• EnglishEnglish
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
سێ شه‌ممه‌, ئازار 28, 2023
چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    زانست بەبێ ئەخلاق

    ئەمریکا لە کارتی هێزەوە بۆ کارتی دۆلار

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایبوونەوە لەگەڵ رژێمی سوریا لەنێوان چەندین چەمکدا

    ئاسایبوونەوە لەگەڵ رژێمی سوریا لەنێوان چەندین چەمکدا

  • شــیکار
    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو  و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو  و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    زانست بەبێ ئەخلاق

    ئەمریکا لە کارتی هێزەوە بۆ کارتی دۆلار

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایبوونەوە لەگەڵ رژێمی سوریا لەنێوان چەندین چەمکدا

    ئاسایبوونەوە لەگەڵ رژێمی سوریا لەنێوان چەندین چەمکدا

  • شــیکار
    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو  و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو  و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

    دەوڵەتەکان چەندە هێزیان دەوێت؟

چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

مێژوونووسیی کوردی: بەشی یەک

یەکەی وەرگێڕان لەلایەن یەکەی وەرگێڕان
شوبات 22, 2023
لە بەشی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی
0 0
A A
مێژوونووسیی کوردی: بەشی یەک
0
هاوبەشکردنەکان
0
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر

مژاروپرسیاری سه‌ره‌کی ئه‌م نووسینه‌ ئه‌مه‌یه‌ که‌ مێژوونوسیی کوردی(Kurdish Historiography) چییه‌؟

مژاروپرسیاری سه‌ره‌کی ئه‌م نووسینه‌ ئه‌مه‌یه‌ که‌ مێژوونوسیی کوردی(Kurdish Historiography) چییه‌؟ ئه‌م پرسیاره‌ به‌ شێوه‌یه‌کی زانستی هاوکات ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر لایه‌ن و ڕه‌هه‌ندیئۆنتۆلۆژیک(بووننناسانه‌)،ئه‌پیستیمۆلۆژیک(مه‌عریفه‌ناسانه‌)ومیتۆدۆلۆژیک(شێوازناسانه‌)ی مێژوونوسیی کوردی. ئه‌وه‌ی تۆزێک له‌ سه‌ر شێوازی مێژوونوسیی “ئه‌ویدی” و دراوسێکانی کورد و ڕۆژهه‌ڵاتناسان له‌سه‌ر کورد ئاگادار بێت به‌ ئاسانی تێده‌گات کورد مێژوویه‌کی شێوێنراو و ساخته‌کارانه‌ی له‌ ڕوانگه‌ی ئه‌ویدییه‌کانه‌وه‌ بۆ نووسراوه‌ و زیاتریش مه‌به‌ستیان تواندنه‌وه‌ی بوون و پێشینه‌ی کۆن و که‌ونارای کورد له‌ سه‌ر خاک و زێدی باوباپیران و داگیرکردنی وڵات و سه‌پاندنی هه‌ژمۆنی و هه‌یمه‌نه‌ی خۆیان بووه‌، به‌ گشتی و به‌ کورتی ده‌کرێ بڵێین؛ ئامانجی زۆرینه‌ی زۆری مێژوونووسانێک که‌ له‌سه‌ر کورد نووسیویانه‌ به‌کۆلۆنیالکردن و ژێرده‌سته‌کردنی کورد بووه‌ و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ ئێمه‌ پێویستمان به‌ خوێندنه‌وه‌ی به‌ربڵاوی زانستیانه‌ و میتۆدناسانه‌ی مێژوو له‌ ڕوانگه‌ی ئه‌ویدییه‌کان و نووسینه‌وه‌ی مێژوو به‌ تێگه‌یشتن و ڕوانگه‌ی خۆمانه‌، بۆ شکاندنی شووشه‌ی ئه‌م جادووبازه‌ مێژووییانه‌ش ده‌بێ ڕێگا دروست و دووره‌که‌ هه‌ڵبژێرین، نه‌ک ڕێگا نێزیک و دروشمئامێزه‌که‌ و به‌ بێ به‌ڵگه‌ و میتۆدی مێژوونووسانه‌ له‌سه‌ر خۆمان و مێژووی که‌ونارا و ئایینی پیرۆز و خاک و خه‌بات و خوێنمان قسه‌ بکه‌ین، بۆ دروستکردنی وه‌ها ئیراده‌ و هه‌وڵێک، بۆ تێكشکاندنی ئه‌و بازنه‌ به‌هێزه‌ی چه‌واشه‌کردنی مێژوو له‌ لایه‌ن ئه‌ویدییه‌کانی “کورد” و ڕۆنان و بنیاتنانه‌وه‌ی حه‌قیقه‌تی کورد له‌ مێژوودا له‌ ڕوانگه‌ی خۆی، کۆمه‌ڵێک زه‌مینه‌ و پێشمه‌رجمان پێویسته‌ که‌ ئه‌مه‌ش له‌و چه‌مک و ده‌سته‌واژه‌ تایبه‌تانه‌ی زانستی مێژوو و باڵه‌ جیاواز و جۆراوجۆره‌کانیدا خۆی ده‌بینێته‌وه‌ واته‌ پێش ئه‌وه‌ی وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌ (مێژوونوسیی کوردی  چییه‌؟) بدرێته‌وه‌ ده‌بێ هه‌ندێ ده‌سته‌واژه‌ و چه‌مکی بنه‌مایی و سه‌ره‌کی، پێناسه‌ و ڕوون بکرێته‌وه‌ و سنووره‌کانیان دیاری بکرێت و لێک جوێ بکرێنه‌وه‌.
ئه‌م پێداگرییه‌ له‌سه‌ر پێناسه‌ی ڕوونی چه‌مکه‌کان و دیاریکردنی سنوور و که‌وشه‌نیان له‌ یه‌کتر به‌م هۆیه‌وه‌یه‌ که‌ له‌ کۆمه‌ڵه‌ی زانستی و که‌لتووریی کورد، خستنه‌ڕوو و ئاڕاسته‌کردنی بابه‌تی مێژوو به‌پێی پێویست له‌ لایه‌ن پسپۆڕانی ئه‌م بواره‌ و ئاکادیمییه‌کانی بواری مێژوو، نه‌هاتۆته‌ ئاراوه‌ و به‌هۆی ئاماده‌بوونی که‌سانی ناپسپۆڕ له‌ پانتاکه‌یا هه‌ندێ جار تێکه‌ڵکاری و  ئاڵۆزیی له‌ پێناسه‌ و چه‌مکه‌کان هاتۆته‌ ئاراوه‌ و بووه‌ته‌ هۆی تێکه‌ڵبوونی نموونه‌کان و دروستبوونی لێڵ و پێڵیی تیۆریک و بیردۆزانه‌. وه‌ها لێڵی و پێڵیگه‌لێک بووه‌ته‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ بۆشایی نه‌بوونی بابه‌ت و وتار له‌ “مێژوونووسیی کوردی” تا ڕاده‌یه‌کی به‌رچاو هه‌ست پێ بکرێت و ژماره‌ی ئه‌و وتار و نووسینانه‌ی که‌ له‌ ژێر ئه‌م ناوه‌ له‌ بواری توێژینه‌وه‌ نووسراوه‌ کاغه‌زییه‌کان و دونیای مه‌جازی هه‌یه‌، ناگاته‌ ژماره‌ی قامکه‌کانی ده‌ست، زۆرترین ئیشێکیش که‌ له‌م نووسینانه‌ له‌ ژێر ناوی مێژوونوسیی کوردی ئه‌نجام دراوه‌، لێکدانه‌وه‌ و هه‌ڵسه‌نگاندنی ژیانی دانه‌رانی سه‌رچاوه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی مێژووی کورد، ناساندنی ناوه‌رۆکیان و تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی نووسین و ده‌ربڕین و خه‌سڵه‌ته‌ ئه‌ده‌بییه‌کانی کتێبه‌که‌یه‌. بۆیه‌ له‌م ڕووه‌وه‌ ئه‌م کتێبانه‌ زیاتر ده‌که‌ونه‌ چوارچێوه‌ی کتێبناسیی(Bibliography) سه‌رچاوه‌ مێژووییه‌کانی کورد و ڕه‌خنه‌ و هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌م سه‌رچاوانه‌وه‌ و پێوه‌ندییه‌کی ئه‌وتۆیان له‌گه‌ڵ مێژوونووسیی کوردیدا نییه‌. هه‌ندێک له‌ مێژوونووسان له‌سه‌ر ئه‌م باوه‌ڕه‌ن که‌ فێربوونی شێوازی مێژوونووسی ده‌بێته‌ هۆی جیابوونه‌وه‌ی کاری مێژوونووسی شاره‌زا و پرۆفیشناڵ له‌ ناشاره‌زا و ناپرۆفیشناڵ. به‌و هیوایه‌ی که‌ نووسینی ئه‌م وتاره‌ ببێته‌ هۆی پێکانی ئاوه‌ها ئامانجێک. گرینگترینی ئه‌و ده‌سته‌واژانه‌ی که‌ ده‌بی پێش چوونه‌ناو باسه‌که‌ مانا بکرێنه‌وه‌ بریتین له‌؛
1-تاریخ
تاریخ وه‌رگێڕانی وشه‌ی یۆنانیی(historia)یه‌ که‌ به‌ واتای زانست، گوزارشت، گێڕانه‌وه‌ و ڕێکكه‌وتی ڕووداوه‌کانه‌. ئه‌م وشه‌ یۆنانییه‌ له‌ ڕێگه‌ی زمانی لاتین هاته‌ ناو هه‌موو زمانه‌ ئه‌ورووپییه‌کانه‌وه‌. تاریخ به‌ فه‌ره‌نسی (hostoire)، به‌ ئیتالی(storia) به‌ ئینگلیزی (history) و به‌ ئاڵمانی (historie)ی پێ ده‌ڵێن. سه‌باره‌ت به‌ ڕه‌گ و ڕیشه‌ی عه‌ره‌بی یان غه‌یری عه‌ره‌بیی وشه‌که‌ بیروڕایه‌کی کۆک و یه‌کانگیر نییه‌. وا ده‌رده‌که‌وێت که‌ تاریخ وشه‌یه‌کی به‌عه‌ره‌بیکراو واته‌ موعه‌ڕه‌به‌ و له‌ وشه‌ی ئیێرخ (yerakh)ی عیبری هاتۆته‌ ناو زمانی عه‌ره‌بییه‌وه‌.

له‌ زمانی کوردیدا وشه‌ی (مێژ) یان (مێژوو) له‌ باتی تاریخ به‌کار ده‌هێنن که‌ له‌ وشه‌دانه‌ سۆرانی و کورمانجییه‌کان هاوکات به‌ واتای دوور و کۆن و ڕاز و حیکایه‌ت به‌کار هاتووه‌. هه‌ڵبه‌ت وشه‌ی مێژوو پێشینه‌یه‌کی ئه‌وتۆی نییه‌. چون له‌ وه‌رگێڕانی کوردیی شه‌ره‌فنامه‌ی بیدلیسی له‌ لایه‌ن مه‌حموودی بایه‌زیدی(1867-1797) که‌ یه‌کێک له‌ یه‌که‌مین نووسراوه‌ مێژووییه‌کان به‌ زمانی کوردییه‌، وشه‌ی تاریخ به‌ کار هێنراوه‌ و ئاماژه‌یه‌ک به‌ مێژوو نه‌کراوه‌.

له‌ ڕووی ماناناسیی ده‌سته‌واژه‌وه‌، تاکوو ئێستا بۆ چییه‌تی پێناسه‌ی مێژوو، وه‌ڵامێکی هه‌مه‌لایه‌ن و هاوکۆک نه‌بووه‌، به‌ڵام به‌ گشتی مێژوو به‌ زانستێک زانراوه‌ که‌ باس له‌ مرۆڤ ده‌کات له‌ شوێن و کاتدا به‌ڵام ئه‌م پێناسه‌یه‌ به‌رده‌وام دوو لایه‌نی هه‌بووه‌. یه‌کێکیان؛ تاریخ وه‌کوو ڕووداو و، ئه‌وی دیکه‌یان؛ تاریخ وه‌کوو گوزارشت له‌ ڕووداو. له‌م ڕووه‌وه‌ مێژوو وه‌کوو وشه‌یه‌کی تاک هه‌م بۆ زنجیرێک له‌ ڕووداوه‌ پێکه‌وه‌گرێدراوه‌کان که‌ له‌ ڕابردووه‌ دووره‌کانه‌وه‌ تاکوو ئێسته‌ له‌ دونیادا ڕویان داوه‌، به‌کار براوه‌ و هه‌م بۆ ئه‌و ئه‌ندێشه‌ و ڕوونکردنه‌وانانه‌ی مێژوونووسان که‌ ئه‌م ڕووداوانه‌یان بۆ داهاتوو و داهاتووان تۆمار کردووه‌. هه‌ندێک له‌ تۆژه‌ران بۆ پیشاندانی ئه‌م دوولایه‌نییه‌ له‌ ده‌سته‌واژه‌ی ((تاریخ1)) و ((تاریخ2)) که‌ڵکیان وه‌رگرتووه‌.

وا دێته‌ پێش چاو که‌ مێژوو به‌ شێوه‌ی هاوکات له‌خۆگری دوو پانتای بوونناسانه‌(ontologic) و مه‌عریفه‌ناسانه‌یه‌(epistemologic).پانتای یه‌که‌م سه‌ربه‌خۆیه‌ له‌ زه‌ینی مرۆڤ و له‌ دونیای واقیع دایه‌. ئه‌م پانتایه‌ به‌ تاریخ (history)ناوزه‌د ده‌کرێت. به‌ڵام پانتای دووهه‌م به‌ زانستی مێژوو (science of history) ناو ده‌برێت. ڕاستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه‌ که‌ مێژوونووس ناتوانێت بچێته‌ ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی شوێن و کاتی سه‌رده‌می خۆیه‌وه‌ و له‌ سه‌رووی جیهان و کات چاو له‌ واقیع بکات. ئه‌و له ‌سۆنگه‌ی کات و شوێن و جیهانی ده‌ورووپشتی خۆی گه‌مارۆ دراوه‌ و کاتێک که‌ واقیعی مێژوویی دێته‌ ناو زه‌ینییه‌وه‌ و له‌ بێژنگی تێڕامان و بیرکردنه‌وه‌ و مه‌عریفه‌ی ده‌درێت، زانستی مێژوو دێته‌ ئاراوه‌. هه‌ربۆیه‌ زانستی مێژوو واقیعی کۆمه‌ڵگا پاش ئاماده‌بوونی له‌ زه‌ینی مێژوونووس و لێکدانه‌وه‌ و شیکارییه‌تی له‌ لایه‌ن و ڕوانگه‌ی ئه‌وه‌وه‌.
2-فه‌لسه‌فه‌ی مێژوو (philosophy of history)
تێگه‌یشتن له‌ هۆکارێتی و دۆزینه‌وه‌ی هۆکاری ڕووداوه‌کان و پێناسه‌کردنیان له‌ به‌ستێنی بیردۆز و یاسا مێژووییه‌کاندا به‌ فه‌لسه‌فه‌ی مێژوو ناوزه‌د ده‌کرێت. به‌ شێوه‌یه‌کی دیاریکراو فه‌لسه‌فه‌ی مێژوو له‌خۆگری قووڵبوونه‌وه‌ی فه‌لسه‌فی له‌باره‌ی ڕه‌وتی ڕووداوه‌ مێژووییه‌کان و چییه‌تی و میتۆده‌کانی شیکردنه‌وه‌ و باسکردنیانه‌.
3-مێژوونوێنی (historiography)
مێژوونوێنی، زیندووکردنه‌وه‌ی ڕابردوو و نواندنه‌وه‌ی زمانیی تێگه‌یشتنی مێژوویی هه‌ر مێژوونوێنێکه‌ له‌ په‌یوه‌ندییه‌ک که‌ ئه‌و له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگا و جیهانێک که‌ تێیدا ده‌ژی.
به‌ ده‌ربڕینێکی دیکه‌، مێژوونوسیی پرۆسه‌ی دانوستانی مێژوو وه‌کوو چه‌مکێکی سه‌ربه‌خۆ و ده‌ره‌زه‌ینیی “مێژوونوێن”، له‌گه‌ڵ ئه‌ندێشه‌ و زه‌ین و مه‌عریفه‌ی مێژوویی مێژوونوێنه‌. کاتێک مێژووی ڕابردوو وه‌کوو واقیعێکی سه‌ربه‌خۆ له‌ زه‌ینی مرۆڤ له‌ لایه‌ن مرۆڤانێک به‌ تێگه‌یشتن و ڕوانگه‌یه‌کی شوێن-کاتییانه‌ی تایبه‌ت ده‌نوسرێت و له‌گه‌ڵ مرۆڤه‌کانی پاش خۆی ده‌که‌وێته‌ قسه‌،  کرده‌وه‌ی مێژوونوێنی هاتۆته‌ ئاراوه‌. له‌ مێژوونوێنیدا له‌باره‌ی ڕه‌هه‌نده‌کانی بوونناسی، مرۆڤناسی و چییه‌تی مێژوو له‌ ڕوانگه‌ی مێژوونوێنه‌وه‌ ‌ قسه‌ ده‌کرێت. له‌ ڕاستیدا مێژوونوێنی هه‌وڵێکه‌ بۆ تێگه‌یشتن له‌ ئه‌ندێشه‌ مێژووییه‌کانی مێژوونوس‌ که‌ له‌ نووسراوه‌ مێژووییه‌کانیدا به‌ شێوه‌یه‌کی ڕوون و به‌رهه‌ست یان لێڵ و ده‌رهه‌ست هاتوون. له‌ لایه‌کی دیکه‌شه‌وه‌ مێژوونوێنی هه‌ڵگری پێوه‌ره‌ پاساوده‌ره‌ عه‌قڵییه‌کانه‌ و مه‌به‌ستی پیشاندانی شووناس، باوه‌ڕه‌کان و کرده‌وه‌ی گرووپه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان، ڕێکخراوه‌کان، نه‌ته‌وه‌کان و چۆنێتی هه‌ڵسوکه‌وتیان له‌ ڕابردوو و ڕه‌وتی پێشڤه‌چوون یان پاشڤه‌چوونیان له‌ درێژه‌ی زه‌مه‌ن دایه‌. به‌ شێوه‌یه‌کی کورت مێژوونوێنی سه‌ره‌ڕای تۆمارکردنی ڕووداوه‌کان، له‌خۆگری شیکاری و هه‌ڵسه‌نگاندنیان، دۆزینه‌وه‌ی هۆکار و گشتاندنی ئه‌نجامه‌کانیان، به‌راوردکردنی دۆخه‌کان و تێگه‌یشتن له‌ ڕۆڵ و ئه‌کت و کرده‌وه‌ی که‌س و گرووپه‌کان له‌ پرۆسه‌ مادی و نامادییه‌ مێژووییه‌کان له‌سه‌ر بنه‌مای بیردۆز و تیۆره‌ باوه‌کانی زانسته‌ مرۆییه‌کان و زانسته‌ سرووشتی و فه‌لسه‌فییه‌کانه‌.

فه‌لسه‌فه‌ی مێژوونوێنی به‌ پله‌ی یه‌که‌م باسی لۆژیکانه‌ و ژیربێژانه‌، ئاوه‌زمه‌ندانه‌ و مه‌عریفه‌ناسانه‌ی نوسراوه‌کانی مێژوونوسانه‌ و هه‌وڵه‌ بۆ دۆزینه‌وه‌ی مانا و ناوه‌رۆک و ڕه‌وتی گشتیی ڕووداوه‌کان و چییه‌تییان، ده‌بێ بپرسین که‌ تێگه‌یشتن و وێنای مێژوونوێنه‌کان له‌ ئیشه‌که‌یان چ بووه‌ و چۆن ئه‌م ئیشه‌یان و بۆ و به‌ چ میتۆدێک ئه‌نجام داوه‌ و ئایا پاساوهه‌ڵگره‌. باسکردن و په‌رژانه‌سه‌ر ئه‌م چه‌مکانه‌ له‌ده‌وروخولی سه‌رچاوه‌ مێژوونوێنه‌کانی هه‌ر سه‌رده‌مێک به‌ ڕێبازی مێژوونوێنی ناوزه‌د ده‌کرێت.

ئه‌گه‌رچی مێژوونوێنی تا ڕاده‌یه‌ک توخمگه‌لێک له‌ مێژوو، زانستی مێژوو و فه‌لسه‌فه‌ی مێژوو له‌ چوارچێوه‌یه‌کی دیاریکراو و سنوورداری کات و شوێن له‌خۆ ده‌گرێت به‌ڵام ده‌بێ بزانرێت که‌ مێژوونوسیی هه‌ر سه‌رده‌مێکی زانستی، سه‌ربه‌خۆیه‌ و وه‌کوو مه‌عریفه‌یه‌کی مێژوویی و وه‌کوو که‌لام، فه‌لسه‌فه‌، فیقه‌ و ئه‌ندێشه‌ی دینییه‌. سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌ له‌ کۆڕه‌ نائاکادیمیی و ناپسپۆڕانه‌کان، مێژوونوێنی له‌گه‌ڵ هه‌ندێ ده‌سته‌واژه‌ی دیکه‌ به‌ هاوتا ده‌گیرێت که‌ ده‌بێته‌ هۆی دروستبوونی لێڵی و ته‌مومژاویبوون. ئه‌م ده‌سته‌واژانه‌ بریتین له‌؛

1- مێژوونووسی(writing history) به‌ که‌سێک که‌ مێژوو ده‌نووسێت ده‌ڵێن مێژوونوس (historian) و به‌ مێژوونوێن ده‌ڵێن (historiographer)، مێژوونووسی واته‌ گوزارشتوه‌رگرتن و واقیعنووسی. واقیعنووس، که‌ڵکه‌ڵه‌یه‌کی جگه‌ له‌ گێڕانه‌وه‌ نییه‌ و سه‌لماندنی بوون یان نه‌بوونی ڕووداوێک ئیش وئامانجی ئه‌و نییه‌. به‌ڵام مێژوونوێن به‌ زانستێکی پێشووتر دێته‌ ناو مێژووه‌وه‌ و به‌ پێچه‌وانه‌ی مێژوونووس که‌ وه‌کوو گوزارشتکار و هه‌واڵنێره‌، ئه‌و له‌ ناو زانستی مێژوو دایه‌ هه‌ر به‌م پێیه‌ سه‌رچاوه‌ مێژووییه‌کان(historical sources) له‌گه‌ڵ سه‌رچاوه‌ مێژوونوێن(historiographical sources) ه‌کان جیاوازییان هه‌یه‌. سه‌رچاوه‌ مێژووییه‌کان به‌ هه‌موو ئه‌و گوزارشت و ڕاپۆرته‌ مێژووییانه‌ له‌ به‌ڵگه‌ مێژووییه‌کان وه‌کوو‌ نوسراوه‌، به‌ردنوسراوه‌ و به‌ردهه‌ڵکۆلراوه‌ و…ده‌گوترێت که‌ هه‌ڵگری زانیاریگه‌لێک له‌باره‌ی ڕابردووی ئینسانه‌. له‌ حاڵێکدا که‌ سه‌رچاوه‌ مێژوونوێنه‌کان ته‌نها ئه‌و مێژووانه‌یه‌ که‌ له‌ لایه‌ن مێژوونوێنه‌کانه‌وه‌ نوسراون. سه‌رچاوه‌ مێژوونوێنه‌کان هه‌میشه‌ به‌ ئه‌ندێشه‌ و مه‌عریفه‌یه‌کی پێشوه‌ختی تایبه‌ت له‌ لایه‌ن مێژوونوێنه‌وه‌ ده‌نووسرێت و زانستی مێژوونوێنی، شێوازی هه‌ڵسوکه‌وت و دانوستانی ئه‌ندێشه‌ی پێشوه‌ختی مێژوونوێنه‌ له‌گه‌ڵ ڕاستییه‌ مێژووییه‌کان و ده‌رهاوێشته‌ و به‌دواداهاته‌کانی واته‌ سه‌رچاوه‌ی مێژووییه‌. هه‌ڵبه‌ت ده‌بێ له‌سه‌ر ئه‌م خاڵه‌ پێداگری بکه‌ین که‌ که‌ڵکوه‌رگرتنی مێژوونوێنی له‌ زۆربه‌ی سه‌رچاوه‌کانی مێژووی باڵه‌کانی زانسته‌ مرۆییه‌کان له‌وانه‌ش کۆمه‌ڵناسی به‌ مانای ڕه‌تکردنه‌وه‌ و شلبوونی سه‌ربه‌خۆیی مێژوو نییه‌.
2- مێژووبینی(historical perspective) مێژووبینی واته‌ شێوه‌ی تێڕوانین و ڕوانگه‌ی مێژوونووسان بۆ مێژوو له‌ بوار و پانتاکانی فه‌لسه‌فه‌ی بیردۆزانه‌ و فه‌لسه‌فه‌ی زانستی مێژوو. به‌ ده‌ربڕینێکی دیکه‌ باسی مێژووبینی ده‌که‌وێته‌ ژێر سێبه‌ری باسه‌کانی فه‌لسه‌فه‌ی مێژوو و کۆمه‌ڵناسی و زیاتر ئاماژه‌یه‌ به‌ تێڕوانین، ڕوانگه‌ و زه‌مینه‌ و باسه‌ بیردۆزانه و میتۆدیکه‌کان به‌ڵام مێژوونووسیی زیاتر ده‌په‌ررژێته‌ سه‌ر واقیعه‌ به‌رهه‌ست و ڕووداوه‌ مێژووییه‌کان.
3-مێژووخوازی(historicism) که‌ به‌ مێژووباوه‌ڕییش مانا کراوه‌ته‌وه‌ به‌ واتای ڕێژه‌ییبوونی مێژوویی دێت که‌ ئه‌مه‌ش به‌م مانایه‌یه‌ که‌ هه‌ر ڕووداوێکی مێژوویی به‌رهه‌می کات و شوێن و بارودۆخی تایبه‌تی خۆیه‌تی که‌ دووپات نابێته‌وه‌. مێژووخوازی؛ بریتییه‌ له‌م باوه‌ڕه‌ی که‌ تێگه‌یشتنی شیاو و گونجاو بۆ چییه‌تی و ماهییه‌تی هه‌ر شتێک و هه‌ڵسه‌نگاندنی بایه‌خ و به‌هاکه‌ی، پێویسته‌ به‌ لێکدانه‌وه‌ و شیکارییه‌کی وردی جێگه‌ و پێگه‌ی ڕووداوه‌که‌ و هه‌روه‌ها ڕۆڵێکه‌ که‌ له‌ پرۆسه‌ی گه‌شه‌کردندا ده‌یگێڕێت.

کارێل پووپێر، فه‌یله‌سووفی ئینگلیزی له‌ کتێبی هه‌ژاریی مێژووخوازیی، (historicism)مێژووخوازیی ڕه‌خنه‌ کردووه‌ و به‌ جێگه‌ی متمانه‌ی نازانێت.
4- مێژووناسی(historiology) ئه‌م ده‌سته‌واژه‌یه‌ وه‌کوو ده‌روونناسی و کۆمه‌ڵناسی و… ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر ناساندنی مێژوو بۆ هۆگرانی.
5- مێژووتۆژی(study of history) تۆژینه‌وه‌یه‌ له‌باره‌ی مێژوو که‌ له‌ ڕێگه‌ی میتۆدی مێژوویی و میتۆده‌کانی دیکه‌ ئه‌نجام دراوه‌ و وانه‌گه‌لێک له‌ ژێر ناوی میتۆد یان شێوازی توێژینه‌وه‌ له‌ مێژوو و میتۆدناسیی سه‌ره‌تا و ده‌سپێکه‌که‌یه‌تی.

به‌ سه‌رنجدان به‌م جیاکارییانه‌ ده‌رکه‌وت که‌ مێژوونوێنی (historiography) پێگه‌یه‌کی دیار و پێناسه‌کراوی له‌ باسه‌ مێژووییه‌کاندا هه‌یه‌ و ده‌بێ سنوور و هێڵه‌ دیاره‌کانی ده‌ستنیشان بکرێت. ئه‌م زانسته‌ له‌ ئه‌ورووپا مێژوویه‌کی دیاریکراوی هه‌یه‌ تا ئه‌و شوێنه‌ی که‌ یه‌کێک له‌ باڵه‌کانی مێژوونووسی، مێژووی مێژوونوێنی یان مێژوونوێنی مێژووه‌ که‌ شێوازه‌کانی نووسینی مێژوو و قۆناغبه‌ندییان به‌پێی بابه‌ت له‌م باڵه‌دا، هه‌ر له‌ سه‌رده‌می هیرۆدۆت به‌م لاوه‌ لێک ده‌داته‌وه‌. ئه‌م زانسته‌ له‌ مێژوونوێنی کلاسیکی یۆنانی که‌ونارا له‌ سه‌ده‌ی پێنجه‌می پێش زایین ده‌ستی پێکردووه‌ و له‌ درێژه‌ی پرۆسه‌ و ڕه‌وتێکی دیاریکراو له‌ یۆنانه‌وه‌، گه‌یشتووه‌ به‌ مێژوونوێنی ڕۆمی، مێژوونوێنی سه‌ره‌تای مه‌سیحییه‌ت، مێژوونوێنی سه‌ده‌کانی ناوه‌ڕاست، مێژوونوێنی بیزانسی، مێژوونوێنی سه‌ره‌تای سه‌ده‌ نوێکان، مێژوونوێنی چاخی ڕۆشنگه‌ری و مێژوونوێنی مۆدێڕن له‌ سه‌ده‌کانی نۆزده‌یه‌م و بیسته‌م.

له‌ به‌شی داهاتوودا ده‌په‌رژێینه‌ سه‌ر مێژوونوسی و مێژوونوێنی په‌یوه‌ست به‌ کورده‌وه‌ و کێشه‌ و گرفته‌کانی به‌ وردی باس ده‌که‌ین.
ئاماده‌کردن و وه‌رگێڕان: سه‌عید شیری

سه‌رچاوه‌؛
شمس، اسماعیل، فولکلور و تاریخ کرد، موسسه‌ی تاریخ علم و فرهنگ، 1393

پۆستی پێشوو

مێژوونووسیی کوردی: بەشی دوو

پۆستی داهاتوو

مه‌حمود خان؛ پاڵەوانێک لە شاخەوە بۆ شار

یەکەی وەرگێڕان

یەکەی وەرگێڕان

پەیوەندیداری بابەتەکان

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

ئازار 26, 2023
14
کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

ئازار 26, 2023
3
نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

ئازار 20, 2023
18

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

شوبات 2023
د س W پ ه ش ی
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  
« کانونی دووهەم   ئازار »
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • EnglishEnglish
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە