• English
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
هه‌ینی, تشرینی یه‌كه‌م 3, 2025
Chawy Kurd
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 78

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 118

    جیهان و جەمسەرگیریی

    ماناو ڕەهەندەکانی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان

    سیستەمی هیچوپووچی

    ئاونگ و ئاورنگ

    ڕێکەوتنی نەوت و کۆتایی گەمارۆی ئابووری

    ڕێکەوتنی نەوت و کۆتایی گەمارۆی ئابووری

    بۆچی ناتانیاهو داوای کاراکردنەوەی “سناپباک” ی کردەوە؟

    بۆچی ناتانیاهو داوای کاراکردنەوەی “سناپباک” ی کردەوە؟

    ئایندەی کورد لە سوریا

    پرسی دانپێدانانی فه‌ڵه‌ستین

    سەردانەکەی مەسرور بارزانی و گووتەکانی جۆو بایدن

    ئەو هەقیقەتانەی دوای ڕیفراندۆم دەرکەوتن

    ئایندەی کورد لە سوریا

    ئایندەی کورد لە سوریا

    پارادۆکسی خوێندنەوە و نووسین لە نێوان نووسەری مرۆڤدۆست و نووسەری بکوژ

    موسوڵمانی زایۆنیی

    با ئارامی میدیایش تاقی بکەینەوە

    جەنگی ئیرادەو بەردەوامی ئاوەدانی

  • شــیکار
    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی پێنجەم

    ساڵێک بەبێ نەسروڵڵا؛ ئەو پیاوەی باوەڕی بە ئەفسانەی خۆی هەبوو   

    ساڵێک بەبێ نەسروڵڵا؛ ئەو پیاوەی باوەڕی بە ئەفسانەی خۆی هەبوو  

    لە کۆمێنتەوە بۆ قەیرانی متمانە؛  شێوازەکانی دزەکردنی سایبری ئێران لەنێو کۆمەڵگەی کوردستان

    لە کۆمێنتەوە بۆ قەیرانی متمانە؛  شێوازەکانی دزەکردنی سایبری ئێران لەنێو کۆمەڵگەی کوردستان

    فشارەکانی ئەمریکا و ئێران لە بارەی حەشدی شەعبی، داهاتووی سیاسی ئێراق بەرەو کوێ دەبەن؟

    فشارەکانی ئەمریکا و ئێران لە بارەی حەشدی شەعبی، داهاتووی سیاسی ئێراق بەرەو کوێ دەبەن؟

    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی چوارەم

    هێزی تیژ لە کایەیی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا

    هێزی تیژ لە کایەیی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا

    سیاسەتی ڕۆژئاوا بەرامبەر بە کورد بە بەردەوامی نەرێنی بووە

    سیاسەتی ڕۆژئاوا بەرامبەر بە کورد بە بەردەوامی نەرێنی بووە

    چیپی مێشکی Neuralink چییە و چۆن کار دەکات؟

    چیپی مێشکی Neuralink چییە و چۆن کار دەکات؟

    پێشهاتە سیاسییەکانی فەرەنسا دوای دەستلەکار کێشانەی سەرۆک وەزیران

    پێشهاتە سیاسییەکانی فەرەنسا دوای دەستلەکار کێشانەی سەرۆک وەزیران

    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی سێیەم

  • ئــــابووری
    وەبەرهێنانەکانی کۆریای باشوور لە ژێرخانی کوردستان

    وەبەرهێنانەکانی کۆریای باشوور لە ژێرخانی کوردستان

    دابەشكردنی بەرپرسیاریەتییە داراییەكان لە سیستەمی فیدڕاڵیدا؛ ئێراق بە نموونە

    دابەشكردنی بەرپرسیاریەتییە داراییەكان لە سیستەمی فیدڕاڵیدا؛ ئێراق بە نموونە

    چین دوای ساڵی 2025

    چین دوای ساڵی 2025

    بانک و نەوت و دابڕان؛ کلیلەکانی واشنتۆن بۆ لابردنی قوفڵی ئێرانی لە به‌غداد

    بانک و نەوت و دابڕان؛ کلیلەکانی واشنتۆن بۆ لابردنی قوفڵی ئێرانی لە به‌غداد

    بێلا و ئایینی تۆکۆگاوا

    بێلا و ئایینی تۆکۆگاوا

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    میتۆدی چەندێتی و چۆنێتی لە نووسینی توێژینەوەی زانستیدا

    میتۆدی چەندێتی و چۆنێتی لە نووسینی توێژینەوەی زانستیدا

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

    پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

    کوردەکانی خوراسان   

    کوردەکانی خوراسان  

    میتانییه‌كان

    میتانییه‌كان

    چیرۆکی دۆڕاوەکان و براوەکانی مێژوو

    چیرۆکی دۆڕاوەکان و براوەکانی مێژوو

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌ نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    چارەنووسى کورد لە گەمەى نێودەوڵەتیدا

    چارەنووسى کورد لە گەمەى نێودەوڵەتیدا

    پەیوەندی کورد و سیستەمی میرنشینی؛ ڕۆڵ و کاریگەرییه‌كه‌ی  

    پەیوەندی کورد و سیستەمی میرنشینی؛ ڕۆڵ و کاریگەرییه‌كه‌ی  

    “حاجی قادری کۆیی” نیشتیمانێک لە تاراوگە

    “حاجی قادری کۆیی” نیشتیمانێک لە تاراوگە

    ئاڵنگارییەکانى بەردەم بیرى نەتەوەیی کوردی لە هەرێمى کوردستان

    ئاڵنگارییەکانى بەردەم بیرى نەتەوەیی کوردی لە هەرێمى کوردستان

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    تێگەیشتن لە دەسەڵاتی سیاسی؛ ڕەگ و ڕیشەی نەریتی  و تەحەددای هاوچەرخ

    تێگەیشتن لە دەسەڵاتی سیاسی؛ ڕەگ و ڕیشەی نەریتی  و تەحەددای هاوچەرخ

    خۆڕاگریی نیشتمانی

    خۆڕاگریی نیشتمانی

    ئایدۆلۆژیا شەڕخوازەکان

    ئایدۆلۆژیا شەڕخوازەکان

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    وێنەی شاری سلێمانی لە نووسینەکانی گەڕیدە و ووڵاتناسە بیانییەکاندا

    وێنەی شاری سلێمانی لە نووسینەکانی گەڕیدە و ووڵاتناسە بیانییەکاندا

    زمانی کوردیی سۆرانی؛ لەگەڵ خوێندنەوەی بژاردەدا

    زمانی کوردیی سۆرانی؛ لەگەڵ خوێندنەوەی بژاردەدا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی دووەم و کۆتایی

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    باکووری ئێراق

    باکووری ئێراق

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

  • چاوپێکەوتن
    ڤاڵنتین ڕاسپۆتین

    ڤاڵنتین ڕاسپۆتین

    ڤێرجینیا وۆڵف

    ڤێرجینیا وۆڵف

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 78

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 118

    جیهان و جەمسەرگیریی

    ماناو ڕەهەندەکانی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان

    سیستەمی هیچوپووچی

    ئاونگ و ئاورنگ

    ڕێکەوتنی نەوت و کۆتایی گەمارۆی ئابووری

    ڕێکەوتنی نەوت و کۆتایی گەمارۆی ئابووری

    بۆچی ناتانیاهو داوای کاراکردنەوەی “سناپباک” ی کردەوە؟

    بۆچی ناتانیاهو داوای کاراکردنەوەی “سناپباک” ی کردەوە؟

    ئایندەی کورد لە سوریا

    پرسی دانپێدانانی فه‌ڵه‌ستین

    سەردانەکەی مەسرور بارزانی و گووتەکانی جۆو بایدن

    ئەو هەقیقەتانەی دوای ڕیفراندۆم دەرکەوتن

    ئایندەی کورد لە سوریا

    ئایندەی کورد لە سوریا

    پارادۆکسی خوێندنەوە و نووسین لە نێوان نووسەری مرۆڤدۆست و نووسەری بکوژ

    موسوڵمانی زایۆنیی

    با ئارامی میدیایش تاقی بکەینەوە

    جەنگی ئیرادەو بەردەوامی ئاوەدانی

  • شــیکار
    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی پێنجەم

    ساڵێک بەبێ نەسروڵڵا؛ ئەو پیاوەی باوەڕی بە ئەفسانەی خۆی هەبوو   

    ساڵێک بەبێ نەسروڵڵا؛ ئەو پیاوەی باوەڕی بە ئەفسانەی خۆی هەبوو  

    لە کۆمێنتەوە بۆ قەیرانی متمانە؛  شێوازەکانی دزەکردنی سایبری ئێران لەنێو کۆمەڵگەی کوردستان

    لە کۆمێنتەوە بۆ قەیرانی متمانە؛  شێوازەکانی دزەکردنی سایبری ئێران لەنێو کۆمەڵگەی کوردستان

    فشارەکانی ئەمریکا و ئێران لە بارەی حەشدی شەعبی، داهاتووی سیاسی ئێراق بەرەو کوێ دەبەن؟

    فشارەکانی ئەمریکا و ئێران لە بارەی حەشدی شەعبی، داهاتووی سیاسی ئێراق بەرەو کوێ دەبەن؟

    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی چوارەم

    هێزی تیژ لە کایەیی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا

    هێزی تیژ لە کایەیی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا

    سیاسەتی ڕۆژئاوا بەرامبەر بە کورد بە بەردەوامی نەرێنی بووە

    سیاسەتی ڕۆژئاوا بەرامبەر بە کورد بە بەردەوامی نەرێنی بووە

    چیپی مێشکی Neuralink چییە و چۆن کار دەکات؟

    چیپی مێشکی Neuralink چییە و چۆن کار دەکات؟

    پێشهاتە سیاسییەکانی فەرەنسا دوای دەستلەکار کێشانەی سەرۆک وەزیران

    پێشهاتە سیاسییەکانی فەرەنسا دوای دەستلەکار کێشانەی سەرۆک وەزیران

    1111

    ڕێبه‌رێك بۆ چاودێرانی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوخۆییه‌كان: بەشی سێیەم

  • ئــــابووری
    وەبەرهێنانەکانی کۆریای باشوور لە ژێرخانی کوردستان

    وەبەرهێنانەکانی کۆریای باشوور لە ژێرخانی کوردستان

    دابەشكردنی بەرپرسیاریەتییە داراییەكان لە سیستەمی فیدڕاڵیدا؛ ئێراق بە نموونە

    دابەشكردنی بەرپرسیاریەتییە داراییەكان لە سیستەمی فیدڕاڵیدا؛ ئێراق بە نموونە

    چین دوای ساڵی 2025

    چین دوای ساڵی 2025

    بانک و نەوت و دابڕان؛ کلیلەکانی واشنتۆن بۆ لابردنی قوفڵی ئێرانی لە به‌غداد

    بانک و نەوت و دابڕان؛ کلیلەکانی واشنتۆن بۆ لابردنی قوفڵی ئێرانی لە به‌غداد

    بێلا و ئایینی تۆکۆگاوا

    بێلا و ئایینی تۆکۆگاوا

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    میتۆدی چەندێتی و چۆنێتی لە نووسینی توێژینەوەی زانستیدا

    میتۆدی چەندێتی و چۆنێتی لە نووسینی توێژینەوەی زانستیدا

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

    پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

    کوردەکانی خوراسان   

    کوردەکانی خوراسان  

    میتانییه‌كان

    میتانییه‌كان

    چیرۆکی دۆڕاوەکان و براوەکانی مێژوو

    چیرۆکی دۆڕاوەکان و براوەکانی مێژوو

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌ نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕۆژئاوای كوردستان له‌  نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆدا: به‌شی یه‌كه‌م

    چارەنووسى کورد لە گەمەى نێودەوڵەتیدا

    چارەنووسى کورد لە گەمەى نێودەوڵەتیدا

    پەیوەندی کورد و سیستەمی میرنشینی؛ ڕۆڵ و کاریگەرییه‌كه‌ی  

    پەیوەندی کورد و سیستەمی میرنشینی؛ ڕۆڵ و کاریگەرییه‌كه‌ی  

    “حاجی قادری کۆیی” نیشتیمانێک لە تاراوگە

    “حاجی قادری کۆیی” نیشتیمانێک لە تاراوگە

    ئاڵنگارییەکانى بەردەم بیرى نەتەوەیی کوردی لە هەرێمى کوردستان

    ئاڵنگارییەکانى بەردەم بیرى نەتەوەیی کوردی لە هەرێمى کوردستان

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    تێگەیشتن لە دەسەڵاتی سیاسی؛ ڕەگ و ڕیشەی نەریتی  و تەحەددای هاوچەرخ

    تێگەیشتن لە دەسەڵاتی سیاسی؛ ڕەگ و ڕیشەی نەریتی  و تەحەددای هاوچەرخ

    خۆڕاگریی نیشتمانی

    خۆڕاگریی نیشتمانی

    ئایدۆلۆژیا شەڕخوازەکان

    ئایدۆلۆژیا شەڕخوازەکان

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    وێنەی شاری سلێمانی لە نووسینەکانی گەڕیدە و ووڵاتناسە بیانییەکاندا

    وێنەی شاری سلێمانی لە نووسینەکانی گەڕیدە و ووڵاتناسە بیانییەکاندا

    زمانی کوردیی سۆرانی؛ لەگەڵ خوێندنەوەی بژاردەدا

    زمانی کوردیی سۆرانی؛ لەگەڵ خوێندنەوەی بژاردەدا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی دووەم و کۆتایی

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    باکووری ئێراق

    باکووری ئێراق

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

  • چاوپێکەوتن
    ڤاڵنتین ڕاسپۆتین

    ڤاڵنتین ڕاسپۆتین

    ڤێرجینیا وۆڵف

    ڤێرجینیا وۆڵف

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

Chawy Kurd
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

مێژوونووسیی کوردی: بەشی سێ و کۆتایی

یەکەی وەرگێڕان لەلایەن یەکەی وەرگێڕان
شوبات 22, 2023
لە بەشی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی
0 0
A A
مێژوونووسیی کوردی: بەشی سێ و کۆتایی
0
هاوبەشکردنەکان
46
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر
0 0
A A

مێژوونووسانی کورد ده‌بێت به‌ ناسینێکی ورد له‌ ڕێبازه‌کانی مێژوونوسی و شێوه‌کانی مێژوونوسی، بڕگه‌ په‌رته‌وازه‌کانی مێژووی کورد کۆبکه‌نه‌وه‌.

سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش؛ شه‌ره‌فخان مێژووه‌که‌ی به‌ زمانی فارسی ده‌نووسێت و له‌ ڕووی فیکرییه‌وه‌، پێڕه‌وکاری دیسکۆرس و وێژمانی زاڵ به‌ سه‌ر مێژوونواندنی ئیسلامی-ئێرانیی‌ سه‌رده‌می سه‌فه‌وی-عوسمانییه‌. ئه‌و کتێبه‌که‌ی دوو سه‌ده‌ پاش سه‌رهه‌ڵدانی مێژوونوواندنی عوسمانی که‌ له‌ ئه‌نجامی وشیارییان ده‌باره‌ی‌ قه‌ڵه‌مڕه‌و و پانتایی جوگرافی و ده‌سه‌ڵاتی تایبه‌تی سیاسی و ئایینی له‌ سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی نۆیه‌می کۆچیدا بوو، نووسی. ئه‌م خاڵه‌ ڕوون و ئاشکرایه‌ که‌ مێژوونوواندنی عوسمانی له‌ درێژه‌ی مێژوونواندنی ئیسلامی و له‌ ژێر کاریگه‌ریی نه‌ریته‌ زاڵه‌کانی سه‌ر مێژوونوواندنی ئێرانی و فارسیدا شکڵی گرت و له‌ درێژه‌ی شه‌ش سه‌ده‌دا پرۆسێسی گۆڕانکاری و گه‌شه‌کردنی تێپه‌ڕاند و به‌ره‌به‌ره‌ به‌ شێوه‌ی مێژوونوواندنی عوسمانی یان تورکی به‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی خۆیه‌وه‌، بیچمی گرت. شه‌ره‌فخان که‌ کتێبێکی دیکه‌ی له‌ ژێرناوی (مێژووه‌کانی ئالی عوسمان-تواریخ ێ‌ل عپمان) بۆ سوڵتان محه‌مه‌دی عوسمانی نووسیوه‌ له‌ درێژه‌ی ئه‌م نه‌ریته‌دا هه‌نگاوی هه‌ڵده‌گرت. ئه‌و کوڕی ئه‌میر شه‌مسه‌دین و نه‌وه‌ی ئه‌میر شه‌ره‌فی پاشای به‌دلیس بوو، که‌ باوکی به‌هۆی گێرمه‌وکێشه‌ له‌گه‌ڵ عوسمانییه‌کان، په‌نای برده‌ به‌ر ئێرانییه‌کان. شه‌ره‌فخان له‌ ساڵی 949ی مانگی/1542ی زاینی له‌ نێزیکی شاری قوم له‌ ئێران له‌دایک بووه‌ و ساڵانێک له‌ پۆسته‌ جۆراوجۆره‌ ئیدارییه‌کانی سه‌فه‌وییه‌کان له‌ ناوچه‌ غه‌یری کوردییه‌کاندا ده‌سه‌ڵاتدار بووه‌ و پاش 35 ساڵ نیشته‌جێبوون له‌ ئێران له‌ ساڵی 986ی مانگی/ 1578ی زاینی گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ عوسمانی و ئیماره‌تی به‌دلیسی پێ سپێردرا و کتێبه‌که‌ی 20 ساڵ دواتر له‌ ساڵی 1005ی مانگیدا نووسی. به‌م شێوه‌یه‌ شه‌ره‌فخان له‌ که‌لتووری (ئێرانی-شیعی) و له‌ جیهانی فیکریی سه‌فه‌وییه‌کاندا گه‌شه‌ونه‌شه‌ی کرد و دوای ئه‌وه‌ی که‌ پێی نابووه‌ ته‌مه‌ن، گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ وڵاتی عوسمانی. ئه‌و پاش 20 ساڵ ئه‌زموونی ئیداری و ژیان له‌ عوسمانی مێژووی شه‌ره‌فنامه‌ی نووسی.

ئه‌و له‌ ململانێکانی نێوان سه‌فه‌وی‌ و عوسمانی و پێگه‌ی کوردان له‌م نێوانه‌دا، جۆرێک وشیاری و وریابوونه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی، له‌ شێوه‌ی پێش¬نه‌ته‌وه‌یی و پێش¬مۆدێڕنه‌که‌یدا به‌ده‌ستهێنا و له‌ میانه‌ی مێژووی سه‌فه‌وییه‌کان و ئالی عوسماندا، مێژوویه‌کیشی بۆ کوردستان نووسی. به‌ڵام خاڵی گرینگ ئه‌مه‌یه‌ که‌ مێژووی شه‌ره‌فخان به‌رهه‌مێکی تاقانه‌ و جیاوازه‌؛ نه‌ پێش ئه‌و وه‌کوو خۆیشی ده‌ڵێت و نه‌ پاش ئه‌ویش که‌س ده‌ستی نه‌داوه‌ته‌ ئاوه‌ها کارێک و ئه‌ندێشه‌ی مێژوونوواندن و مێژوونووسانه‌ی ئه‌و هه‌رگیز نه‌بوو به‌ ڕێبازێکی مێژوونووسانه‌ی کوردی یان نه‌ریتێکی مێژوونووسانه‌ی دیسکۆرسی کوردی. سه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌ش، دژوازی و پارادۆکسێکی گرینگی شێوه‌ی مێژوونواندنی شه‌ره‌فخان له‌گه‌ڵ مانا و چه‌مکی مێژوونواندنی کوردی، پرسی زمان له‌ لایه‌ک و کاریگه‌ری وه‌رگرتنی به‌ربڵاو له‌ نه‌ریتی مێژوونواندنی (ئیسلامی-ئێرانیی) سه‌رده‌می سه‌فه‌وی له‌ لایه‌کی دیکه‌یه‌.

له‌ هه‌ندێک له‌ سه‌رچاوه‌کاندا زمان به‌ پێوه‌ری جیاکه‌ره‌وه‌ی زانراوه‌ و مێژوونواندنی ئێرانی له‌گه‌ڵ مێژوونواندنی فارسی به‌ جیاواز دانراوه‌. له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌ مێژوونوواندنی ئێرانی هاوتای مێژوونواندنی فارسی کراوه‌ته‌وه‌ و که‌سانێکی وه‌کوو دینه‌وه‌ری و ته‌به‌ری سه‌ره‌ڕای ئێرانیبوونیان به‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌ به‌ زمانی عه‌ره‌بی نووسیویانه‌ له‌ بازنه‌ی مێژوونوواندنی ئێرانی خراونه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌. هه‌ربۆیه‌ مێژوونواندنی فارسی له‌خۆگری ئه‌و مێژووانه‌ ده‌بێت که‌ مێژوونووس ته‌نها و ته‌نها به‌ زمانی فارسی نووسیویه‌. له‌ به‌رامبه‌ریشدا، مێژوونواندنی ئێرانی سه‌ره‌ڕای نووسراوه‌ فارسییه‌کان له‌خۆگری ئه‌و مێژووانه‌ش بووه‌ که‌ نووسه‌ر به‌ زمانی عه‌ره‌بی نووسیویه‌، به‌ڵام ته‌وه‌ری باس و خواس و مژاری نووسینه‌که‌ی ئێران بووه‌‌. هه‌ر به‌پێی ئه‌م شیکارییه‌، شه‌ره‌فنامه‌ له‌و ڕووه‌وه‌ که‌ زمانه‌که‌ی فارسییه‌ ده‌که‌وێته‌ خانه‌ی مێژوونواندنی فارسییه‌وه‌ و له‌م ڕووه‌شه‌وه‌ که‌ ته‌وه‌ر و خولێنکه‌ی سه‌ره‌کیی باسه‌که‌ی کورده‌، ده‌که‌وێته‌ ناو بازنه‌ی مێژوونواندنی کوردییه‌وه‌. ئه‌گه‌ر نموونه‌ی ئایدیال و گه‌شه‌کردووی مێژوونوواندنی کوردی به‌ مێژوویه‌ک بزانین که‌ مژار و ته‌وه‌ری باسه‌که‌ی خه‌ڵکی کورد له‌ هه‌موو ناوچه‌ کوردییه‌کان بێت که‌ به‌ زمانی کوردی نووسرا بێ و نووسه‌ره‌که‌شی کورد بێت، ده‌بێ بڵێین 350 ساڵ دوای شه‌ره‌فخان، ئه‌مه‌ محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌کی به‌گ بوو که‌ ئه‌م کاره‌ی له‌ ئاستێکی سه‌ره‌تاییدا گه‌یانده‌ ئه‌نجام. لێره‌دا ڕه‌نگه‌ ئه‌م پرسیاره‌ بکرێت که‌ ئه‌و مێژووانه‌ی له‌باره‌ی بنه‌ماڵه‌کانی ئه‌رده‌ڵان یان بابان نووسراون ده‌که‌ونه‌ کوێی خشته‌ی مێژوونواندنی کوردییه‌وه‌؟

دوو پاشکۆ له‌سه‌ر کتێبی شه‌ره‌فنامه‌ نووسراوه‌. یه‌کیان؛ مێژووی ماڵباتی ئه‌گیل و پالو نووسراوی شه‌معی(کۆچی دوایی 1095 مانگی/1684ی زاینی)که‌ کتێبه‌که‌ی نێزیکه‌ی 90 ساڵ پاش شه‌ره‌فخان نووسیوه‌ و له‌ بابه‌ت و مژاره‌کانی ناو شه‌ره‌فنامه‌ ته‌نها و ته‌نها مژاری تایبه‌ت به‌ دوو ده‌سته‌ له‌ ئه‌میره‌ کورده‌کانی له‌ ناو سه‌دان ئه‌میر هه‌ڵبژاردووه‌ و باسی کردووه‌. ئه‌وی دیکه‌یان، مێژووی ئه‌رده‌ڵان نووسراوی “محه‌مه‌د ئیبراهیم ئه‌رده‌ڵانی”یه‌ که‌ کتێبه‌که‌ی له‌ ساڵی 1225ی مانگی/1810ی زاینی و نێزیکه‌ی 220 ساڵ پاش شه‌ره‌فنامه‌ نووسیوه‌. ئه‌ویش ته‌نها له‌سه‌ر ئیماره‌تی ئه‌رده‌ڵان فۆکۆس و هه‌ڵوێسته‌ی کردووه‌ و هیچ شوێنپی و کاریگه‌رییه‌ک له‌ زه‌ینییه‌تی شه‌ره‌فخان و ئه‌ندێشه‌ی مێژوونوواندنی ئه‌و، له‌م کتێبه‌دا نادۆزینه‌وه‌. 10 ساڵ پاش ئه‌و، له‌ 1216ی مانگی/1800 زاینی، مه‌لا محه‌مه‌د شه‌ریف قازی “زوبده‌تولته‌واریخ”ی له‌ مێژووی ئه‌رده‌ڵاندا نووسی. پاش ئه‌ویش خه‌سره ‌و ئه‌رده‌ڵان “لوبولته‌واریخ”ی له‌ 1249ی مانگی/ 1833ی زاینی له‌ ڕاڤه‌ و شرۆڤه‌ی مێژووی ئه‌م سیلسیله‌یه‌ نووسی، ماهشه‌ره‌ف خانم؛ مه‌ستووره‌ ئه‌رده‌ڵان مێژووی ئه‌رده‌ڵانی خۆی له‌ 1269ی مانگی/ 1853ی زاینیدا نووسیوه‌.

پاش ئه‌وه‌ حه‌دیقه‌ی ناسیری له‌ لایه‌ن عه‌لی ئه‌کبه‌ر خانی مێژوونووس له‌ 1309ی مانگی/ 1892ی زاینی و له‌ ئه‌نجامدا توحفه‌ی ناسیری له‌ لایه‌ن میرزا شوکروڵڵای سنه‌یی له‌ 1319ی مانگی/ 1901ی زاینی نوسرا.

هه‌موو ئه‌م کتێبانه‌ به‌ زمانی فارسی نوسراون و له‌ ژێر کاریگه‌ریی نه‌ریتیی ئێران له‌ سه‌رده‌می قه‌جه‌ردا بوونه‌. شێوازی نووسینی هه‌موویان فه‌رمی، بژارده‌خوازانه‌، سیاسی و سه‌ربازی بووه‌. له‌ڕووی بوونناسی و مه‌عریفه‌ناسیشه‌وه‌ له‌سه‌ر جیهانبینیی قه‌ده‌رگه‌رایی، ئێرانته‌وه‌ری و ئیلاهیات و تیۆلۆژییه‌ک له‌ سه‌ر بنه‌مای خوداویستی و مه‌وعودپه‌ره‌ستی پێداگر بوونه‌. له‌ دیسکۆرسی مێژوونواندنی خۆجێیی ئه‌م مێژوونووسانه‌دا، پنت و خاڵی قورس و سه‌ره‌کی، نیشتمان، نه‌ته‌وه‌ و ئیتنیکی کورد نییه‌، به‌ڵکوو شاری گه‌وره‌ی سنه‌ و ڕێکخستنی ئیداریی حوکومه‌تی خۆجێیی ئه‌رده‌ڵانه‌ و پاش له‌ناوچوونی ئه‌رده‌ڵانه‌کان باسی ویلایه‌تی کوردستانه‌. ئه‌م مێژوونوسانه‌ هیچکات ناکه‌ونه‌ چوارچێوه‌ی ئه‌ندێشه‌ی مێژوونووسانه‌ی شه‌ره‌فخانی به‌دلیسییه‌وه‌ و ئه‌وپه‌ڕه‌که‌ی ده‌کرێت وه‌کوو مێژوونووسی ماڵباتی یان خۆجێیی ناویان لێ ببرێت. جیا له‌وه‌ش ده‌کرێت به‌ لێکدانه‌وه‌یه‌کی به‌راوردکارانه‌ له‌گه‌ڵ سه‌رچاوه‌ بنه‌ڕه‌تی و سه‌ره‌کییه‌کان، هه‌ڵه‌ی زۆریان تێدا ببینرێته‌وه‌. چونکه‌ توحفه‌ی ناسیری دواهه‌مین ئاڵقه‌ی ئه‌م زنجیره‌ کتێبانه‌یه‌ و ته‌واو و چڕوپڕترینیانه‌ ته‌نها ده‌په‌رژێینه‌ سه‌ر لێکدانه‌وه‌یه‌کی کورتی ئه‌م کتێبه‌ له‌ ڕووی تایبه‌تمه‌ندییه‌ مێژوونووسییه‌کانی کوردییه‌وه‌. نووسه‌ری کتێبه‌که‌ له‌دایکبووی ساڵی 1275ی مانگی/ 1859ی زاینی شاری سنه‌ بووه‌ و له‌ 1320ی مانگی/ 1902ی زاینی له‌ تاراندا کۆچی دوایی کردووه‌ و کتێبه‌که‌ی پێشکه‌شی ناسیرولمولکی ئه‌میری هه‌مه‌دان کردووه‌ و ناوی ئه‌ویشی له‌سه‌ر داناوه‌. مژار و باس¬ وخواسی کتێبه‌که‌ی ته‌نها و ته‌نها ناوچه‌ی ئه‌رده‌ڵانه‌ و سه‌رنج ناداته‌ هیچ به‌شێک له‌ ناوچه‌ کوردنشینه‌کان؛ مه‌گه‌ر له‌ حاڵه‌تێکدا که‌ میر و ده‌سه‌ڵاتداری ئه‌رده‌ڵان هێرشی کردبێته‌ سه‌ری. ئه‌و هه‌رگیز ناوی کورده‌کانی وه‌کوو ئیتنیک یان نه‌ته‌وه‌ی کورد نه‌هێناوه‌ و له‌ هه‌موو شوێنێک به‌ چینه‌ کورده‌کان، خێڵه‌ کورده‌کان، ده‌سته‌ و تاقمی کورده‌کان و حه‌شیمه‌تی کورده‌کان ناویان ده‌هێنێت. ئه‌و کوردانی دژی ئه‌رده‌ڵانه‌کان وه‌کوو نووسه‌رانی سه‌رده‌می قه‌جه‌ر باس ده‌کات. ئه‌و کورده‌کانی موکریان و بڵباس به‌  (ته‌وایف یان خێڵه‌ زاله‌ و گومڕاکان) ناو ده‌بات، جافه‌کان به‌ خێڵه‌ شه‌ڕانییه‌کانی جاف و هه‌ورامییه‌کان به‌ ئه‌شقیاکانی هه‌ورامی و خێڵی زاله‌ و گومڕای هه‌ورامی ناو ده‌بات. هه‌ربۆیه‌ مێژووه‌کانی ئه‌رده‌ڵان ئه‌گه‌رچی بۆ خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م به‌شه‌ له‌ ناوچه‌ کوردییه‌کان پێویست و به‌سوودن به‌ڵام ناکه‌ونه‌‌ خشته‌ و بازنه‌ی مێژوونوسیی کوردییه‌وه‌ و ئه‌وپه‌ڕه‌که‌ی ده‌کرێت وه‌کوو مێژوونوسیی ناوچه‌یی ئه‌رده‌ڵان(local historiography of Ardalan) ناوی لێ ببرێت. له‌باره‌ی جوگرافیای بابانه‌کان مێژووی سه‌یرولئه‌کراد هه‌یه‌ که‌ له ‌ڕووی فۆرم و ناوه‌رۆکه‌وه‌ درێژه‌دان به‌ شێوازیی مێژوونوسیی نه‌ریتییانه‌ی ئه‌رده‌ڵانه‌کانه‌؛ به‌م جیاوازییه‌وه‌ که‌ باسوخواس و مژاری مێژووه‌که‌ی، ئه‌میره‌کانی بابان و جوگرافیاکه‌شی قه‌ڵه‌مڕه‌وی بابانه‌کانه‌.

به‌ سه‌رنجدان به‌ پێناسه‌ی زانستی و وردی مێژوونوواندن، ڕوون و ئاشکرایه‌ که‌ تاکوو پێش جه‌نگی یه‌که‌می جیهانی ناتوانین باس له‌ نه‌ریتی مێژوونوسیی و مێژوونواندنی کوردیی بکه‌ین. هه‌ڵبه‌ت هه‌ر وه‌کوو وا له‌ هه‌موو شوێنێکی دونیای مودێڕن، سه‌رهه‌ڵدانی مێژوونوسی بوو به‌ ئامرازێک بۆ نه‌ته‌وه‌سازیی له‌ چاخ و سه‌رده‌می ده‌وڵه‌ت-نه‌ته‌وه‌دا، له‌ کوردستانیش ئه‌مه‌ ڕوویدا و مێژوونوسیی کوردی له‌ هه‌مان سه‌ره‌تاوه‌ ئاڕاسته‌یه‌کی ئایدۆلۆژیک و نازانستیی وه‌رگرت. گرووپێک کردیان به‌ ئامرازاێک بۆ شووناسسازی کوردی و گرووپێکیش کردیان به‌ ئامرازێک بۆ شووناسکوژی کورد.

له‌ سه‌رده‌می پێش مۆدێڕندا؛ هه‌روه‌ها که‌ گوترا جگه‌ له‌ شه‌ره‌فنامه‌ که‌ به‌ چاوپۆشی و نه‌رمینواندن و چاونوقاندن له‌هه‌مبه‌ر‌ پێوه‌ری زمان و ئه‌ندێشه‌ی مێژوویی، ده‌کرێت وه‌کوو یه‌که‌مین سه‌رچاوه‌ی مێژوونووسیی کوردی ناوی ببه‌ین، سه‌رچاوه‌کانی دیکه‌ ئه‌وپه‌ڕه‌که‌ی ته‌نها وه‌کوو مێژوونووسییه‌کی خۆجێیی و خۆماڵی بۆ به‌شێک له‌ کوردستان هه‌ژمار ده‌کرێن. لێره‌دا ئه‌م پرسیاره‌ دێته‌ پێشه‌وه‌ که‌ بۆچی پێش له‌ سه‌ده‌ی یازده‌یه‌م(کاتی نووسینی شه‌ره‌فنامه‌)مێژوونوسیی کوردی سه‌ری هه‌ڵنه‌دا و له‌ پێواریی و نه‌بوونی مێژونوسیی کوردیدا ده‌بێ چ بکرێت و مێژووی کورد ده‌بێ چۆن بنووسرێت.

یه‌که‌مین هه‌نگاو به‌ دڵنیاییه‌وه‌ کۆکردنه‌وه‌ی بڕگه‌ و پاژه‌ په‌رته‌وازه‌کانی مێژووی کورده‌ له‌ ناو و دووتوێی سه‌رچاوه‌ مێژوونوسییه‌ ئیسلامی، عه‌ره‌بی، ئێرانی، ئه‌رمه‌نی، ڕۆمی، یۆنانی و…ه‌کانه‌. ئه‌گه‌رچی کورده‌کان خۆیان مێژووی خۆیان نه‌نووسیوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام پێگه‌ی ستراتیژکیکی وڵاته‌که‌یان له‌ لایه‌ک و سه‌رنجدانی هه‌ندێک له‌ مێژوونوسه‌ ئێرانی و عه‌ره‌به‌کان به‌ مژار و بابه‌تی کورده‌کان له‌ لایه‌کی دیکه‌وه‌، بووه‌ته‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ ناو و مێژووی کورده‌کان له‌ هه‌موو مێژووه‌کانی پێش و پاشی ئیسلام و له‌ هه‌موو مه‌نهه‌ج و ڕیبازه‌ مێژوونوسییه‌کانی دراوسێکانی کورددا ئاماده‌ بێت.  هه‌ڵبه‌ته‌ شتێکی سرووشتییه‌ که‌ مێژوونوسه‌کان، له‌سه‌ر بنه‌مای دیسکۆرس و وێژمانی زاڵدا بابه‌ت و مژاری مێژووه‌که‌ی خۆیان هه‌ڵبژاردبێت و مێژووی کورد له‌ ژێر کاریگه‌ریی ئه‌م دیسکۆرس و وێژمانی زاڵه‌دا، به‌ره‌و په‌راوێز و ته‌راکه‌وته‌یی ڕۆشتبێت و دوور له‌ ناوه‌ندی قورسایی مێژوو وه‌ده‌رنراوه‌ و هه‌ندێجار له‌ ژێر کاریگه‌ریی ئه‌ندێشه‌ و پاره‌ و ده‌سه‌ڵاتی زاڵ، لێک هه‌ڵبڕاوه‌ و ته‌نانه‌ت به‌لاڕێشدا براوه‌. به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش مێژوونووسانی کورد ده‌بێت به‌ ناسینێکی ورد له‌ ڕێبازه‌کانی مێژوونوسی و شێوه‌کانی مێژوونوسی که‌ له‌ باسه‌ تیۆریکه‌که‌دا ئاماژه‌ی پێکرا، بڕگه‌ په‌رته‌وازه‌کانی مێژووی کورد کۆبکه‌نه‌وه‌ و به‌ ڕه‌خنه‌یه‌کی زانستی-مێژوویی و نائایدۆلۆژیک، وێنه‌یه‌کی باشتر له‌ ڕابردوو بخه‌نه‌ به‌رده‌ست.

به‌ڵام ئه‌م شێوه‌یه‌ خاڵێکی لاواز و بۆشاییه‌کی گه‌وره‌ی هه‌یه‌ که‌ ئه‌وه‌ش ڕوانینی ده‌ره‌کییه‌ بۆ مێژووی کورد. له‌م حاڵه‌ته‌دا کورده‌کان به‌رده‌وام ده‌بێت مێژووی خۆیان له‌ گۆشه‌نیگا و ڕوانگه‌ و ئاوێنه‌ی ئه‌ویدیدا ببیننه‌وه‌. ئاوه‌ها حاڵه‌تێک ده‌بێته‌ هۆی مه‌وداگرتن له‌ سرووشتی مێژوو و کۆمه‌ڵگای کورد و له‌به‌رچاونه‌گرتنی نه‌ریته‌ ده‌روونی و جه‌وهه‌ری و زاتییه‌کانی کوردستان. بۆ ڕزگاربوون له‌م بۆشاییه‌ و ئه‌م ناته‌واوییه‌، تاقه‌ڕێگا کۆکردنه‌وه‌ و خوێندنه‌وه و شیکار‌ی نه‌ریته‌ زاره‌کییه‌کانی کورده‌کانه‌ که‌ له‌ ناو نه‌ته‌وه‌کانی ناوچه‌که‌دا بێ وێنه‌یه‌. (شێوازی ژیان) و نه‌خوێنده‌واریی کورده‌کان که‌ له‌ کۆمه‌ڵگا گونده‌کی و ناشارییه‌کان وه‌کوو عه‌ره‌به‌کانی پێش ئیسلام و تورکه‌کان ته‌نانه‌ت پاش هاتنی ئیسلام هه‌بووه‌، بووه‌ته‌ هۆی نه‌بوون و پێواریی نه‌ریتی نووسراوه‌یی مێژووه‌ و سه‌رهه‌ڵدان و هه‌بوونی نه‌ریته‌ زاره‌کییه‌کان، پاراستنی که‌له‌پووری ڕابردووه‌. ئه‌م نه‌ریته‌ زاره‌کییه‌ زۆر ده‌وڵه‌مه‌ند و به‌پیته‌ و له‌ قه‌واره‌ی به‌یت، ستران، چیرۆک(ئه‌فسانه‌)، لایلایه‌ و …زۆرێک له‌ لایه‌نه‌ مێژووییه‌کانی ژیانی ئه‌م خه‌ڵکه‌ی تۆمار کردووه‌. یه‌کێک له‌ گرینگترین ئامرازه‌کانی یارمه‌تیدان بۆ نووسینه‌وه‌ی مێژووی کورد کۆکردنه‌وه‌ی نه‌ریته‌ زاره‌کییه‌کانی ڕابردووه‌ که‌ ده‌بێت تا زووه‌ له‌ ناو هه‌موو گووند و خێڵ و…ه‌کان ئه‌نجام بدرێت چونکه‌ گه‌شه‌سه‌ندنی میدیا و په‌یوه‌ندییه‌کان له‌ جیهانی مۆدێڕن و نه‌مان و له‌ناوچوونی ورده‌ورده‌ی به‌ره‌ و جیلی کۆنتر ده‌بێته‌ هۆی له‌بیرچوونه‌وه‌ و نه‌مانی ئه‌م نه‌ریته‌ به‌پیت و پێزانه‌ش.

سه‌رچاوه‌:

شمس، اسماعیل، فولکلور و تاریخ کرد، موسسه‌ی تاریخ علم و فرهنگ، 1393

ئامادەکردن وه‌رگێڕان: سه‌عید شیری

پۆستی پێشوو

مێژووی کتێبخانەی گشتی کەرکوک و پەراوێزخستنی کتێبی کوردی

پۆستی داهاتوو

مێژوونووسیی کوردی: بەشی دوو

یەکەی وەرگێڕان

یەکەی وەرگێڕان

پەیوەندیداری بابەتەکان

پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

پەروەردەی زمانی کوردی و کاریگەری لەسەر لاوانی کورد لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان

ئه‌یلول 30, 2025
83
کوردەکانی خوراسان   
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

کوردەکانی خوراسان  

ئه‌یلول 30, 2025
32
میتانییه‌كان
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

میتانییه‌كان

ئه‌یلول 28, 2025
32

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

شوبات 2023
د س W پ ه ش ی
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  
« کانونی دووهەم   ئازار »

Aa

0 0
A A
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

2024 - 2022 © CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لە لایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • English
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

2024 - 2022 © CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لە لایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە