‌ پرۆسه‌ی ته‌عریبی به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو تیایدا چڕكراوه‌ته‌وه‌، ئه‌ویش به‌ دابڕاندنی چه‌ندین شاری كوردی له‌ پارێزگاكه‌، له‌سه‌رده‌می پاشایه‌تیدا ئه‌م شاره‌ كوردیانه‌ سه‌ر به‌ كه‌ركوك بوون كه‌ زۆرینه‌ كورد بوون ” قه‌ره‌حه‌سه‌ن، ئاڵتون كۆپری، شوان، كفری، كه‌لار، دووزخورماتوو، چه‌مچه‌ماڵ”.

به‌ڵام له‌ دوای ساڵی (1976)ه‌وه‌ ئەم شارانە كه‌ زۆرینه‌ی دانیشتوانه‌كه‌ی كورد بوون له‌ پارێزگای كه‌ركوك دابڕێندران، ئه‌وانیش بریتی بوون له‌ شاره‌كانی ” چه‌مچه‌ماڵ، كه‌لار، دووزخورماتوو، كفری “، هه‌روه‌ها قه‌زای ˮ زابیشʻʻ كه‌ عه‌ره‌ب نشین بوو خرایه‌ سه‌ر پارێزگای كه‌ركوك، به‌مه‌ش توانییان ڕێژه‌ی عه‌ره‌ب له‌ پارێزگاكه‌ و له‌سه‌ر تۆماره‌ فه‌رمییه‌كان زیاد بکەن، ئه‌م هه‌نگاوه‌ زۆر به‌ ڕوونی له‌ سه‌رژمێری ساڵی (1977) دا به‌ده‌ركه‌وت كاتێك ڕێژه‌ی عه‌ره‌ب بۆ (45%) به‌رزبووه‌وه‌ و، ڕێژه‌ی كورد بۆ (38%) دابه‌زی، به‌ڵام دواتر و له‌ سه‌رژمێری ساڵی (1997) ڕێژه‌كان یه‌كجار زۆر گۆڕانكاریان به‌ خۆوه‌ بینی به‌م شێوه‌یه‌:

1-عه‌ره‌ب (544596) كه‌س، ده‌یكرده‌ (72%) ی دانیشتوانی كه‌ركوك.

2-كورد (155861) كه‌س، ده‌یكرده‌ (21%) ی دانیشتوانی كه‌ركوك.

3-توركمان (50099) كه‌س، ده‌یكرده‌ (7%) ی دانیشتوانی كه‌ركوك.

ئه‌گه‌ر وردبینه‌وه‌ و بڕوانین بۆ ڕێژه‌ی نه‌ته‌وه‌كانی ناو پارێزگای كه‌ركوك، به‌ پێی سه‌رژمێرییه‌كان ئه‌وا له‌وانه‌یه‌ تووشی شۆك ببین، ده‌بینین له‌ ماوه‌ی كه‌متر له‌ سه‌ده‌یه‌كدا ڕێژه‌ی كورد له‌ شارێكی كوردستانی وه‌ك كه‌ركوك، به‌ ڕێژه‌ی (42%) كه‌میكردووه‌ و له‌ به‌رامبه‌ردا ڕێژه‌ی نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌بی نامۆ و، داگیركه‌ر به‌ شاری كه‌ركوكی كوردی به‌ ڕێژه‌ی (54%) زیادی كردووه‌، هه‌موو ئه‌مانه؛‌ به‌هۆی سیاسه‌تی ڕه‌گه‌ز په‌رستانه‌ی ڕژێمه‌ یه‌ك له‌ دوای یه‌كه‌كانی ئێراق و، ئیستعماری جیهانی و، په‌یمانی (سایكس – بیكۆ) به‌سه‌ر خاكی كوردستان و، خه‌ڵكی كوردستاندا هێنراوه‌. هەروەها  له‌ ماوه‌ی كه‌متر له‌ سه‌ده‌یه‌كدا به‌ ناوی چاكسازی له‌ یاساكانی كشتوكاڵ و، زه‌وی و زاریشەوە ده‌یان یاسا و هه‌مواری یاسا دژ به‌ پێكهاته‌ی كورد له‌ باشووری كوردستاندا ده‌ركراوه‌.

له‌ دوای ڕووخانی ڕژێمی به‌عس-ه‌وه‌ له‌ ساڵی (2003) شاڵاوه‌كانی ته‌عریب نه‌وه‌ستاوه،‌ به‌ڵكو به‌ شێوازێكی تر و، له‌ فۆڕمێكی نوێدا عه‌ره‌ب خۆی ڕێكخسته‌وه‌، ڕاگوێزان و ته‌عریبی خاكی كوردستانی ده‌ست پێكرده‌وه‌، ئه‌گه‌ر له‌سه‌رده‌می ڕژێمی به‌عس-دا ته‌نها ده‌وڵه‌تی عه‌ره‌بی ئێراق دژ به‌ كورد و خه‌ڵكی كوردستان ده‌جه‌نگا و خاكی داگیر ده‌كرد، ئه‌وا له‌ دوای نه‌مانی ئه‌و ڕژێمه‌وه‌ ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌یی و هێزه‌ شه‌ڕه‌نگێزه‌كانی ناوچه‌كه‌ یارمه‌تیده‌ر و، سه‌رپه‌رشتیاری داگیركردن و، ڕاگواستنی كورد ده‌كه‌ن.

ئه‌گه‌ر ڕژێمی به‌عس دوژمن و مه‌ترسی گه‌وره‌ بوو، هه‌ڕه‌شه‌ی له‌ بوونی كورد ده‌كرد، ئه‌وا ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێستای ئێراق و به‌ یارمه‌تی وڵاته‌ ئیمپریالیسته‌كان نه‌ك هه‌ڕه‌شه‌ له‌ بوونی كورد ده‌كه‌ن، به‌ڵكو ده‌یانه‌وێت هه‌موو كورد له‌ناو ببه‌ن، خاك و نیشتمانه‌كه‌ی هه‌ڵلوشن و به‌ عه‌ره‌بی بكه‌ن.

له‌ ئێستادا ده‌سه‌ڵاتدارانی به‌غدا هیچ پاساوێكیان نیه‌ بۆ ته‌عریبو ئه‌وه‌ی ده‌یكه‌ن ده‌ستدرێژیه‌كی ته‌واو نایاسایی و دوژمنكارانه‌یه و‌ هاتنه‌وه‌ی عه‌ره‌به‌ هاورده‌كان بۆ سه‌ر جوتیارانی كورد و په‌لاماردانی زه‌وییه‌كانیان، یاخود سوتاندنی ده‌غڵ و دانی جوتیاره‌ كورده‌كان به‌ پاڵپشتی هێزی سه‌ربازی، گه‌وره‌ترین پرۆسه‌ی ته‌عریبی نوێیه‌ كه‌ ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێراق ده‌رهه‌ق به‌ خاك و خه‌ڵكی كوردستان په‌یڕه‌وی ده‌كه‌ن.

ئه‌و عه‌ره‌بانه‌ی ئه‌مڕۆ پرۆسه‌ی ته‌عریب ده‌كه‌ن و، داگیركاری و، سوتاندن ئه‌نجام ده‌ده‌ن، هه‌مان ئه‌و عه‌ره‌بانه‌ن له‌سه‌رده‌می به‌عسدا ئه‌و كارانه‌یان ده‌كرد و ده‌ستخۆشییان وه‌رده‌گرت، ئه‌و كات به‌ناوی ده‌سه‌ڵاتداری و به‌ ئاشكرا ئێستا به‌ناوی دۆستایه‌تی و، پاساوی ده‌ستوورییه‌وه‌ ئه‌و كاره‌ ده‌كه‌ن.

جێی داخه‌! ئه‌مڕۆ نێو ماڵی كوردی هێنده‌ پته‌و و یه‌كگرتوو نیه،‌ وه‌ك هه‌میشه‌ ده‌رفه‌تی بۆ دوژمنانی كورد كردووه‌ته‌وه،‌ تا مه‌رامی داگیركاری خۆیان به‌ ئه‌نجام بگه‌یه‌نن، ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ له‌ ناوچه‌ دابڕێنراوه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی سنوری هه‌رێمی كوردستان ڕووده‌دات، له‌ ته‌عریب و داگیركاری زۆر، گه‌وره‌تره‌ له‌و ته‌عریبه‌ی له‌سه‌رده‌می ڕژێمی به‌عس-دا ئه‌نجامدراوه‌، له‌ ڕابردوودا به‌عس وه‌ك دوژمنێكی سه‌رسه‌خت مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ كورد ده‌كرد، به‌ڵام ئه‌مڕۆ ناسیۆنالیستی عه‌ره‌بی به‌ ناوی یاساوه‌ پاساو بۆ ته‌عریب ده‌هێنێته‌وه‌.

له‌ ئێستادا به‌ بیانووی هه‌ڕه‌شه‌كانی داعش، نائارامی جارێكی دی زۆر به‌ گه‌وره‌یی و فراوانی ته‌عریب له‌ ناوچه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان ده‌ستی پێكردووه‌ته‌وه‌، به‌ ده‌یان خێزانی عه‌ره‌ب ده‌هێنرێنه‌ ناوچه‌ كوردنشینه‌كان و خانوو موڵكیان له‌سه‌ر تاپۆ ده‌كرێت. ئێستا له‌ چه‌ندین شوێن و، به‌ تایبه‌ت له‌ (حه‌مدانیه‌، به‌رتله‌، دوزخورماتوو) گوندی(په‌لكانه‌) و گونده‌كانی تری سه‌ر به‌ ناحیه‌ی (سه‌رگه‌ڕان)ی قه‌زای دبز، ته‌نانه‌ت له‌ ناو سه‌نته‌ری شاری كه‌ركوك، كه‌ ناوچه‌ی نه‌وتین، عه‌ره‌به‌ شیعه‌كان به‌ پاره‌ی زۆر، زه‌وی و خانووی خه‌ڵكه‌ ره‌سه‌نه‌كه‌ ده‌كڕنه‌وه‌، به‌ مه‌به‌ستی ئه‌وه‌ی دیمۆگرافیای ناوچه‌كه‌ بگۆڕن و به‌ ته‌واوی بكه‌وێته‌ كۆنترۆڵی خۆیانه‌وه.

‌

له‌م قۆناغه‌دا باشترین بژارده‌ بۆ كورد، مانه‌وه‌ و، چۆڵنه‌كردنی ناوچه‌ كوردستانیه‌كانه.‌ هه‌روه‌ها ده‌بێت به‌رپرسانی كورد هه‌موو ڕێكاره‌ یاسایی و ده‌ستوریه‌كان بگرنه‌ به‌ر، بۆ پوچه‌ڵ كردنه‌وه‌ی ئه‌و هێڕشه‌ ناڕه‌وا و به‌رنامه‌ بۆ داڕێژراوه‌ی ده‌كرێته‌ سه‌ر ناوچه‌ كوردستانیه‌كان، به‌ مه‌به‌ستی داگیركردن و سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ و، سیمای كوردانه‌ی ئه‌و ناوچانه‌، هاوكات؛ پێویسته‌ هه‌موو جۆره‌ ئاسانكاری و،  یارمه‌تییه‌كی دارایی و ئاوه‌دانی بۆ ئه‌و ناوچانه‌ دابین بكرێت كه‌ هه‌ڕه‌شه‌ی به‌ عه‌ره‌بكردنیان له‌سه‌ره‌.

له‌ لایه‌كی تره‌وه‌؛ پێویسته‌ ده‌زگا و ڕێكخراوه‌ نێو نه‌ته‌وه‌ییه‌كان  له‌ دۆزی ئه‌و ناوچانه‌ ئاگادار بكرێنه‌وه،‌ كه‌یسه‌كه‌، بكرێته‌ كه‌یسێكی نێو ده‌وڵه‌تی و ڕای ڕێكخراوه‌كانی بۆ ساز بكرێت، هه‌روه‌ها پێشنیاری به‌ستنی كۆنگره‌ی نێو نه‌ته‌وه‌یی بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و دۆزه‌ له‌وانه‌یه‌ بژارده‌یه‌كی دروست و ڕه‌وا بێت،  چونكه‌ مانه‌وه‌ی ئه‌و دۆخه‌، نه‌ك له‌ زیانی دانیشتوانی ناوچه‌كه‌ ده‌بێت به‌ڵكو گه‌وره‌ترین زیانی مێژوویی و جوگرافیش به‌ دوای خۆیدا ده‌هێنێت.

سود له‌م سه‌رچاوانه‌ وه‌رگیراوه‌: 

1-تەعریب لە ئەجندایەکی مێژوویەوە بۆئەمڕۆ، گۆتاری (ئەنفالستان) ژمارە (٦)، زستانی ، ٢٠٠٩.

2-شاری کەرکوک لەنێوان ساڵانی ١٩٥٧- ١٩٧٧، دکتۆرنامەیەکی بەڵاونەکراوە.

3-مجلە كلیة الاداب ، جامعة بغداد ،العدد ،السابع والثلاثون.

4-ئەمنی ستراتیجی ئێراق و سێكوچكەی بەعسیان، سلێمانی، چاپی دووەم، 1999.

پۆستی پێشوو

كورد له‌ شانشینی ئه‌رده‌ن

پۆستی داهاتوو

كه‌ركوك و پێکەوەژیان

قوته‌یبه‌ فازڵ

قوته‌یبه‌ فازڵ

نووسه‌ر

پەیوەندیداری بابەتەکان

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

ئازار 26, 2023
33
کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

ئازار 26, 2023
8
نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

ئازار 20, 2023
19

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

شوبات 2023
د س W پ ه ش ی
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  
« کانونی دووهەم   ئازار »
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • EnglishEnglish
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە