“پاش پێشانگەی نێودەوڵەتیی کتێب لە هەولێر”
“پێشه‌کی”
هه‌ندێک له بیرمه‌ندانی بواری کۆمه‌ڵناسی پلاتفۆرم و ئه‌پیکه‌یشنه‌کانی جیهانی مه‌جازیی به دروستکه‌ری دۆخێک ده‌زانن که پێی ده‌ڵێن “له چرکه‌ساتدا بیرکردنه‌وه”. واته جۆرێک په‌له و به‌له‌ز وتن و چڵێسی له هه‌ڵوێست و ده‌ربڕیندا واده‌کات مرۆڤه‌کان زوو به زوو هه‌ست و بیری خۆیان به‌نیسبه‌ت شتێکه‌وه یان دیارده و ڕووداوێکه‌وه که بێگومان باس و قسه و تێرامانی زیاتر له‌و کاته هه‌ڵده‌گرێت، ده‌رده‌بڕن. بۆیه له بنه‌مادا “له چرکه‌ساتدا بیرکردنه‌وه” جۆرێک پێوه‌بوونه به دوا و تۆڕه‌کانی هه‌ڵپه و په‌له‌کاریی جیهانی مه‌جازییه‌وه. جۆرێک ختووکه‌دانی له‌ده‌ره‌وه‌ی کۆۆنترۆڵدا بۆ ئه‌وه‌ی ڕووی پۆپۆلیستیانه و مێگه‌لیانه‌ی دیارده و ڕووداوه‌کان زیاتر زه‌ق بکرێته‌وه. بۆیه ڕۆشتنه‌ده‌ره‌وه له‌م بازنه و داوه پێویستی به دروستکردنی جۆرێک “مه‌ودا” به پێوه‌ری کات و شوێن هه‌یه تاکوو ئه‌و شته‌ی که تێڕامانه و بیرکردنه‌وه‌ی لێ به‌رهه‌م دێت له‌دایک ببێت، ئه‌م بابه‌ته به‌تایبه‌تی بۆ ڕووداوه گرینگه مێژووییه‌کان و ڕووداوه کو‌لتوورییه‌کان به‌ڕاست ده‌گه‌ڕێت.
ئێمه ده‌بێت به ماوه‌یه‌کی زه‌مه‌نیی پاش ئه‌و بۆنانه لێیان ڕابمێنین و ئه‌زموون و تێگه‌یشتنه‌کانمان باس بکه‌ین، نه‌ک ته‌نها له‌و”چرکه‌ساته”دا “بیرکردنه‌وه” و هه‌ڵوێستێکی کاتیی به بێ قووڵبوونه‌وه‌ی پێویست بخه‌ینه ڕوو و ئه‌وجار لێی گه‌ڕێین تا ساڵێکی دیکه که ئه‌و بۆنه‌یه ده‌گه‌ڕێته‌وه. یه‌کێک له‌و بابه‌تانه‌ی که هه‌میشه زه‌ینی من به‌خۆیه‌وه سه‌رقاڵ ده‌کات ئه‌مه‌یه که له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که له کوردستان (به هه‌موو قه‌یرانه دارایی و زه‌خته ئابوورییه‌کانه‌وه) چالاکیی و بۆنه‌ی کولتووری و ڕۆشنبیریی زۆر و زه‌به‌ند به‌ڕێوه ده‌چێت و ته‌نانه‌ت خواست و حه‌زه گشتییه‌کان بۆ هونه‌ر وه‌کوو میکانیزمێک بۆ خاوێنکردنه‌وه‌ی ڕۆحی ده‌سته‌جه‌معی و جه‌ماوه‌ری به‌ڵام ده‌رئه‌نجامه‌کان به‌گوێره‌ی چاوه‌ڕوانییه دڵخوازه‌کان نین. من لام پرسیاره له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که ئێمه کۆمه‌ڵگایه‌کی پڕجموجووڵمان له ڕووی هه‌ڵوێست و ڕاده‌ربڕین بۆ زۆربه‌ی زۆری بابه‌ت و ڕووداوه‌کان هه‌یه که‌چی ئاستی ئه‌و هه‌ڵوێست و ڕاده‌ربڕینانه به ده‌گمه‌ن ده‌گه‌نه که‌ناری بیرکردنه‌وه و تێڕامان و هه‌ر زوو تێکه‌ڵی ته‌شهیر یان جوێن و سووکایه‌تی یان له باشترین حاڵه‌تیدا به زۆری به هه‌ندێ سه‌رنجی ڕووکه‌شانه و لێکدانه‌وه‌ی سه‌رپێییه‌وه ده‌گیرسێته‌وه و له‌وێشه‌وه کۆتایی پێ دێت. ئه‌مه بۆ هه‌موو ڕووداوه گرنگ و شوناسساز و هاوکات تاڵه‌کانی مێژووی ئێمه وه‌کوو ئه‌نفال و هه‌ڵه‌بجه و کۆڕه‌و و ته‌نانه‌ت شه‌ڕی ناوخۆش هه‌ر ڕاسته. هۆکاره‌که‌ش به‌ڕای من به‌شێکی هه‌ر ئه‌وه‌یه له سه‌ره‌وه باسم کرد واته یادکردنه‌وه یان “به‌ڕێوه‌بردن” یان”ڕووداوه” ڕۆشنبیری، کولتووری و سیاسییه‌کان زیاتر ئێمه په‌لکێشی هه‌ڵویشتنواندنێکی “چرکه‌ساتیانه” ده‌که‌ن نه‌ک شیکاریی و لێکدانه‌وه‌ی پاش ڕووداوه‌کان و له ده‌ره‌وه‌ی گه‌رماوگه‌رمی ئه‌و “چرکه‌سات” و ڕؤژ و حه‌وته و مانگ و…ه. بۆیه لێره‌دا من ده‌مه‌وێت بگه‌ڕێمه‌وه سه‌ر ڕووداوێک که له په‌راوێزی پێشانگه‌ی نێوده‌وڵه‌تییی کتێب ڕووی دا و به‌شیک له میدیاکان ئه‌گه‌رچی به نیوه‌چڵی ڕووماڵیان کرد. ئه‌مه‌ش پاش کۆتاییهاتنی پێشانگاکه و دوورکه‌وتنه‌وه له گه‌رماوگه‌رمیی و هه‌ڵچوون و داچوونی پێشانگاکه ده‌خه‌مه ڕوو. ئه‌م ماوه ویستم زیاتر له‌سه‌ر بابه‌ته‌که بیر بکه‌مه‌وه و ئه‌م مژاره لای خۆم یه‌کلایی بکه‌مه‌وه.
“په‌راوێزی کتێبه‌کان و گفتوگۆ به مه‌به‌ستی بیرکردنه‌وه”
هەمیشە بۆ ئەوانەی کە ئەزموونی سەردانیکردنی پێشانگە نێودەوڵەتییەکان لە بواری کتێب یان تەنانەت کۆڕبەند و سیمینارە گشتگیرە جیهانییەکانیان هەیە پەراوێز و ئەو دانیشتنانەی کە لە ناو هۆڵ و کۆریدۆر و تەنانەت سووچ و قووژبنەکانەوە لەمەڕ بابەتی جۆراوجۆر و بە زمانی ڕاشکاو و لە سۆنگەی ئاسایی و زمانێکی ڕۆژانە و خۆمانییەوە دەکرێت سەرچاوەی ئیلهامی زیاترن و تەنانەت دەبن بە بنەمایەک بۆ گۆڕانکاریی زیاتر و قووڵتریش. ئەگەرچی ڕەنگە ئاستی ئەم جۆرە لە دانوستان لە گۆشە و پەراوێزەکان بەربڵاو و زۆر نەبێت، بەڵام بە دڵنیاییەوە قووڵایی زیاترە و دەکرێت بە سیاسەت و پلاتفۆرمی ناو هۆڵەکان و بۆنەکانیش بەربڵاو و گشتگیری بکەینەوە بەتایبەت کە ئەمە چەندین ساڵە لە کوردستان ئه‌مه کراوە و بە هەبوونی کۆمەڵیک میدیای بەهێز و زەبەلاحیش هاتووەتە پانتای گشتییەوە و خەڵک ڕاکێشی بەشداریکردن لەم مژار و بابەتانە دەکرێن، مەرج نییە ئەم بەشداریکردن بە شێوەی ڕاستەوخۆ و بەرجەستە بێت بەڵکوو ئەوەی وا گرینگە بەشداریکردن لە ئاستی ڕەمزی واتە زەینی و کۆمەڵایەتی دایە.
بەڕای من سەرەڕای هەموو ئەو باس و بابەتانەی کە لەمەڕ تەشەنەسەندنی ئیسلامی سیاسی له کوردستان دەکرێت، به‌ڵام هاوکات جۆرێک گفتۆگۆی بنیاتنەر خەریکە وردەوردە دێتە ئاراوە. واتە گفت و گۆیەک کە دوور بێت لە تەشهیر و بێڕێزیکردن و ملکەچکردنی هەر دوو یان هەر چەند لایەنی بەرامبەر بۆ تێڕامان و هەڵوێستەکردن لەسەر ئەو بابەت و پرۆبلێمانەی کە خراونەتە ڕوو. بێگومان ئەمە زیاتر وەکوو هیوایەکە کە گزینگی داوە و مەودایەکی زۆرمان ماوە تاکوو بگەین بەو ئاستە ئایدیال و سازێنەرە لە گفتوگۆ و دانوستانی نێوان لایەن و نوێنەر فیکریییەکانی هەر کام لە گوتارەکان وا لە کوردستاندا خۆیان بە چالاک و خاوەن قەزیە دەزانن. وەکوو لە سەرەوە تیشکم خستە سەری ئیسلامی سیاسیی هەیە و دەبێت وەکوو مەترسیش چاوی لێ بکەین، بەڵام باوەڕی ئیسلامیی شتێکی دیکەیە و مەرج نییە هەر کەسێک باوەڕی ئایینیی ئیسلامیی هەبوو هەمان بۆچونی هێزە ئیسلامییە سیاسییەکانی هەبێت و لە لایەن ئەجێنداکانی دەرەوە بە شێوازیی جۆراوجۆر پڕچەک و تەیار بکرێت، واتە دەبێت جیاوازیی وردی نێوان ئیسلامی سیاسیی و باوەڕی ئیسلامیمان لە لا ڕوون و زەق بێت. زۆر کەس هەن لە کوردستان کە باوەڕ و تێگەیشتنی ئیسلامی و ئاینییان هەیە بەڵام بە نیسبەت قەزیە و پرسی کوردەوە وەکوو هەندێ له هێزە ئاڕاستەکراوە دینییەکان ناجووڵێنەوە و من پێم وایە ئەمە خاڵێکی گرینگە لە وشیاریی و تێگەیشتوویی تاک و هاووڵاتیی کورد به باوه‌ڕی ئیسلامییه‌وه.
ئەم باسەم بۆیە هێنایە ئاراوە چونکە لەم ساڵانەی دواییدا بابەتی گەرم و گوڕی سۆشیال میدیا و فەزای گشتیی ناو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بووە و لەم ڕۆژانەی ڕابردووشدا فۆرمێک لە گفتوگۆ لە نێوان مامۆستایەکی ئایینی و ژنەخاتوونێکی نووسەر لە دانیشتنێکی پەراوێزی پێشانگەی نێودەوڵەتیی کتێب بڵاو بوویەوە کە کۆمەڵێک پەرچەکرداری جیاوازی بەدوای خۆی هێنا. هەم ڕووداوی دانیشتنەکە و هەمیش ئەو پەرچەکردارانەی هاتنە ئاراوە(بە چاک و خراپیانەوە) نیشاندەری ئەوەن کە کۆمەڵگای کوردی کۆمەڵگایەکی زیندووە و بەنیسبەت بەها مەعنەوییەکانی خۆیەوە (ئایینی و نەتەوەیی و ئینسانییەوە) خاوەن هەڵوێستە و ناتوانێت خەمسارد بێت. ئەگەرچی ئەو پەرچەکردارانەی کە هێرشکارانە بوون لای من ناخرێنە ناو بازنەی ئەو پەرۆشیی و بەهەڵوێستبوونەوە چونکە من باس لە فەزا و ئاستە جیاوازەکانی گفت و گۆ دەکەم نەک شێواز و ڕادەکانی ڕەتکردنەوە و نکۆڵیلێکردن! واتە ته‌نها ئەوانەی کە لەگەڵ ڕا و سەرنجە دەربڕاوەکانی ناو ئەو گفتوگۆیانەدا بوون یان نەبوون لە بازنەی مەبەستەکەی مندا جێیان دەبێتەوە، ئەوانەی لە سەر مامۆستاکە وەستانەوە و لە سۆنگەی خۆیانەوە بەرگرییان لە بابەتەکە کرد و ئەوانەش لە سۆنگەی خاتوونە نووسەرەکە وەستانەوە هەمدیس لە پێگەیەکی دیکە بەرگرییان لە گفتوگۆ و ڕادەربڕین لە نێوان دوو جەمسەری جیاواز و تەنانەت دژ لە ئاستی تێڕوانین و بیرکردنەوەدا دەکرد.
بەدڵنیاییەوە من خۆم دەچمە بەرەی ئەو خاتوونەوە و پێم وایە گرینگ ئەوەیە ئێمە “جیاوازیی” بە بابەتێکی بەرز و باڵا و شایستەی ژیار و کەلتوور و شارستانییە مێژوویەکان بزانین وەکوو وا هەمیشە لە مێژوودا بەم شێوەیە بووە که ژیرانه و ئه‌خلاقییه که بەرگریی لە جیاوازیی و هاوکات گفتوگۆ و پێکەوەژیانی ده‌نگ و ڕەنگەکان بکەین. هەرچەند من تەنها بەو شێوازە نایبینم کە هەندێک لە مامۆستایانی ئایینی خۆ دەبوێرن لەوەی کە چاو لە چاوی ژنان ببڕن و وەکوو دوو مرۆڤ بە بێ ئەوەی هیچ گریمانە و داوەریکردنێکیان لەگەڵ یەکدیدا هەبێت بکەونە گفت و گۆوە. یانی مەبەستم ئەوەیە جیاواز لەوەی کە ئەم ڕوانگه‌یە بە نیسبەت پرسگری ژنانەوە هەیە و پەیوەستە بەو دیدگا ئەزەلی و کۆنەوە کە لەمەڕ ژن وەکوو سەرچاوەی گوناه و شەهوەت هەیە ده‌بێت گفت و گۆ بکرێت. ئێمه له بیرمانه که له‌م ساڵانه‌ی دواییدا ئه‌م گوتاره به‌رهه‌م هاته‌وه به چڕی که ژنان نابێت چاو له چاوی پیاوان بکه‌ن کاتێک له‌گه‌ڵیان قسه ده‌که‌ن و هه‌ر وه‌کوو بینیشمان مەلایەکی کەناڵدار و دۆگمی ناو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان چەندین جار بە “دایناسۆر” باسی ژنانی کردووە کە دیارە مەبەستی دایناسۆری مێیە و ڕەنگە خۆی نەیزانیبێت لە هەموو کۆمەڵگا و وەکوو ئەو دەڵێت دارستانێکدا مێ و نێر هەیە کەواتە دایناسۆری مێ لە پاڵ دایناسۆری نێردایە و بەڕێزیان نەزانراوانە هەموو کۆمەڵگای کردووە بە دایناسۆر!
به‌ڵام بێگومان ئه‌م گوتار و خیتابانه ته‌نها به‌شێوه‌ی کاتی خۆراکێکی ئیکسپایه‌ر بۆ سۆشیال میدیا و گه‌پ و گاڵته فه‌راهه‌م ده‌کات. به‌ڵام کێشه‌که له گفت و گۆ و گریمانه‌ی پشت ئه‌م تێڕوانینه ته‌نها به‌ند نییه به ئه‌حکامی شه‌رعی و خوێندنه‌وه‌یه‌کی به‌رته‌سک له ئایین و ئه‌حکامه‌وه به‌ڵکوو بنه‌ما و ڕیشه‌ی شیکسیزمیشی تێدایه و له نێرسالاری وپیاوسالاریی زاڵه‌وه هه‌ڵده‌قوڵێن. بۆیه لەپاڵ ئەم تێڕوانینە خوار و خێچ و مردووە که به چاویلکه‌یه‌کی شه‌رعییه‌وه ژنان ده‌خاته ئه‌وبه‌ری گفت و گۆ و ڕاگۆڕینه‌وه‌وه دەبێت باسی جەمسەر و خاڵی هاوته‌ریب و هاوکات به‌رامبه‌ریشیان بکەین کە ئەو ڕوانگە سێکسیستییە دەگرێتەوە کە نەک تەنها چاو لە چاوی ژنان بە چاوقاییمییەوە دەبڕێت، بەڵکوو چاو لە هەموو ئازای ئەنامی ژنان و کچانی ناو بازاڕ و شەقام و بەردەم قوتابخانە و سەر ئیش و کارەکان کلا ناکات و جەستەی ژن بە چاو دەکێڵێت! لای من هەردوو ڕوانگەکە لە ناو سێکسیزمدا جێیان دەبێتەوە یەکیان بە سەرچاوەی شەهوەت و گوناه دەیبینێت و ئەوی دیکەیان بە کانگای چێژ و ڕابواردان و ئێمە دەبێت هەر دوو ڕوانەگەکە ڕەخنە بکەین و تەنها بە یەکیانەوە نەگیرسێینەوە تاکوو بتوانین ئەو گفتوگۆ ئایدیالە بگەیەنین بە ئەو ئەنجامەی کۆمەڵگای پێشکەوتوو و گەشەکردوو بەپێی پێشکەوتن و ژیاری سەردەم دامەزرێنین.
