• English
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
پێنج شه‌ممه‌, تشرینی یه‌كه‌م 23, 2025
Chawy Kurd
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    چەند سەرنجێک دەربارەی کوشتنی ئیسماعیل هەنییە

    خوێندنەوەی کوشتنێک

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 78

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 119

    جەنگی ئوحود و فەوزای ڕاگەیاندن

    دۆڕان و سەرکەوتن

    سزای خراپ مامەڵە کردن بە دامەزراوە ئایینییەکان

    ڕۆڵی دەزگاكانی ڕاگەیاندن و بانگەشەی هەڵبژاردن

    ئایندەی کورد لە سوریا

    هاوپەیمانێتیی کۆمەڵەی ئاسایشی هەرێمی, سعوودیە – پاکستان

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 78

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 118

    جیهان و جەمسەرگیریی

    ماناو ڕەهەندەکانی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان

    سیستەمی هیچوپووچی

    ئاونگ و ئاورنگ

    ڕێکەوتنی نەوت و کۆتایی گەمارۆی ئابووری

    ڕێکەوتنی نەوت و کۆتایی گەمارۆی ئابووری

    بۆچی ناتانیاهو داوای کاراکردنەوەی “سناپباک” ی کردەوە؟

    بۆچی ناتانیاهو داوای کاراکردنەوەی “سناپباک” ی کردەوە؟

  • شــیکار
    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی هەشتەم

    غەزە چ مۆدێلێکى ئاوەدانکردنەوە هەڵدەبژێرێت؟

    غەزە چ مۆدێلێکى ئاوەدانکردنەوە هەڵدەبژێرێت؟

    پلانەکەی ترامپ بۆ غەززە

    پلانەکەی ترامپ بۆ غەززە

    کۆماری ئیسلامی؛ هەڵاوسان و ئیسرائیل

    کۆماری ئیسلامی؛ هەڵاوسان و ئیسرائیل

    بانگەشە و دیموکراسی

    بانگەشە و دیموکراسی

    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی حەوتەم

    کاتێک لاواز بەهێز دەبێت؛ ئایندەی شەڕ

    کاتێک لاواز بەهێز دەبێت؛ ئایندەی شەڕ

    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی شەشەم

    ئایا پیرەکان جیهان بەرەو ئاشتى دەبەن؟

    ئایا پیرەکان جیهان بەرەو ئاشتى دەبەن؟

    گەشەسەندنی زانستی جوگرافیا؛ ڕێڕەوێکی مێژوویی و ڕۆڵی زانایان

    گەشەسەندنی زانستی جوگرافیا؛ ڕێڕەوێکی مێژوویی و ڕۆڵی زانایان

  • ئــــابووری
    به‌كاربردنی ئابوورییانه‌ی كاره‌بای ماڵان

    به‌كاربردنی ئابوورییانه‌ی كاره‌بای ماڵان

    وەبەرهێنانەکانی کۆریای باشوور لە ژێرخانی کوردستان

    وەبەرهێنانەکانی کۆریای باشوور لە ژێرخانی کوردستان

    دابەشكردنی بەرپرسیاریەتییە داراییەكان لە سیستەمی فیدڕاڵیدا؛ ئێراق بە نموونە

    دابەشكردنی بەرپرسیاریەتییە داراییەكان لە سیستەمی فیدڕاڵیدا؛ ئێراق بە نموونە

    چین دوای ساڵی 2025

    چین دوای ساڵی 2025

    بانک و نەوت و دابڕان؛ کلیلەکانی واشنتۆن بۆ لابردنی قوفڵی ئێرانی لە به‌غداد

    بانک و نەوت و دابڕان؛ کلیلەکانی واشنتۆن بۆ لابردنی قوفڵی ئێرانی لە به‌غداد

    بێلا و ئایینی تۆکۆگاوا

    بێلا و ئایینی تۆکۆگاوا

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    كاریگەرییەكانی ئاسایشی ئاو لەسەر گەشەپێدانی بەردەوام لە هەرێمی كوردستان

    كاریگەرییەكانی ئاسایشی ئاو لەسەر گەشەپێدانی بەردەوام لە هەرێمی كوردستان

    ڕۆژئاواى کوردستان لەنێوان پەیەدە و  حكوومه‌تى ناوه‌ندى سوریا

    ڕۆژئاواى کوردستان لەنێوان پەیەدە و  حكوومه‌تى ناوه‌ندى سوریا

    پڕۆژەی نەمام‌ چاندنی هەولێر؛ په‌یوەندی ژینگە، ئابووری و هەلی کار

    پڕۆژەی نەمام‌ چاندنی هەولێر؛ په‌یوەندی ژینگە، ئابووری و هەلی کار

    ڕۆژئاوای کوردستان و سیاسەتی هاوپه‌یمانێتی

    ڕۆژئاوای کوردستان و سیاسەتی هاوپه‌یمانێتی

    پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

    پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

    کوردەکانی خوراسان   

    کوردەکانی خوراسان  

    میتانییه‌كان

    میتانییه‌كان

    چیرۆکی دۆڕاوەکان و براوەکانی مێژوو

    چیرۆکی دۆڕاوەکان و براوەکانی مێژوو

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌ نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    تێگەیشتن لە دەسەڵاتی سیاسی؛ ڕەگ و ڕیشەی نەریتی  و تەحەددای هاوچەرخ

    تێگەیشتن لە دەسەڵاتی سیاسی؛ ڕەگ و ڕیشەی نەریتی  و تەحەددای هاوچەرخ

    خۆڕاگریی نیشتمانی

    خۆڕاگریی نیشتمانی

    ئایدۆلۆژیا شەڕخوازەکان

    ئایدۆلۆژیا شەڕخوازەکان

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    هەرێمی کوردستان لە دیدگەی کۆماری چینی میللیدا

    هەرێمی کوردستان لە دیدگەی کۆماری چینی میللیدا

    وێنەی شاری سلێمانی لە نووسینەکانی گەڕیدە و ووڵاتناسە بیانییەکاندا

    وێنەی شاری سلێمانی لە نووسینەکانی گەڕیدە و ووڵاتناسە بیانییەکاندا

    زمانی کوردیی سۆرانی؛ لەگەڵ خوێندنەوەی بژاردەدا

    زمانی کوردیی سۆرانی؛ لەگەڵ خوێندنەوەی بژاردەدا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی دووەم و کۆتایی

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    باکووری ئێراق

    باکووری ئێراق

  • چاوپێکەوتن
    ماریۆ ڤارگاس یۆسا

    ماریۆ ڤارگاس یۆسا

    ڤاڵنتین ڕاسپۆتین

    ڤاڵنتین ڕاسپۆتین

    ڤێرجینیا وۆڵف

    ڤێرجینیا وۆڵف

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    چەند سەرنجێک دەربارەی کوشتنی ئیسماعیل هەنییە

    خوێندنەوەی کوشتنێک

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 78

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 119

    جەنگی ئوحود و فەوزای ڕاگەیاندن

    دۆڕان و سەرکەوتن

    سزای خراپ مامەڵە کردن بە دامەزراوە ئایینییەکان

    ڕۆڵی دەزگاكانی ڕاگەیاندن و بانگەشەی هەڵبژاردن

    ئایندەی کورد لە سوریا

    هاوپەیمانێتیی کۆمەڵەی ئاسایشی هەرێمی, سعوودیە – پاکستان

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 78

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 118

    جیهان و جەمسەرگیریی

    ماناو ڕەهەندەکانی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان

    سیستەمی هیچوپووچی

    ئاونگ و ئاورنگ

    ڕێکەوتنی نەوت و کۆتایی گەمارۆی ئابووری

    ڕێکەوتنی نەوت و کۆتایی گەمارۆی ئابووری

    بۆچی ناتانیاهو داوای کاراکردنەوەی “سناپباک” ی کردەوە؟

    بۆچی ناتانیاهو داوای کاراکردنەوەی “سناپباک” ی کردەوە؟

  • شــیکار
    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی هەشتەم

    غەزە چ مۆدێلێکى ئاوەدانکردنەوە هەڵدەبژێرێت؟

    غەزە چ مۆدێلێکى ئاوەدانکردنەوە هەڵدەبژێرێت؟

    پلانەکەی ترامپ بۆ غەززە

    پلانەکەی ترامپ بۆ غەززە

    کۆماری ئیسلامی؛ هەڵاوسان و ئیسرائیل

    کۆماری ئیسلامی؛ هەڵاوسان و ئیسرائیل

    بانگەشە و دیموکراسی

    بانگەشە و دیموکراسی

    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی حەوتەم

    کاتێک لاواز بەهێز دەبێت؛ ئایندەی شەڕ

    کاتێک لاواز بەهێز دەبێت؛ ئایندەی شەڕ

    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی شەشەم

    ئایا پیرەکان جیهان بەرەو ئاشتى دەبەن؟

    ئایا پیرەکان جیهان بەرەو ئاشتى دەبەن؟

    گەشەسەندنی زانستی جوگرافیا؛ ڕێڕەوێکی مێژوویی و ڕۆڵی زانایان

    گەشەسەندنی زانستی جوگرافیا؛ ڕێڕەوێکی مێژوویی و ڕۆڵی زانایان

  • ئــــابووری
    به‌كاربردنی ئابوورییانه‌ی كاره‌بای ماڵان

    به‌كاربردنی ئابوورییانه‌ی كاره‌بای ماڵان

    وەبەرهێنانەکانی کۆریای باشوور لە ژێرخانی کوردستان

    وەبەرهێنانەکانی کۆریای باشوور لە ژێرخانی کوردستان

    دابەشكردنی بەرپرسیاریەتییە داراییەكان لە سیستەمی فیدڕاڵیدا؛ ئێراق بە نموونە

    دابەشكردنی بەرپرسیاریەتییە داراییەكان لە سیستەمی فیدڕاڵیدا؛ ئێراق بە نموونە

    چین دوای ساڵی 2025

    چین دوای ساڵی 2025

    بانک و نەوت و دابڕان؛ کلیلەکانی واشنتۆن بۆ لابردنی قوفڵی ئێرانی لە به‌غداد

    بانک و نەوت و دابڕان؛ کلیلەکانی واشنتۆن بۆ لابردنی قوفڵی ئێرانی لە به‌غداد

    بێلا و ئایینی تۆکۆگاوا

    بێلا و ئایینی تۆکۆگاوا

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    كاریگەرییەكانی ئاسایشی ئاو لەسەر گەشەپێدانی بەردەوام لە هەرێمی كوردستان

    كاریگەرییەكانی ئاسایشی ئاو لەسەر گەشەپێدانی بەردەوام لە هەرێمی كوردستان

    ڕۆژئاواى کوردستان لەنێوان پەیەدە و  حكوومه‌تى ناوه‌ندى سوریا

    ڕۆژئاواى کوردستان لەنێوان پەیەدە و  حكوومه‌تى ناوه‌ندى سوریا

    پڕۆژەی نەمام‌ چاندنی هەولێر؛ په‌یوەندی ژینگە، ئابووری و هەلی کار

    پڕۆژەی نەمام‌ چاندنی هەولێر؛ په‌یوەندی ژینگە، ئابووری و هەلی کار

    ڕۆژئاوای کوردستان و سیاسەتی هاوپه‌یمانێتی

    ڕۆژئاوای کوردستان و سیاسەتی هاوپه‌یمانێتی

    پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

    پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

    کوردەکانی خوراسان   

    کوردەکانی خوراسان  

    میتانییه‌كان

    میتانییه‌كان

    چیرۆکی دۆڕاوەکان و براوەکانی مێژوو

    چیرۆکی دۆڕاوەکان و براوەکانی مێژوو

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌ نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    تێگەیشتن لە دەسەڵاتی سیاسی؛ ڕەگ و ڕیشەی نەریتی  و تەحەددای هاوچەرخ

    تێگەیشتن لە دەسەڵاتی سیاسی؛ ڕەگ و ڕیشەی نەریتی  و تەحەددای هاوچەرخ

    خۆڕاگریی نیشتمانی

    خۆڕاگریی نیشتمانی

    ئایدۆلۆژیا شەڕخوازەکان

    ئایدۆلۆژیا شەڕخوازەکان

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    هەرێمی کوردستان لە دیدگەی کۆماری چینی میللیدا

    هەرێمی کوردستان لە دیدگەی کۆماری چینی میللیدا

    وێنەی شاری سلێمانی لە نووسینەکانی گەڕیدە و ووڵاتناسە بیانییەکاندا

    وێنەی شاری سلێمانی لە نووسینەکانی گەڕیدە و ووڵاتناسە بیانییەکاندا

    زمانی کوردیی سۆرانی؛ لەگەڵ خوێندنەوەی بژاردەدا

    زمانی کوردیی سۆرانی؛ لەگەڵ خوێندنەوەی بژاردەدا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی دووەم و کۆتایی

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    باکووری ئێراق

    باکووری ئێراق

  • چاوپێکەوتن
    ماریۆ ڤارگاس یۆسا

    ماریۆ ڤارگاس یۆسا

    ڤاڵنتین ڕاسپۆتین

    ڤاڵنتین ڕاسپۆتین

    ڤێرجینیا وۆڵف

    ڤێرجینیا وۆڵف

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

Chawy Kurd
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی هێــزی نەرم هزر

بۆ حەپی ئاکار ئامادەین؟

یەکەی وەرگێڕان لەلایەن یەکەی وەرگێڕان
تشرینی یه‌كه‌م 29, 2023
لە بەشی هزر
0 0
A A
بۆ حەپی ئاکار ئامادەین؟
0
هاوبەشکردنەکان
38
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر
0 0
A A

ئۆکتۆبەری ڕابوردوو، لە شــــــاری فۆشان(Foshan)ی چین، ئۆتۆمبێلێکی بارهەڵگر بەسەر کیژێکی دوو ساڵاندا ڕۆیشت. شۆفێرەکە نەوەستا. حەوت خولەک تێ پەڕی، لەو ماوەیەدا دەرزەنێک کەس بە پێیان یانژی بە پاســــــکیلەوە بە تەنیشت ئەم منداڵە زامدارەدا تێ پەڕین. دواتر بارهەڵگرێکی دیکە لە منداڵەکەی دا. لە کۆتاییدا ئافرەتێک هێنایە قەراخ شەقامەکە، پاشان دایکی گەیشت. منداڵەکە لە نەخۆشخانە مرد. هەموو ئەم دیمەنە بە ڤیدیۆ تۆمار کرا، دواتر کە لە وێســـــــتگە تەلەڤیزیۆنییەکان و لە ئینتەرنیتدا نیشان درا، شڵەژانێکی هێنایه‌ ئاراوه‌. لە ساڵی ٢٠٠٤دا کارەساتێکی هاوشێوە لە لەندەن ڕووی دا، بەڵام وەک ئەوانی دیکە، لە لێنزی کامێراکان دوور بوو.

سەرباری ئەوە، مرۆڤەکان دەتوانن و بگرە زۆر جاریش بە شێوازی جودا هەڵسوکەوت دەکەن. ئەگەر هەواڵییانە بە وشەکانی “پاڵەوانێك ڕزگار دەکات” بگەڕێین، چیرۆکگەلێکمان لەبارەی ڕێبوارانێکەوە بۆ دەهێنێت کە لەپێناوی ڕزگارکردنی کەسانێک کە نایانناسن، ڕووبەڕووی ئەو قه‌تارانه‌ی خەریکە دەگەن، شەپۆلە خێراکان، ئاگرە بڵێســـــەدارەکان دەبنەوە. کردە زۆر بەسۆزەکان، بەرپرسیارێتی، میهرەبانی، بە چەشنی دژەکانیان بە نزیکەیی گەردوونین. بۆچی هەندێک، لەپێناوی کەسانێکدا کە نایانناسن، ئامادەن ژیانیان بخەنە مەترســـــــییەوە، کەچی هەن تەنانەت تەلەفۆن بۆ فریاکەوتنیش ناکەن؟

دەیان ساڵە زاناکان دەســــــتوپەنجە لەتەک پرسیارگەلێکی لەم جۆرەدا نەرم دەکەن. لە شەستەکان و سەرەتای حەفتاکاندا، تاقیکردنەوە بــــــــەناوبانگەکانی ســـــتانلی میلگرام (Stanley Milgram)و فیلیپ زیمباردۆ(Philip Zimbardo) نیشانیان دا کە زۆربەمان بە ئارەزووی خـــــۆمان، لە بارودۆخی دیاریکراودا، زیانی گەورە بە کەســـانی بێتاوان دەگەیەنین. لە هـــــــــەمان ماوەدا، جۆن دارلــی (John Darley) و ســــی دانییل باتسـون(C.Daniel Batson) دەریان خست تەنانەت هەندێک لە خوێندکارانی خوێندگە ئایینییەکان کە بۆ پێشکەشکردنی وانەیەک لەبارەی چیرۆکی سامرییە باشەکەوە دەچوون، ئەگەر بیانزانیایه‌ دوا کەوتوون، بە تەنیشت دەردەدارێکدا کە لە تەنیشت شەقامەکەوە پاڵ کەوتووە، تێ دەپەڕین.  توێژینەوە نوێیەکان پێمان دەڵێن چی لە مێشکدا ڕوو دەدات وەختێ خەڵکی بڕیارە ئاکارییەکانیان دەدەن. بەڵام ئاخۆ لە تێگەیشتن لەوەی چی هەڵسوکەوتە ئاکارییەکانمان ئاڕاستە دەکات، نزیک بووینەتەوە؟

خاڵێکی فەرامۆشکراو لە زۆربەی ئەو گفتوگۆیانەی لەبارەی ئەو تاقیکردنەوانەوە کراون، بریتییە لەوەی هەندێک لە خەڵکی کارە چاکەکەیان کرد. تاقیکردنەوەیەکی نوێی زانکۆی شیکاگۆ (کە تێبینیگەلێکی ئاکاریمان لەسەری هەیە) وا دیارە تیشکی نوێی خستووه‌تە سەر هۆیەکەی.

توێژەران دوو مشکیان هێنا، ئەم دوو مشکە لە نێو قەفەسێکدا بوون، یەکێکیان دەخستە نێو بۆرییەکەوە کە تەنها لە دەرەوە دەکرایەوە. مشکە ئازادەکە هەوڵی دەدا دەرگاکە بکاتەوە، لە کۆتاییشدا لەم کارەیدا سەردەکەوت. هەرچەندە مشکە ئازادەکە دەیتوانی بەر لە ئازادکردنی مشکە گیرخواردووەکە، هەموو چکلێتەکە بخوات. کەچی زۆربەیان ئازادکردنی هاوقەفەسەکەیان پێش دەخەن. تاقیکەرەوەکان دۆزینەوەکانیان وەک دەرخەری هاوسۆزیی نێوان مشکەکان لێک دەدەنەوە. بەڵام ئەگەر وابێت، ئەوەشیان دەرخستووە کە مشکەکان جیاوازن، لەبەر ئەوەی تەنها ٢٣ دانە لە کۆی ٣٠ مشک هاوڕێ مشکە گیرخواردووەکەیان ڕزگار کردووە.

هۆ جیاوازیی هەڵسوکەوتی مشکەکان، دەبێت هەر لە مشکەکان خۆیاندا بێت. وا دیارە مرۆڤەکانیش، هەر وەک مشکەکان، لە دەستگیرۆیی ئەوانی دیکەدا، جیاوازن. تاقیکردنەوەی زۆر لەسەر مرۆڤە نائاساییەکان کراوە، وەک سایکۆپاتەکان، بەڵام ئێمە پێویستە زیاتر دەربارەی جیاوازییە تا ڕادەیەک جێگیرەکان (کە ڕەنگە لە جینەکانماندا ڕیشەیان داکوتابێت) لای بەشی هەرە زۆری خەڵکی بزانین.

بێگومان بارودۆخ و بیروباوەڕی ئاکاری دەتوانن جیاوازیی گەورە بهێننه‌ ئاراوه‌، بەڵام ئەگەر مرۆڤەکان لە مەیلیاندا بۆ کردەی ئاکاری جیاواز بن، ئەوا پێویستە زیاتر لەبارەی ئەم جیاوازییانەوە بزانین. تەنها ئەو کاتە تێگەیشتنێکی دروست لەبارەی هەڵسوکەوتی ئاکاریمانەوە بە دەست دەهێنین، دەشزانین بۆچی لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی دیکە زۆر جیاوازە و ئاخۆ شتێکیشمان لەو بارەیەوە لە دەست دێت؟

توێژینەوەكان لەسەر مێشکی ئەو کەسانەی کە یەکێک لە گورچیلەکانیان بە نەناسراوێک بەخشیوە، دەری دەخەن ئەمیگدالاکان (amygdala)یان لە سەرووی قەبارەی ئاساییەوەیە و کاتێکیش کەسێک لە ناڕەحەتیدا دەبینێت، لەچاو هیی کەسێکی ئاساییدا چالاکترە. لەوانەیە ئەمیگدالا وەڵامی ئۆکسیتۆسین (Oxytocin)بداتەوە کە ناسراوە بەوەی هانی گرنگیدان بە کەسانی تر، لە نێویاندا کەسانی نەناسراو دەدات. زۆر لێکۆڵینەوەی دیکەش هەن کە بارودۆخە بایۆکیمیایییەکان بە مەزاج و ڕەوتارەوە دەبەستنەوە، هەروەتر، دەرمانگەلێک دروست كراون کە دەستکاریی ئەم هۆ بایۆکیمیاییانە دەکەن تـــا ڕەوتارەکان بگۆڕن.

لەم خاڵەوە بیرۆکەی حەبی ئاکاری – دەرمانێک وامان لێ بکات زیاتر یارمەتیی کەسانی دیکە بدەین، بیرۆکەیەکی ئه‌ستەم (far- fetched) نییە. ئاخۆ خەڵکی وەری دەگرن تا ببن بە مرۆیەکی باشتر؟ ئاخۆ بژاردەی ئەوەی لەبری زیندان دەرمانێکیان پێ بدرێت وایان لێ بكات كه‌متر مه‌یلی ئازاردانی ئه‌وانی دیکەیان هه‌بێت، دەدەین بە تاوانباران؟ بۆ دڵنیابوون لەوەی کە حەبەکە دەخۆن، دەتوانرێت تێکەڵ بکرێت لەتەک ئەوەدا کە پێی دەوترێ حەبی زیرەک، یانژی ئەو حەبە دیجیتاڵییانەی هەستەوەرێکیان تێدایە، كه‌ کاتێک قووت دەدرێت، داتا دەگوازێتەوە.

بە هەمان شێوە، حکومەتەکان دەتوانن بە مەبەستی دۆزینەوەی ئەو کەسانەی بە ئەگەرێکی زۆرەوە تاوان دەکەن، خەڵکی بپشکنن. ڕەنگە حەبی ئاکاریش بەم کەسانە بدرێت بۆ ئەوەی ئەم ئەگەرە کەمتربێت؛ ئەگەر ڕەتیان کردەوە، لەوانەیە داوایان لێ بکرێت ئامێرێکی شوێنپێهەڵگرتن لە خۆیان ببەستن تا لە هەر کاتێکدا بێت، شوێنیان دیاریبکرێ، بۆ ئەوەی بزانن ئەگەر تاوانێکیان کرد، ئەوا ئاشکرا دەبن.

پەنجا ساڵ لەمەوبەر، ئەنتۆنی بیرگێس ڕۆمانی A clockwork Orangeی نووسی، ڕۆمانێکی ئاییندەیی لەبارەی سەرکردەیەکی خراپەکاری باندێکەوە کە بە ڕێکارێکدا دەبرێت چیتر توانای توندوتیژیی ناهێڵێت. فیلمەکەی ســــــاڵی ١٩٧١ی ســــــــتانلی کوبریک (Stanley Kubrick)کە لەم ڕۆمانەوە وەرگیرابوو، گفتوگۆیەکی چڕی بەدوای خۆیدا هێنا، زۆرێک پێداگیرییان لەسەر ئەوە کرد ئێمە هەرگیز پاســــــاوێکمان بۆ ســــــەندنەوەی ویستی ئازاد لە خـــــەڵکی نییە، با ئەو توندوتیژییەی ڕێگەی لێ دەگرین، زۆر ترســناکیش بێت. گومانهەڵنەگرە هەر پێشنیازێک بۆ پەرەپێدانی حەبی ئاکار، تووشـــی هەمان بەرسڤ دەبێتەوە.

بەڵام ئەگەر کیمیای مێشـــــکمان کاریگەریی لەسەر ڕەوتاری ئاکاریمان هەبێت، ئەوا پرسی ئەوەی کە ئاخۆ هاوســـەنگییەکە بە شێوەیەکی ســـروشتی یان بە دەستێوەردانی پزیشکی دانراوە، هیچ کاریگەرییەکی لەسەر ئەوەی چەندە ئازادانە مامەڵە دەکەین، نییە. ئەگەر جیاوازیگەلێکی بایۆکیمیکی لە نێوانماندا هەبێت کە بتوانرێت بۆ پێشبینیی ئەوەی چۆن لە ڕووی ئاکارییەوە هەڵسوکەوت دەکەین، بەکار بهێنرێت، ئەوا یان ئەو جیاوازییانە لەگەڵ ئیرادەی ئازاددا دەگــونجێن، یاخود بەڵگەن لەسەر ئەوەی لایه‌نی کەم لە پەیوەندیدا بە هەندێک لە کردە ئاکارییەکانمانەوە، هیچ کام لە ئێمە ویستی ئازادمان نەبووە. بەهەرحـــاڵ، ویســــــــتی ئازادمان هەبێت یانژی نا، پێ دەچێت لە داهاتوویەکی نزیکدا ڕووبەرووی بژاردەگەلێکی نوێ ببینەوە لەبارەی ئەو شێوازەی کە دەخوازین کاریگەری لەســـــەر ڕەوتارەکانمان بەرەو باشتر دابنێت.

 

سەرچاوە:

Ethics in the Real World: 90 Essays on Things That Matter – A Fully Updated and Expanded Edition

 

نووسینی: پیتەر سینگەر

وەرگێڕانی: دڵشاد حامید دەروێش

پۆستی پێشوو

بێ ھەڵوێستی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی مەترسیدارە

پۆستی داهاتوو

سیستمی کوردسازی

یەکەی وەرگێڕان

یەکەی وەرگێڕان

پەیوەندیداری بابەتەکان

دەردە کوشندەکەی ڕۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاست؛ دەمارگیری ئایینیی و مەزهەبی
هزر

دەردە کوشندەکەی ڕۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاست؛ دەمارگیری ئایینیی و مەزهەبی

ته‌مموز 13, 2025
70
شوێنی ئادەم و ئیڤا (حەوا) لەزانستی شوێنەوارناسیدا
هزر

شوێنی ئادەم و ئیڤا (حەوا) لەزانستی شوێنەوارناسیدا

ته‌مموز 7, 2025
62
لەبارەی “جۆن ستوارت میل”ەوە
هزر

دژەئۆدیپ؛ چۆن دەکرێت لە چنگی قەدەر هەڵبێین؟

حوزه‌یران 11, 2025
67

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

تشرینی یه‌كه‌م 2023
د س W پ ه ش ی
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  
« ئیلول   تشرینی دووهەم »

Aa

0 0
A A
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

2024 - 2022 © CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لە لایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • English
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

2024 - 2022 © CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لە لایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە