• EnglishEnglish
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
هه‌ینی, ئازار 31, 2023
چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    دەرچوون لە ئێراق بەشی (58)

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (58)

    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئێمە هەین…

    مەستی خەونی ڕووخان

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

  • شــیکار
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    دەرچوون لە ئێراق بەشی (58)

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (58)

    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ڕێککەوتنی ١٩٧٣ نێوان ئێراق و تورکیا

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئەمه‌ریکا وەک نێوەندگیر

    ئێمە هەین…

    مەستی خەونی ڕووخان

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    بەرەو ھەڵبژاردن… رەخنەی ئەمریکا و بابەتی نەوت و وزە

    دەرچوون لە ئێراق بەشی (57)

    بە کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا لە هەولێر بڵێن…

    ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییە هەرێمایەتییەکان و کاریگەریی لەسەر کورد

    ئایا مەترسییەکی “وجودی”لە سەر هەرێمی کوردستان هەیە؟

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    با سه‌ركونسوڵی ئه‌مه‌ریكاش ئاگاداربێت

    ئێمە هەین…

    ئێمە هەین…

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

    هێڵنجی زەریاکان لەڕۆژی جیهانی ئاودا

  • شــیکار
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

    ترۆمای کرۆنا؛ ئه‌خلاق و ململانێی جیهانی

  • ئــــابووری
    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پشكی هه‌رێم له‌ ره‌شنوسی بودجه‌ی ئێراق بۆساڵی 2023

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    پرۆژە یاسایى بودجەى 2023 ئێراق و پشکى کورد

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    سوود و كەڵكی  ئەزموونی مالیزیا بۆ هەرێمی كوردستان

    هەژاری لە ئێراقدا

    هەژاری لە ئێراقدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەنێوان دوو بەرداشدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    ئابوری ئێراق لەبەردەم داڕووخانێکی حەتمیدا

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    هۆشیاری دارایی لەلای منداڵ

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئایندەی هەرێمی کوردستان لەچوارچێوەی ئێراقی فیدراڵدا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    ئاسایشی ئابووری و ڕۆڵی لە ئاراستەكردنی سیاسەت و دادپەروەری كۆمەڵگا

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

    فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی دووەم

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    کورد له‌ نێوان دوو گوتاری پاشایه‌تیخواز و ویلایه‌تخواز

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ گوتاری ئێرانشارییه‌کاندا

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی یه‌كه‌م

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی دوو کۆتایی

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    کوردەکانی کەلار دەشتی مازەندەران و خەسارەکانی سەر زمانەکەیان: به‌شی یه‌ك

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

    ئەو پاشا کوردەى لە قورئاندا باسی لێوەکراوە

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    پۆپۆلیزم… فرە بەکارهێنان و کەم تێگەیشتن لێی

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    کۆمەڵگا لە نێوان گرووپەکانی فشار و حزبە سیاسییەکاندا

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی سێ و کۆتایی

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی دوو

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    چوارچێوە و بنەما یاساییەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی هەرێمی کوردستان: بەشی یەک

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    توندکردنەوەی سزاکانی سەر ئێران و کاریگەری لەسەر ھەرێمی کوردستان

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    چارەسەری کێشەی ئاو لە یاسای نێودەوڵەتیدا

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

    گه‌مه‌ی هه‌واڵگرى – ئۆپەراسێۆنی (٠٠٧)ی موساد به‌نمونه‌

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كورد.. نوێترین قوربانیی ده‌وڵه‌تی‌ نه‌ته‌وه‌یی

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كوردستان ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناوه‌ڕاسته‌

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كان وه‌كو هێزێكی‌ داگیركه‌ر ڕوانیویانەتە حکومەتی بەعس

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    كورده‌كانی‌ میسر: ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌و داهێنانیان

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    سەربەخۆیی کوردستان و ئاسایشى نەتەوەیی ئەمریکا

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    درەنگ بێت یان زوو هەرێمى کوردستان سەربەخۆ دەبێت

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    دەربارەی داستانی سیابەندو خەجێ

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    كــورد, تێبینی و وردبوونەوە

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    شۆڕشی ماگوشە میدییەکان لە گێڕانەوەکانی هێرۆدۆتسدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

    كورد و كێشەی كورد لە یادداشتەكانی ئیسماعیل بێشكچیدا

  • چاوپێکەوتن
    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    هۆکاره‌ ئایدۆلۆژییه‌کانی پشت مووشه‌کبارانکردنی هه‌ولێر

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    میلیشیاكانی‌ ئێراق، له‌ هۆزه‌كانی‌ سه‌رده‌می‌ پاشایه‌تیه‌وه‌ بۆ حه‌شدی‌ شه‌عبی‌

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    مەترسییەکانی سەر کوردستان چین ؟

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی دووەم

    هاوکاری چین و عەرەب لە سەردەمی نوێدا: بەشی سێیەم

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    پێکهاته‌ی که‌لتووری ئێرانی و وه‌همی دیموکراسی

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    ئۆغڵۆو ئەردۆغان، دۆستی دوێنێ و نەیاری ئەمڕۆ

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دوا ستونى خاشوقچی لەڕۆژنامەى واشنتۆن پۆست

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    دەوڵەتی نوێی ئەڵمانیا و یەکسانیی ڕەگەزیی

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

    مێژوونووسی و کایه‌کانی ده‌سه‌ڵات

چاوی کورد
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

مێژووی چینی ئەفەندی لە ئێراق

یەکەی وەرگێڕان لەلایەن یەکەی وەرگێڕان
كانونی دووه‌م 30, 2023
لە بەشی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی
0 0
A A
مێژووی چینی ئەفەندی لە ئێراق
0
هاوبەشکردنەکان
3
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر

لەم وتارەدا؛ عەلی وه‌ردی، لایەنە شاراوەكەی  ناكۆكی نێوان چینی مەلا و ئەفەندی لە سەدەی هەژدەهەم و ڕۆژانی دواتر لە كۆمەڵگای ئێراقی پیشاندەدات، ڕوونیدەكاتەوە؛ چینی ئەفەندی “ڕێزدار” تایبەتمەندبوون بە جوانپۆشی ‌و جوانكرداری، هەروەها ئەو چینە ڕۆڵێكی گرنگیان لە ڕۆشنبیری ‌و شۆڕشگێڕی خەڵك بینیوە، جەخت لە سەر ئەو ڕۆڵە دەكاتەوە، ئەفەندێكان لە سەر چینەكانی دیكە بە تایبەت چینی مەلا هەیانبووە، كاتێك لە ڕۆژگاری ڕابردوودا مەلاكان كۆمەڵگایان هەڵسوڕاندووە و پێشەوای كۆمەڵگا بوون. سەرەتا دكتۆ “عەلی وەردی” لە ڕوانگەی ماركسی ‌و ڕۆژئاواوە باس لە پێناسەی چین دەكات، پاشان دێتە سەر جەنگی جیهانی یەكەم، كە بە خاڵی وەرچەرخانی گەورەی دەبینێت لە كۆمەڵگای ئێراقدا، بە تایبەت چینی ڕێزدار چۆن لە ڕێگای جلووبەرگ، پیشە‌و زمانی تایبەتەوە بەسەر كۆمەڵگای ئێراقیدا كراونەتەوە، بۆ هاوڵاتییەكی سادە،  پارێزگاریكردن لە جوانپۆشی گرانترین چشتبووە، ئەو چۆن دەتوانێت هەڵسووكەوت لە تەك دوولنگە و خەتە ڕاستەكەیدا بكات كە تایبەتمەندی ئەفەندی  بووە لە ئێراقی ئەو كاتەدا.

پۆشاكی “ئەفەندی”  ئینگلیزی بووە، بەڵام ئەوانەی گەرەكیان بووە لە ئەفەنی نزیكبكەونەوە تەربووشیان لە سەرناوە و عەبایان لە بەركردووە، واتە نیوە ئەفەندی بوون. لە گفتوگۆدا زمانی تایبەتیان هەبووە، بە بەكارهێنانی دەستەواژەی توركی دەستپێكردووە و بە وشەی  ئینگلیزی كۆتایی هاتووە، بە نموونە “چوینە سەلاملك، سەركەوتین، پایەیەك لە پایەكانی نەردەوانەكە ڕوخابوو، چوینە ئۆدەكەوە و … هتد”، ئەم وتانە بەر لە جەنگی جیهانی یەكەم دەماو ده‌میان پێدەكرا، بەڵام دوای كۆتایی شەڕ خەڵك گۆێبیستی وشەی  (ئۆكەی و گوودبای) دەبوون. پاشان “وەردی” لە وتارەكەیدا دەگەڕێتەوەو وێنای  چینی  ئەفەندی (ڕێزدار)لە پێش جەنگدا دەكات كە  لە زمان، پۆشاك‌ و پیشەدا قەتیسمابوو، ئەو ڕۆژگارە چینی  ڕێزدار زۆر بەیان كارمەند،  پارێزەر و خاوەن موڵك بوون، هەروەها ڕۆڵەكانیان لە بەڕێوەبردنی كاری میریدا بەشداربوون  ئەگەر چی خۆیان هەندێ‌  پلە و پایەیی شكۆداریان  هەبوو.

“بناغە دانەری  ئەفەندی”

كێ‌ دامەزرێنەری ئەفەندی بوو؟ لە وتارەكەیدا، وەردی بەم شێوەیە وەڵامدەداتەوە؛ سوڵتان مه‌حمودی دووەم، بەڵام بارودۆخ بواری نەدا ئەوی مەبەستێتی تەواویبكات، (سوڵتان محمود)ساڵی 1808 حوكمی توركیای كردووە، بە فەرمانێكی شاهانە لە ساڵی 1828 فەرمانیدا بە گۆڕێنی عەمامە بە تەڕبووش كە لە وڵاتی مەغریبەوە هێنرابوو، پێیان دەگوت؛ فێس، لە “فاس” ەوە وەرگیرابوو، دواتر شارەزایانیان لە وڵاتەوە هێناو و كارگەیەكی دروستكردنی تەربووشیان لە ئەستنبوڵ كردەوە. بەمەبەستی دڵنیاكردنەوەی ڕۆڵی چینی ئەفەندی لە نوێگەری كۆمەڵگای عوسمانیدا، سوڵتان محمود یەكەم كەسبوو  قوتابخانەی سەردەمیانەی لە توركیادا كردەوە.

“ناكۆكی نێوان  نوێخوارەكان ‌و كۆنەپارێزەكان”

ئەو ئامارەی بەر لە جەنگی جیهانی یەكەم لە ئێراقدا كراوە و پشت بە خەمڵاندن دەبەستێت دەریدەخات كە 99.5 % كۆمەڵگای ئێراقی نەخوێندەوارو باقێكەشی خوێندەوار بووە، باسەوادەكانیش بە سەر دوو دەستەدا مەلا و ئەفەندێكان دابەشبوون، گرووپی یەكەم؛ كۆنەپارێزبوون پارێزگاریان لە نەریتی كۆن دەكرد،  دەستەی دووەمیان بانگەشەی نوێخوازی ‌و لێكگەیشتنی دەكرد، ناكۆكی نێوان كۆنە پارێزو نوێخوازەكاندا  تووندتر بوو، كارەكە گۆڕانكاری بەسەردا هات كاتێك هەندێك لە مەلاكان بوون بە ئەفەنی. نموونەی ئەو كەسانە  “ئەمجەد زەهاوی” بوو  كە بە مەلای  پێگەیشت‌ و عەمامەی لە سەر دەنا، وانەی ئاینی و زمانی عەرەبی دەگوتەوە،  پاشان بوو بە ( ئەفەندی لۆگییە)بە زمانی توركی  واتە كەسێك ئۆگری  ئەفەنی  بووبێت. ساڵی1876گۆڤاری (موقتەتەف) بڵاو بووەوە، یەكەم گۆڤار بوو بانگەشەی بۆ شارستانییەتی نوێدەكرد، زانست و زانیاری نوێی بە خەڵكی دەگەیاند، هەڵاوهەنگامەیەكی لە ئێراقدا نایەوە كار گەیشتە ڕادەیەك مەلاكان داوایان لە حكوومەت كرد بڵاوكردنەوەی  گۆڤارەكە ڕابگرێت، بەڵام ئەوانەی پشتگیریان لە بڵاوكردنەوەی گۆڤارەكە دەكرد ڕێزدارەكان بوون، دواتر گوتیان؛ ئێمە گۆڤارەكە بڵاودەكەینەوە ئێوەش دەتوانن بە نووسین بەرپەرچی  بدەنەوە. گۆڤارەكە ڕاستی ‌و حاشا هەڵنەگری تیۆری “داروین”ی بڵاودەكردەوە، ئەمجەد زەهاویش باوەڕی بە تیۆرەكە هێنابوو، مەلاكانیش بەر پەرچیان دەدایەوە. ناكۆكی نێوان ڕۆشنفكران‌ و كۆنە پارێزان تووندتربوو، ئەو ناكۆكییە گەیشتە لووتكە كاتێك “نامیق پاشا”ی بچووك هاوشێوەی پێشینەكەی “مەدحەت پاشا”  لە ساڵی 1900ویستی یەكەم قوتابخانەی كچان لە ئێراقدا بكاتەوە. “شێخ ئالوسی” لەم بوارەدا هاتە دەنگ ‌و وتارێكی نووسی؛ تا ئێستا لە كتێبخانەی ئەوقاف وتارەكە هەڵگیراوە، بەشێك لەو نووسینە  لێرەدا یادداشتدەكەم:- هەرچی خوێندن و نووسینی ئافرەتانە بە خودا پەنا دەگرم ‌و خۆمی لێ دەپارێزم، ئەوان لە كاتێكدا ناچار دەكرێن بە ناپاكی، ئەوا ئەم دەستكەوتە گەورەترین هۆكاری خراپەو گەندەڵییە.كاتێكیش باس لە هەڵبژاردنی جێگایەك كراوە بۆ قوتابخانەكە مەرجیان داناوە نابێت هیچ دار و خانوویەك لەو خانییە بڵندتر بێت، ژوورەكان پەنجەرەیان تیادا نەبێت، زەهاویش لەو كۆڕەدا بووە  هەڵدەدات و دەڵێت؛ منارەی بازاڕی چنین باشترین شوێنە.

“فەتوایەك بۆ لە سێدارەدانی ڕەسافی”

ناكۆكی نێوان ئەفەندێكان‌ و مەلاكان تا ساڵی 1908ڕۆژ بە ڕۆژ تووندتر دەبوو، لەو كاتەدا دەستووری عوسمانی ڕاگەیەندرا، سپێدەیەك لە بەغداد خەڵك لە خەو ڕابوون نواڕیان دروشمی برایەتی، دادپەروەری، یەكسانی ‌و ئازادی بە دیواری ماڵەكانەوە لیكێنراوە، ڕێزدارەكان لە ناوەڕۆكی پەیامەكە دەگەیشتن، بەڵام هاووڵاتییان تەواو بێ ئاگابوون لەو دروشمانە، تەنانەت ئەو ڕۆژگارە لاسارێك هەڵیكوتابووە سەر ماڵێك خاوەن ماڵەی كوشتبوو، كاتێك بڕیاری خنكاندیان بەسەردابوو، بە شۆخییەوە گوتبووی؛ هەر دەڵێن ئازادی كوا ئازادی؟ لە 13/11/1908 “مەعروف ڕەسافی” یەكێكی دیكە بوو لە مەلاكان ‌و بوو بە ڕێزدار، لەو ڕۆژەدا بە هاوكاری عەبدول لەتیف پنیان لە مزگەوتی سەرای  وتارخوێنەكەیان لە سەر مینبەر داگرتوو داوایان لە خەڵك كرد پشتگیری لە دەستوور بكەن، كۆمەڵێكی ئاینی بانگەشەیەكیان بڵاوكردەوە كە ڕەسافی سووكایەتی بە ئاین كردووە، بە پێشەوایەتی مەلاكان خۆپیشاندانێكی گەورە ڕێكخرا، دووكان ‌و باری  قافڵەیەكی وڵاخ تاڵان كران، وتار خوێنێك داوایكرد ڕەسافی لە دار بدرێ‌.

“قوتابخانە ئاكار تێكدەدات”

ئەوەی باسكرا نموونەیەكی ناكۆكی نێوان مەلا و ئەفەنێكان بوو، بەڵام خەڵكە سادەكە هیچ لەم ناكۆكییە حاڵی نەدەبوون، كاتێك جەنگی جیهانی یەكەم هەڵگیرسا، شەڕێك بوو ورد و درشتی بەسەر یەكدا هاڕی، زۆرێك لەو دەستەواژانەی لە ئێراقدا وە لەرزین خست، یەكێك لەو چەمكانە كردنەوەی قوتابخانە بوو بە شێوەیەكی بەرفراوان. پێشتر مەكتەب تەنها بۆ ئەفەندی‌ و نەوەكانیان قۆرخكرابوو، دواتر دەنگۆیەك  لە بەغداد بڵاو بووەو كە قوتابخانە ئاكار دەشێوێنێت. “وەردی” نموونەیەك لەو قسانەی ئەو ڕۆژگارە دەگێڕێتەوە كە زۆر بڵاو بووە  دەگوترا؛ كاربكە، كتێبەكانت فڕێبدە، مەكتەب بێ سوودە. باوكم خستمیە مەكتەب ‌و دواتر بۆ ماوەی پێنج ساڵ لە خوێندن دوور كەوتمەوە، پاشان لە ساڵانی بیست و سیەكانی سەدەی بیستەمدا كردنەوەی قوتابخانە بەردەوامبوو. لە حەفتاكاندا ئامارێك بڵاوكرایەوە ژمارەی قووتابی و خوێندكارانی لە وڵاتدا بە ملێونێك لە قەڵەمدابوو، بێگومان لە داهاتوودا ژمارە زیاتر دەبێت، لە كاتێكدا لە بیستەكاندا ژمارەی قوتابی هەشت هەزار خوێندكاربوو. ئەگەر كردنەوەی قوتابخانە بەشێوە بەر فراوانە و كۆبوونەوەی  قوتابیان بەو ژمارە زۆرە لە جێگای خوێندن‌ و فێربوون، دیاردەیەكی درووست بێت، شكاندنی ئەو قاوغەشە كە پێشتر خوێندن بە تەنها لە لایەن ئەفەندێكانەوە قۆرخكرابوو، لێرەوە قۆناغێكی دیكەی تەنگژە دەستپێدەكات، دواتر ئەو خوێندكارانەی خوێندن تەواو دەكەن ‌و دامەزراندیان لە دەوڵەت دەوێت، حكوومەتە یەك لە دوای یەكەكانیش ناتوانێت ئەو ژمارە زۆرە  لە دەزگاو دامەزاروەكانیدا دابمەزرێنیت، ئەی چارە؟ لێرەدا “وەردی” وەڵامدەداتەوە و دەڵێت؛ حكومەت لە ڕێگای پرۆژەكانێوە دەتوانێت هەموو خوێندكاران بە پسپۆڕییە جیاوازەكانییانەوە لە خۆبگرێت، بەمشێوەیە ڕۆڵی ئەفەندی كۆتایدێت، بەو پێودانگەی داهاتی كرێكارێك زیاترە لە مووچەی دامەزراوێك،  لەم بوارەدا ئەوكارەش تەنها ڕێگایە.

“كاتێك عەلی وەردی بە ئاگادێتەوە”

كاتێك “دكتۆر عەلی وەردی” بە ئاگاهاتەوە، بەشێك لە وەڵامی ئەو پرسیارانەی ئاراستەی كرابوون بە سەریدا تێ پەڕیبوون، پاشان هاتە گۆو گووتی؛ زۆر جار مەلاكان ‌و ئەفەندێكان لەسەر بابەتێك ڕێدەكەوتن وەك ئەوەی لە شۆڕشی بیستدا بە رانبەر دوژمنە هاوبەشەكەیان داگیركەری ئینگلیز ڕوویدا، ڕێكەوتن لەسەر هاندانی خەڵك بۆ شۆڕش گەورەترین هۆكار بوو لە هەڵگیرسانی شۆرشێ‌ بیستدا، وەردی ئاماژە بۆ ئەوە دەكات وشەی ئەفەندی دەستەواژەیەكی توركییە و واتای كاكە یان ڕێزدار  دەگەیەنێت، بنەچەی وشەكەش یونانییە. هەروەها لە وەڵامی پرسیارێكی دیكەدا وەردی دەڵێت؛ سوڵتان عەبدول حەمید یەكەم كەس بووە هەوڵیداوە لە ڕێگای كردنەوەی قوتابخانەی سەربازییەوە بوارێك بۆ غەیری چینی ئەفەندی بكاتەوە،  ئەوان لە بەغداد دەیانخوێند و دواتر لە ئەستەنبوڵا پسپۆڕیان وەردەگرت.

دواتر وەردی نموونەیەك دەهێنێتەوە كە لەو ڕۆژگارەدا پێنجسەد خوێندكاری ئێراقی لە سەر گیرفانی دەوڵەت زانستی سەربازیان لە ئەستەنبوڵ خوێندووە، لە نێوانیاندا (یاسین و تەها هاشمی)، ئەوان خوێندینی سەربازیان خوێند و دواتر بوون بە ئەفسەر، پاش پێكهێنانی حكوومەتی نیشتمانی لە ساڵی 1921 بوون بە ئەفەندی، ئینگلیزو فەیسەڵا كۆكبوون لەسەر ئەوەی پۆستی باڵا بدەن بەو ئەفسەرانەی كە دواتر بوون بە ئەفەنی، وەردی وتەكانی بە ئاماژەیەكی “ساتع حوسەری” پشتڕاستدەكاتەوە و دەڵێت؛ لە بیست و سییەكانی سەدەی بیستەمدا زۆرترین سەرەك وەزیران و شالیارەكان دەرچووانی قوتابخانە سەربازێكانی زەمانی تورك بوون ، دواتر بەشداربوون لە شۆرشە عارەبێكاندا.

سه‌رچاوه؛‌
الاعمال الفكریە  للدكتور علی الوردی فی مجلات و الصحف العراقیە والعربیە (جز‌و پالپ). طارق نافع الحمدانی. طبعە اڵاولی 2018، دار الوراق.

نووسین: عه‌لی وه‌ردی 

وه‌رگێڕان: وه‌هاب حه‌سیب محه‌مه‌د

پۆستی پێشوو

لەسێدارەدانی پێشەوا له‌ به‌ڵگه‌نامه‌كانی‌ سۆڤیه‌ت‌و ئێراندا

پۆستی داهاتوو

نۆ بنەماى دەوڵەتى کوردى لاى حاجى قادرى کۆیى

یەکەی وەرگێڕان

یەکەی وەرگێڕان

پەیوەندیداری بابەتەکان

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

بیرەوەرییه‌كانی كوردێك لە زیندانەكانی ستالیندا

ئازار 26, 2023
34
کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

کەمینە و دەوڵەت و نەتەوە: به‌شی سێیەم

ئازار 26, 2023
8
نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

نه‌ورۆز و شوناسی سیاسی

ئازار 20, 2023
19

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلکترۆنیکەت بڵاو ناکرێتەوە . خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

كانونی دووه‌م 2023
د س W پ ه ش ی
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  
    شوبات »
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • EnglishEnglish
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

© 2022 CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لەلایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە