كەس ناتوانێت لە داهاتوودا ببێتە سێبەری “حاجی قاسم“، ساڵانێك ئەو خێوێك بوو، دەنگۆی بە ئامانج كردن‌و غافڵكوژی بە دوا بوو، چوون بە هێواشی و پەنهان لە نێوان تۆڕی شارەكاندا “مانگی شیعی” لە كرمانەوە تا ئەوپەڕی باشووری لوبنان كوفركەلا و ناوچە هەڵایساوەكان لە هاتووچۆدا بوو. زۆر جار ڕكابەران و خۆشەویستانی شۆخیان بەم قسانە دەهات، بە باڵای توانا جۆاروجۆرەكانیدا لە خۆ پەنادان و شاردنەوە هەڵیاندەدا، چون هەمیشە ئەو دیمەنانەی كە “فەیەلەقی قودس“ لە سەر ڕابەری سێبەری دەچنی، پیشان نەدەرا مەگەر كاتێك خزمەتی بە ئامانجی سەربازی وتەیاركرن و بە پاڵەوان كردنی سولەیمانیدا كردبێت، مخابن كارە لە 2كانونی دووەمی 2020دا تەواو جیاوازبوو، كاتێك لە دەووروبەری فرۆكەخانەی بەغداد حاجی قاسم و كەژاوەكەی كران بە ئامانج، ئەمجارەیان هەواڵەكە دەنگۆ نەبوو، كوڕە كاراتی زانەكە “ لە دەوانی لاوایدا قاسم یاریزانێكی شارەزای كاراتی بوو“ دواكۆچی كرد بەرلەوەی دواچرپە بە گوێچكەیدا بچرپێنرێت.لە درێژەی نووسینەكەی لە سەر ئەم بابەتە نووسەر دەڵێت؛ حاجی قاسم لەم ساڵانەی دوایدا بە هۆی ڕۆلی میحوەری لە بواری سەربازی و سیاسیدا هێندە باوەڕی بە خۆ بوو كە باوەڕی وابوو ئەو لە دەرەوەی بە ئامانج گرتن و كوشتنە، تەنانەت ژمارەی پاسەوانەكانیشی كەم كردبۆوە. هەرگیز چاوەڕوان نەدەكرا كردەیەكی لەو شێوەیە ڕاستەوخۆ سەرۆكی ولایەتە یەكگرتۆكان سەرپەرشتی بكات! هاوكات نابێت ئەو دزەكردنان‌و كەلێنانە لە بیربكەین كە لە ڕابردوودا و لە بواری ئاسایشی ئێراندا ڕوویانداوە وەك تیرۆر كردنی زانای ئەتۆمی “موحسین فەخری زادە“ و بانگەشەی دزینی بەشێك لە مەلەفی ئەتۆمی وڵات لە لایەن دەزگای سیخوری ئیسرائیلەوە و …هتد.
ژیان و خانەوادەی قاسم سولەیمانی
لە 11ی ئاداری ساڵی 1957 لە كرمان لە دایك بووە، لە خانەوادەیەكی هەژار پێگەیشتووە، بابی حەسەن سلێمانی لە بواری گەشتیاریدا كاریكردووە، لە ڕابردوودا سوود مەندبووە لە شۆڕشی سپی“ ڕیفۆرمی كشتوكاڵ“ كە شا محمد ڕەزای پەهلەوی بانگەشەی بۆ كردو جێ بە جێی كرد، بەڵام مامە حەسەن دواتر نەیتوانی قەرزەكانی بداتەوە و كەوتە ژێر بارێكی قورسی داراییەوە، “قاسم“ ناچار بوو لە دەوورانی مێردمندالیدا لە بواری بیناسازیدا كاربكات، بەمشێوەیە لە كۆشی خانەوادەیەكی هەژارو پەراوێزخراودا گەورەبوو، بەڵام ئەو ژیانە ڕێگر نەبوو لە بەردەم حاجی قاسمدا تا خوێندنی ناوەندی تەواوبكات، دواتر لە بەشی پەیوەندی گشتی لە كۆمپانیایەكی ئاوی ناوچەیی لە كرمان دامەزرا، لێرەو “حاجی قاسم“ ئاشنابوو بە ژیان لە دەرەوەی گوند. ئارش باس لە ئەزموونی ژیانی سولەیمان دەكات لە ناوەندی شارەكاندا، بۆ یەكەمجار پەیوەندی نێوان ژن و پیاو و تێكڵاوبوونیانی لە شوێنە گشتێكاندا بینی، لە شاری “بەندەر عەباس“ لەو بوارەدا زیاتری بینی و دیدگای فراوانتربوو، لە بیست ساڵیدا دەرگایەكی بە ڕوودا كرایەوە كەپێشتر نەیدیبوو، لێرەوە لە سەر دەستی كوڕە مامەكەی “ ئەحمەد“ فێری كاراتی بوو، لە داهاتوودا ئەو كایەیە ڕۆڵی لە ژیانی سەركردەی سێبەرداهەبوو.جارێكی تر نووسەر باس لە نزیك بوونەوەی سولەیمانی دەكات لە ژینگەی ئاینی، بەڵام ئەو لە ڕۆژانی نارەزایەتێكانی دژ بە شای “ئێران“ بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ تێكەڵا بە ڕووداوەكان نەبوو. تێكەڵاوبوونی بە سیاسەت دەگەڕێتەوە بۆ “ شەهید قمباب“ پیاوی ناوداری ئاینی كە ساواك ناچاریان كرد بە نیشتەنی زۆرەملێ و بە ناچاری لە كرمان گیرسایەوە.
ناڕەزاییەكانی دژ بە شا-و ڕاپەرینی گەلانی ئێران
“ئارش عەزیزی“ ئاماژە دەكات، ئەوكات سولەیمانی تەمەن بیست ساڵا هێندە سەرقاڵی دوا ڕۆژ و ئاراستەكردنی ڕێگاكانی ژیانی خۆی بووە، ئەوەندە بەشدار نەبووە لە ڕێبازی شۆڕشی ئیسلامی لە ئێراندا، بۆ جیاوازی یان گاڵتە جاڕی قەدەر دوای چل ساڵا لە شۆڕشی ئیسلامی، جارێكی تر “قاسم سولەیمانی“ بە پاساوی دەست تێوەردانی دەرەكی بەر بەستێكی پتەو بوو لە ڕووی ملێونان گەنج كە ڕوو بە ڕووی دەسەڵاتی ستەمكار و گەندەڵا لە سوریا، لوبنان و ئێراقدا ڕاپەڕین، شایەد ئەو بۆی قووت نەچێت كە لاوانێك لە بیستەكانی تەمەنیاندان و پڕچەك نین، یاخود لە دەرەوەی هێزی ڕامیاری، ئاینی و سەربازیەوەن و هەوڵدەدەن ڕوو بە ڕووی ستەمكاران بوەستنەوە، چۆن كاری لەو شێوە ڕوو دەدات لە كاتێكدا ئەو یەكێكە لە سەركردە دیارەكانی، تا ئەمڕۆ هەڤاڵان و هاوكارانی سولەیمانی شۆخییان بەتوانای ئەو لاوە ڕاپەڕیوانە دێت لە بەیروت و بەغداد كاتێك ناڕەزایەتی دەردەبڕن، ئەوان ناتوانن تێبینی ئەوكارە بكەن ئەو گەنجانە كە لە دەیەیی دووەمی تەمەنیاندان زیاتر سیاسین هاوكاتی ئەو چركە ساتەی ئێرانی شۆڕشگیڕ لە مێژوودا ڕاپەری. كەسانی هاوشێوەی “سولەیمانی” تێكەڵا بە شۆڕش بوون، چونكە لە ژیانیاندا ڕووداوێكی تایبەت بوو، ئەوان لاو بوون و دەرگا لە بەردەمیاندا واڵا بوو تا بتوانن ڕۆڵی خۆیان لە مێژوودا بگێڕن، لەم چركە ساتەدا “سەدام حوسێن“ هێرشی كردە سەر ئێران، ئەوانیش ناچاربوون بەرگری لە نیشتمان بكەن، هاوكات ئەوەكارەش هەلێك بۆ ڕژێمی ئێران تا گەنجان لە دەوری خۆیی كۆبكاتەوە، وەك ئیمام ئاماژەی بۆ كردبوو جەنگ بە ڕزگاركردنی قودس و بە تێپەربوون بە كەربەلادا كۆتایی دێت، ئیمام چەند جارێك لە نووسینەكانیدا ئاماژەی بۆ ئەم دەستەواژەیە كردبوو. لەم بوارەدا “عەزیزی“ باس لەو هەوڵەی “حاجی قاسم“ دەكات بۆ تێكڵابوونی بە پاسەوانانی شۆڕش لە ساڵی 1980دا، بەڵام سەركەوتوو نابێت، چونكە دەم و چاوە شەرمنەكەی و پتەوی لاشەی وەك یاریزانێكی كاراتی، ڕەنگە ئەو شۆڕشگیرەیان دروست نەكردبی كە جێگای باوەڕبێت، بەڵام دواتر لە نێو كۆمەڵێكی سێ سەد كەسیدا لە كرمانەوە بەڕێكەوت بۆ بەرەكانی پێشەوەی جەنگ دژ بە ئێراق.
شەڕ دژی مادەی هۆشبەر لە سنوورەكانی ئەفغانستان
كاتێك ئاگر بەست لە نێوان (ئێراق و ئێران)دا واژۆكرا، شەڕەكانی سولەیمانی تەواو نەبوو، دەستی كرد بە جەنگ دژ بە بازرگانانی مادەی هۆشبەر لە سنووری ئەفغانستان، وەك سەربازێكی بە ئەزموون لە بەرەكانی جەنگدا لە قاسم سولەیمانیەوە بوو بە حاجی قاسم، لەو ساتانەدا دیدگای فراوانتربوو لە مەڕ كارو باری هۆزە ئەفغانی ئێرانێكانەوە، پەیوەندی لە تەك هۆزە كۆچەرێكانی سەرسنووردا بەست، توانی پەیوەندیەكی نافەرمی لە تەك دانیشتوانی ناوچەكەدا درووست بكات و ببێتە جێگای باوەڕیان. ساڵی 1996 ناكۆكی لە تەك تاڵەیباندا بۆ دروستبوو، ئەو كاتانەی ئەوان لە دەرگاكانی “كابول“ بوون، سولەیمانی وەك فارسێك لە دەرەوەی ئەفغانستان و بێ ئەوەی هیچ پۆستێكی فەرمی ئاشكرایی هەبێت، وەك ئارش ئاماژەی بۆ دەكات لە نێوان حاجی و سەركردەی سیبَەر لە هاتووچۆدا بوو، هەوڵی زۆریدا تا “بورهانەدین ڕەبانی“ و شا-مەسعود قەناعەت پێ بكات بەرگری بكەن، ئەو پشتگیریان دەكات و لە كۆتایشدا پێویستە ئێران لە ئەفغانستان بچنە دەرێ.بە گەڕانەوە بۆ ساڵی 2001، كوڕی “حەسەن سولەیمانی“ كە لە خانەوادەیەكی هەژاری قەردار پێگەیشتبوو، لە پەراوێزی ڕووداوەكانی ساڵانی حەفتاكان و دوای شۆڕشدا گوزەراندبووی، ئێستا وەرەقەیەكی بەهێزی ئێرانە، هەلێكیشە ئەمریكا “دوژمنە سەر سەختەكەی“ لە جەنگێكدا بەشداری پێ بكات تا لە تالیبان دوژمنی هاوبەشیان ڕزگاری بێت، بە شێوە و سەنگی جیاواز بەر ژەوەندی هەرتك لا بەدەست بهێنن، گوزارشتەكە ئارش بەكاریهێناوە:- سولەیمانی بە شوێنكەوتەی دیپلۆماسی وڵات “شێوە سیستەماتیكەكەی“ دیبلۆماسی عەسكەری بەكارهینا، چۆن حاجی قاسم خزمەتگوزاری سەربازی دیاری لە مەیداندا بۆ پشتگیری جەنگی “ئەمریكا“ دژ بە “تاڵیبان“ دابینكردووە، ئێرانی وەك دەوڵەتێكی هەرێمی خاوەن دەسەڵات پیشانداوە كە سوپایەكی غەیرە نیزامی بەڕێوەدەبات، پێكهاتەكەی فرە ڕەگەزە، مەرجەعیەتێك بەڕیوەی دەبات ئەویش جێ نشینی شارەزایە، بەڵام ئەم هاوكارییانە نەبوونە پاساو بۆ ئەوەی ئێران لە میحوەری شەڕبكاتە دەرەوە، وەك لەو وتارەی ساڵی 2002 “جۆرج بۆش“دا ئاماژەی بۆ كرابوو، ئەو كارانە بنەمایەك بوو بۆ پەیوەندی نێوان دوو وڵات لە داهاتوودا‌و گۆڕپانەكەیشی ئێراقە، دواتر عەزیزی بە دوور و درێژی باسی ئەو لایەنە دەكات كە سولەیمانی بەڕێوەی دەبات.
پێكەوە ژیانی ئەمریكا و ئێران
لە بەغداد، ئەمریكا و ئێران پێكەوە دەژین، بەڵكو بە شێوەیەكی بێ پێشینە هاوكاری یەكتری دەكەن و تێكەڵا بە یەكتر دەبن، لە كاتێكدا دوای ئەوەی بە بڕیارێكی ستەمكارانە ئەمریكا كارو و باری ئێراقی بەڕێوەدەبرد و خەریكی بونیاد نانەوەی دەوڵەت، سوپا و دەزگا ئەمنێكان بوو. هاوكات حاجی قاسمیش خەریكی دروستكردنی ژێرخانی دەسەڵاتی ئێرانی بوو لە ئێراقدا، لە مكارەشدا پشتی بە دەستەواژەیەكی ئیمام دەبەست كە دەڵێت: ڕێگای ڕزگاری قودس بە كەربەلادا تێ پەڕدەبێت، مەبەستی هیلالی شیعی بوو كە دوو دەیە بەر لەو ڕۆژگارە لە تارانەوە نەخشە ڕێژی بۆ دەكرا. بەمشێوەیە “ئێران“ لە شارەكانی نەجەف و كەربەلا دەستیكرد بە دامەزراندنی دامەزراوەیەك بۆ چاودێری شوێنە پیرۆزەكان، لە تەك نەخشەساز و هونەرمەندەكاندا، بارگرانیەكەیدا بە سەر شانی پیاوانی فەیەلەقی قودس. لە كاتێكدا حزبی دەعوە و فەیلەقی بەدر لە ڕۆژانی شەر لە تەك ئێراقدا هاوشانی ئێرانێكان دەجەنگان، دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام ئەندامانی ئەو دوو حیزبە تێكەڵا بە كاری دەوڵەت بوون. سەركردەی فەیلەقی قودس پێویستی بە كۆششی زۆر نەبوو تا لە “ئێراق“ جێگای خۆیی بكاتەوە، بە گەیشتنی مالیكی بە دەسەڵات سلێمانی لە ناوەندی بڕیادا ئامادەبوو، تاوەكو دواتر دەسەڵاتی كەمەندكێش بكاتە ناو دامەزراوەكانی ئاسایش، ڕامیاری و سەربازی لە ئێراقدا، هاوكات دروشمی دژ بە ئیستكباری جیهانیشی بەرزكردبۆوە. سەرۆكی ئەو كاتی ئێران “ئەحمەدی نەژاد“یش هاوكاری بوو، لەم پێناوەشدا سەردانی ئەمریكای لاتینی كرد.لەمكاتەدا (ئێران و ئەمریكا) وەك دوو دەوڵەتی كۆڵۆنی ڕێككەوتبوون لەسەر پێكەوە ژیان بەشێوەیەك بەرژەوەندی هەردوو لا دەستبەر بكات، چونكە “حاجی قاسم“ دوا وتە بوو لە گوێچكەی مالكیدا، بەڵام لە ئێراقدا كاروانی “قاسم سولەیمانی“ چیرۆكێكی دیكەی هەبوو، چونكە ئەو پیاوە بە ئاشكرا جەختی دەكردەوە سەر پێكهاتە تائیفێكان.
فەرمانڕەوای ئێراق و هاوبەشی ئەمریكا
بە مشێوەیە “حاجی قاسم“ بوو بە حاكمی نهێنی ئێراق و هاوبەشێكی ئەمریكا لە یەكێك لە دەوڵەمەندترین وڵاتانی عەرەبیدا، ئارش عەزیزی لە كتاوەكەیدا لێدوانێكی سلێمانی دەگێرێتەوە كە لە ڕێگای سەرۆكی پێشووی عێراق جەلال تالەبانیەوە بە ژەنەراڵ پاترویسی گوتبوو: كێ سیاسەتی ئێران لە ئێراق، سوریا، باشوری لوبنان كەرتی غەزەدا تا قوڵایی ئەفغانستان دادەڕێژێت. بەڵام قورسترین گۆڕانكاری دەركەوتنی داعش و داڕامانی سوپای ئێراق بوو، سولەیمانی بە خێرایی ئەم دەرفەتەی قۆستەوەو دەستیكرد بە دامەزراندنی “حەشدی شەعبی“ كە سوپایەكی غەیرە نیزامییە و هەریەك لە (هادی عامری و ئەبومەهدی موهەندیس)ی كرد بە سەر پەرشتیاری، هەردوو سەركردە بە پیاوانی دەرەكی حەرەس سەوری ئێران ناودەبرێن، توانای مادی لە ئێران و ئێراق بۆ ئەو سوپایە دابینكردو كەڵكی لە هاوپەیمانی ناو دەوڵەتی وەرگرت بۆ شەری دەوڵەتی ئیسلامی بە سەركردایەتی ئەمریكا. بەڵام حەشد پێكهاتەیەكی یەكانگیر نەبوو، لە سەر سولەیمانی پێویست بوو لە تەك ناوەندەكانی بڕیادا بە تایبەت شیعەكان چەند بەشێك بۆ سوپای حەشد دامەزرێنێت، بۆیە بەشی سەدر، مەرجەعیەت و سولەیمانیشی لێ پێكهێنان، كەتائیبی حزب والله كۆپی حیزب والله ی لوبنانە، هەروەها لە یەزیدی، سونە و مەسیحێكانیش هێزی پێكهێنا، ئەگەرچی ئەم هێزانەی دوایان بۆ ڕووپۆشكردنی نیشتمانی ئەو هێزانەبوو، دەنا ڕۆڵی بەرچاویان نەبوو. ئەوی لە كاروانی ڕابەری قاسمی سولەیمانیدا زیاتر بەرچاوە لێهاتووی ئەو نییە لە بواری سەربازیدا، هێندە بێ هاوتای ئەوە لە ڕاكێشان و ئامادەباشی گەنجاندا بۆ بەرەكانی جەنگ. بەمشێوەیە هاوشێوەی تاڵیبان بە هاوكاری “ئەمریكا“ ئێران بەسەر داعشدا سەركەوت، هاوكات ئێراق ڕزگاری نەبوو، لە ئێستادا سەروەری وڵات پێشل دەكرێت، گەنجینەی وڵات هێندەی نەماوە خاڵی بێت، لە هەركات زیاتر نركەی تایەفی لە وڵاتدا بەرز دەبێتەوە، دانیشتوان بە سەر ئاین و ئاینزاو تایەفەی جۆراوجۆردا دابەشبوون
