کارەساتى ئەنفال، یەکێکە لەهەرە دڕندانەترین پڕۆسەى سەربازى کەلە ساڵى ١٩٨٨ دا ڕژێمى پێشوى بەعس ئەنجامى دا بەرامبەر بە کوردەکان، ئەنفال پڕۆسەیەکى سەربازى بوو، بەشەش قۆناغ تەواو بوو، لەو پڕۆسەیەدا هێزە سەبازى وفەرمییەکانى سەردەمى بەعسی سەددامى “فەیلەقی یەکەم کەبارەگاکەى لەکەرکوک بوو، فەیلەقی پێنجەم کەبارەگاکەى لە هەولێر بوو” ، هێزى ئاسمانى، هێزى تایبەت، مەغاویر، گاردى کۆمارى، بەڕیوەبەرایەتییەکانى ئاسایش و هەواڵگیرى وهەواڵگیرى سەربازى، یەکە تایبەتەکان بەچەکە کیمیاوى وبایۆلۆجییەکان، سەرجەم دامەزراوەکانى دیکە، بەشدارییان تیایدا کرد.
پڕۆسەى ئەنفال
پڕۆسەى ئەنفال، پڕۆسەیەکى کرمەڵکوژى بوو، کە حکومەتى پێشوى عێراق بەسەرۆکایەتى سەددام حوسەین، لەسالى ١٩٨٨ دا بەرامبەر بەکوردەکانى هەرێمى ئێستاى کوردستان ئەنجامى دا، سەرکردایەتی کردنى ئەو پڕۆسەیە ڕاسپێردرابوو بە ” عەلى حەسەن ئەلمەجید” کەلەو کاتەدا ئەمین سڕى نوسینگەى باکورى حیزبى بەعسی عەرەبی ئیشتراکى بوو، هەروەها وەک فەرماندەى سەربازى کارى دەکرد، لەو کاتەدا “سوڵتان هاشم” ى وەزیرى بەرگرى سەرۆکایەتى هەڵمەتە سەربازییەکانى کرد.
قۆناغەکانى ئەنفال
ئەو پڕۆسەیە لەلایەن هەریەک لە فەیلەقی یەکەم وپینجەمەوە ئەنجام درا کەبارەگاى سەرەکییان لە کەرکوک وهەولێر بوو، هەروەها چەند یەکەیەکى تایبەتى گاردى کۆمارى وجەیشی شەعبی وئەفواجى خەفیفە بەشدارییان تیادا کرد وبەهەشت قۆناغ تەواو بوو:
قۆناغى یەکەم: لەناوچەى سلێمانى بەڕیوە چوو کە سی هەفتەى خایاند و تیایادا ناوچەکانى سەرگەڵو، بەرگەڵو کرانە ئامانج، ئەم قۆناغە لە٢٣ ى شوباتى ١٩٨٨ دەستى پیکرد و لە ١٩ ى مارتى ١٩٨٨ کۆتایی پێهات.
قۆناغى دووەم: لەناوچەکانى قەرەداغ وبازیان ودەربەندیخان جێبەجیکرا ولە٢٢ى مارتەوە دەستى پیکرد ولە ١ ى نیسانى ١٩٨٨ تەواو بوو.
قۆناغى سێیەم: ناوچەکانى گەرمیان وکەلار، کفرى، باوەنور، دوز، سەنگاو، قادرکەرەمى گرتەوە، ئەم قۆناغەش لە ٢٠ ى نیسانى ١٩٨٨ دەست کرا بەجێبەجیکردنى.
قۆناغى چوارەم: لەناوچەکانى زێی بچوکى گرتەوە، واتە کۆیە، تەقتەق، ئاغجەلەر، ناوشوان، ئەم قۆناغە لە ٣ تا ٨ى مایسی ١٩٨٨ جێبەجیکرا.
قۆناغەکانى پینجەم وشەشەم وحەوتەم : ناوچەکانى شەقلاوە وڕەواندوز کەوتنە بەر شاڵاوەکانى ئەنفال، لئەم قۆناغە لە ١٥ى مایسەوە تا٢٦ ى ئابی ١٩٨٨ بەردەوام بوو.
قۆناغى هەشتەم: کۆتا قۆناغ بوو، ناوچەکانى بادینان وئامیدى وئاکرێ و زاخۆ، شێخان ودهۆکى گرتەوە، ئەم قۆناغە لە ٢٥ ى ئابەوە تا ٦ ى ئەیلولى ١٩٨٨ بەردەوام بوو.
ئەنجامەکانى ئەنفال
لەئەنجامى ئەو پڕۆسە سەربازییەى حکومەتى عێراق، زیاتر لە ١٨٢٠٠٠ هەزار کورد بونە قوربانى، هەروەها سەرجەم گوندەکانى ئەو ناوچانەى کەپڕۆسەى ئەنفالى تیادا جیبەجێکرا خاپور بوون، ئەمە بیجگە لەوەى کەژمارەیکى دیکە لەکوردانى باشورى کوردستان لەمۆلگە سەربازییەکان – بە نمونە مۆلگەى سەربازى نوگرە سەلمان – گیانیان لەدەستدا، هەروەها بەمەبەستى دەستگرتن بەسەر کوردەکاندا، حکومەتى بەعس چەندین کۆمەڵگاى زۆرە مڵێی دروست کرد، ئەمەش بوو بەهۆى سەرهەلدانى چەندین کێشەى کۆمەڵایەتى وئابورى.
لەسەر ئاستى نیو دەوڵەتى
پڕۆسەى ئەنفال، بەپێی پیوەرە جیهانییەکان، تاوانیکى نێودەولەتییە، هەروەها بەتاوانى کۆمەلکوژى ئەژماردەکرێت، لەیەکیک لەکاردانەوەکاندا، لە ٥ ى کانونى یەکەمى سالى ٢٠١٢، پەرلەمانى سویدى، پڕۆسەى ئەنفالى بەپڕۆسەیەکى کۆمەلکوژى بەرامبەر بەکوردەکانى باشورى کوردستان ناساند.
سەرچاوەکان:
ڕووداو، ویکیپیدیا
