• EnglishEnglish
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
هه‌ینی, ئازار 31, 2023
چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئێمە هەین…

    مەستی خەونی ڕووخان

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

  • شــیکار
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئێمە هەین…

    مەستی خەونی ڕووخان

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

  • شــیکار
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

كوردەكانی ئوردون و ڕۆلیان لە بونیاد نانی وڵاتدا

وەهاب حەسیب محەمەد لەلایەن وەهاب حەسیب محەمەد
شوبات 19, 2023
لە بەشی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی
0 0
A A
كوردەكانی ئوردون و ڕۆلیان لە بونیاد نانی وڵاتدا
0
هاوبەشکردنەکان
9
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر

دەستپێك: كورد ئاری نەژادە و سەر بە كۆمەڵەی خانەوادەی تێرانییە، كە گەلانی فارسی، ئۆردۆ بلوچ و پەشتۆ لە خۆدەگرێت، لە باره‌ی مێژووەوە لە سەر خاكی كوردستان دەژین و پێكهاتەیەكی ئەدەبی، هونەری و مرۆییان پێكهێناوە، كوردەكان لە ئەوڕۆدا گەورەترین نەتەوەن كە دەوڵەت و كیانی خۆیان نییە.

“مێژووی كوردەكان بەر لە میدێكان”

مێژوو دەگێڕێتەوە هاوكات گومانیش هەڵناگرێت كە سۆمەرێكان لە چیاكانی كوردستانەوە شۆڕبونەتەوە بۆ دەشتاییەكانی وڵاتی میزۆپۆتامیا و بەر لە فیرعەونێكان شارستانیەتیان بونیاد نیاوە.

(سەڵاح سعدالله) كاتێك گەلگامشی وەرگێڕاوە لە توێی دەقەكانی ئەو داستانەدا وشەگەلێكی دۆزیوەتەوە لە تەك زوانی كوردیدیدا هاوشێوەن، هاوكات لۆلۆبێكان هاوزەمانی سۆمەرێكان بوون قەڵەمڕەوی دەسەڵاتیان لە ناوچەی لوڕستان بووە، لە سێ‌ هەزار تا هەشت سەت سەد ساڵ بەر لە زاین دەسەڵاتیان درێژەی كێشاوە. ئەوان لە بواری پیشەسازیدا باڵا دەست بوون.كوردەكانی ئەمڕۆ نەوەی میدێكانن كە حەوت سەدە بەر لەزاین ئیمبراتۆریای خۆیان دامەزراندبوو، ئەوان  باوەگەورەی كوردەكانی ئەمڕۆن.

كوردستان ناوێكی خۆش  و لە دڵا شیرینی گشت كوردێكە و ئاماژەیە بۆ خاك و زێدی كوردان، هەرچی ناوەكەیە وەك چەمك بەر لە هەزار ساڵ  لە لایەن سوڵتانی سەلجوقییەوە گوزارشتی لێ‌ كراوە. كوردەكان بەر لە ئیسلام  پەیڕەویان لە ئاینی زەردەشتی كردووە، دواتر بونەتە پەیڕەوكەرانی خالیسی و دەروێشی گوێ‌ لە مستی ئاینی تازە و خزمەتێكی فرەیان لە گشت بوارێكدا بە دینی ناوبراو كردگە، هاوكات خەت و شێوازی نووسینی تایبەت بە خۆیان هەبووە كە  لە چەپەوە بۆ ڕاست دەستی پێكردوە، لە ئێستادا بۆ نووسین زیاد لە شێوازێك بەكاردەهێنن.

كوردەكان گەلێكن خوازیاری ئازادین و هەستی خۆنازینیان تیادایە، لە بەرەبەیانی مێژووەوە ملكەچی هیچ داگیركەرێك نەبوون، هەمیشە بە ئەسڵ و فەسڵی خۆیانەوە دەنازن، بە سوارچاك و ئازاش ناسراون، تەنانەت شاعیری ئەرمەنی (ئەبو فیان) بە سوارچاكی ڕۆژ هەلات ناویبردوون، زیاد لەوەیش وەك پیاهەڵدان بە قورەیشی عەجەم ئاماژەی بۆ كردوون.

“مێژووی پەیدابوونی كورد لەوڵاتی شام” 

هەبوونی كوردەكان لە وڵاتی شام  سوریا، لبنان، فەلەستین و ئوردن دەگەڕێتەوە بۆ ئەوكاتەی ئەم نەتەوەیە پەیڕەوی لە ئاینی نوێ‌ كردووە و لە تەك میللەتانی ناوچەكەدا ڕایەڵەیەكی ڕامیاری و كۆمەڵایەتیان بۆ دەوڵەتی ئیسلامی پێكهێناوە.

هەرچی هەبوونی كوردە لە دیاری شام  بە شێوەیەكی گشتی دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی یازدەی زاینی، كاتێك (نەسری كوڕی مرداس)بە مەبەستی  پارێزگاریكردن لە نێوان حمس و تەرابلس لە ساڵی 1030 زاینی كوردەكانی لەو ناوچەیە نیشتە جێكرد، مێژوو دەنووسێت: بۆ ماوەی سەدە و نیوێك لە ناوچەكەدا جێگیربوون تا دەورانی خاچ پەرستان لە ساڵی 1235 هەڵكەندران و بڵاوەیان پێكرا. دواتر لە دەورانی (عیمالدین زەنگی)و كوڕەكەی نورەالدیندا دژ بە خاچ پەرستان پەیوەندیان بە جیهادی پیرۆزەوە كرد، بەڵام بە شێوەیەكی بەربڵاو لە ڕۆژگاری  فاتح سەڵاح الدیندا ژمارەی كوردەكان لە وڵاتی شام هەڵكشا و زیادیكرد.

دوای شكست و ڕاوەدونانی خاچ پەرستان ناوچەكە بە پێناسی ئیسلامی ڕەنگ ڕێژكرایا كە زیاد لە دوو سەدەی خایاند و لەو ماوەیەدا كوردەكان لە شارەكانی دیمەشق، حەلەب، قاهیرە، سەفد، سەلت، غەزە، نابلس و خەلیل جێگیربوون. ئاماژە بۆ ئەوەش دەكرێت كە زۆرێك لە كوردەكان دوای شكستی خاچپەرستان گەڕانەوە زێدی خۆیان لە كوردستان، بەڵام ئەوانەی جێگیربوون و مانەوە بوون بە عەرەب و پێناسی عەرەبی بە سەریاندا زاڵبوو بە دەر لە كوردانی عەفرین و جەزیرە.

“كوردەكانی سوریا”

مێژوونوس ئیحسان نەمر دەنووسێت: كوردەكان لە باكوری سوریا نیشتەجێبوون، باس لەو خانەوەدانە دەكات كە ڕۆڵی گرنگیان لە مێژووی شامدا هەبووە وەك جەلالێكان، بنەماڵەی گیان پۆڵا” جنبلاگ”و …هتد.

ئەحمەد وەسفی زەكەریا نووسەرێكی خەڵكی سوریایە باس لە زۆری كورد دەكات لە باكوری وڵاتی شام  نزدیك لە توخوبی توركیای ئێستا بە تایبەت لە پارێزگای جەزیرە و حەلەب، دەڵێ‌: ئەوان كوردی خالیسن و بە هیچ شێوەیەك پەیوەندیان بە عەرەبەوە نییە. بەناوبانگترین عەشیرەتەكانی ئەم ناوچەیە میران، كابارە، عوسمانو و یەزیدێكان و …هتد.

 لە ناوەڕاستی وڵاتیشدا ژمارەیەكی كەمی كورد هەنە بە نموونە لە نێوان جبل اڵاكراد، لازقیە و پردی شغوردا، زۆرینەی عەشایەری كوردان لە پارێزگای جەزیرە نیشتەجێن، بە ناوبانگترینیان بریتین لە شارەكانی قامشلی، حەسەكە و …هتد.

“كوردەكانی لوبنان”

لە مێژە كورد لە لوبنان دەژین و بونیان هەیە، بەڵام  لە سەردەمی ئەیوبی، مەملوكی و عوسمانیه‌كاندا ژمارەیان زیادی كرد، لە نێویاندا بنەماڵەی دەوڵەمەند و دارا دەركەوتن كە بۆ ماوەیەكی زۆر دەسەڵات و قەڵەم ڕەویان بە سەر “جبل لبنان” دا شكاوە.

ساڵی 1139 ئەیوبێكان بە مەبەستی پاراستی ئەو جێگاو شوێنانەی مەترسی خاچ پەرستانیان لە سەر بووە ڕوویان لە لوبنان كرد و تا نها نەوەكانیان  لە باكوری وڵات لە قەزای “بەترۆن” و دێهاتی  (رأس نحاش) ماون. لە سەدەی شازدە و حەڤدەهەمدا كوردەكان دەستیان بە سەر وڵاتدا شكاوە و فەرمانڕەواو گوێ‌ بۆ گیراوبوون، بۆ نموونە بنەماڵەی گیان پۆڵا لە سەدەی حەڤدەهەمەوە دەسەڵاتداران، ڕۆڵ و پێگەیان دیارە لە ئێستادا كەمال جنبلاگ دەم سپی و ریش چەرموویانە.

نیوەی یەكەمی سەدەی ڕابردوو كۆچی یەك بە دوای یەكی كوردانە لە سوریا، ماردین، جەزیرەو بۆتانەوە بۆ لوبنان و لە بەشی ڕۆئاوای بەیروت لە گەرەكەكانی بەلات و عەین المرسیە، كەرەنتینا و برج البراجنە و …هتد. نبشتە جێبوونە.

ئێستا ژمارەیان (150 بۆ 200) هەزار كه‌سه‌، (70%) یان  پێناسەكانیان ساڵانە تازە دەكرێتەوە چون لە ژێر لێكۆڵینەوەدان، لە جەنگی ناوخۆی وڵاتەكەدا  زۆریان ئاوارەی وڵاتانی ئەوروپا بوون.

“كوردەكانی فەلەستین”

پەیوەستبوونی كورد  بە فەلەستین دەگەڕێتەوە بۆ ڕۆژگاری جەنگی خاچ پەرستان لە سەردەمی هەرتك دەوڵەتی نوریە و سەلاحییە، هاوكات كۆچی بەردەوام بۆ ئەو وڵاتە لە دەورانی مەملیك، عوسمانێكان و تەنانەت لە ڕۆژگاری ئینتیدابی بەریتانیادا درێژەی هەبووە، بە مەبەستی پارێزگاری لە شوێنە پیرۆزەكان زۆرێك لە جەنگاوەرە كوردەكان لە دەرەوەی شارەكان نیشتەجیبوون.

فاتح سەلاحەدینی ئەیووبی ڕۆڵی دیارو بەرچاوی لەم بوارەدا هەبووە، بۆ نموونە شارەكانی عەكا، نابلس و خەلیل و ئەوانیتر كورد تیایاندا ژیاوە. بۆنموونە پاش ڕاوەدوونانی خاچ پەرستان سەلاحەدین شاری خەلیلی ڕادەستی خوشكەزاكەی (حسام الدین) كردووە، چەندین زانای كوردیش لە پاڵ قودسدا بارو بارگەیان خستوەو خزمەتی ئاینی ئیسلامێان كردووە، لەوانە (بەدرەدین هەكاری، شێخ ئەحمەد محەمەد كوردی) كە یەكێك لە نەوەكانی بۆ ماوەیەكی زۆر پێشنوێژی مزگەوتی پیرۆزی ئەقسابووە.

ئەورۆش لە گۆڕپانی حەرەمی قودسی پیرۆز (قوبەی قیمیریە) كۆمەڵێك شۆرەسواری كوردهەن لە ڕۆژگاری خۆیدا لە چیاكانی نێوان موسڵ و خەڵاتەوە هاتوون، تا نهاش نەوەی یەكێك لە میرەكان لە قودس دەژی، بەشێكی زۆریان دوای چەنگی ساڵی 1967 ڕویان لە شاری عەمان و زەرقا كرد و نیشتەجێبوون.

ساڵی 1671 گەڕیدەی تورك ئەو لیا چەلبی گەیشتۆتە  شاری (صفد) دەربارەی شارەكە نووسیوێتی زۆربەی دانیشتوانی شارەكە جەنگاوەرە كوردەكانن و گەڕەكێكیان بە ناوی (حی اڵاكرد) تیادا بونیاد ناوە. تا ڕۆژگاری عوسمانی و  چاودێری كردنی بەریتانا بە سەر قودسەوە كوردەكان وەك سەرباز، دارتاش و كارگەر ڕوویان لەم  شارە كردووە.

“خانەوادەكانی كورد لە شاری قودس”

بنەماڵەی زەعرور: لە ئێستادا لە ڕۆهەڵاتی قودس نیشتەجین، بنەما و تۆڕەمەیان دەگەڕێتەوە بۆ فاتح سەلاحالدین، لە ڕووی ژمارەوە زۆرترینن.

بنەماڵەی ئیمام: چونكە بۆ چەندین سەدە  پێشنوێژی مزگەوتی ئەقسابوون ئەم  نازناوەیان بە سەردا بڕاوە، باوانیان شێخ زیائەدین  محمد هەكارییە، ئەوی باسكرا مشتێكە لە نموونەی خەروارێك، هاوكات لە شارەكانی خان یونس بنەماڵە ئاغا، لە شاری عەكا بنەماڵەكانی كوردی و كەنەفانی، لە شاری ناصرە بنەماڵەی مەلا، لە یافا ئەیوبی و سەعدی  و …هتد بوونیان هەیە، دەتوانین بڵێن گشت شارەكانی فەلەستین كوردیان تیادا نیشتە جێیە. شەڕی عه‌رەب و جولەكە هۆكاری كۆچی بەشێكی كوردان بوون بۆ وڵاتانی دراسێ و نزیك، تەنانەت  وڵاتانی كەنداو و ئەوروپا.

“كوردەكانی ئوردن”

مێژوو دەنووسێت: گومانی تیادا نییە دامەزرێنەری بنەماڵەی  ئەیوبی فاتح سەلاح الدینە كە ڕەگ و ڕەگەمای دەگەڕێتەوە بۆ هۆزی ( ڕەوادیە) لە ئەنجامی هێرشی خاچ پەرستان بۆ ناوچەكە ساڵی 1116 توانای سەربازیان بە سەر دەریای سوردا سەپاند و شانشینی لاتینیان لە قودس دامەزراند، دوای چەند شەڕو پێكدادان لە جەنگی (حەتین)دا سەلاحەالدین توانی هێزی خاچ پەرستان تێك بشكێنێت و لە ناوچە دووریانبخاتەوە، دواتر ئیمارەی كركی ئەیبووبی لە ناوچەكەدا دەمەزراند و بەمشێوە ڕۆژهەڵاتی ئوردون كەوتە ژێر دەسەڵاتی ئەیوبێكانەوە.

هاوشێوەی فەرمانڕەوایان لە وڵاتی میسر و شام بنەماڵەی ئەیوبێكان گرنگیان بە بواری كارگێڕی، پەروەردە و فێركردندا، چەندین قوتابخانە، مزگەوت و قەڵایان لە ناوچەكەدا بونیاد نیا بە نموونە قەڵای عەجلون و سەڵت، مزگەوتی عەجلون كە لە ساڵی 1247 بونیاد نراوە. تا ئەمرۆِ ئەو مزگەوتە ماوە، هەرچی قەڵای سەڵتە لە رۆژگاری ئیبراهیم  پاشای میسریدا  ساڵی‌ 1824بە دەنامێت تەقێندرایەوە، لە ئێستادا تەنها بورجێكی بە نێوی (خیار) بە پاوە ماوە.

“هۆكاری كۆچی كوردان بۆ وڵاتی ئوردون”

یەكەم: بانگەشەی جیهاد لە لایەن سەلاحەالدین لە سەدەی دوازدەهمی میلادی، كوردانیش  لە دەوری داواكاریەكەدا گردبوونەوە، دواتر فاتح سەلاحەالدین فیرقەی هەكاری لێ‌ پێكهێنان و لە شاری سەڵت نیشتەجێیكردن.

دووەم: پەیوەندی كردنی كوردان بە سوپای مەملوكی لە سەدەی نۆزدەهەمدا دوای ئەوەی  قەڵەمڕەوی عوسمانێكان شكا بە سەر ڕۆژهەڵاتی ئوردندا. لەو كاتەدا تێكەڵ  بە سوپا و دەزگای كارگێڕی كران، دوای  پاشەكشەی عوسمانێكان لە وڵات  ئەوان لە شاری سەڵت مانەوە.

سێیەم: كۆچی كوردان بە تایبەت لە گەڕەكی (حی اڵاكراد)لە دیمەشق و تێكەڵاویان بە بازرگانی كڕین وفرۆشتنی ئاژەل  دكتۆرە هند ئەبو شعر دەنووسێت: كوردان  لە بازاڕی ئەنادۆڵ  وڵساتیان  دەكڕی و لە بازاڕەكانی ئیربد ساغیان دەكردەوە.

چوارەم: لە سەروبەندی دامەزراندنی دەوڵەتی هاشمیدا لە ئوردون ژمارەیەكی زۆری خاوەن پیشە لەگەڕەكی كوردان لە دیمەشق ڕوویان لە ئیمارەتە نوێیەكە كرد بەنموونە بەرگ دروو، خۆش نووس و …هتد.

پێنجەم: گەران بە شوێن پەنا و پەسوێكدا كە دڵنیایی ژیان و گوزەرانیان بۆ دەستەبەربكات، دەرئەنجامی ناكۆكی خێڵایەتی نێوان خێڵ و هۆزە كوردەكان. یاخود بەرخودان و شۆڕشی كوردان بە نموونە شۆڕشی شێخ سەعیدی پیران لە توركیا ساڵی 1925.

“فەرمانڕوای ئەیوبێكان”

كوردەكانی هەكاری یەكەم  كۆمەڵی كوردان  بوون كە لە شاری سەڵت نیشتە جێكران، هەروەسا ئەو فیرقە سەربازیە ڕۆڵی بەرچاویان هەبووە لە بەرەنگاری خاچ پەرستان و كاروباری كارگێڕی و فێركردندا، شایانی باسە بەڵگەنامەیەكی عوسمانێكان ساڵی 1596 دەرچوێنراوە ڕونیدەكاتەوە كە ژمارەی خانەوادە كوردەكان لە سەڵت دوازدە خێزان بوونە كە هەمان ژمارەش لە خێزانی فەلە لە شارەكەدا هەبووە كۆی ئەندامانیان 166 كه‌س بووە. هاوكات گەڕەكی كوردان لە بەشی ڕۆئاوای شارەكە هەڵكەوتووە.

لە سەردەمی مەملوكێكاندا هەبوونی كوردان دێژەی هەبووە، بە تایبەت كوردەكانی هەكاری لە شاری سەڵت، كە چەندین پیاوی گەورەی وەك قازی (عبدالله هەكاریان)ی تیادا دەركەوتووە، هەروەها شارەزی (فقیە) شەهابەالدینی كوڕی سلێمان كوڕی داودی گۆڕانی ڕووی لەو شارە كردووە و لە خزمەت پێگەیاندنی خوێندكاراندابووە تاوەكو ساڵی 1233 كە كۆچی دوایی كردووە، تەنانەت بەشێك لە كتاوەكانی بۆ خزمەت زانست و خوێندكاران كردووە بە وەقف.

لە سەردەمی عوسمانێكانیشدا هەبوونی كورد لە شاری سەڵت درێژەی هەبووە، لە گوندەكانی دەوروبەری سەڵت بە كاری گه‌شتیارییەوە خەریك بوون، بۆ نموونە ناوی شێخ توعمە بن عەلی كوردی دێت كە ساڵی 1538 كە لەگەڵ كۆمەڵێك كوردا لە شاری عەجلون نیشتە جێبووە و خەرێكی كاری كشتوكاڵ بوون، هەروەسا جۆرج تەریف باس لە شاری سەڵت دەكات، لە نیوەی دووهەمی سەدەی نۆزدەهەمدا نیوەی زیاتری شارەكە كوردبوون. لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا گەلێك خانەوادەی كورد لە شارەكە نیشتەجێبوون وەك خانەوادەكانی كوردی، ئۆرفەلی، زازا، بەرازی، بەكر و محمد ڕەسول كوردی.

بەهەمانشێوە لە شارەكانی  لە قزاری عەجلون و شارە دێی ئیربد و دەوروبەری كورد هەبوون، سجیلە شەرعێكانی ئەو ڕۆژگارە ئەوە پیشاندەدەن  كە زۆربەی سەربازەكان بە تایبەت ئەوانەی لە بواری باج وسەربازیدا كاردەكەن زۆربەیان كوردبوون، بۆ نموونە گەڕیدەی ئەڵمانی شۆماخەر دەنووسێت:  ساڵی 1887ناوەندی  قەزای  ئیربد  بە تایبەت ئەوانەی ئەفسەرو چەكدارەكان زۆربەیان كوردن.

“خانەوادە و عەشیرەتەكانی كورد لە وڵاتی ئوردن، شاری عومان”

خانەوادەی عەلی حوسین گۆرانی لە دەوروبەری ساڵی 1908 ڕوویان لە عومان كردووە، بنەچەی خانەوادەكان دەگەڕێتەوە بۆ عەشیرەتی (دودكان)نزیك لە هەكاری تا ئێستاش نەوەكانیان لەو شارەدا ماوە.

خانەوادەی بروسك الكوردی: دوای شكستی شۆڕشی شێخ سەعیدی پیران بروسك لە پایتەخت جێگیر دەبێت و بنەچەی خێزانەكەی دەگەڕێتەوە بۆ عەشیرەتی (زرگان) لە ئەرزەڕوم.

خێزانی دەروێش مستەفای كوردی: باوەگەورەیان لە دایك بووی ئورفە بووە، پاش ئەوەی پەیوەندی دەكات بە سوپای عوسمانی، پلەیەكی بەرزی سەروازی وەردەگرێت و لە تەك سوپای عوسمانییدا بەشداری جەنگی یەكەمی جیهان دەكات لە شەڕی  كەنداوی سوێسدا دەكوژرێت و لە قاهیرە ئەشپەردەی خاك دەكرێت و لە ئێستادا نەوەكانی لەوشارە دەژین. سەرباری عەشیرەتەكانی بەراری، حوسین الكیكی، هاشم الكوردی و …هتد.

“پارێزگای جەرەش”

خانەوادەی عیسی نەقشبەندی، ڕەگوڕەگەمای خێزانەكەیان دەگەڕێتەوە بۆ لیوای سعرد لە پارێزگای دیاربەركر لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا ڕوویان  لەوشارە كردووە و تیایدا نیشتە جێبوون.

“پارێزگای زەرقا”

خانەوادەی زازا باپیرەیان ساڵی 1905 لە وڵاتی ئوردون نیشتەجێبووە و دەستی بە كاری بازرگانی كردووە، بە هەمانشێوە خانەوادەی ئاشین لەو شارەدا دەژین. بە هەمانشێوە پارێزگای ئیربد، عەقەبە و كرك كوردیان  تیادا نیشتەجێبووە و زۆربەیان لە باكوری كوردستانەوە ڕوویان لە وڵاتە كردەوەو نهاش نەوەكانیان لەو شارانەدا دەژین.

“ڕۆڵی كەسایەتییە كوردەكان لە وڵاتی ئوردندا”

1-  لە ڕۆژگاری كۆندا: مەلیك ناسر داودا كوڕی عیسا، ساڵی 1206 لە دیمەشق لە دایكبووە،  ساڵی 1239 ئیمارەی كەركی ئەیووبی دامەزراندوە، لەو ڕۆژگارەدا ناوچەكە بوژانەوەیەكی زۆری بە خۆیەوە دیتووە بووە بە قیبلەگای ئودەباو شاعیرانی ئەو ڕۆژگارە. لەو ڕۆژگارەدا كەسانی دیكەش هەڵكەوتوون بە نموونە محمد كوڕی ئەشرەف، مەلیك ئەمجەدی ئەیووبی، موغیسی ئەیووبی و كەسانیتر، ئەمانە مشتێكن لە نموونەی خەروارێك.

2- لە ڕۆژگاری نوێدا: ئەندازیار سەڵاح محەمەد جومعە:ساڵی 1954 بەكالۆریۆسی لە بواری كشتەكاڵ لە زانكۆی قاهیرەدا وەرگرتووە،ماجستێری لە ساڵی 1956 لە زانكۆی ئوردن وەرگرتووە، ساڵی 1976 بووە بە وەزیری كشتوكاڵ.

سەعدەدین جمعە: كارمەندبووە لە وەزارەتی دارایی، پاشان بووە بە ئەمین عامی سەرەك وەزیران لە نێوان ساڵانی (1947- 1997).

3- یوسف مستەفا زیهنی: بەكالۆرۆیسی لە زانكۆی دیمەشق وەرگرتووەو دواتر لە بەریتانیاو ئەمریكا خوێندنی تەواوكردووە لە نێوان ساڵانی (1973- 1974) وەزیری تەندروستی بووە.

4- مێژوو نووس و زمانزان عەلی سەیدە گۆرانی: بۆ ماوەی بیست ساڵ لە بواری پەروەردەدا كاری كردووە، هەروەها محەمەد عەلی سوێركی لە ساڵی 1982 مامۆستایە لە وەزرارەتی پەروەردە و فێرركردن، بە هەمانشێوە لە بواری بازرگانی و بوارەكانی دیكەدا گەورەپیاویان تیادا هەڵكەوتووە وەك سافی ئەحمەد كوردی، محەمەد عەلی كوردی. لە بواری هونەر و شانوشدا ڕانیا كوردی، ئیبراهیم خەلیك كوردی ناویان دیارە.

سەرچاوه‌:

الأكردا الأردنیون، و دورهم فی بنا‌و الإمارە الحدیثة/ د. محمد علی الصویركی الكردی

پۆستی پێشوو

كوردەكانی ئەستەمبوڵی كۆن

پۆستی داهاتوو

كورده‌كانی میسر

وەهاب حەسیب محەمەد

وەهاب حەسیب محەمەد

وەرگێڕ، مامۆستا لە زانکۆی چەرموو

پەیوەندیداری بابەتەکان

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

ئازار 26, 2023
33
کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

ئازار 26, 2023
8
نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

ئازار 20, 2023
19

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

شوبات 2023
د س W پ ه ش ی
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  
« کانونی دووهەم   ئازار »
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • EnglishEnglish
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە