• EnglishEnglish
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
شه‌ممه‌, ئه‌یلول 30, 2023
چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    دەرچوون لە ئێراق: بەشی (67)

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 70

    سلێمانی، مێژوویەک لە پێکەوەژیان

    سلێمانی، مێژوویەک لە پێکەوەژیان

    خه‌سڵه‌ته‌كانی مرۆڤی سیاسی

    خه‌سڵه‌ته‌كانی مرۆڤی سیاسی

    چۆن کورد وئەمریکا دەبن بەهاوپەیمان؟

    ناسنامەی ڕاستەقینەی كەركووك

    چۆن میدیا بەگەڕ بخرێت؟

    ڕیفراندۆم و دەوڵەت

    پەروەردە چییە؟

    ترسی پۆپۆلیستییانە

    ترسی پۆپۆلیستییانە

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ڕیفراندۆم وەک هەنگاوێکی چارەنوسساز بۆ جیابوونەوەی چارەساز

    ڕێکخستنەوەی‌ بازاڕەکانی‌ کوردستان

    چین، لەسەر مانگەوە

    چین، لەسەر مانگەوە

  • شــیکار
    ئایا ده‌كرێت به‌غداد ڕاسته‌وخۆ مووچه‌ بدات به‌‌ مووچه‌خۆرانی هه‌رێم؟

    ئایا ده‌كرێت به‌غداد ڕاسته‌وخۆ مووچه‌ بدات به‌‌ مووچه‌خۆرانی هه‌رێم؟

    شەڕی ساردی چین و تایوان

    شەڕی ساردی چین و تایوان

    زانستی پەروەردەی ڕەخنەیی

    زانستی پەروەردەی ڕەخنەیی

    ته‌ڵه‌ گه‌وره‌كه‌ی یاسای بودجه‌ی ئێراق كه‌ی دانرا؟

    ته‌ڵه‌ گه‌وره‌كه‌ی یاسای بودجه‌ی ئێراق كه‌ی دانرا؟

    بۆچی کورد پێویستی بەخۆداچوونەوەی خێرا هەیە؟

    بۆچی کورد پێویستی بەخۆداچوونەوەی خێرا هەیە؟

    چارەسەر چی یە؟ ئایا دەرفەتێک ماوەتەوە بۆ ئەوەی بازێک بدەین؟

    چارەسەر چی یە؟ ئایا دەرفەتێک ماوەتەوە بۆ ئەوەی بازێک بدەین؟

    لوبنان، دەوڵەتێکی قەیراناوی لەژێر کاریگەری سیاسەتە جیهانی و ناوچەییەکاندا

    لوبنان، دەوڵەتێکی قەیراناوی لەژێر کاریگەری سیاسەتە جیهانی و ناوچەییەکاندا

    نەزمی نوێی جیهانی لە ڕووانگەی چینەوە

    نەزمی نوێی جیهانی لە ڕووانگەی چینەوە

    گۆڕی بەکۆمەڵ لە مێژوودا و ئێراق لەمەشدا بەدناوترینە

    گۆڕی بەکۆمەڵ لە مێژوودا و ئێراق لەمەشدا بەدناوترینە

    چین، سەرکەوتن بەسەر هەژاریدا

    چین، سەرکەوتن بەسەر هەژاریدا

  • ئــــابووری
    گرفتەکانى پاکتاوى دارایى لەنێوان هەولێرو بەغداد

    گرفتەکانى پاکتاوى دارایى لەنێوان هەولێرو بەغداد

    ئایندەى نەوتى هەرێمى کوردستان

    ئایندەى نەوتى هەرێمى کوردستان

    جیۆپۆڵەتیکی گازی سرووشتی هەرێمی کوردستان: چەقبەستن یان دیدگایەکی نوێ؟

    جیۆپۆڵەتیکی گازی سرووشتی هەرێمی کوردستان: چەقبەستن یان دیدگایەکی نوێ؟

    ڕێگای ئاوریشم، چین دەكات بەگەورەی دونیا

    ڕێگای ئاوریشم، چین دەكات بەگەورەی دونیا

    لێکەوتەکانى ڕێكکەوتنى نێوان هەرێم و بەغداد سەبارەت بەیاساى بودجە

    لێکەوتەکانى ڕێكکەوتنى نێوان هەرێم و بەغداد سەبارەت بەیاساى بودجە

    کۆچ وەک هۆکارێک بۆ گەشە کردن و خۆشگوزەرانى وڵاتان

    کۆچ وەک هۆکارێک بۆ گەشە کردن و خۆشگوزەرانى وڵاتان

    بودجەی سێ ساڵە: بەشی دووەم و کۆتایی

    بودجەی سێ ساڵە: بەشی دووەم و کۆتایی

    بودجەی سێ ساڵە: بەشی یەکەم

    بودجەی سێ ساڵە: بەشی یەکەم

    دیوه‌ مه‌ترسیداره‌كه‌ی یاسای بودجه‌ی ئێراق

    دیوه‌ مه‌ترسیداره‌كه‌ی یاسای بودجه‌ی ئێراق

    ڕۆڵی بانكە ئیسلامیەكان لە گەشەكردنی كۆمەڵایەتییدا

    ڕۆڵی بانكە ئیسلامیەكان لە گەشەكردنی كۆمەڵایەتییدا

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بنەچەی کورد: به‌شی یه‌كه‌م

    بنەچەی کورد: به‌شی دووەم و کۆتایی

    بنەچەی کورد: به‌شی یه‌كه‌م

    بنەچەی کورد: به‌شی یه‌كه‌م

    ريفراندۆم و چەن سەرنجێک

    ريفراندۆم و چەن سەرنجێک

    بزاڤی شارستانی لە کوردستانی ئێراق لە ماوەی ماندێتی بەریتانیا: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    بزاڤی شارستانی لە کوردستانی ئێراق لە ماوەی ماندێتی بەریتانیا: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    شوناسی دزراوی شوێنه‌کان

    شوناسی دزراوی شوێنه‌کان

    بزاڤی شارستانی لە کوردستانی ئێراق لە ماوەی ماندێتی بەریتانیا:  به‌شی یه‌كه‌م

    بزاڤی شارستانی لە کوردستانی ئێراق لە ماوەی ماندێتی بەریتانیا: به‌شی یه‌كه‌م

    پێوه‌ره‌کانی کوردبوون کامانه‌ن؟

    پێوه‌ره‌کانی کوردبوون کامانه‌ن؟

    بەسەرهاتى بەرەنگاربوونەوەى دادوەرێکى کورد لەگەڵ بەعسییەکاندا

    بەسەرهاتى بەرەنگاربوونەوەى دادوەرێکى کورد لەگەڵ بەعسییەکاندا

    ڕەگ و ڕیشەی زمان و خەت و نووسین: به‌شی دووه‌م وکۆتایی

    ڕەگ و ڕیشەی زمان و خەت و نووسین: به‌شی دووه‌م وکۆتایی

    ڕەگ و ڕیشەی زمان و خەت و نووسین: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕەگ و ڕیشەی زمان و خەت و نووسین: به‌شی یه‌كه‌م

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كورد برای منن

    كورد برای منن

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

  • چاوپێکەوتن
    Why do the Kurds need a quick review?

    Why do the Kurds need a quick review?

    The New World Order from China’s Perspective

    The New World Order from China’s Perspective

    China, Victory over Poverty

    China, Victory over Poverty

    Mass graves in the history, Iraq is are most notorious

    Mass graves in the history, Iraq is are most notorious

    KRG and Baghdad’s views on non-oil revenues

    KRG and Baghdad’s views on non-oil revenues

    Baghdad and the hall where OPEC where established

    Baghdad and the hall where OPEC where established

    The beginning and outcome of Greater Kurdistan in the Treaty of Lausanne

    The beginning and outcome of Greater Kurdistan in the Treaty of Lausanne

    President Recep Tayyip Erdogan’s new term faces challenges

    President Recep Tayyip Erdogan’s new term faces challenges

    The Lausanne Treaty and the Kurdistan Region of Iraq’s Autonomy

    The Lausanne Treaty and the Kurdistan Region of Iraq’s Autonomy

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    دەرچوون لە ئێراق: بەشی (67)

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 70

    سلێمانی، مێژوویەک لە پێکەوەژیان

    سلێمانی، مێژوویەک لە پێکەوەژیان

    خه‌سڵه‌ته‌كانی مرۆڤی سیاسی

    خه‌سڵه‌ته‌كانی مرۆڤی سیاسی

    چۆن کورد وئەمریکا دەبن بەهاوپەیمان؟

    ناسنامەی ڕاستەقینەی كەركووك

    چۆن میدیا بەگەڕ بخرێت؟

    ڕیفراندۆم و دەوڵەت

    پەروەردە چییە؟

    ترسی پۆپۆلیستییانە

    ترسی پۆپۆلیستییانە

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ڕیفراندۆم وەک هەنگاوێکی چارەنوسساز بۆ جیابوونەوەی چارەساز

    ڕێکخستنەوەی‌ بازاڕەکانی‌ کوردستان

    چین، لەسەر مانگەوە

    چین، لەسەر مانگەوە

  • شــیکار
    ئایا ده‌كرێت به‌غداد ڕاسته‌وخۆ مووچه‌ بدات به‌‌ مووچه‌خۆرانی هه‌رێم؟

    ئایا ده‌كرێت به‌غداد ڕاسته‌وخۆ مووچه‌ بدات به‌‌ مووچه‌خۆرانی هه‌رێم؟

    شەڕی ساردی چین و تایوان

    شەڕی ساردی چین و تایوان

    زانستی پەروەردەی ڕەخنەیی

    زانستی پەروەردەی ڕەخنەیی

    ته‌ڵه‌ گه‌وره‌كه‌ی یاسای بودجه‌ی ئێراق كه‌ی دانرا؟

    ته‌ڵه‌ گه‌وره‌كه‌ی یاسای بودجه‌ی ئێراق كه‌ی دانرا؟

    بۆچی کورد پێویستی بەخۆداچوونەوەی خێرا هەیە؟

    بۆچی کورد پێویستی بەخۆداچوونەوەی خێرا هەیە؟

    چارەسەر چی یە؟ ئایا دەرفەتێک ماوەتەوە بۆ ئەوەی بازێک بدەین؟

    چارەسەر چی یە؟ ئایا دەرفەتێک ماوەتەوە بۆ ئەوەی بازێک بدەین؟

    لوبنان، دەوڵەتێکی قەیراناوی لەژێر کاریگەری سیاسەتە جیهانی و ناوچەییەکاندا

    لوبنان، دەوڵەتێکی قەیراناوی لەژێر کاریگەری سیاسەتە جیهانی و ناوچەییەکاندا

    نەزمی نوێی جیهانی لە ڕووانگەی چینەوە

    نەزمی نوێی جیهانی لە ڕووانگەی چینەوە

    گۆڕی بەکۆمەڵ لە مێژوودا و ئێراق لەمەشدا بەدناوترینە

    گۆڕی بەکۆمەڵ لە مێژوودا و ئێراق لەمەشدا بەدناوترینە

    چین، سەرکەوتن بەسەر هەژاریدا

    چین، سەرکەوتن بەسەر هەژاریدا

  • ئــــابووری
    گرفتەکانى پاکتاوى دارایى لەنێوان هەولێرو بەغداد

    گرفتەکانى پاکتاوى دارایى لەنێوان هەولێرو بەغداد

    ئایندەى نەوتى هەرێمى کوردستان

    ئایندەى نەوتى هەرێمى کوردستان

    جیۆپۆڵەتیکی گازی سرووشتی هەرێمی کوردستان: چەقبەستن یان دیدگایەکی نوێ؟

    جیۆپۆڵەتیکی گازی سرووشتی هەرێمی کوردستان: چەقبەستن یان دیدگایەکی نوێ؟

    ڕێگای ئاوریشم، چین دەكات بەگەورەی دونیا

    ڕێگای ئاوریشم، چین دەكات بەگەورەی دونیا

    لێکەوتەکانى ڕێكکەوتنى نێوان هەرێم و بەغداد سەبارەت بەیاساى بودجە

    لێکەوتەکانى ڕێكکەوتنى نێوان هەرێم و بەغداد سەبارەت بەیاساى بودجە

    کۆچ وەک هۆکارێک بۆ گەشە کردن و خۆشگوزەرانى وڵاتان

    کۆچ وەک هۆکارێک بۆ گەشە کردن و خۆشگوزەرانى وڵاتان

    بودجەی سێ ساڵە: بەشی دووەم و کۆتایی

    بودجەی سێ ساڵە: بەشی دووەم و کۆتایی

    بودجەی سێ ساڵە: بەشی یەکەم

    بودجەی سێ ساڵە: بەشی یەکەم

    دیوه‌ مه‌ترسیداره‌كه‌ی یاسای بودجه‌ی ئێراق

    دیوه‌ مه‌ترسیداره‌كه‌ی یاسای بودجه‌ی ئێراق

    ڕۆڵی بانكە ئیسلامیەكان لە گەشەكردنی كۆمەڵایەتییدا

    ڕۆڵی بانكە ئیسلامیەكان لە گەشەكردنی كۆمەڵایەتییدا

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بنەچەی کورد: به‌شی یه‌كه‌م

    بنەچەی کورد: به‌شی دووەم و کۆتایی

    بنەچەی کورد: به‌شی یه‌كه‌م

    بنەچەی کورد: به‌شی یه‌كه‌م

    ريفراندۆم و چەن سەرنجێک

    ريفراندۆم و چەن سەرنجێک

    بزاڤی شارستانی لە کوردستانی ئێراق لە ماوەی ماندێتی بەریتانیا: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    بزاڤی شارستانی لە کوردستانی ئێراق لە ماوەی ماندێتی بەریتانیا: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    شوناسی دزراوی شوێنه‌کان

    شوناسی دزراوی شوێنه‌کان

    بزاڤی شارستانی لە کوردستانی ئێراق لە ماوەی ماندێتی بەریتانیا:  به‌شی یه‌كه‌م

    بزاڤی شارستانی لە کوردستانی ئێراق لە ماوەی ماندێتی بەریتانیا: به‌شی یه‌كه‌م

    پێوه‌ره‌کانی کوردبوون کامانه‌ن؟

    پێوه‌ره‌کانی کوردبوون کامانه‌ن؟

    بەسەرهاتى بەرەنگاربوونەوەى دادوەرێکى کورد لەگەڵ بەعسییەکاندا

    بەسەرهاتى بەرەنگاربوونەوەى دادوەرێکى کورد لەگەڵ بەعسییەکاندا

    ڕەگ و ڕیشەی زمان و خەت و نووسین: به‌شی دووه‌م وکۆتایی

    ڕەگ و ڕیشەی زمان و خەت و نووسین: به‌شی دووه‌م وکۆتایی

    ڕەگ و ڕیشەی زمان و خەت و نووسین: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕەگ و ڕیشەی زمان و خەت و نووسین: به‌شی یه‌كه‌م

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كورد برای منن

    كورد برای منن

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

  • چاوپێکەوتن
    Why do the Kurds need a quick review?

    Why do the Kurds need a quick review?

    The New World Order from China’s Perspective

    The New World Order from China’s Perspective

    China, Victory over Poverty

    China, Victory over Poverty

    Mass graves in the history, Iraq is are most notorious

    Mass graves in the history, Iraq is are most notorious

    KRG and Baghdad’s views on non-oil revenues

    KRG and Baghdad’s views on non-oil revenues

    Baghdad and the hall where OPEC where established

    Baghdad and the hall where OPEC where established

    The beginning and outcome of Greater Kurdistan in the Treaty of Lausanne

    The beginning and outcome of Greater Kurdistan in the Treaty of Lausanne

    President Recep Tayyip Erdogan’s new term faces challenges

    President Recep Tayyip Erdogan’s new term faces challenges

    The Lausanne Treaty and the Kurdistan Region of Iraq’s Autonomy

    The Lausanne Treaty and the Kurdistan Region of Iraq’s Autonomy

چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی کورد لە چاوی ئەواندا

ئاڕاسته‌ فكری و ئاكادێمییه‌كانی ئێران له‌ئاست كورد

عەبدوڵڵا رەسولی لەلایەن عەبدوڵڵا رەسولی
شوبات 13, 2023
لە بەشی کورد لە چاوی ئەواندا
0 0
A A
ئاڕاسته‌ فكری و ئاكادێمییه‌كانی ئێران له‌ئاست كورد
0
هاوبەشکردنەکان
8
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر

 پێشه‌كی:

 بێگومان كێشه‌ی كورد له‌ خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست یه‌كێك له‌و كێشانه‌یه‌ كه‌ ڕیشه‌یه‌كی قوڵی هه‌یه‌ و به‌بێ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێشه‌، ئه‌وا خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست ئارامی و ئاساش به‌ خۆیه‌وه‌ نابینێت. به‌ هۆی سروشتی ئه‌م كێشه‌وه‌، له‌ ڕوانگه‌ی جیاوازه‌وه‌ خوێندنه‌وه‌ی بۆ كراوه‌.  ئه‌و خوێندنه‌وانه‌ی بۆ كێشه‌ و مافی كورد كراوه‌ هه‌میشه‌ له‌ دوو گرووپی گه‌وره‌دا پۆلێن كراون. یه‌كه‌م ئه‌و خوێندنه‌وه‌ی  كورد بۆ كێشه‌ و  ده‌سته‌به‌ركردنی مافی خۆی كردوویه‌تی و دووه‌م ئه‌و ڕوانگه‌ و خوێندنه‌وانه‌ی كه‌ لایه‌نی به‌رامبه‌ر له‌ ئاست كێشه‌كه‌دا هه‌یبووه‌. له‌م وتاره‌دا ئێمه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ین ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ ڕوانگه‌ی كه‌سانی فكری و ئاكادێمی ئێرانه‌وه‌ بخه‌ینه‌ به‌رباس.

به‌ڕای ئێمه‌ تێگه‌یشتن له‌ ڕوانگه‌ی فكری و ئاكادێمی هه‌ر وڵاتێك به‌شێكی زۆر له‌ سیاسه‌تی ئه‌و وڵاته‌ له‌ ئاست ئه‌و بابه‌ته‌ پێشان ده‌دات. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ هه‌موو وڵاتان كاتێك دیارده‌یه‌ك دێته‌ ئاراوه‌ یا سه‌رهه‌ڵده‌دا ئه‌وا كه‌سانی ئاكادێمی و ڕۆشنبیر باسی له‌باره‌وه‌ ده‌كه‌ن و دوایی ئه‌مه‌ ده‌بێته‌ بابه‌تێك و كه‌سانی سیاسی و ده‌سه‌ڵاتداران  بڕیاری له‌سه‌ر ده‌ده‌ن و ده‌بێته‌ یاسایه‌ك یا خود هه‌وڵ بۆ چاره‌سه‌ركردنی ده‌ده‌ن.

له‌و كاته‌وه‌ كورد له‌ ئێران و عێراق و سوریا و توركیا داوای مافه‌ سروشتییه‌كانی خۆی ده‌كات، ئه‌وا هیچ ڕۆشنبیری یا كه‌سێكی ئێرانی نه‌بیندراوه‌ته‌وه‌ پشتیوانی له‌ بزوتنه‌وه‌ی كورد بكات. ئه‌گه‌ریش كراوه‌ ئه‌وا قه‌ت پشتیوانی له‌ شۆڕشی و مافی كورد له‌ ئێران نه‌كراوه‌ و ته‌نها باسی پارچه‌كانی دیكه‌ كراوه‌. له‌لایه‌كی دیكه‌وه‌ به‌ نهێنی و شاراوه‌ به‌ سه‌دان لێكۆڵینه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ چۆنیه‌تی توانه‌وه‌ و له‌ نێوبردن و سڕینه‌وه‌ی كورد ئه‌نجام ده‌ده‌ن.

له‌م باسه‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌ین،  باسی ئه‌و ڕه‌هه‌نده‌ فكری و ئاكادێمیانه‌ بكه‌ین كه‌ له‌ ئێراندا باسی نه‌ته‌وه‌ی كوردیان كردووه‌ و ڕوونی بكه‌ینه‌وه‌ بۆ چی  هیچ هه‌ڵویستێكی ڕوون له‌ ئاست بزوتنه‌وه‌ی مافخوازی كورد له‌ خۆرهه‌ڵاتی كوردستاندا بوونی نییه‌.

ده‌روازه‌ی باسه‌كه‌:

هه‌ر بوونه‌وه‌رێكی فیزیكی و مه‌عنه‌وی و كۆمه‌ڵایه‌تی، بۆ نمونه‌ تاك و كۆمه‌ڵگا و نه‌ته‌وه‌ به‌ بوونی خۆیان ده‌بنه‌ خاوه‌نی هه‌ندێ ماف و هه‌ندی ئه‌رك ده‌كه‌وێته‌ سه‌رشانیان. پێویسته‌ بزانین  سه‌رچاوه‌ی ئه‌و مافانه‌ سه‌رچاوه‌ له‌ بوونی فیزیكی وه‌رده‌گرێت و  مافه‌كانیش كاتێك ده‌سته‌به‌ر ده‌بن، كه‌ بوونی ئه‌و تاك یا كۆمه‌ڵگایه‌ به‌ جیاوازییه‌كانیه‌وه‌ په‌سه‌ند بكرێت. هه‌تا كاتێك جیاوازییه‌كان قبووڵ نه‌كرێت ئه‌وا ئه‌گه‌ری ده‌سته‌به‌ركردنی ماف به‌ مانای سروشتی ئه‌و نییه‌.

  له‌م  گۆشه‌ نیگایه‌وه‌ پێویسته‌ بڵێن قبووڵ كردنی كورد وه‌ك  بوونه‌وه‌رێكی جیاواز له‌لایه‌ن ئه‌وانیتره‌وه‌ ڕێگا خۆش كردنه‌ بۆ به‌دیهاتنی مافه‌كانی كورد.  بۆیه‌ لێره‌دا ئێمه‌ به‌ دووی ئه‌وه‌وه‌ وه‌یلانین كه‌ له‌ نێو لایه‌نه‌ ئاكادێمی و فكرییه‌كانی ئێراندا چ كه‌سانێك دانیان به‌ كورد وه‌ك بوونه‌وه‌رێكی جیاوازدا ناوه‌؟ ئه‌گه‌ریش وا نییه‌ ئه‌و لایه‌نانه‌ به‌ چ ئاراسته‌یه‌ك خوێندنه‌وه‌یان بۆ كورد كردووه‌ و له‌و گۆشه‌ نیگایه‌وه‌ چ ئامانجێكیان هه‌بووه‌؟

گریمانه‌ی ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ڕێچكه‌ فكری و ئاكادێمییه‌كانی ئێران به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك جیاوازییان له‌ نێوان كورد و ئه‌وانیتر له‌ ئێران په‌سه‌ند نه‌كردووه‌ و به‌رده‌وام ئاراسته‌ی فكرییان بۆ سڕینه‌وه‌ و نه‌مان بووه‌. لێره‌شدا به‌ ئاماژه‌پێدان به‌ ده‌قه‌ ئاكادێمی و فكرییه‌كان  وه‌ڵامی ئه‌و گریمانه‌ ده‌ده‌ینه‌وه‌.

كورته‌یه‌كی مێژوویی:

له‌ دوای شه‌ریی جیهانی یه‌كه‌م و كۆتایی هاتنی ڕاپه‌ڕینی سمایل ئاغای شكاك ناسراو به‌ سمكۆ، له‌ ئێران  هه‌ڵویسته‌كان له‌ ئاست  ماف و بوونی نه‌ته‌وه‌ی كورد ده‌ستی پێكرد. یه‌كێك له‌و كتێبانه‌ی  كه‌ پێناسه‌یه‌كی بۆ بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد خسته‌ڕوو  كتێبی میژووی هه‌ژده‌ ساڵه‌ی ئازه‌ربایجان له‌ نووسینی ئه‌حمه‌د كه‌سره‌وییه‌. له‌م كتێبه‌دا نووسه‌ر بزوتنه‌وه‌ی سمكۆ به‌ غائله‌ یا ئاژاوه‌ ناو دێنێت.  له‌ ڕاستیدا  به‌كارهێنانی ئه‌م وشه‌ له‌لایه‌ن ئه‌حمه‌د كه‌سروییه‌ك كه‌ خۆی یاسازانێكی شاره‌زا بووه‌، مانایه‌كی تایبه‌تی هه‌یه‌. ئه‌مه‌ به‌و  مانایه‌یه‌ شتێكی جیاواز  به‌ ناویی كورد بوونی نییه‌ و ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌وڵێك بۆ ناساندنی نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌ ناوی كورد هه‌یه‌، ئاژاوه‌یه‌.

هه‌ر له‌و ساڵانه‌دا كتێبێكی دیكه‌  له‌ ئێران بڵاو كرایه‌وه‌ به‌ ناویی كورد و پیویستكی نژادی له‌ نووسینی ره‌شید یاسه‌می كه‌ كوردێكی خه‌ڵكی پارێزگای كرماشانه‌.  له‌م كتێبه‌دا ڕه‌شید یاسه‌می هه‌وڵ ده‌دات هه‌موو ئه‌و بۆچوونانه‌ ڕه‌ت بكاته‌وه‌ كه‌ كورد به‌ ئێرانی نازانن و ئه‌و هه‌وڵ ده‌دات كورد به‌ ئێرانی بزانێت و به‌ پشت به‌ستن به‌ به‌ڵگه‌ مێژوویی و شوێنه‌واره‌كان هه‌موو هه‌وڵی خۆی ده‌خاته‌گه‌ڕ  بۆ ئه‌وه‌ی  ئێرانی بوونی  كورد بسه‌لمێنێت. له‌و باره‌یشه‌وه‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی فره‌ڕه‌هه‌ندی زمانی، كلتوری، ئایینی و مێژوویی و شوێنه‌واری  ئه‌نجام داوه‌. ئه‌نجامی لێكۆڵینه‌وه‌كه‌یشی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كورد ئێرانییه‌.

له‌م به‌رهه‌مه‌دا ڕه‌شید یاسه‌می قه‌ت نه‌یتوانیوه‌ وه‌ڵامی ئه‌و پرسیاره‌ بداته‌وه‌، كه‌  ئه‌گه‌ر ئێرانێكی پێش میژووی ئیسلام بوونی هه‌یه‌ و تێدا  زمانی فارس و كلتوری فارس و نه‌ته‌وه‌ی فارس باڵاده‌ست بووه‌، بۆ چی زۆربه‌ی شوێنه‌واره‌كانی له‌ ناوچه‌یه‌ك دایه‌ كه‌ ئه‌مڕۆ خاكی كوردستانه‌ و  له‌و ناوچانه‌دا بوونی نییه‌ كه‌ ئه‌مڕۆ خاكی نه‌ته‌وه‌ی فارس و كلتوری فارسه‌؟

هه‌تا شۆڕشی گه‌لانی ئێران، ئه‌و  دوو بابه‌ته‌، كتێبه‌ به‌رچاوه‌كان بوون، كه‌  هه‌ڵویستیان له‌باره‌ی نه‌ته‌وه‌ی كورده‌وه‌  باسكراوه‌.   هه‌ر دووی ئه‌م كتێبانه‌ هه‌وڵیان داوه‌ كورد به‌ ئێرانی بناسێنن و كوردیان كردۆته‌ به‌شێك له‌ ئێران.

دوای شۆڕشی گه‌لانی ئێران،  له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هۆكاره‌كانی شۆناسی نه‌ته‌وه‌یی ئێران گۆڕانی به‌سه‌ردا هات و دوو فاكتۆری  موسلمان بوون و شیعه‌ بوونیشی پێ زیاد كرا، ئه‌وا  پێناسه‌كردنی كوردیش له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه‌ی باڵاده‌سته‌وه‌  گۆڕانی به‌سه‌ردا هات.  دوای ساڵی 1979  جیا له‌ فاكتۆری ئێرانی بوون كه‌ پشتی به‌ به‌ڵگه‌ی مێژوویی ده‌به‌ست، ئه‌وان فاكتۆری موسلمان بوون بۆ ڕاگرتن و شیعه‌ بوون بۆ دابه‌شكردنی كوردیش زیاد كرا. یه‌كێك له‌و كتێبانه‌ی كه‌ له‌ ساڵه‌كانی یه‌كه‌می شۆڕشی گه‌لانی ئێراندا  بابه‌تی موسلمان بوونی زۆرتر  تێدا توخ بووه‌ته‌وه‌  كتێبی كوردستانی ئه‌حمه‌د موفتی زاده‌یه‌، كه‌ زۆر گرنگی به‌و بابه‌ته‌ داوه‌ و  سه‌ری خۆیشی  له‌و ڕێگا دانا.

دوای شۆڕش گه‌لانی ئێران، جیا له‌  ڕوانگه‌ی  فكری و ئاكادێمی، چه‌ندین ڕوانگه‌ی سیاسی به‌ تایبه‌ت لایه‌نه‌ چه‌په‌كانی ئێران له‌ به‌رامبه‌ر كورد بوونیان په‌یدا كرد، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بابه‌تی  ئه‌م  باسه‌ نییه‌ ئه‌وان لێره‌دا باسی ناكه‌ین.

قوناغێكی سێیه‌م كه‌ له‌  باره‌ی  هه‌ڵویستی فكری و ئاكادێمی ئێران له‌باره‌ی كورد ده‌ستی پێكرد، ئه‌و قوناغه‌یه‌ كه‌ دوای ساڵی 1989 یا ڕوخانی یه‌كێتی سوڤیه‌ت هاته‌ ئاراوه‌.  له‌ ڕاستیدا ڕووخانی یه‌كێتی سۆڤیه‌ت ئه‌و پرسیاره‌ی بۆ ئێران و لایه‌نه‌ فكری و سیاسییه‌كانی ئه‌و وڵاته‌ هێنا ئاراوه‌ ئایا به‌ ئه‌گه‌ری هه‌ر گۆڕانكارییه‌ك له‌ ئێران ئه‌زموونی یه‌كێتیی سۆڤیه‌ت له‌وێ دووباره‌ ده‌بێته‌وه‌.  خودی ئه‌م پرسیاره‌ چه‌ندین كتێب و به‌رهه‌م و لێكۆڵینه‌وه‌ لێكه‌وته‌وه‌ كه‌ لێره‌دا هه‌وڵ  ده‌ده‌ین به‌ كورتی ئاماژه‌ به‌وان بده‌ین.

چه‌نگیز پاڵه‌وان له‌ كتێبی كلتوردا كار له‌ سه‌ر بابه‌تێكی گرنگ ده‌كات. ئه‌و هه‌وڵ ده‌دات نه‌ته‌وه‌ نه‌به‌ستێته‌وه‌ به‌ كلتوره‌وه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌بینێت جیاوازییه‌كی زۆر له‌ نێوان كلتوره‌كانی ناوچه‌كه‌دا هه‌یه‌، بۆیه‌ له‌ جیاتی كلتور بۆ پێناسه‌كردنی نه‌ته‌وه‌، ناوچه‌ی شارستانی  ( حوزه‌ تمدن) به‌كار دێنێت. به‌ پشت به‌ستن به‌م بابه‌ته‌ سنووری نه‌ته‌وه‌ی ئێرانی  هه‌تا ئه‌و شوێنه‌ درێژ ده‌كاته‌وه‌ كه‌  خاكی عه‌له‌وییه‌كان و زازاكانه‌ له‌ باكووری كوردستان. به‌ واتایه‌ك هه‌تا دوایین شوێنی كوردستان ناوچه‌ی شارستانی ئێرانی درێژ ده‌كاته‌وه‌.  به‌ڵام هاوكات هیچ نیگایه‌كی له‌سه‌ر خاكی ئه‌فغانستان نییه‌.

تێكڕای هه‌وڵی چه‌نگیز پاڵه‌وان له‌ كتێبی كلتور بۆ سڕینه‌وه‌ی كورد و چوارچێوه‌داركردنی نه‌ته‌وه‌ی ئێران  له‌سه‌ر بنه‌مای ناوچه‌ی شارستانییه‌، ئه‌مه‌ش له‌ كاتێك دایه‌ ئه‌گه‌ر وه‌ها بێت ده‌بێ باوه‌ڕ به‌وه‌ بكه‌ین كه‌ ده‌بێ زۆربه‌ی نه‌ته‌وه‌كانی ئه‌مڕۆی دونیا بسڕینه‌وه‌  له‌به‌ر ئه‌وه‌ی  به‌شێك له‌ ناوچه‌یه‌كی شارستانین. بۆ نمونه‌ سه‌یری ناوچه‌ی شارستانی چینی بكه‌ن ئه‌گه‌ر وا بێت ده‌بێ نیوه‌ی خۆرهه‌ڵات و باشووری خۆرهه‌ڵاتی ئاسیا ببنه‌ به‌شێك له‌و وڵاته‌ كه‌ ئه‌مه‌ به‌ پێی هیچ پێوه‌رێكی زانستی ئه‌گه‌ری نییه‌.

دوای بڵاوكردنه‌وه‌ی ئه‌م كتێبه‌، حكومه‌تی ئێران ناوه‌ندێكی دانا به‌ ناویی ناوه‌ندی لێكۆڵینه‌وه‌ی ستراتیژی سه‌ر به‌ نووسینگه‌ی سه‌ركۆمار. له‌م ناوه‌نده‌دا به‌شێك تایبه‌ت كرا به‌ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌باره‌ی نه‌ته‌وه‌، ناسیۆنالیزم، شوناس، مافی كه‌مایه‌تی، ئێتنیك.

ئه‌م ناوه‌نده‌ جیا له‌بڵاوكردنه‌وه‌ی  چه‌ندین ژماره‌ وه‌رزنامه‌ی تایبه‌ت، چه‌ند كتێب له‌باره‌ی هاوبه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی، شووناس، كێشه‌ی ئێتنیكی و … بڵاو كرده‌وه‌ كه‌  ئه‌مانه‌یان گرنگن:

– به‌ڕێوه‌به‌ری كێشه‌ ئێتنیكییه‌كان له‌ ئێران له‌ نووسینی سه‌ید ڕه‌زا ساڵحی ئه‌میری

– كۆمه‌ڵناسی شووناس له‌ ئێران له‌ نووسینی حوسین گوده‌رزی

– ده‌روازه‌یه‌ك بۆ كلتور و شووناسی ئێرانی نووسینی مریه‌م سه‌نیع ئیجلال

– هاوبه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی له‌ ئێران نووسینی داریوش قه‌مه‌ری

– بنه‌ماكانی شووناسی ئێرانی له‌ نووسینی قه‌دیری  نه‌سری

– ده‌وڵه‌تی مۆدێڕن و یه‌كپارچه‌یی نه‌ته‌وه‌یی له‌ ئێران نووسینی داریوش قه‌نبه‌ری

– كتێبی به‌ڕێوه‌به‌ری كێشه‌ ئێتنیكییه‌كان له‌ ئێران، هه‌وڵ ده‌دات خوێندنه‌وه‌ی زانستی بۆ هۆكاری دروستبوونی كێشه‌ ئێتنیكییه‌كان له‌ ئێران بدات و له‌ دواییدا  ڕه‌خنه‌ له‌ هه‌موو ئه‌و سیاسه‌تانه‌ ده‌گرێت، كه‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی نه‌ته‌وه‌كان گیراونه‌ته‌ به‌ر، چۆن به‌ سیاسه‌تێكی سه‌ركه‌وتوویان نازانێت. له‌م كتێبه‌دا نووسه‌ر ده‌ڵێت كێشه‌ی كورد پێشتر خواستێكی كلتوری و ئابووری بووه‌، به‌ڵام ئێستا  داواكردنی پشك له‌ ده‌سه‌ڵاتی سیاسی هاتۆته‌سه‌ر.
له‌ڕاستیدا، ئه‌م نووسه‌ره‌ش به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك بوونی كوردی وه‌ك نه‌ته‌وه‌ لا په‌سه‌ند نییه‌ و ته‌نها ڕه‌خنه‌ له‌و سیاسه‌تانه‌ ده‌گرێت له‌ ئاست كورد گیراوه‌ته‌به‌ر.

كتێبه‌كانی دیكه‌ی ئه‌م ناوه‌نده‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌ ده‌ده‌ن كورد و نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌ی ئێران له‌ شووناسی ئێرانی و نه‌ته‌وه‌ی ئێراندا بتووێننه‌وه‌ و هه‌موویان كورد به‌ به‌شێك له‌ نه‌ته‌وه‌ی ئێران پێناسه‌ ده‌كه‌ن. ئه‌مه‌ش له‌ كاتێك دایه‌ كه‌  له‌ مێژوودا شتێك به‌  ناویی نه‌ته‌وه‌ی ئێران بوونێكی فیزیایی نییه‌.

جیا له‌م ناوه‌نده‌، ناوه‌ندی  لێكۆڵینه‌وه‌ و گه‌شه‌پێدانی زانسته‌ مرۆییه‌كانی ئێرانیش چه‌ندین كتێبی له‌ باره‌ی كێشه‌ی نه‌ته‌وه‌كان  و به‌ تایبه‌ت كورد چاپ كردووه‌ كه‌ به‌رچاوترینیان  ئێران، شووناسی، نه‌ته‌وایه‌تی، ئێتنیكێتی به‌ هه‌وڵی دكتۆر حه‌مید ئه‌حمه‌دی  كۆكراوه‌ته‌وه‌  تێدا ئێحسان هوشمه‌ند له‌ وتارێكی لێكۆڵینه‌وه‌یی كێشه‌ی كورد به‌ كێشه‌یه‌كی ئابووری ده‌خاته‌ به‌رباس و به‌ پشت به‌ستن به‌ ئامار هه‌وڵ ده‌دات، بیسه‌لمێنێت  كورد كێشه‌یه‌كی  ئابوورییه‌ نه‌ك مافێكی سروشتی.

له‌ سه‌رده‌می سه‌ركۆماری ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ناوه‌ندی لێكۆڵینه‌وه‌ی ستراتیژی ئێران گۆڕا به‌  ناوه‌ندی تاووتوێی ستراتیژی سه‌ركۆماریی.

سیاسه‌تی ئه‌م ناوه‌نده‌ به‌ته‌واوی جیاوازه‌ له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌و سیاسه‌ت و ڕوانگانه‌ی كه‌  پێشتر له‌باره‌ی كورد گیراوه‌ته‌وه‌ به‌ر. ئه‌گه‌ر پێشتر كوردیان به‌ به‌شێك له‌ ئێران و نه‌ته‌وه‌ی ئێران و كلتوری ئێران و مێژووی ئێران ده‌هێنا ئه‌ژمار و كوردیان له‌ نێو شووناسی ئێرانیدا ده‌توانه‌وه‌، ئه‌وا له‌م ناوه‌نده‌دا به‌ته‌واوی سیاسه‌تێكی دیكه‌ گیرایه‌ به‌ر.

ناوه‌ندی تاووتوێی ستراتیژی سه‌ركۆماری ئێران، له‌ ئاست  كورد ئه‌م جاره‌ ڕوانگه‌ی پارچه‌پارچه‌ كردنی شووناسی كوردی گرته‌به‌ر. به‌و مانایه‌ ئه‌م ناوه‌نده‌ هه‌وڵ ده‌دات كوردی خۆرهه‌ڵاتی كوردستان به‌ تایبه‌تی پارچه‌ پارچه‌ بكات. بۆ ئه‌م كاره‌ش زۆرتر پشتی به‌ ڕوانگه‌ و بۆچوونه‌كانی  گارنیگ ئاساتوریانی ئه‌رمه‌نی به‌ستووه‌.

گارنیگ ئاساتوریان دامه‌زرێنه‌ی ناوه‌ندێك بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ی كوردناسی له‌ ئێریڤانی ئه‌رمێنیایه‌. مامۆستای زانكۆیه‌ و جیا له‌م ناوه‌نده‌ كوردناسییه‌، به‌رپرسی ناوه‌ندێكی ئێران ناسییه‌ له‌ ئێریڤان و دوو بڵاوكراوه‌ی ئێراننامه‌ و ئاكتا كوردیكاشی له‌ ئه‌ستۆیه‌.  له‌م دواییانه‌ كتێبێكی به‌ ناوی كورده‌كان و سه‌رچاوه‌ی ئه‌وان به‌ زمانی فارسی له‌ ئێران بڵاوبووه‌وه‌.

گارنیگ له‌و باوه‌ڕه‌دایه‌  “ئه‌گه‌ر له‌ ئێران زمانێكی دیكه‌ جگه‌ له‌ زمانی فارسی له‌ قوتابخانه‌كان بگوترێته‌وه‌ ئه‌و په‌ڕه‌كه‌ی بیست ساڵ ناخاێنێی وڵاتی ئێران له‌به‌ر یه‌ك هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه‌.”

” كورد خاوه‌نی شووناس نییه‌ و كه‌سانێك به‌ تۆپزی خه‌ریكی سازكردنی شووناسێكی ساخته‌ بۆ كوردن.”

ئاساتوریان له‌و باوه‌ڕه‌ دایه‌ “زمانی كوردی و به‌لوچی و …. زمانی ناولانكن.”

ئه‌و سێ فاكته‌ی كه‌ له‌ سه‌ره‌وه‌ هێنامان دژیه‌كی زۆریان له‌ نێواندا هه‌یه‌. به‌ڵام ته‌نها به‌و پرسیاره‌  ڕازی ده‌بین، چۆن ده‌كرێ زمانی ناو لانك كه‌ ده‌سته‌واژه‌یه‌كی ته‌واو نازانستییه‌، بتوانێت دوای بیست ساڵ ئێران پارچه‌ پارچه‌ بكات؟ كه‌وایه‌ ئه‌وانه‌ زمانن كه‌ ئێران پارچه‌ پارچه‌ ده‌كه‌ن.

به‌ شێوه‌یه‌كی گشتی ئاساتوریان له‌ كتێبه‌كه‌ و له‌ ئه‌نجامی كاره‌كه‌ی ده‌گاته‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ كه‌ له‌كه‌كان كورد نین، هه‌روه‌ها گۆرانیش ( هه‌ورامی) به‌ كورد نازانێت.

دوای بڵاوبوونه‌وه‌ی ئه‌م كتێبه‌ به‌ زمانی ئێنگلیزی و وه‌رگێڕانی بۆ سه‌ر زمانی فارسی ناوه‌ندی تاووتوێی ستراتیژی سه‌ركۆماریی ئێران ئاتاسوریانی بانگهێشت كرد و چه‌ندین كۆڕی بۆ گرت. دوای ئه‌و كۆڕانه‌ حكومه‌تی ئێران  به‌ شێوه‌یه‌كی ڕه‌سمی له‌كه‌كانی به‌  قه‌ومێكی ( ئێتنیك)  سه‌ربه‌خۆ ناساند.  ئه‌مه‌ش له‌ كاتێك دایه‌ كه‌ چه‌ندین ساڵه‌  به‌ شێوه‌ی ناڕه‌سمی و له‌ ڕێگای ده‌ستوپه‌یوه‌ندییه‌ حكومییه‌كانی ئه‌و بۆچوونه‌یشی له‌ نێو هه‌ورامییه‌كان بڵاوكردۆته‌وه‌.

له‌لایه‌كی دیكه‌یشه‌وه‌ ماوه‌ی چه‌ندین ساڵه‌ سه‌ید جه‌واد ته‌باته‌بایی  فه‌یله‌سوفی ئێران  له‌ كاره‌كانیدا كار له‌سه‌ر شووناسی ئێران و چۆنیه‌تی پێناسه‌كردنی  شووناسی ئێرانی ده‌كات. ئه‌ویش له‌ كاره‌كانیدا ئه‌وه‌نده‌ی   پێڕاگه‌یشتووم و بینیومه‌ ئاراسته‌یه‌كی جیاوازی له‌باره‌ی كورده‌وه‌ نییه‌. به‌ڵام به‌ هۆی نه‌بوونی نووسراوه‌كانی له‌به‌ر ده‌ستمدا  نه‌متوانی به‌ وردی باسی بۆچوونی بكه‌م.

ده‌رئه‌نجام

ڕوانگه‌ فكر و ئاكادێمییه‌كانی ئێران  سه‌باره‌ت به‌ مافی كورد، له‌ سه‌ره‌تاوه‌ چۆن بیچمی گرتووه‌ تا ئێستاش  ته‌نها  ره‌نگی گۆڕاوه‌و هیچ گۆڕانێك له‌ گه‌وهه‌ری بابه‌ته‌كه‌دا نه‌كراوه‌. ئه‌مه‌ش له‌وه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ ده‌گرێت له‌ تێكڕای ئه‌و ڕوانگانه‌ی باس كرا، هه‌موویان هه‌وڵیان بۆ تواندنه‌وه‌ی كورد و ڕه‌تكردنه‌وه‌ی مافی كورد بووه‌. هیچ ڕێچكه‌یه‌كی فكری یا ئاكادێمی یا خود كه‌سایه‌تییه‌ك له‌ ئێراندا ( وه‌كو ئه‌وه‌ی له‌ توركیا ئێسماعیل بێشكچی كردی) سه‌ری هه‌ڵنه‌داوه‌ كه‌ كورد به‌ شایسته‌ی مافی خۆی بزانێت.

له‌لایه‌كی دیكه‌یشه‌وه‌ پێویسته‌ ئه‌وه‌ بڵێن  كه‌ هه‌موو ئه‌و ڕوانگانه‌ی كه‌ له‌ ئێراندا له‌باره‌ی كورده‌وه‌ دروست بوون له‌ ئێستادا هه‌موویان به‌ ئاراسته‌ی جیاواز و به‌ یه‌ك ئامانجه‌وه‌ چالاكییان هه‌یه‌. بوونی ئه‌م ئاراسته‌ جیاوازانه‌ باری قورس له‌ بواری فكری و ئاكادێمییه‌وه‌ قورستر ده‌كات و پێویسته‌ هه‌ڵویستی فكری و زانستی له‌ ئاست هه‌ر یه‌ك له‌و ڕێچكانه‌دا هه‌بێت.

پۆستی پێشوو

پرۆژە یاسای بودجە و پشکی کورد

پۆستی داهاتوو

وتووێژ له‌گه‌ڵ ڤیلادیمه‌ر ئیشچینکۆ؛ کۆمه‌ڵناسی ئۆکراینایی: بەشی دوو کۆتایی

عەبدوڵڵا رەسولی

عەبدوڵڵا رەسولی

نووسەر

پەیوەندیداری بابەتەکان

كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە
کورد لە چاوی ئەواندا

كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

حوزه‌یران 2, 2023
48
كورد برای منن
کورد لە چاوی ئەواندا

كورد برای منن

ئایار 14, 2023
53
كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی
کورد لە چاوی ئەواندا

كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

ئازار 21, 2023
72

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

شوبات 2023
د س W پ ه ش ی
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  
« کانونی دووهەم   ئازار »
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • EnglishEnglish
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە