ڕۆژانە لەنێو كۆڕی میوان و دۆستانەوە تا شوێنە گشتییەكان، باسوخواسی زۆر دەربارەی ژیانی خۆمان و دۆخی كوردستانیش دەكرێت، لە دڵتەنگی و ڕەخنەوە بگرە تا نوكتە و قسەی خۆش بوونەتە ئامرازێك بۆ دەربڕٍینی بۆچوون و خەمەكانمان.
قسەكە لێرەدایە، ئەوانەی بەمیوانداری دێن، دەڵێن چی؟ چۆن ئێمە دەبینن؟. ئایا ڕێزگرتنمان لە میوان و سازدانی دیدار و گەشت بەرەو ناوچە دڵڕفێنەكان، تا چەند دۆست و خۆشەویستمان بۆ بەرهەم دەهێنێ؟. دڵنیام هەروەك دەوترێ كوردبوون سەختە، بەڵام مەردایەتیش بەمانا مرۆییەكەی لەوەدایە، هەرگیز نەهێڵین هیچ هەلومەرجێك، جوانییەكانمان… خۆشەویستی و میهرەبانیمان بۆ خۆمان و دەوروبەر و میوانەكانیشمان بمرێنێ، بەڵكو هەروەك شەهید مەلاعەلی شاعیر دەفەرموێ: شادم كە دواهەناسەش بەپێوەم.
ساڵانی ڕابردوو زۆر شادمان بووم كە بەرگەكانی كتێبی (شازادەی حەمام)ی نوسەری بەناوبانگی ئێران (د.محەمەد حسێن پاپولی یەزدی)م خوێندەوە، خۆشبەختانە بەڕەنج و ماندووبوونی (كاك تەها سێكانیانی و م.ساڵح بێچار) وەرگێڕدرا بۆ زمانی كوردی، بەڵام بەرگی پێنجەم زۆر جیاوازترە، چونكە تایبەتە بە سەردانەكەی نوسەر بۆ شاری سلێمانی. ئەم بەرگە نوێیەش، لەلایەن ئەو دوو كەسایەتییە خەمخۆرەوە سەرقاڵی وەرگێڕانن.
لێرەدا هەروەك شیلەی هەنگوینی ئەم بەرهەمە نوێیە، بەشێك لەو كتێبەم وەرگێڕا كە دەربارەی زانكۆی سلێمانییە، زانكۆیەك لەڕووی ئەكادیمییەوە تا یادەوەرییە جوانەكانی قۆناغی خوێندن، خۆم بەقەرزاری دەزانم. بەئومێدم بەزووترین كات كۆی بەرهەمەكە لەلایەن ئەو دوو بەڕێزەوە چاپ بكرێت.
زانكۆی سلێمانی د.محەمەد حسێن پاپولی یەزدی
دەمانویست سەردانێكی زانكۆی سلێمانی بكەین. لە ڕۆژانی نەورۆزدا، زانكۆكان پێنج رۆژ پشوون. سەردانەكەمان بۆ زانكۆ خرایە ڕۆژی (25ی ئازاری 2019ز) واتا یەكەم ڕۆژی دەوامی زانكۆ لە ساڵی نوێدا. (تەها و ساڵح بێچار) هەماهەنگی پێویستیان ئەنجام دابوو. (د.ئەركان عەبدوڵڵا مەحمود)ی سەرۆكی بەشی ئەدەبیاتی فارسیش، كارئاسانی نێو زانكۆی بۆ كردین. (د.ئەركان عەبدوڵڵا) لە زانكۆی تاران خوێندبووی، كتێبی شازادەی حەمامیشی خوێندبۆوە، منی وەك نوسەر دەناسی.
زانكۆی سلێمانی وەك زانكۆی دایك لە هەرێمی كوردستان دەناسرێت، لە ساڵی (2020ز)دا ئەم زانكۆیە نزیكەی (25) هەزار خوێندكار و (2) هەزار مامۆستای ئەكادیمی هەبوو. زانكۆی سلێمانی چەند كۆلیژێكی پزیشكیش لەخۆدەگرێت. لە ئێرانیش تا ساڵانی (1985-1986ز)یش هەروا بوو. هەر لەو ساڵەدا بوو كە زانكۆی زانستی پزیشكی خۆی لە (وەزارەتی زانست و توێژینەوە و تەكنەلۆژیا) جیاكردەوە. وابڕیار بوو یەكەمین دیدارمان لەگەڵ سەرۆكی زانكۆدا بێت، پاشان سەردانی نێو زانكۆ.
كاتژمێر (10)ی بەیانی چووینە نێو زانكۆوە، زانكۆیەكی مەزن و تەواو نوێ، زانكۆیەك كە پێشینەی خەباتی مامۆستایان و خوێندكارانی، هەر خۆی چیرۆكێكی دوورودرێژە. زانكۆی سلێمانی چەق و پشتەوانەی باسوخواسە هزری و ڕووناكبیرییەكانی كوردستانی ئێراقدا بووە و هەیە و دەبێت.
زانكۆ لەسەر زەوییەكی تەخت بونیاد نەنراوە (بەرزیییەكەی 850 مەتر لەسەر ئاستی ڕووی دەریاوە). تەلاری سەرۆكایەتی زانكۆش هەر نوێیە، هۆڵی سەرۆكایەتییەكەی لە قاتی دووەمی تەلارەكەدایە. قادرمە و پێپلیكانەی فراوان و باشی بۆ كراوە، كۆمەڵێك تابلۆی دانسقە لە ڕێڕەو و پێپلیكانەكاندا هەڵواسراون. ئەو تابلۆیانەی كە هەر كامیان، كۆمەڵێك چەمكی لەبارەی ناسنامەی ڕابردوو و ئێستای هەرێمی كوردستانەوە لەخۆگرتووە. بوونی ئەم تابلۆیانە، سەلیقە و خولیای بەرپرسانی زانكۆ دەگەیەنێ. هاوكات بەها و بایەخێكە كە بەرپرسانی زانكۆ بە هونەری دەدەن.
چوومە نێو سەرۆكایەتی زانكۆوە، نوسینگەیەكی زۆر ڕێكوپێك و خاوێنی هەبوو، كۆمەڵێك كارمەندی زۆر بەڕێز و شیكپۆش چاوەڕوانمانن. لەكاتی خۆیدا گەیشتین، بێ هیچ جۆرە دواكەوتنێك چووینە ژووری سەرۆكی زانكۆوە. پڕۆفیسۆر (د.ڕەزا حەسەن حسێن)ی سەرۆكی زانكۆ، پیاوێكی میهرەبان و بەڕێزە، پسپۆڕی بایۆلۆژییە. یەكێكە لە دیارترین توێژەران و بیرمەندانی بایۆلۆژی لە وڵاتی ئێراق و ناوچەكەدا. بەڕێزیان بە مرۆڤێكی تێگەیشتوو و لیبڕاڵیست هاتەبەرچاوم. سەرنجم دا كە كەسێكی بیرمەند و بە دیدێكی فراوانەوە، سەرۆكایەتی زانكۆی سلێمانی لەئەستۆدایە. پرۆفیسۆر (ڕەزا حەسەن حسێن) توانیویەتی ئەوپەڕی پێداویستی بۆ زانكۆ دابین بكات. پەیوەندییەكی فراوانی لەگەڵ ناوەندە زانستییەكانی جیهاندا بەستووە، زانكۆی سلێمانیشی لەسەر ئاستی میللی و نێودەوڵەتی پتر بردۆتە پێشەوە. دەسەڵات و ئازادیی زانستی، تێگەیشتن و بەڕێوەبردنی باشی سەرۆكایەتی زانكۆی سلێمانی نەك تەنها بۆتەمایەی پێشكەوتنی زانستی زانكۆكە، بەڵكو بۆتەهۆی گەشەپێدانی زانستی لە هەرێمی كوردستان و ئێراقیش.
ئازادی بە بەڕێوەبردن و دەستپێشخەرییەوە، هۆكاری هەڵكشانی ئاستی زانستی و ڕووناكبیری زانكۆشە. زانكۆی پێشكەوتوو دەتوانێ پشتیوانی ئازادیی و ناوەندی سەرەكی لیبڕاڵیستەكانی كوردستان و ئێراقیش بێت. حەزم دەكرد لە نمونەی پرۆفیسۆر (ڕەزا حەسەن حسێن)، سەرۆكایەتی زانكۆكانی جیهانیان بكردایە.
سەرۆكی زانكۆ، تەمەنی نزیكەی (50) ساڵ بوو. (د.ئەركان) هەریەك لە من، د.وسوقی، فەربود، تەها و ساڵح بێچار بەناوبراو دەناسێنێت. سەرۆكی زانكۆ بە میهرەبانییەوە گوێ بۆ وتەكانی (د.ئەركان)ی دەربارەی من و پەرتوكی (شازادەی حەمام) ڕادەدێرێ. (د.ئەركان) تیشك دەخاتەسەر بایەخی ئەو بەشانەی كتێبەكە كە سەبارەت بە كورد نوسراون. سەرۆكی زانكۆ دوای باسكردنی مێژووی زانكۆی سلێمانی و چالاكییەكانی ئێستا، زەمینەی هاوكاری لەگەڵ زانكۆكانی ئێراندا بۆ باس كردین. زانكۆی سلێمانی كۆمەڵێك لێكتێگەیشتنی لەگەڵ (وەزارەتی زانست، توێژینەوە و تەكنەلۆژیا) و زانكۆ جۆراوجۆرەكانی ئێراندا هەیە. زانكۆی سلێمانی لەگەڵ زانكۆكانیتری عێراق، ئەوروپا و ئەمریكادا لە پەیوەندیدایە. پەیوەندییەكی باشیشی لەگەڵ زانكۆی زانستە پزیشكییەكانی تاراندا هەیە. هەروەكچۆن لەگەڵ زانكۆكانی مەشهەد، هەمەدان، سەنعەتی ئیسفەهان، گەیلان، كرماشان و سنەشدا هەیە. بەرنامەی دیداری كارگێڕی و زانستی لەنێوان زانكۆكانی سلێمانی و زانكۆكانی ئێراندا بەشێوەیەكی ڕێكوپێك ئەنجام دەدرێت.
لە ڕۆژی (29ی كانوونی یەكەمی 2018ز)، تیمێكی ئوستادانی زانكۆی سلێمانی سەردانی زانكۆكانی ئێران وەك زانكۆی ئازادی كەرەجیان كرد. ئەم تیمە پێكهاتبوو لە (د.عەبدولقادر حەمەدەمین سەرۆكی كۆلیژی زمان، د.شەمال عەبدول محەمەد سەرۆكی كۆلیژی زانستە شەرعییەكان، د.سەلام عەبدولكەریم سەرۆكی كۆلیژی زانستە مرۆییەكان، د.محەمەد نەجیب سەباح بەرزنجی) كە لە ئوستادە ناسراوەكانی زانكۆی سلێمانی بوو.
لە كارنامەی پرۆفیسۆر (ڕەزا حەسەن حسێن)دا، بەرنامەڕێژی بۆ سەردانێك بۆ زانكۆی گەیلان لە مانگی (نیسانی 2019ز) كرابوو. (د.ئەحمەد محەمەدەمین)ی ئوستادی كۆلیژی كشتوكاڵیش هاوڕێمان بوو. بەڕێزیان كتێبی (شازادەی حەمام)ی خوێندبۆوە، لەبەرئەمەش ڕێزی نواند و لەگەڵماندا هات بۆ ژووری سەۆكی زانكۆ. بەڕێزیان بەرچاوڕوونییەكی لەبارەی كتێبی شازادەی حەمام بۆ سەرۆكی زانكۆ خستەڕوو. (پرۆفیسۆر ئەحمەد محەمەدەمین) یەكێكە لە ناسراوترین ئوستادەكانی كۆلیژی كشتوكاڵی زانكۆی سلێمانی. (تەها)ش كۆمەڵێك كتێبی شازادەی حەمامی بەزمانی كوردی پێشكەش بە سەرۆكی زانكۆ كرد. منیش هیوام دەربڕی كە پەیوەندی زانكۆی سلێمانی بە زانكۆكانی ئێرانەوە زیاتر بێت.
دەربارەی بایەخی زانكۆی سلێمانی بۆ پشتیوانی لە دەستكەوتەكانی جەماوەری كوردستان لە ئازادیدا دەدوێین، ئەوەم خستەڕوو كە زانكۆی سلێمانی لەپێناو ئازادیدا، قوربانییەكی قورسی داوە. ئومێدەوارم زانكۆكە وێڕای بڵاوكردنەوە و پەرەپێدانی زانستی مۆدێرن، ڕۆڵی خۆی لە پاراستنی كلتوری كوردستان بەتایبەتی پاراستنی میراتی كلتوریی و خەباتی هەرێمی كوردستان و بەزیندوویی هێشتنەوەی ئەو یادەوەرییانە لەلای گەنجان، زیاتر لە جاران تیایدا سەركەوتوو بێت.
(تەها) بە سەرۆكی زانكۆ دەڵێت: د.پاپولی دەیەوێ كتێبێك دەربارەی هەرێمی كوردستان بنوسێت. (د.ڕەزا حەسەن حسێن)ی سەرۆكی زانكۆی سلێمانی خۆشەویستی نواند و دەفەرموێ هەركاتێك كتێبەكە ئامادە بوو، زانكۆی سلێمانی چاپی دەكات. بەڕێزیان بە بەرپرسی نوسینگەی وت كە ئێمە بۆ نانی نیوەڕۆش میوانی فەرمی زانكۆین، داوای لێبوردنی كرد كە بەهۆی سەرقاڵییەوە، ناتوانێ خۆی بۆ نانی نیوەڕۆ لەگەڵماندا بێت. نزیكەی كاتژمێر (11) بەگرتنی وێنە و ئارەزووی گەشەپێدانێكی هەمیشەیی بۆ زانكۆی سلێمانی، هۆڵی (د.ڕەزا حەسەن حسێن) جێدەهێڵین.
دەمانەوێ سەردانی كتێبخانە و بەشەكانیتری زانكۆ بكەین، یەكەمین رۆژی دەوامی زانكۆیە دوای پشووەكانی نەورۆز. لە گۆڕەپانی زانكۆ، خوێندكاری زۆری لێیە. گەنجانی خوێندكار جلوبەرگی شاد و ڕازاوەیان پۆشیوە. پۆشاكەكانیان نیشانەی ئازادییە، هەركەسە و ئەو جۆرە پۆشاكەی پۆشیوە كە حەزی لێیەتی. ژمارەی كچانی باڵاپۆش زۆرە، خوێندكارە كوڕەكانیش كە جلوبەرگی كوردیان پۆشیبێ، ژمارەیان كەمە. دڵخۆشی گەنجانی خوێندكار، من دڵخۆش دەكەن. سەردانی باڵەخانە جۆراوجۆرەكانی زانكۆ دەكەین، سەرجەم بیناكان زۆرباشن و نزیكەی بەیەك شێواز دروستكراون.
سەرنج: بەشەكانیتر بەتێروتەسەلی باسی دامەزراندن و قوربانیدان و گەشەسەندنی زانكۆی سلێمانی دەكات.
سەرچاوە: دكتر محمدحسین پاپلی یزدی: شازادە حمام در میان كردهای سلیمانیە، جلد پنجم، چاپ سوم، 1400ه.ش، ص (212-218)
