• EnglishEnglish
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
چوار شه‌ممه‌, ئازار 29, 2023
چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    ئێمە هەین…

    مەستی خەونی ڕووخان

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    زانست بەبێ ئەخلاق

    ئەمریکا لە کارتی هێزەوە بۆ کارتی دۆلار

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

  • شــیکار
    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو  و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو  و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو و کۆتایی

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    ئێمە هەین…

    مەستی خەونی ڕووخان

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    مێژووی گردی مامە یارە و نەورۆز

    زانست بەبێ ئەخلاق

    ئەمریکا لە کارتی هێزەوە بۆ کارتی دۆلار

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

  • شــیکار
    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو  و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی یەک

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا لە سوریا چۆن ئامادەکاریی بۆ سەردەمی بایدن دەکات

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو  و کۆتایی

    ڕووسیا؛ کلیلی سێگۆشەی مۆدێرنی سیستەمی جیهانی: بەشی دوو و کۆتایی

چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

جینۆسایدی‌ كورد و ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایش

بارام سوبحی لەلایەن بارام سوبحی
شوبات 14, 2023
لە بەشی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی
0 0
A A
جینۆسایدی‌ كورد و ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایش
0
هاوبەشکردنەکان
3
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر

نزیكه‌ی‌ شه‌ست ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، بۆ یه‌كه‌مجار پرسی‌ جینۆسایدی‌ كورد له‌ ئێراق، له‌ڕێگه‌ی‌ یه‌كێتی‌ سۆڤییه‌ته‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایشی‌ سه‌ر به‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان كرا.

“شه‌ست ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، جینۆسایدی‌ كورد ره‌وانه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایش كرا”

نزیكه‌ی‌ شه‌ست ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، بۆ یه‌كه‌مجار پرسی‌ جینۆسایدی‌ كورد له‌ ئێراق، له‌ڕێگه‌ی‌ یه‌كێتی‌ سۆڤییه‌ته‌وه‌ ره‌وانه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایشی‌ سه‌ر به‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتوه‌كان كرا، به‌ڵام به‌هۆی‌ فشاره‌كانی‌ ئه‌مه‌ریكا و نزیكبوونه‌وه‌ی‌ حكومه‌تی‌ ئێراق له‌ سۆڤییه‌ت، ئه‌و پرسه‌ كێشرایه‌وه‌ و نه‌هامه‌تییه‌كانی‌ كوردیش هه‌ر به‌رده‌وام بوون. رۆژی‌ هه‌شتی‌ شوباتی‌ (1963)، به‌عسییه‌كان له‌ڕێگه‌ی‌ كوده‌تایه‌كی‌ سه‌ربازییه‌وه‌ كۆتاییان به‌ پێنج ساڵ حكومڕانی‌ “عه‌بدولكه‌ریم قاسم” هێنا. ته‌نها چوار مانگ دوای‌ كوده‌تاكه‌شیان له‌ڕێگه‌ی‌ هێزه‌كانی‌ حه‌ره‌س قه‌ومییه‌وه‌ ده‌ستیان به‌ په‌لاماردانی‌ خاك ‌و خه‌ڵكی‌ كوردستانكرد. ئه‌و په‌لاماردانه‌ كاردانه‌وه‌ی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ لێكه‌وته‌وه‌، ئه‌مه‌ریكا دڵنیابوو له‌وه‌ی‌ كورد دووچاری‌ جینۆساید هاتووه‌، به‌ڵام به‌هۆی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ نوێی‌ ئێراق بێده‌نگی‌ لێكرد. یه‌كێتی‌ سۆڤییه‌تیش كه‌ له‌ گه‌رمه‌ی‌ جه‌نگی‌ سارددا بوو له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا، ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی‌ قۆسته‌وه‌و له‌ڕێگه‌ی‌ مه‌نگۆلیاوه‌ پرسه‌كه‌ی‌ ره‌وانه‌ی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ ئاسایش كرد، به‌ڵام به‌ر له‌وه‌ی‌ به‌ ئاكام بگات، پرسه‌كه‌ی‌ كشانده‌وه‌.

نووسه‌ر و توێژه‌ری‌ ئه‌مه‌ریكی‌ بریان رۆبه‌رت گیبسن له‌ تێزی‌ دكتۆراكه‌یدا به‌ناونیشانی‌ (سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا: ئێراق ‌و جه‌نگی‌ سارد 1958 – 1957) كه‌ له‌ (30/نیسان/2013) پێشكه‌شی‌ به‌شی‌ مێژوی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ له‌ له‌نده‌نسكوڵ بۆ ئابووری‌ ‌و زانسته‌ سیاسییه‌كان كردووه‌، به‌پشت به‌ستن به‌ به‌ڵگه‌نامه‌ فه‌رمی‌ ‌و نهێنییه‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكاو (CIA)، په‌رده‌ی‌ له‌سه‌ر ورده‌كارییه‌كانی‌ ئه‌و رووداوه‌ هه‌ڵداوه‌ته‌وه‌.
“كورد له‌نێوه‌ندی‌ جه‌نگی‌ سارددا”
نووسه‌ر به‌م جۆره‌ سه‌ره‌تای‌ ئه‌و قۆناغه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌: كاتێك له‌ حوزه‌یرانی (١٩٦٣)دا حكوومه‌تی ئێراق هێرشی كرده‌ سه‌ر كورد، نیگه‌رانییه‌كانی ئه‌مه‌ریكا به‌وه‌ی جه‌نگ ده‌بێته‌ ئامرازێكی وێرانكه‌ری سۆڤییه‌ت، به‌ دروستی سه‌لمێنرا. هه‌رزوو له‌گه‌ڵ هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی جه‌نگه‌كه‌دا، یه‌كێتیی سۆڤییه‌ت به‌ چڕی ده‌ستی به‌ هه‌ڵمه‌تێكی هێرشبه‌رانه‌ی دیپلۆماسی كرد، ئیدانه‌ی ڕژێمی به‌عسی كرد، پشتگیری داوای ئۆتۆنۆمی كوردی كرد و داوای له‌یه‌كێ له‌ ده‌وڵه‌ته‌كانی پاشكۆی خۆی (مه‌نگۆلیا) كرد تا پرسی جینۆساید له‌ دژی ڕژێمی به‌عس له‌نێو ڕێكخراوی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كاندا بێنێته‌ سه‌رمێز. هه‌رچی ئه‌مه‌ریكاش بوو هه‌وڵیدا له‌ ناوه‌ڕاستی مه‌یدانه‌كه‌دا بمێنیته‌وه‌، داوای له‌ به‌عس كرد به‌دوای دانوستان له‌گه‌ڵ كورددا بگه‌ڕێ، له‌كاتێكدا به‌ پله‌یه‌كی دیپلۆماتی سنووردار و  كۆمه‌كی سه‌ربازییه‌وه‌ پشتگیری ئێراقی كرد. هه‌رچه‌نده‌ پشتگیری یه‌كێتیی سۆڤییه‌ت بۆ كورد زیادیده‌كرد، ئیداره‌ی كه‌نه‌دیش به‌ ناچاری پاڵپشتی خۆی بۆ ئێراق پترده‌كرد. به‌ ده‌ستوه‌ردانی هه‌ردوو زلهێزه‌كه‌ له‌جیاتی دوو هێزی دوژمنكار چوونه‌ نێو كێشه‌كه‌، به‌مه‌ شه‌ڕی كورد له‌ شه‌ڕێكی ناوخۆیی خۆجێیه‌وه‌ گوازرایه‌وه‌ بۆ به‌ره‌یه‌كی نوێی جه‌نگی سارد.

بریان ده‌نووسێت: هه‌رچه‌نده‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی شه‌ڕی كورد له‌ حوزه‌یرانی (١٩٦٣)دا، شه‌ڕه‌كه‌ به‌خێرایی ڕه‌هه‌نده‌كانی جه‌نگی ساردی وه‌رگرت. له‌وكاته‌ی یه‌كێتیی سۆڤییه‌ت گه‌مارۆی خسته‌ سه‌ر ناردنی باری چه‌ك بۆ ئێراق، پشتی داوای كوردی بۆ ئۆتۆنۆمی گرت ‌و ڕژێمیشی به‌ كرده‌ی جینۆساید تاوانباركرد، ئه‌مه‌ریكا ڕێككه‌وتنی فرۆشتنی چه‌كی به‌ بڕی (٥٥) ملیۆن دۆلار په‌سه‌ندكرد، چاویشی له‌و كاره‌ وێرانكاری ‌و كێفه‌ڕاتییانه‌ی ئێراق پۆشی. داواشی له‌ هاوپه‌یمانه‌ عه‌ره‌به‌كان كرد به‌ڵكو پاڵپشتییه‌كی دیپلۆماسی له‌ دژی سكاڵاو به‌رپرسیارێتی جینۆساید له‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان كۆبكه‌نه‌وه‌، كه‌ درابووه‌ پاڵ ڕژێمی ئێراق.
“به‌عس ‌و هیتله‌ر”

هاوته‌ریب له‌گه‌ڵ فشاره‌ سیاسییه‌كان، سۆڤیه‌ت له‌ڕێگه‌ی‌ میدیاشه‌وه‌ په‌رده‌ی‌ له‌سه‌ر تاوانه‌كانی‌ به‌عس هه‌ڵدایه‌وه‌. له‌و سه‌روبه‌نده‌دا  ئاژانسی فه‌رمی سۆڤییه‌تی تاس (TASS) له‌ (١٥/حوزه‌یران)دا، ڕژێمی به‌عسی‌ به‌ غه‌دری “هیتله‌ری”و به‌كارهێنانی “تیپه‌كانی SSی فاشیستی” بۆ ئه‌نجامدانی جینۆساید تاوانباركرد. لێدوانه‌كه‌ جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه‌كردبووه‌وه‌، كه‌ سیاسه‌تی ئێراق له‌مه‌ڕ كورد ڕاسته‌وخۆ پێشێلكردنی بڕوانامه‌ی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كانه‌، ئه‌و پرسه‌ش ده‌بێ ببێته‌ مایه‌ی نیگه‌رانی هه‌موو ده‌وڵه‌تان. پێنج رۆژ دواتر و له‌ بیستی حوزه‌یراندا «پراڤدا» كه‌ ڕۆژنامه‌یه‌كی دیكه‌ی فه‌رمی سۆڤییه‌ت بوو هه‌مان خه‌تاباركردنی دووپاتكرده‌وه‌، به‌ڵام ئه‌مجاره‌یان هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌وه‌شی له‌گه‌ڵدابوو، كه‌ سۆڤییه‌ت كۆمه‌كی خۆی له‌ ئێراق هه‌ڵده‌په‌سێرێ. ئه‌م دوو وتاره‌ ده‌ستپێكی هه‌ڵمه‌تێكی چڕوپڕی دیپلۆماسی سۆڤییه‌تی‌و پڕوپاگه‌نده‌كانی بوو دژی ئێراق، ئه‌نجامه‌كه‌شی به‌سه‌ر كێشه‌ی ئێراق-كورددا به‌وه‌ شكایه‌وه‌، كه‌ ڕووێكی گرنگی بایه‌خپێدانی له‌نێو جه‌نگی سارددا وه‌رگرت.
“ئه‌مه‌ریكا، كۆمه‌ككردنی‌ بكوژان”
له‌ به‌رانبه‌ر هه‌وڵه‌كانی‌ سۆڤییه‌تدا، ئه‌مه‌ریكا هه‌رچه‌نده‌ ئاگاداری‌ په‌لاماره‌كانی‌ سوپای‌ ئێراق بوو له‌ كوردستان، به‌ڵام له‌ هه‌وڵی‌ گه‌رمكردنه‌وه‌ی‌ په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ له‌گه‌ڵ رژێمی‌ ئێراقدا بوو.

له‌گه‌ڵ هه‌ڵگیرسانه‌وه‌ی شه‌ڕو كوشتاردا، له‌ماوه‌ی چه‌ند ڕۆژێكدا كاربه‌ده‌ستانی ئه‌مه‌ریكا له‌ به‌غدا ژماره‌یه‌ك ڕاپۆرتیان سه‌باره‌ت به‌ كرده‌ كاولكارییه‌كانی ئێراقییه‌كان دژ به‌ كورده‌كان پێگه‌یشت. هه‌ر بۆ نموونه‌، له‌ (19/حوزه‌یران)دا، باڵوێزخانه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌ به‌غدا برووسكه‌یه‌كی ده‌رباره‌ی كوشتارگه‌ی مه‌ده‌نییه‌كان لێدا، ئه‌وه‌ش له‌و كاته‌ی قوربانییه‌كان له‌ باڵه‌خانه‌كان هه‌ڵده‌هاتن، كه‌چی كه‌وتنه‌ به‌ر ئاگری ته‌قه‌ی هێزه‌ سه‌ربازییه‌كانی ئێراقی‌و ژن ‌و منداڵیشیان وه‌ك قه‌ڵغانی مرۆیی به‌كارهێنا. له‌ ١٢ی ته‌مووزدا، «جێمس سپێین» له‌ ستافی پلاندانه‌ری سیاسه‌تی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ یاداشتێكی نووسی، به‌ده‌ق ده‌ڵێت: سیاسه‌تی عه‌ره‌به‌ ناسیۆنالیسته‌كان، كه‌ به‌سه‌ر حكوومه‌تی به‌غدادا زاڵن، له‌ڕاستییدا له‌ كرده‌ی جینۆساید نزیكه‌. به‌گوێره‌ی قسه‌ی ئه‌فسه‌رێكی پله‌باڵای ئێراقی بێ كرده‌كه‌ بریتییه‌ له‌: بردنی ئه‌و دیله‌ كوردانه‌ی كه‌ زانیارییان لێوه‌رده‌گرن پاشان یه‌كسه‌ر گولله‌بارانیان ده‌كه‌ن، له‌ جه‌وهه‌ریشدا كه‌مكردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی نێره‌ له‌نێو دانیشتووانی كورد بۆ ڕێژه‌ی ده‌یه‌كی ئه‌وه‌ی ئێستا هه‌یه‌، به‌ڕه‌ڵاكردنی ژن ‌و منداڵ به‌وه‌ی ته‌نیا خۆیان بژێوی خۆیان په‌یدابكه‌ن ‌و ده‌ركردنی خه‌ڵك ‌و نیشته‌جێكردنی عه‌ره‌ب له‌جێگه‌ی ئه‌واندا.

راپۆرت‌و زانیارییه‌كانی‌ كاربه‌ده‌ستانی‌ ئه‌مه‌ریكا له‌ به‌غدا، هه‌ستی‌ به‌رپرسانی‌ واشنتۆنی‌ نه‌بزواند، له‌بری‌ ئه‌وه‌ له‌ هه‌وڵی‌ زیاتر كۆمه‌ككردنی‌ سوپای‌ ئێراقدا بوون. ته‌نانه‌ت بڕیاریاندا فه‌ندی‌ به‌رنامه‌ی مه‌شقپێكردنی كاربه‌ده‌ستانی ئێراق بۆ ته‌كنیك ‌و په‌روه‌رده‌كردنیان له‌سه‌ر خاكی خۆیان به‌ شاره‌زایی پسپۆڕه‌ ئه‌مه‌ریكاییه‌كان له‌ (800) هه‌زار دۆلاره‌وه‌ بۆ یه‌ك ملیۆن دۆلار به‌رز بكه‌نه‌وه‌. له‌گه‌ڵ پێفرۆشتنی چل تانكی‌ سووك، (12) تانكگوێزه‌ره‌وه‌، (500) بارهه‌ڵگری قورس‌و (15) هه‌لیكۆپته‌ری گه‌وره‌.
نووسه‌ر ده‌ڵێت: ڕوون‌و ئاشكرا بوو پاڵپشتی یه‌كێتیی سۆڤییه‌ت بۆ كورد، وای له‌ ئیداره‌ی كه‌نه‌دی كرد ڕه‌زامه‌ندی خۆی له‌سه‌ر پشتیوانییه‌كی قه‌به‌و به‌رفراوان بۆ ئێراق ده‌رببڕێ. ئه‌مه‌ش سیاسه‌ته‌ ته‌واو عه‌یاره‌كانی جه‌نگی سارد بوون. كاتێك تووشی هه‌ڵمه‌تی توندی په‌لامارده‌رانه‌ی دیپلۆماتیی سۆڤییه‌تی بووه‌وه‌، ئه‌مه‌ریكا ناچاربوو پشتی ڕژێمی ئێراق بگرێ، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ڕژێمه‌كه‌ كێفه‌ڕاتیشی ده‌رهه‌ق به‌ كورد كردبێ.
“مه‌نگۆلیا و جینۆسایدی‌ كورد”
هه‌ڵمه‌تی دیپلۆماسی یه‌كێتیی سۆڤییه‌ت دژی ئێراق له‌ سه‌ره‌تای مانگی‌ ته‌مموزدا گه‌یشته‌ ترۆپك، ئه‌ویش ئه‌و كاته‌ی مه‌نگۆلیای هاوپه‌یمانی خۆی قه‌ناعه‌ت پێهێنا له‌ كۆبوونه‌وه‌ی داهاتووی كۆمه‌ڵه‌ی گشتیی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كاندا بابه‌تێك له‌سه‌ر حكوومه‌تی ئێراق بجوڵێنی به‌وه‌ی كه‌وتۆته‌ شه‌ڕێكی جینۆسایدانه‌ له‌ دژی كورد. له‌وه‌ش زیاتر، پێشنیازی سۆڤیه‌تییه‌كان ئه‌وه‌بوو، پرسی جینۆسایدكردن وه‌ك سكاڵایه‌ك له‌ دژی ئێراق ببه‌نه‌ به‌رده‌م كۆمیته‌ی ئابووری ‌و كۆمه‌ڵایه‌تی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان (ECOSOC). له‌ (١١/ته‌ممووز)دا سۆڤیه‌تییه‌كان نامه‌یه‌كیان بۆ سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی ئاسایش نووسی ‌و داوایان لێكرد “ئاگاداری ڕه‌وشێكی ترسناك بێ، كه‌ وه‌ك ده‌ركه‌وته‌یه‌ك به‌هۆی ڕووداوه‌كانی باكووری ئێراق ‌و به‌هۆی ده‌ستوه‌ردانی ده‌وڵه‌ته‌كان ئۆپه‌راسیۆنێك له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتی ئێراقییه‌وه‌ له‌دژی گه‌لی كورد هاتۆته‌ئارا”.

سۆڤیه‌تییه‌كان هه‌وڵیاندا شه‌ڕی كورد به‌نێوده‌وڵه‌تی بكه‌ن ‌و ته‌واو ڕایبكێشنه‌ نێو نه‌خشه‌ی جه‌نگی سارد. بۆ رۆژی پاشتر، نێرده‌ی سۆڤییه‌ت له‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان ئه‌وه‌ی ڕاگه‌یاند، كه‌ شته‌كه‌یان به‌هه‌ند ده‌گرن ‌و به‌ته‌مان دۆزه‌كه‌ ببه‌نه‌ به‌رده‌م ئه‌نجوومه‌نی ئاسایش. له‌و كاته‌دا ئه‌و داوایه‌ی مه‌نگۆلییه‌كان هه‌رایه‌كی گه‌وره‌ی نایه‌وه‌. له‌ نۆی ئه‌یلوولدا مۆسكۆ لێداونێكی له‌ دژی ڕێكخراوی «سه‌نتۆ» كه‌ جێگره‌وه‌ی په‌یماننامه‌ی به‌غدا بوو دا، تاوانباریكرد به‌وه‌ی گوایه‌ “ڕێكاری هاوبه‌شانه‌یان” له‌ دژی كورد گرتۆته‌به‌ر. له‌لایه‌ن خۆیه‌وه‌ ئاژانسی‌ ناوه‌ندی‌ هه‌واڵگری‌ ئه‌مه‌ریكا (CIA) رایگه‌یاند ئه‌و لێدوانه‌ “بۆ ئه‌وه‌ داڕێژرابوو تا ئه‌و لێدوانه‌ی به‌غدا به‌ ته‌واوی ڕه‌تبكاته‌وه‌، كاتێ گوتی كێشه‌ی كورد پرسێكی ته‌واو ناوخۆییه‌”.

گیپسن، ده‌ڵێت: ئه‌وه‌ بۆ یه‌كه‌مین جار بوو ڕه‌وشی كوێره‌وه‌ری كوردان گه‌یشته‌ باڵاترین ئاستی دیپلۆماسی نێوده‌وڵه‌تی، به‌ڵام بۆ به‌دبه‌ختی ئه‌مه‌ریكا لایه‌نگری ئه‌وان نه‌بوو.
“جینۆسایدی‌ كورد و كاردانه‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا”
له‌و ده‌مه‌دا كه‌نه‌دی‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌مه‌ریكا بوو، پرسی سكاڵای جینۆساید ئیداره‌ی كه‌نه‌دی خسته‌ به‌رده‌م كێشه‌یه‌كی سه‌خته‌وه‌. چونكه‌ ئیداره‌كه‌ دڵنیابوو له‌وه‌ی‌ كه‌ حكومه‌تی به‌غدا له‌ هه‌ڵمه‌تێكی سه‌ربازییانه‌ی دڵڕه‌ق ‌و بێبه‌زه‌ییدا بوو له‌دژی كه‌مایه‌تییه‌كی ڕه‌گه‌ز جیاواز، مه‌ده‌نییه‌كانی كردبووه‌ ئامانج ‌و به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ندێك ڕێكخراو كاره‌ساتی‌ نابووه‌وه‌. به‌گوێره‌ی پێناسه‌كه‌ش بێ ئێراق تاوانی جینۆسایدی كردبوو. به‌ڵام كێشه‌كه‌ ئه‌وه‌بوو، ئه‌مه‌ریكا و هاوپه‌یمانه‌ ڕۆژئاواییه‌كان دووڵبوون له‌وه‌ی له‌و دۆزه‌دا پشتگیری هه‌ڵوێستی سۆڤییه‌ت بكه‌ن. چونكه‌ ئیداره‌ی كه‌نه‌دی وایده‌بینی، سكاڵای جینۆساید له‌لایه‌ن سۆڤییه‌تییه‌كانه‌وه‌ زیاتر به‌مه‌به‌ستی مانۆڕه‌ تا سه‌باره‌ت به‌ چه‌وساندنه‌وه‌و سه‌ركوتكردنی كۆمۆنیسته‌كان تۆڵه‌ له‌به‌عس بكاته‌وه‌.

سه‌باره‌ت به‌ پرسی سكاڵای جینۆساید له‌ باره‌گای نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان، وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا مه‌یلی به‌لای ئه‌وه‌دا شكایه‌وه‌، خۆی بكشێته‌وه‌و هانی هاوپه‌یمانه‌ عه‌ره‌به‌كانی بدا دژی پرسه‌كه‌ بجووڵێنه‌وه‌. ئه‌مه‌ریكا فشاری وه‌های خسته‌ سه‌ر ڕژێمی ئێراق، كه‌ كێشه‌ی كورد به‌ شێوه‌یه‌كی ئاشتییانه‌ چاره‌سه‌ربكا، ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا بوو هه‌وڵیده‌دا خۆشی‌ ڕانه‌كێشرێته‌ نێو ململانێكه‌.

“كۆتایی‌ هه‌وڵه‌كه‌”
له‌ ناوه‌ڕاستی مانگی‌ ئه‌یلولدا، هه‌ڵمه‌تی توندی دیپلۆسییه‌تی سۆڤییه‌تی له‌دژی ئێراق پووچه‌ڵبووه‌وه‌. ئه‌وه‌ش به‌هۆی دژوه‌ستانه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تانی عه‌ره‌به‌وه‌، بۆیه‌ یه‌كێتیی سۆڤییه‌ت فه‌رمانی به‌ نێرده‌ی «مه‌نگۆلیا» كرد، پرسی جینۆسایدكردنی كورد له‌ ئه‌جێندای ڕۆژی (16/دیسه‌مبه‌ر)ی‌ كۆمه‌ڵه‌ی گشتی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان بسڕێته‌وه‌. ئاخۆ بۆچی سۆڤیه‌تییه‌كان ڕێگه‌یاندا پرسه‌كه‌ له‌نێو ئه‌جێنداكه‌دا بسڕێته‌وه‌؟ به‌گوێره‌ی ڕۆژنامه‌ی نیویۆرك تایمز، هۆكاره‌كه‌ی‌ ئه‌وه‌ بوو مه‌نگۆلیییه‌كان پشتگیرییه‌كی شایسته‌یان ده‌رهه‌ق به‌ دۆزه‌كه‌ لێنه‌كرا. له‌ ڕونكردنه‌وه‌یه‌كدا وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا رایگه‌یاند سۆڤیه‌تییه‌كان فه‌رمانیان به‌ مه‌نگۆلیا كرد داواكه‌ی بكێشێته‌وه‌، ئه‌مه‌ش له‌به‌رانبه‌ر نیشاندانی نیازپاكی بوو له‌ هه‌مبه‌ر ڕژێمی ئێراق، به‌و هیوایه‌ی ئه‌م كرده‌یه‌ ڕێخۆشكه‌ر بێ بۆ له‌یه‌كنزیكبوونه‌وه‌ی سیاسییان.

له‌كۆتاییدا نووسه‌ر ده‌ڵێت: هه‌رچۆنێك بێ كێشانه‌وه‌ی سكاڵای پرسی جینۆساید، بۆ ڕژێمی به‌عس سه‌ركه‌وتنێكی هه‌ره‌ پێویستی سیاسیی بوو. له‌ هه‌ردوو دۆزه‌كه‌شدا، زلهێزه‌كان ده‌ستیان خسته‌ ناو كاروباری‌ ناوخۆی‌ ئێراق، تا ئه‌جێندا ئایدۆلۆژییه‌ جیاوازه‌كانیان په‌ره‌پێبده‌ن.
سه‌رچاوه‌:

1- بریان ڕۆبه‌رت گیبسن: ئه‌رێ‌ كورد بوونه‌ به‌رده‌باز؟! سیاسه‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌مه‌ریكا: عێراق، كوردو جه‌نگی‌ سارد (14/ته‌مموز/1958 تا 20/ئازار/1975)، 2- وه‌رگێڕانی‌: شه‌فیقی‌ حاجی‌ خدر، چاپی‌ یه‌كه‌م، (2019)، له‌ بڵاوكراوه‌كانی‌ تۆڕی‌ هه‌واڵی‌ ژیان، لاپه‌ڕه‌كانی‌ (173 – 200).

پۆستی پێشوو

جوله‌كه‌ كورده‌كان

پۆستی داهاتوو

چاو لەڕوانگەی كوردەوە

بارام سوبحی

بارام سوبحی

نووسەر

پەیوەندیداری بابەتەکان

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

ئازار 26, 2023
27
کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

ئازار 26, 2023
4
نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

ئازار 20, 2023
18

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

شوبات 2023
د س W پ ه ش ی
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  
« کانونی دووهەم   ئازار »
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • EnglishEnglish
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە