• EnglishEnglish
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
سێ شه‌ممه‌, ئازار 21, 2023
چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    زانست بەبێ ئەخلاق

    ئەمریکا لە کارتی هێزەوە بۆ کارتی دۆلار

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایبوونەوە لەگەڵ رژێمی سوریا لەنێوان چەندین چەمکدا

    ئاسایبوونەوە لەگەڵ رژێمی سوریا لەنێوان چەندین چەمکدا

    قۆناغێکی دیکەی تەعریب لەکەرکوک

    قۆناغێکی دیکەی تەعریب لەکەرکوک

    ساڵێکی تر هات و هێشتا هەڵەبجە بێ نازە

    ساڵێکی تر هات و هێشتا هەڵەبجە بێ نازە

    ڕەنگە هاوردەی وزەی ئێراق لە ئێرانەوە کۆتایی پێبێت

    نەخشەی وزەو جیۆپۆلەتیکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    چۆنیەتی پێكهێنانی (استحداث)ـی پارێزگای نوێ لە ئێراق

    چۆنیەتی پێكهێنانی (استحداث)ـی پارێزگای نوێ لە ئێراق

    تایبه‌تمه‌ندی كێشه‌ داراییه‌كانی کوردستان

    رووداوه‌كه‌ی بۆرسای توركیا، سته‌مێكی رێكخراو

  • شــیکار

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

    ئاڵنگارییەکانی بەردەم دیموکراسی‌ تەوافوقی لە ئێراق

    ئاڵنگارییەکانی بەردەم دیموکراسی‌ تەوافوقی لە ئێراق

    جیابوونەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی

    جیابوونەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی یەکەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی یەکەم

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی یه‌كه‌م

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی یه‌كه‌م

    نوێترین بەڵگەنامەی نهێنی ئەرشیفی ڕووسیا

    نوێترین بەڵگەنامەی نهێنی ئەرشیفی ڕووسیا

    ئه‌مریكاییه‌كان ده‌یانه‌وێت چ جۆره‌ ئێراقییه‌ك دروست بكه‌ن؟

    ئه‌مریكاییه‌كان ده‌یانه‌وێت چ جۆره‌ ئێراقییه‌ك دروست بكه‌ن؟

    ناکۆکییەکانی نێو ماڵی بزووتنەوەی تاڵیبان

    ناکۆکییەکانی نێو ماڵی بزووتنەوەی تاڵیبان

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەلێکساندر ژابا و مەلا مەحموودی بایەزیدی

    ئەلێکساندر ژابا و مەلا مەحموودی بایەزیدی

    ئەلفبێی کوردی یان ئەلفبێی لاتینی

    ئەلفبێی کوردی یان ئەلفبێی لاتینی

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد چۆن ده‌رفه‌تی‌ ده‌وڵه‌تی له‌ده‌ستدا؟

    كورد چۆن ده‌رفه‌تی‌ ده‌وڵه‌تی له‌ده‌ستدا؟

    كورد وردە خێڵە، نەتەوە نیە!

    كورد وردە خێڵە، نەتەوە نیە!

  • چاوپێکەوتن

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

    ئاڵنگارییەکانی بەردەم دیموکراسی‌ تەوافوقی لە ئێراق

    ئاڵنگارییەکانی بەردەم دیموکراسی‌ تەوافوقی لە ئێراق

    جیابوونەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی

    جیابوونەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی یەکەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی یەکەم

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی یه‌كه‌م

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی یه‌كه‌م

    نوێترین بەڵگەنامەی نهێنی ئەرشیفی ڕووسیا

    نوێترین بەڵگەنامەی نهێنی ئەرشیفی ڕووسیا

    ئه‌مریكاییه‌كان ده‌یانه‌وێت چ جۆره‌ ئێراقییه‌ك دروست بكه‌ن؟

    ئه‌مریكاییه‌كان ده‌یانه‌وێت چ جۆره‌ ئێراقییه‌ك دروست بكه‌ن؟

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    زانست بەبێ ئەخلاق

    ئەمریکا لە کارتی هێزەوە بۆ کارتی دۆلار

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایبوونەوە لەگەڵ رژێمی سوریا لەنێوان چەندین چەمکدا

    ئاسایبوونەوە لەگەڵ رژێمی سوریا لەنێوان چەندین چەمکدا

    قۆناغێکی دیکەی تەعریب لەکەرکوک

    قۆناغێکی دیکەی تەعریب لەکەرکوک

    ساڵێکی تر هات و هێشتا هەڵەبجە بێ نازە

    ساڵێکی تر هات و هێشتا هەڵەبجە بێ نازە

    ڕەنگە هاوردەی وزەی ئێراق لە ئێرانەوە کۆتایی پێبێت

    نەخشەی وزەو جیۆپۆلەتیکی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    چۆنیەتی پێكهێنانی (استحداث)ـی پارێزگای نوێ لە ئێراق

    چۆنیەتی پێكهێنانی (استحداث)ـی پارێزگای نوێ لە ئێراق

    تایبه‌تمه‌ندی كێشه‌ داراییه‌كانی کوردستان

    رووداوه‌كه‌ی بۆرسای توركیا، سته‌مێكی رێكخراو

  • شــیکار

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

    ئاڵنگارییەکانی بەردەم دیموکراسی‌ تەوافوقی لە ئێراق

    ئاڵنگارییەکانی بەردەم دیموکراسی‌ تەوافوقی لە ئێراق

    جیابوونەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی

    جیابوونەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی یەکەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی یەکەم

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی یه‌كه‌م

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی یه‌كه‌م

    نوێترین بەڵگەنامەی نهێنی ئەرشیفی ڕووسیا

    نوێترین بەڵگەنامەی نهێنی ئەرشیفی ڕووسیا

    ئه‌مریكاییه‌كان ده‌یانه‌وێت چ جۆره‌ ئێراقییه‌ك دروست بكه‌ن؟

    ئه‌مریكاییه‌كان ده‌یانه‌وێت چ جۆره‌ ئێراقییه‌ك دروست بكه‌ن؟

    ناکۆکییەکانی نێو ماڵی بزووتنەوەی تاڵیبان

    ناکۆکییەکانی نێو ماڵی بزووتنەوەی تاڵیبان

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەلێکساندر ژابا و مەلا مەحموودی بایەزیدی

    ئەلێکساندر ژابا و مەلا مەحموودی بایەزیدی

    ئەلفبێی کوردی یان ئەلفبێی لاتینی

    ئەلفبێی کوردی یان ئەلفبێی لاتینی

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد چۆن ده‌رفه‌تی‌ ده‌وڵه‌تی له‌ده‌ستدا؟

    كورد چۆن ده‌رفه‌تی‌ ده‌وڵه‌تی له‌ده‌ستدا؟

    كورد وردە خێڵە، نەتەوە نیە!

    كورد وردە خێڵە، نەتەوە نیە!

  • چاوپێکەوتن

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

    ئاڵنگارییەکانی بەردەم دیموکراسی‌ تەوافوقی لە ئێراق

    ئاڵنگارییەکانی بەردەم دیموکراسی‌ تەوافوقی لە ئێراق

    جیابوونەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی

    جیابوونەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی یەکەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی یەکەم

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی یه‌كه‌م

    پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی یه‌كه‌م

    نوێترین بەڵگەنامەی نهێنی ئەرشیفی ڕووسیا

    نوێترین بەڵگەنامەی نهێنی ئەرشیفی ڕووسیا

    ئه‌مریكاییه‌كان ده‌یانه‌وێت چ جۆره‌ ئێراقییه‌ك دروست بكه‌ن؟

    ئه‌مریكاییه‌كان ده‌یانه‌وێت چ جۆره‌ ئێراقییه‌ك دروست بكه‌ن؟

چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی شــیکار

ئیسلامییه‌كان له‌سه‌رده‌می دیموكراسییدا و به‌دو له‌سه‌رده‌می جاهیلیدا

یەکەی وەرگێڕان لەلایەن یەکەی وەرگێڕان
شوبات 27, 2023
لە بەشی شــیکار
0 0
A A
ئیسلامییه‌كان له‌سه‌رده‌می دیموكراسییدا و به‌دو له‌سه‌رده‌می جاهیلیدا
0
هاوبەشکردنەکان
2
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر

(ئیسلامییه‌كان له‌سه‌رده‌می دیموكراسییدا و به‌دو له‌سه‌رده‌می جاهیلیدا(1)) 

“له‌یه‌كچوون له‌ به‌ها و ڕه‌فتاردا!”

له‌وانه‌یه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ تووشی سه‌رسووڕمانت بكات، یان باوه‌ڕ نه‌كه‌یت به‌وه‌ی له‌ به‌ها و ڕه‌فتاری نێوان دوو كۆمه‌ڵه‌ كه‌ ماوه‌ی نێوانیان زیاتر بێت له‌ (1500) ساڵ، لێكچوون و چوونیه‌كی هه‌بێت، ئه‌وه‌ی یه‌كه‌م هێشتا ئایینی ئیسلامی نه‌ناسیووه‌، به‌ڵام ئه‌و قه‌واره‌ و حیزبانه‌ی كه‌  ناونیشانی ئیسلامییان پێوه‌یه‌ له‌سه‌رده‌می شارستانێتییدا ده‌ژین!

ناونیشانه‌كه‌‌ی سه‌ره‌وه‌، وتارێكی ڕۆژنامه‌وانیی نییه‌، به‌ڵكو شیكردنه‌وه‌یه‌كه‌ له‌ ڕوانگه‌ی كۆمه‌ڵناسییه‌وه‌، له‌ سه‌ره‌تاوه‌ به‌ دیاریكردنی به‌های به‌دو(بیاباننشین) له‌سه‌رده‌می نه‌زانین(جاهلیی)دا ده‌ست پێده‌كه‌ین و، پاشان به‌راوردیان ده‌كه‌ین و خاڵی هاوبه‌شیان دیاری ده‌كه‌ین.

“به‌د‌و… ده‌مارگیریی”

به‌د‌و، له‌ سه‌رده‌می پێش بانگه‌وازی محه‌مه‌دی په‌یامبه‌ر بۆ ئیسلام  به‌ (ڕۆحی هۆزگه‌رایه‌تیی)ده‌ناسێنران؛ واته‌ ئینتیما و پشتگیریكردن بۆ هۆزه‌كه‌ی، ئیتر هۆزه‌كه‌ی له‌سه‌ر حه‌ق بێت یاخود ناحه‌ق. تاكی به‌دو له‌سه‌رده‌می پێش په‌یدابوونی ئیسلام(الجاهلیه‌)دا، مه‌رد و زیره‌ك و خه‌مخۆری ئه‌ندامانی هۆزه‌كه‌ی بووه‌، دوژمنێكی سه‌رسه‌ختی تاكه‌كانی هه‌ر هۆزێكی تر بووه‌ كه‌ هه‌ڵوێستێكی نه‌رێنی به‌رامبه‌ر به‌هۆزه‌كه‌ی ئه‌و نواندبێت.

(ڕۆحی هۆزایه‌تیی یان هۆزگه‌رێتی)له‌ چه‌مكه‌ زانستییه‌ نوێیه‌كاندا به‌رامبه‌ره‌ به‌ ده‌مارگیریی (التعصب-Prejudice)‌، مه‌به‌ست له‌ ده‌مارگیریی: ئاراسته‌یه‌كی نه‌رێنیی بێبه‌هانه‌یه‌ به‌رامبه‌ر به‌ تاك، له‌سه‌ر بنه‌مای ئینتیمای بۆ هۆزێك یان گروپێك كه‌ ئایین یاخود ئایینزا یان ڕه‌چه‌ڵه‌كێكی جیاوازی هه‌یه‌؛ وه‌یاخود ئاراسته‌یه‌كی دوژمنكارانه‌یه،‌ دژ به‌ گروپێكی دیاریكراو، به‌كه‌م سه‌یركردنی كۆمه‌ڵه‌یه‌كه‌ یان كه‌مكردنه‌وه‌ له‌ به‌ها یان توانا یان ڕه‌فتار یاخود تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی، داوه‌ریكردنی نالۆژیكییه‌ ده‌رباره‌ی كۆمه‌ڵه‌یه‌ك كه‌ هیچ بنه‌مایه‌كی واقیعی نه‌بێت.

زانایانی كۆمه‌ڵناسیی(ئیبن خه‌لدون، عه‌لی وه‌ردی و نیكڵسۆن…) پێیانوایه‌ كه‌ شه‌ره‌فی به‌ده‌وی، ئه‌وه‌ به‌سه‌ر تاكدا ده‌سه‌پێنێت ‌ له‌ خۆشی و ناخۆشیدا له‌گه‌ڵ خزمانیدا بێت، له‌مه‌دا بیرۆكه‌ی به‌د‌و، ئه‌وه‌یه‌ ئاماده‌ی ڕزگاركردنی ئه‌ندامانی هۆزه‌كه‌ی بێت، به‌بێ ئه‌وه‌ی پرسیار له‌ هۆكار بكات. ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ به‌د‌وی سه‌رده‌می نه‌زانی و پێش هاتنی ئیسلامی پێ وه‌سف ده‌كرێت. ئه‌و پێیوایه‌ كه‌ هۆزه‌كانی تر له‌ هۆزه‌كه‌ی ئه‌م كه‌مبایه‌خترن و ئه‌و له‌سه‌ر حه‌قه‌ هه‌تا له‌ ناخیشیدا ئه‌وه‌ بزانێت كه‌ له‌سه‌ر حه‌ق نییه‌ و ناحه‌قه‌!

“ئیسلامییه‌كان له‌سه‌رده‌می شارستانێتییدا”

با بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی له‌ (2006)ه‌وه‌ ڕوویدا، كاتێك یه‌كه‌مین حكومه‌ت به‌ ناسنامه‌ی شیعییه‌وه‌ پێكهێنرا، ده‌مارگیریی له‌ نێوان تاكه‌كانی شیعه‌دا قووڵ بوویه‌وه‌، لاف و گه‌زافی ئه‌وه‌یان لێده‌دا كه‌ ئه‌وان باشترین و شایانیترن له‌ كۆمه‌ڵه‌ی سوونه‌كان، سوونه‌كانیش گاڵته‌یان به‌ شیعه‌كان ده‌كرد و به‌ نه‌زان و به‌كه‌ڵكی سیاسه‌ت نایه‌ن، وه‌سفیان ده‌كردن. سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی ئه‌و حكومه‌ته‌(نوری مالیكی) به‌ وته‌ی (لای ئێمه‌یه‌ و نایده‌ینه‌كه‌س)، (مه‌به‌ست له‌م وته‌یه‌ ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن لای شیعه‌یه‌ و ئه‌م ده‌سه‌ڵاته‌ به‌ هیچ ئایین و ئاینزا و نه‌ته‌وه‌یه‌كی دیكه‌ی ناده‌ن-وه‌رگێڕ) چه‌مكێكی ده‌مارگیریی بڵاده‌كرده‌وه‌، خۆپیشاندانه‌كانی سوونه‌ی به‌(بڵقی سه‌رئاو) ناوده‌برد، ئه‌مه‌ش به‌مانای ئه‌وه‌ دێت كه‌ لێكچوونێكی ته‌واو هه‌یه‌ له‌ نێوان (ئیسلامییه‌كاندا: شیعه‌ و سوونه‌) له‌ سه‌رده‌می دیموكراسیی و له‌ سه‌رده‌می جاهلییه‌تدا.

هه‌روه‌ها داخرانی ئه‌قڵیی له‌ ئه‌نجامی (ده‌مارگیریی جاهیلیی) له‌ سه‌ركردایه‌تی قه‌واره‌ و حیزبه‌كانی ئیسلامی سیاسییدا هه‌یه‌، ئه‌وان دركیان به‌وه‌ نه‌كرد كه‌ ده‌مارگیریی تائیفی به‌ حه‌تمیه‌تی كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌گاته ‌شه‌ڕ، له‌ نێوان ساڵانی (2006-2008) له‌سه‌رده‌می ده‌سه‌ڵاتی حیزبی ده‌عوه‌ی ئیسلامی، جه‌نگی تائیفی ڕوویدا و قوربانییه‌كانی هه‌زاران خه‌ڵكی بێگوناه بوو، وایان له‌ ئێراقییه‌كی ساده‌كرد، ڕق ئه‌ستوورتر بێت له‌ به‌دویه‌كی سه‌رده‌می جاهیلی، ئه‌م تاكه‌یان گه‌یانده‌ ئاستێك كه‌ ئه‌ویتر بكوژێت ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی ناوه‌كه‌ی(حه‌یده‌ره‌ یان عومه‌ره‌)!

(به‌داوه‌تی)سه‌رۆكی قه‌واره‌‌ و حیزبه‌كانی ئیسلامی سیاسی(شیعه‌ و سوونه‌)، كه‌ چینی سیاسییان له‌ ئێراق پێكهێناوه‌، ئه‌وان (ڕۆحی هۆزایه‌تی- ده‌مارگیری)یان جارێكی دیكه‌ زیندووكرده‌وه‌، ئینتیمایان بۆ هۆز، زاڵكرد به‌سه‌ر ئینتیما بۆ وڵات، دژی ڕێنماییه‌كانی محه‌مه‌دی په‌یامبه‌ری ئیسلام كاریان كرد، له‌ كاتێكدا په‌یامبه‌ر (ڕۆحی هۆزایه‌تیی) لاوازكرد و بنه‌مای (موسوڵمان برای موسڵمانه‌)ی به‌هێزكرد. دۆخی (به‌داوه‌)ی حكومه‌ته‌كانی پاش 2006 سامانی زۆری خسته‌به‌رده‌ستی سه‌رۆكی هۆزه‌كان، زۆرێك له‌وانیش وه‌ڵامگۆی ئه‌مه‌ بوون، هه‌رچه‌نده‌ ئه‌وه‌شیان ده‌زانی كه‌ ئه‌مه‌ ناهه‌قییه‌.

خوێندنه‌وه‌ی سایكۆلۆجی مێژوویی، ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت كه‌ لای كه‌سێتی سه‌رۆك هۆز سیفه‌تێكی جێگیر هه‌یه‌، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پارێزگاریكردن له‌ نیشتمانه‌كه‌ی به‌قه‌ده‌ر ئه‌وه‌ جۆش و خرۆشی نییه‌ وه‌ك پارێزگاریكردن له‌ شه‌ره‌فی هۆزه‌كه‌ی، به‌واتای به‌های ده‌مارگیریی و به‌رژه‌وه‌ندی هۆزه‌كه‌ی له‌پێش به‌رژه‌وه‌ندی وڵات داده‌نێت، حه‌زی له‌ خۆهه‌ڵكێشانه‌ به‌ سامان و ئه‌سپ و مانگا و مه‌ڕ و … ژنه‌كانییه‌وه‌! له‌سه‌رده‌می حوكمی به‌داوه‌ی حكومه‌ته‌كانی سیستمی دیموكراتیدا! هه‌ل بۆ ژماره‌یه‌كیان هه‌ڵكه‌وت هه‌تا له‌ یه‌ك كاتدا سه‌رۆكی هۆز و  بزنسمانیش بن.

“ئیسلامییه‌كان و خه‌واریجه‌كان، له‌یه‌كچوون له‌ هزر و ڕه‌فتاردا”

زانایانی كۆمه‌ڵناسی(بۆ نمونه‌ ئیبن خه‌لدون و نیكڵسون)، وای ده‌بینن كه‌ خه‌وارجه‌كان، نموونه‌یه‌كی باشن له‌سه‌ر بیروباوه‌ڕی به‌داوه‌ت، سه‌ره‌ڕای ئاییندارییان و دڵسۆزییان بۆ ئیسلام، به‌ڵام له‌وانه‌یه‌ تاكه‌ جیاوازی نێوان به‌دو له‌ سه‌رده‌می جاهلییه‌ت و (خه‌واریجه‌كان)، بریتی بێت له‌وه‌ی كه‌ به‌دو (پێش ئایینی ئیسلام) چه‌ند خودایه‌كیان په‌رستووه‌، به‌ڵام خه‌واریجه‌كان بڕوایان به‌یه‌ك خوداوه‌ند هه‌بووه‌. له‌ڕاستیدا له‌ ئیسلامدا، خه‌وارجه‌كان نوێنه‌رایه‌تی به‌های به‌داوه‌یان ده‌كرد، ئه‌مه‌ش له‌یه‌كچوونه‌ له‌ به‌ها و ڕه‌فتاری نێوان خه‌واریج و نێوان قه‌واره‌ و حیزبه‌كانی ئیسلامی سیاسیی له‌سه‌رده‌می دیموكراسییه‌تدا.

له‌ هه‌ڵقه‌ی داهاتوودا، به‌ شیكردنه‌وه‌ی زانستیی ئه‌وه‌ ده‌خه‌ینه‌ڕوو، كه‌ ئه‌وانه‌ی له‌ (2003)ه‌وه‌ حوكمی ئێراق ده‌كه‌ن، ئه‌وانه‌ به‌ به‌هاو ڕه‌فتاری جاهیلییان، هێشتا هه‌ر(به‌دو)ن.

(ئیسلامییه‌كان له‌سه‌رده‌می دیموكراسییدا و به‌دو له‌سه‌رده‌می جاهیلیدا(2) کۆتایی)

زانایانی كۆمه‌ڵناسیی و هزرڤانانی عه‌ره‌ب  و بیانییه‌كان(ئیبن خه‌لدون، ته‌ها حسین، عه‌لی وه‌ردی، ئه‌حمه‌ ئه‌مین، نیكۆڵسن، سمیس و …) جه‌ختیان له‌وه‌كردۆته‌وه‌، ‌ قورسترین ئه‌ركێك له‌ڕووی كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه‌ ڕووبه‌ڕووی په‌یامبه‌ر بووبێته‌وه‌، بریتیی بووه‌ له‌ (ڕۆحی هۆزگه‌رێتیی-ده‌مارگیریی) لای ئه‌و به‌د‌وه‌ی كه‌ گه‌یشتبوه‌ ئه‌و یه‌قینه‌ی كه‌ هۆزه‌كه‌ی ته‌نها كۆمه‌ڵه‌ی شه‌رعییه‌ له‌ جیهاندا، چۆن سنوورێك بۆ ئه‌م ده‌مارگیرییه‌(هۆزگه‌رایه‌تیی- عه‌شائیرییه‌) دابنێت و وا له‌ به‌د‌و بكات هه‌ست بكات كه‌ ئه‌و برای موسوڵمانه‌كانی تره‌، ئیتر هۆزه‌كه‌ی هه‌رچییه‌ك بێت، هه‌روه‌ها شه‌ره‌فی به‌دو بگۆڕێت كه‌ ئه‌مه‌ وای لێكردبوو پشتی هۆزه‌كه‌ی بگرێت ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر حه‌ق بێت یان ناحه‌ق. وای لێ بكات كه‌ شه‌ره‌فی ئه‌و  ڕاوه‌ستانه‌ له‌گه‌ڵ موسوڵمانان هه‌تا ئه‌گه‌ر ئینتیمایان بۆ هۆز و تیره‌ی جیاوازیش هه‌بێت، گۆڕینی چه‌قی ئینتیمایه‌ له‌ هۆزه‌وه‌ بۆ كۆمه‌ڵه‌یه‌كی ئایینی به‌ وته‌ی”هه‌مووتان له‌ ئاده‌من و ئاده‌میش له‌ خۆڵه‌، باشترینتان ئه‌وانه‌ن خوداپه‌رستی زیاتر ده‌كه‌ن”. هه‌روه‌ها (پچڕاندن)ی له‌یه‌كچوون له‌ نێوان حه‌ق و هێزدا، چونكه‌ به‌دو پێیوابووه‌ كه‌ حه‌ق بوونی نییه‌ ئه‌گه‌ر (هێز)ی له‌ پشته‌وه‌ نه‌بێت. ئیمامی عه‌لی، هێڕشی كردۆته‌ سه‌ر ئه‌م جۆره‌ له‌یه‌كچوونه‌ی نێوان(هێز و حه‌ق)، له‌سه‌ره‌تادا حه‌ق ناكارا‌یه‌، ئه‌وه‌ش وه‌ك تاقیكردنه‌وه‌یه‌ بۆ “باوه‌ڕداران”، ئه‌گه‌ر هه‌میشه‌ هێز له‌ ته‌نیشتی حه‌قه‌وه‌ بێت، ئه‌وا ناتوانرێت جیاوازی بكرێت له‌ نێوان “باوه‌ڕداران”ی دڵسۆز و بانگه‌شه‌كاراندا.

ئه‌وه‌ی جێی سه‌رسوڕمانه‌، به‌د‌و به‌های (كولتووری!)یان هه‌بووه‌‌، خه‌لیفه‌ عومه‌ری كوڕی خه‌تاب سه‌رنجی ئه‌مه‌ی داوه‌. زۆر وته‌ ده‌درێته‌پاڵ خه‌لیفه‌ عومه‌ر كه‌ ئاماژه‌یه‌ بۆ نرخدانان بۆ به‌ها كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانیان، هانی داون هه‌تا شانازی به‌ بنه‌چه‌ی خۆیانه‌وه‌ بكه‌ن وه‌ك ئه‌وه‌ی جۆرجی زه‌یدان باسی ده‌كات. هه‌روه‌ها ئیبن خه‌لدون چیرۆكێك ده‌گێڕێته‌وه‌ و تێیدا سه‌رنجی ئه‌وه‌ ده‌ده‌ین كه‌ خه‌لیفه‌ هانی شكۆی ناسراوی به‌دووه‌كان ده‌كات له‌ نێوان سه‌ربازه‌كانیدا، له‌بری ئه‌وه‌ی واز له‌ به‌ها كۆنه‌كانیان بهێنن.

عه‌لی وه‌ردی، شیكردنه‌وه‌یه‌كی جوانی بۆ ئه‌مه‌ كردووه‌، عومه‌ر موسوڵمانێكی حه‌قیقی بووه‌، خه‌لیفه‌ عومه‌ر، بۆ جه‌نگان دژبه‌ دوژمنانی ئیسلام، سوودی له‌ شكۆی به‌ده‌وی و ڕۆحی هۆزگه‌رایه‌تی له‌ سه‌رده‌مه‌كه‌ی خۆی به‌ سه‌ركه‌وتووی وه‌رگرتووه.‌ مه‌به‌ستی له‌ هاندانی ڕۆحی به‌داوه‌، به‌هێزكردنی نه‌بووه‌ له‌سه‌ر حیسابی خوداپه‌رستیی، به‌ڵكو به‌داوه‌ت و ئایینی دژی نه‌یاران به‌كارهێناوه‌.

محه‌مه‌دی په‌یامبه‌ر، وته‌یه‌كی هه‌یه:(خه‌ڵكان كانزان، ئه‌وه‌ی له‌ جاهلییه‌تدا له‌سه‌ری ڕۆیشتوون له‌ ڕێزگرتنی میوان و چاكه‌كردن له‌گه‌ڵ هه‌تیو و یارمه‌تیدان و ڕێزگرتنی دراوسێ، ده‌توانن له‌ ئیسلامه‌تیشدا له‌ سه‌ری بڕۆن). ڕووداوێک ڕوویدا کە کچەکەی حاتم، بردرا بۆ لای پێغەمبەر و پێی گوت: باوکم كۆیله‌كانی ئازاد ده‌كرد، په‌یمانه‌كانی نه‌ده‌شكاند، ڕێزی له‌ میوان ده‌گرت، برسی تێرده‌كرد، ده‌رگه‌ی له‌ لێقه‌وماوان ده‌كرده‌وه‌، ئاشتیخوازبوو، خواردنی ده‌به‌خشییه‌وه‌، به‌زه‌یی به‌ لێقه‌وماواندا ده‌هاته‌وه‌. پێغەمبەریش وەڵامی دایەوە: ئەی میللەتی خودا، ئەمە خەسڵەتی باوەڕدارێکی ڕاستەقینەیە، پاشان ڕووی کردە شوێنکەوتوانی و گوتی: وازی لێبهێنن، باوكی حه‌زی له‌ ڕه‌وشت به‌رزی بووه‌ و خوداش كه‌سانی ڕه‌وشت به‌رزی خۆش ده‌وێت.

كه‌سی به‌دو، خاوه‌نی ئابڕوو و جوامێرییه‌، به‌بڕوای ئیبن خه‌لدون، به‌دو له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر زۆردارێكدا، پارێزگاری له‌ ئازادیی و كه‌رامه‌تی خۆی ده‌كات. ئه‌وه‌شی بۆ زیاد ده‌كات كه‌ به‌دو به‌ئاسانی ده‌توانن له‌گه‌ڵ كۆنترۆڵی ئایینی و خوداپه‌رستیدا خۆیان بگونجێنن. به‌دو، جل و به‌رگی ساده‌ ده‌پۆشن و له‌ خانووی ساده‌دا ده‌ژین، ئه‌مه‌ش مانای ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت كه‌ خۆخه‌ریككردنیان به‌ دونیاوه‌ زۆر كه‌مه‌. ئیبن خه‌لدون ده‌گاته‌ ئه‌و باوه‌ڕه‌ی كه‌ به‌دو نزیكترن له‌ ڕۆحی ئایینه‌وه‌، چونكه‌ خاوه‌نی ئاكارێكی به‌هێزن و لێكترازانی ئاكاریی لایان زۆر ده‌گمه‌نه‌. بڵاوبوونه‌وه‌ی بێئابڕوویی و ڕیسوایی له‌ شارستانێتیدا، ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ به‌كارهێنانی هێز له‌ كۆنترۆڵكردنی كۆمه‌ڵگه‌دا، به‌ڕای ئه‌و، كه‌سی سته‌مدیده‌ش بۆ ئه‌وه‌ی خۆی له‌ سته‌م بپارێزێت، ناچاره‌ په‌نابباته‌به‌ر درۆ و گزیكردن.

“ئاكاری ئیسلامییه‌كان له‌ سه‌رده‌می دیموكراسیدا”

به‌هۆی به‌دواداچوونی توێژه‌ر، بۆ ئاكاری ئه‌و چینه‌ سیاسییه‌ی كه‌ له‌ دوای ساڵی (2003)ه‌وه‌ له‌ ئێراقدا ده‌سه‌ڵاتی به‌ده‌سته‌وه‌ گرتووه‌ و به‌راوردكردنی به‌ ئاكاری به‌دو، به‌و ئه‌نجامه‌ گه‌یشتووه‌ كه‌ ئاكاری به‌دو له‌سه‌رده‌می جاهیلیه‌تدا، به‌رزتر بووه‌ له‌ ئاكاری قه‌واره‌ و حیزبه‌ ئیسلامییه‌ سیاسییه‌كانی سه‌رده‌می دیموكراسی. له‌خواره‌وه‌ ئه‌وه‌ت بۆ ئه‌سه‌لمێنم:

•سه‌روكاری به‌دو به‌كاروباری دونیاوه‌ كه‌متر بووه‌، له‌كاتێكدا چینی سیاسی له‌ ئێراقدا سه‌رقاڵی كۆكردنه‌وه‌ی سامانه‌، سه‌ركرده‌كانی خه‌ریكی ڕابواردن و چێژی دونیان و له‌  خۆشگوزه‌رانییه‌كی خه‌یاڵیدا ده‌ژین.

•له‌ سه‌رده‌می به‌ده‌ویدا، هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ و لادانی ئاكاریی زۆر كه‌م و ده‌گمه‌ن بووه‌، به‌ڵام له‌سه‌رده‌می دیموكراسیدا، ته‌نانه‌ت حه‌رام به‌ نه‌نگی ناژمێرێت، به‌هۆی سیاسییه‌كانه‌وه‌ ویژدانی ئاكاریی تووشی پوكانه‌وه‌ بووه‌ته‌وه‌، به‌ها ئێراقییه‌ ڕه‌سه‌نه‌كان پاشه‌كشه‌یان كردووه‌ و بێئابڕوویی و ڕیسوایی جێگه‌یانی گرتۆته‌وه‌.

•به‌دو، له‌ ڕۆحی ئایینه‌وه‌ نزیكتر بوون، واته‌ ئه‌وان زیاتر پابه‌ندبوون به‌به‌هاكانی ئایینی ئیسلامه‌وه‌. ڕووداوه‌كان ئه‌وه‌یان سه‌لماند كه‌ قه‌واره‌ و حیزبه‌ ئیسلامییه‌ سیاسییه‌كان دوورترن له‌ ئایینی ئیسلامه‌وه‌، ئامانجی ئیسلام به‌دیهێنانی دادپه‌روه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تییه‌، به‌ڵام ئه‌وان ملیاره‌ها پاره‌یان دزی، وه‌ك مه‌رجه‌عییه‌تی ئایینی  وه‌سفی كردوون، ئه‌وان (نه‌هه‌نگه‌كانی گه‌نده‌ڵین). ئه‌وان له‌ مێژووی سیاسی ئێراقدا، گه‌نده‌ڵترن له هه‌موو ئه‌وانه‌ی فه‌رمانڕه‌وایی ئێراقیان كردووه. به‌هۆی ئه‌وانه‌وه، زیاتر له‌ (13) ملیۆن ئێراقی له‌ژێر هێڵی هه‌ژاریدایه‌، له‌ كاتێكدا ئێراق به‌ ده‌وڵه‌مه‌ندترین ده‌وڵه‌ت داده‌نرێت له‌ ناوچه‌كه‌دا و یه‌كێكه‌ له‌ ده‌ ده‌وڵه‌ته‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانی جیهان. ‌

 ‌

•كاتێك به‌دو هاتنه‌ ناو ئیسلامه‌وه‌ و بوون به‌ موسوڵمان، پابه‌ندبوون به‌ ڕێنماییه‌كانی پێغه‌مبه‌ره‌وه‌، به‌ڵام قه‌واره‌ و حیزبه‌ ئیسلامییه‌ سیاسییه‌كان به‌ پێچه‌وانه‌ی ڕێنماییه‌كانی پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ڕه‌فتار ده‌كه‌ن. ناپه‌سه‌ندترینیان ئه‌وانه‌ن له‌ قسه‌كردنیاندا(ئیسلامییه‌كی ته‌واون)، به‌ڵام له‌ كرده‌وه‌كانیاندا(زه‌ندیقێكی‌ ته‌واون)؛ ئه‌مه‌ش به‌و به‌ڵگه‌یه‌ی كه‌ خه‌ریكی كۆكردنه‌وه‌ی سامانن و ملیۆنه‌ها ئێراقییان به‌جێهێشتووه‌ كه‌ به‌ده‌ست هه‌ژاریی و بێ خانه‌ و لانه‌ و بێهیواییه‌وه‌ بژین.

•به‌دو له‌ سه‌رده‌می محه‌مه‌دی پێغه‌مبه‌ردا، چینێكی كۆمه‌ڵایه‌تی هاوشێوه‌بوون، له‌نێوانیاندا و له‌سه‌ر حیسابی ئیسلام ده‌وڵه‌مه‌ندیان تێداده‌رنه‌كه‌وت، به‌ڵام له‌سه‌رده‌می دیموكراسیدا، توێژێكی بچووكی هه‌ڵتۆقیو به‌ره‌و ده‌وڵه‌ندبوون ڕۆیشتن، ئه‌م توێژه‌ خۆی له‌ حكومه‌ت و ئه‌ندامانی په‌رله‌ماندا ده‌بینێته‌وه‌، ئه‌وانه‌ی  په‌یمانیان به‌ هه‌ژاراندا كه‌ ژیانێكی خۆشگوزه‌رانیان بۆ فه‌راهه‌م بكه‌ن، به‌ڵام هه‌ژارتریان خستن. بۆ نموونه‌ مووچه‌ی مانگانه‌ی سه‌رۆكی په‌رله‌مان زیاتره‌ له‌ شه‌ست ملیۆن دینار، به‌ڵام ئاواره‌كان نانی ڕۆژانه‌یان نییه‌، هه‌یانه‌ له‌م گه‌رمای مانگی ته‌مووزه‌ له‌ پاركه‌كاندا ده‌خه‌ون، ژماره‌ی بێوه‌ژن و هه‌تیو و برسی و جگه‌رسووتاو و كۆچكردو دووبه‌رامبه‌ری ئه‌وانه‌بوون كه‌ له‌ كاتی جه‌نگه‌كانی سه‌دام و گه‌مارۆكانیدا هه‌بوون. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا سیاسییه‌كان له‌ عه‌مامه‌ به‌سه‌ر و ئه‌فه‌ندییه‌كانه‌وه،‌ به‌وه‌ خۆیان هه‌ڵده‌كێشن كه‌ هیچ شتێك بارته‌قای ڕزگاربوون نییه‌ له‌ دیكتاتۆرییه‌ت، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌غدادیش وێران ببێت، وڵات هه‌موو ڕۆژێك به‌ خوێنی ڕۆڵه‌كانی سوورهه‌ڵده‌گه‌ڕێت، هێشتا واده‌ی كۆتای پێهاتنی نه‌هامه‌تییه‌كان دیارنییه‌. زۆربه‌ی ئه‌وانه‌ی كه‌ ده‌بوایه‌ پێشه‌نگ و ده‌سته‌بژێر بوایه‌ن” به‌ عه‌مامه‌وه‌ یان به‌بێ عه‌مامه‌” دووڕوو و درۆزنن، مه‌به‌ستم ئه‌وانه‌یه‌ ستایشی ئه‌م واقیعه‌ ده‌كه‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هه‌مووی كاره‌ساته‌، دووڕوویی و درۆزنی كه‌ محه‌مه‌دی په‌یامبه‌ر قه‌ده‌غه‌ی كرد و له‌عنه‌تی لێكرد، ئێستا به‌هایه‌كی باوه‌ له‌ نێوان خه‌ڵكیدا، به‌ڵكو ئێستا كارێكی زۆر ئاساییه‌ وه‌كو دزی و ڕاوڕووت.

•له‌ كۆتاییدا، ئه‌وه‌ی كه‌ بۆ ماوه‌ی دوو خول (2006-2014) حوكمی ئێراقی كرد، پێویست بوو نوێنه‌ری هه‌موو ئێراقییه‌كان بێت، ده‌بینین له‌ (2022)دا په‌ناده‌باته‌به‌ر هۆزه‌كه‌ی (به‌نی مالیك)، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌و سه‌ركردایه‌تی حیزبێك ده‌كات به‌ناوی(ده‌عوه‌ی ئیسلامیی)، له‌كاتێكدا به‌دو كه‌ بوونه‌ موسوڵمان، ڕۆحی ئینتیمایان بۆ هۆز پاشه‌كشه‌ی كرد. ڕاسته‌ ته‌نانه‌ت له‌سه‌رده‌می په‌یامبه‌ریشدا هه‌ندێك ڕه‌فتاری خراپیان هه‌بووه‌، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا ئاكار و به‌های كۆمه‌ڵگه‌كه‌یان به‌رزتر بووه‌ له‌ ئاكار و به‌های كۆمه‌ڵگه‌ی ئێراقی كه‌ سه‌رۆكی قه‌واره‌ و حیزبه‌كانی ئیسلامی سیاسیی له‌سه‌رده‌می دیموكراسیه‌تدا، بوونه‌هۆی گه‌نده‌ڵبوون و هه‌لاهه‌لابوونی.

 

نووسین: د. قاسم حسین صالح(دامه‌زرێنه‌ر و سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی ده‌روونناسانی ئێراق) 

وەرگێڕان: سه‌رحه‌د محه‌مه‌د سه‌مین

پۆستی پێشوو

ئەردۆغان-پوتن: کۆتایی هاوسەرگیرییەکی ناچاری

پۆستی داهاتوو

ئیسلامیيەکانی کوردستان و نەدۆزینەوەی فۆڕمێکی سەرکەوتوو بۆ کارکردن

یەکەی وەرگێڕان

یەکەی وەرگێڕان

پەیوەندیداری بابەتەکان

شــیکار

دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

ئازار 21, 2023
3
هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم
شــیکار

هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

ئازار 19, 2023
9
پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی
شــیکار

پاندۆمیی فانتێزییه‌کان له‌ فه‌زای دیستۆپیایی: به‌شی دووەم و کۆتایی

ئازار 19, 2023
6

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

شوبات 2023
د س W پ ه ش ی
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  
« کانونی دووهەم   ئازار »
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • EnglishEnglish
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە