دەستپێك: ساڵانی بوری جیهان گۆڕانكاری گەورە و سەرنجڕاكێشی بە خۆیەوە بینی، وەك دەركەوتنی كۆمپانیا زەبەلاحەكان، خانەنشینی زۆرە ملێ، ئاڵووگۆڕی زانیاری و ڕكابەری سەرسەختانەی نێوان كۆمپانیا بازرگانێكان. هەموو ئەو هۆكارانە هەلی كاری جۆراو جۆریان ڕەخساند دەرئەنجامەكەشی دەركەوتنی شێوازێكی تازەی دامەزراندبوو، لەم نێوەندەشدا گەنجان و دەرچوانی ڕشتە جیاوازەكانی زانكۆ و پەیمانگاكان لە پێناو بە دەستهێنانی پارویەك ناندا ئاستەنگ و ئاریشەی جۆراوجۆریان بۆ درووست بوو. تەنانەت كۆمپانیا بە ناوبانگەكان ناچاربوون بەرپرسی بەشی سەرچاوە مرۆیەكان ڕابسپێرن لە كۆمپانیا فرە ڕەگەزەكان كاری دامەزراندن لە ئەستۆ بگرن. زۆرجار خوێندكار لە بواری ئەكادیمیادا سەركەوتوو بووە، بەڵام ناتوانێت لە جێگایەك دابمەزرێت یاخود شوێن خۆی بیكاتەوە، چونكە ناتوانێت بە شێوەی پێویست خۆیی بناسێنێت. كۆمپانیاكانیش لە نێوان داواكارو ئەو (CV) یی خراواوەتە بەردەستیان هەوڵدەدات باشترینیان هەڵبژێرێت.
لەم نووسینەدا هەوڵدەدرێت، ڕێكارە زانستی و واقعێكان بخرێتە بەر دیدەی داواكار چۆن بۆ چاوپێكەوتنێكی سەركەوتوو ئامادەباشی بكات، چونكە مەرج نییە كەسەكە گشت ئەو لێهاتوویی و شارەزایانەی تیادا بێت كە دڵخوازی خاوەن ئیشەكەیە، بەڵكو گرنگە بتوانرێت بە گونجاوترین شێوە خۆی بناسێنیت لە كاتی گتووبێژدا برەو بە توانا و لێهاتوویەكانی بدات بەشێوەیەك مایەیی ڕەزامەندی خاوەنكار یان خاوەن دامەزراوەكە بێت.
مەبەست و ناساندنی چاوپێكەوتن: چاوپێكەوتن گفتوگۆیەكی زارەكییە لەنێوان نوێنەری بەڕێوەبردن لە ڕێكخراوەكەداو پاڵێوراو یان ئەو كەسانەی پاڵێوراون بۆ ئیشكردن ڕوودەدات بۆگەیشتن بەم ئامانجانە.
1. دڵنیابوون لە گونجاوی ئەو كەسەی كە بۆشوێنكاری بەتاڵ لەڕێكخراوەكەدا پاڵێوراوە ئەوەش بە هاوتای تواناكانی پاڵێوراو لەگەڵ داواكاریەكانی كارەكەدا.
2. دوای ئەوەی بەشێوەیەكی گشتی زانیاری پێویست دەربارەی ڕێكخراوەكە ڕادەستی پاڵێوراو دەكرێت چاوەڕێی دەكرێت پاڵێوراو ئارەزووی ئیشكردن لە ڕێكخراوەكەدا پیشان بدات.
3. دروستكردنی كەشێك لەنێوان ڕێكخراوەكە و پاڵێوراودا كە لێكگەیشتن و خۆشەویستی باڵی بەسەردا كێشابێت بەشێوەیەك هانی پاڵێوراو بدات بۆئیشكردن پاشئەوەی دادەمەزرێت.
پێویستیت بە كارە: خوێندنت تەواوكردووە یان شوێنكارەكەت بەجێهێشتووە یاخود لە ئیشەكەت مەرەخەس كرایت و پێویستت به‌كارێكی نوێ هه‌یه، شایەد هۆكار گەلێكیتریش لەو نێوەندەدا بوونیان هەبێت، خاڵی سەرەتا پێویستە بە وردی ئەو كارە دەستنیشان بكەیت كە هەوڵی بە دەستهێنانی دەدەیت، نابێت بە زۆر بێت یان بە خواهیشیت پەلاماری هەموو هەلی كارێك بدەیت، شایەد لە دۆزینەوەی هەلی كاردا بەخت یاوەرت بوو، بەڵام كارەكە تاقەت پڕوكێن بوو، یاخود لەگەڵ زەوق و سەلیقەی تۆدا نەدەگونجا، چونكە لە مێژە گوتراوە: هەوڵبدە كارەكەت ئارەزووە دڵخوازەكەت بێت، چونكە هەرگیز ناتوانیت بۆ دووەم جار ئیشبكەیت، چۆن؟ گەنجێكی خاوەن بە هرە لە بەشێكی ” پەیوەندی گشتی” كۆمپانیا فرە ڕەگەزەكاندا “بانك” كاریدەكرد، ئیشەكەی خۆشدەویست و داهێنەر بوو لە بوارەكەدا، لە تەك سەردانیكەراندا، دەم و لەفز شیرین و خۆشخۆان بوو سەرباری ئەو بوارانە كەسێكی داهێنەرو شارەزایەكی دیاری بواری كۆمپیوتەریش بوو، دواتر هەلێكی ڕاهێنانی لە زانكۆی “هارفارد” بۆ هەڵكەوت و بەشی دیزانی هەڵبژارد، كاتێك گەڕایەوە لە كۆمپانیایەكی وڵاتەكەیدا و لە بواری نەخشەسازیدا دەستبەكاربوو، ڕۆژانە تووشی ئاریشە و ئاستەنگی نوێ دەبووەوە، ڕۆژێك بریاریدا كارەكەی یەكلایبكاتەوە، لە كۆتاییدا بڕیایدا بگەڕیتەوە هەوارەكۆن، چونكی كارەكەی لا خۆشەویستبوو، پارەش هۆكارێكی ناوەندی بوو نەك سەرەكی.
گەڕان بە شوێن ئیشێكی دڵخوازدا: هەنگاوی دووەم، گەڕانە بەشوێن كارێكدا كە ڕاحەتی دڵ و گیان بێت، لێرەدا هەوڵدانە بە شوێن ئەو كەس و لایەنەی بتوانێت شارەزایی، توانا و كارامایەكانی تۆ بگرێتە خۆی و هاوكات گەشەیان پێ بدات. داواكار لەم جێگانەدا دەست بەگەڕان دەكات:
أ. ڕۆژنامە، گەڕان بەناو ڕۆژنامەكاندا، ڕۆژنامە ڕۆژانە و هەفتانەكان و هەڵدانەوەی پەڕەی بانگەشە و ڕیكلامەكانیان.
ب. گۆڤارەكان، بەتایبەت ئەو گۆڤارانەی گرنگی بە بابەتی كاردەدەن و لیستی جێگا بەتاڵەكان و هەلی كار دەخەنە بەر چاوی خوێنەرانی.
ج. ئینتەرنێت: ماڵپەڕەكانی ئینتەرنێت سیخانخن بە بابەتی كارو دامەزراندن، چون لەوێدا خاوەن كار و دەستی كار هەرتك هەڵوەدای دابینكردنی پێداویستێكانیانن.
د. گفتوگۆو ڕاگۆڕینەوە: شایەد دۆست، خزم و ناسراو لە میانە گتووبێژو قسەكردندا هۆكارێكبن بۆ دۆزینەوەی كار و هەلی كار، بە تایبەت ئەو كەسانەی لە تەك دامەزراو ڕێكخراوەكاندا دەست و پەنجە نەرم دەكەن.
ها. كۆمپانیاكان: كۆمپانیاگەلێكن كۆشش و خەباتی ئەوان گەڕانە بە دوای شارەزایی و لێهاتوویی خاوەن بەهرەكان، لەم بوارە دەكریت لە تەك (CV) دا شارەزایی وتوانستی خۆت بۆ لایەنی بەرانبەر بەیان بكەیت.
د. پۆست یان Email پاشئەوەی كۆمپانیای یان شوێنكاری دڵخوازی خۆتت دەستنیشانكرد و بڕیارتدا لە بەرژەوەندی كاربكەیت، ئەگەر بنكەو بارەگەیان لە شارەكەت یان شارەدێیەكی دەوروبەر هەبوو دەتوانیت لە ڕێگای پۆستەوە ژیننامەی خۆتیان بۆ بنێریت، شایەد دەست پێشخەرێكەت ڕەد بكرێتەوە یان كۆمپانیاكە ڕەزامەندی لە سەر داواكاریەكەت دەرببڕێت.
CV یان زانیاری كەسی: گەڕان بەشوێنكاردا پێویستی بە نووسین و ڕێكخستنی ژیننامەی داواكارە، چونكە داواكار لە CV دا گشت چالاكییە كەسی و پیشەیەكانی ڕێكدەخات. سەرباری ئەو ئامانجانەی لە بواری پیشەییدا بە دەستی هێناوە، باشترە ژیاننامە سەرچاوەیەكی زانیاری بێت بۆ خاوەنكار، پێویستە CV گشتگتیر بێت و بەشێوەیەك وێنای خۆیبكات كە كەسێكە خاوەن بەهرەیە، هەروەها قەناعەت بە لایەنی بەرانبەر بكات، بۆ نموونە دەنووسێت: خۆشحاڵم لە كۆمپانیا، دامەزراوە و ڕێكحراوەكەتان كاربكەم، لە ئێستادا لە پاڵ CV نووسراودا دەكرێت بە دەنگ و ڕەنگیش (فیدیۆ) ژیاننامە بۆ لایەنی بەرانبەر ڕەوانە بكرێت، باشترە ماوەی گرتە ڤیدۆیەكە لە یەك خولەك زیاتر نەبێت، بە گشتی نابێت ژیاننامە تولانی و بێزار كەر بێت، پێویستە كورت و پوخت بێت.
خۆئامادەكردن بۆ چاوپێكەوتن: بەر لە چاوپێكەوتن، پێویستە بەشێوەیەك خۆت ڕێكبخەیت تا لەكاتی دیدەنێكەدا بەشێوەیەكی زۆرباش دەربكەویت، پێویستە لە بەرچاوی لێژنەكە جێگای بایەخ بیت، لەم قۆناغەدا گرنگە پەرۆشیت تەنها بۆ كارەكە پیشان نەدەیت بەڵكۆ بۆ كۆمپانیا، گارگەو شوێنكارەكە دەربخەیت. بۆ نموونە شایەد شوێنكاری داهاتووت بانك بوو، پێویستە زانیاریت لە سەر دامەزراوەكە هەبێت، یاخود دەرمانخانەیەك بوو گرنگە كەڵك و تایبەتمەندی بەرهەمی ڕكابەرەكان بزانێت.
ئەو زانیاریانەی پێویستن بۆ داواكار لە سەر كۆمپانیا یان كارگە: زانیارێكان تەنها پەیوەستنین بە ژمارەی بەشەكان، شوێنكاری كارمەندان و قازانج و زەرەری ڕێكخراوەكە، بەڵكە پێویستە لە سەر پەیكەری ڕێكخراوەكە، ژمارەی كارمەندان، ڕكابەرە سەرەكییەكان، بەرهەم و خزمەتگوزارە سەرەكییەكان و ژمارەی نووسینگەكان و…هتد زانیاری لە كن بێت. دەكرێت ئەم زانیاریانە لە ڕێگای هەمیشە كڕیار، ڕكابەرەكان و بەشی پەیوەندی گشتییەوە بەدەستبهێنرێت.
ئەو زانیاریانە پێویستن بۆ داوخوازیكار لە سەر كاری داهاتووی: ئەو بانگەشەی كە داواكار لە ڕێگایەوە داواكاری پێشكەشكردووە، ئەرك و مافەكانی ئەو شوێنكارە بەتاڵەی تیادا دیاریكراوە، هاوكات پێشبینی كۆمپانیاكە بەرانبەر داوخوازیكار خراوەتە ڕوو. پێویستە ژیننامە و گتووبێژەكانت گونجاوبن لە تەك پەرۆشیت بۆ كارەكە.
لێرەوە ئاشنا دەبیت بەم لایەنانە:
•ناوی كارو و شوێنكاری داهاتووت.
•بەرپرسیاریتی كارەكەت.
•پێداویستێكانی ئیشكردن.
• پەریكەری ڕێكخراوەكە.
دەربارەی چاوپێكەوتن: هەوڵبدە هەموو زانیاریەك لە سەر گشت ئەو چشتانە بە دەستبهێنیت كە پەیوەستن بە دیدەنێكەوە. چون یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی باشتر خۆت ئامادەبكەیت.
•ناو، پلە و پایەیی ئەو كەسانەی چاوپێكەوتنت لە تەكدا دەكەن.
•شێوازی ئەو پرسیارانەی ڕوو بە ڕووت دەكرێنەوە.
پرسیارە چاوەڕوانكراوەكانی چاوپێكەوتن: پێویستە ئامادەباشی بكەیت بۆ چاوپێكەوتن و پرسیارە چاوەڕوانكراوەكانی، وەك ئەو شارەزایی و لێهاتوویانەی كە دەستپێكی گشت دیدەنیەكن، بیربكەرەوە لەو زانست و لێهاتوویانەی ئەو كارە پێویستیه‌تی، دەكرێت هەموو پرسیارە چاوەڕوانكراوەكان و بابەتە گرنگەكانی دیدەنێكە تۆماربكەیت، هاوكات بیر لە خراپترین پرسیاربكەرەوە كە ڕوو بە ڕووت دەكرێتەوە. ئەگەر توانیت بە سەر ئەم ئاستەنگەدا سەركەویت ئەوا وەڵامی پرسیارەكانیتر بە ئاسانی دەدرێتەوە. لەم بوارەدا دەكرێت چاوپێكەوتنێكی گریمانەیی لە تەك ڕاوێژكارێك لەبواری دامەزراندا یان كەسێكی خانەوادەكەت بكەیت، تەنانەت دەتوانیت لە بەردەم ئاوێنەیەكدا لە تەك خۆتدا بكەویتە گتووبێژ، پرسیارەكانیش لەم خاڵانە تێناپەڕێت:
1. كەسایەتیت: ئەم پرسیارە لە زۆربەی چاوپێكەوتنەكاندا ڕوو بە ڕووی داواكار، لێرەدا هەوڵبدە ڕاستگۆیانە بپەیڤە، زیادە ڕەۆیی مەكە و خۆت بەكەم مزانە “نرخ و بایەخی خۆتت لە بەرچاو بێت” پرسیارەكانیش زیاتر پەیوەستن بە توانستی زانستی، چالاكییەكانت و ئارەزووەكانت لە داهاتوودا، بۆ نموونە قسەمان بۆ بكە دەربارەی لایەنی سۆزداریت، ئەوەی پەیوەستە بە ئیشەكەتەوە، كام خەسڵەتت زیاتر كاریگەری لە سەر كارەكەت هەیە، باشترین هەڤاڵت چۆن باستدەكات، باشە ئەی خراپترین مێمڵت كو وەسفت دەكات؟ و …هتد.
2. چی پێشكەشی كۆمپانیا، ڕێكخراو و دامەزراوەكەمان دەكەیت؟ پێویستە باسێكی تولانی بخەیتە بەرچاویان وەك یارمەتی و دەستگرتن لە كاتی كاردا بۆ شوێنكارەكەتی دابیندەكەیت، چیت بۆ سەركار و خاوەنكاری پێشووت كردووە، ڕوونیبكەیتەوە هەبوونی تۆ بۆ ئەوان چەند گرنگە، چۆن دەتوانیت دەستباریان بیت لە كاركردندا، لێردە دەتوانیت بپرسیت: پێویستیان بە چییە، پێداویستێكانی كارەكە چیین؟ دەكرێت بەشێوەی چیرۆك ئامێز و حیكایەتخوان سەرنجی لێژنەی چاوپێكەوتن بۆ گفتووكە ڕابكێشیت، بۆ نموونە نوێنەری فرۆش پێویستە كەسێكی كۆمەڵایەتی بێت و توانای مامەڵەكردنی لە تەك كەسایەتییە جیاوازەكاندا هەبێت، گشت دامەزراوەیەك بیرۆكەی تایبەتی هەیە، دەكرێت وەڵامەكانت بە شێوەیەك بێت هەستبكەن كەسێكی گونجاو لەباری بۆ شوێنكاری داهاتوو.
بۆچی گەرەكتە پەیوەندی بە كۆمپانیا، كارگە، ڕێكخراوو دامەزراوەكەمانەوە بكەیت؟
پێویستە پاساوی لۆجیكی و ڕاست دەربارەی كاركردنت یان گواستنەوەی ئیشه‌كەت بۆ ئەو شوێنكارە بخەیتە بەرچاو و دەستی لێژنەكە پاساوەكەش دەبێت هەڵگۆزراوی لێكۆڵینەوە بێت دەربارەی ئەو شوێنكارە و هۆكارانەی پاڵنەرن بۆ ئیشكردن لە جێگایەدا شایەد پرسیارەكان بەمشێوەیە بێت:
1. هۆكار چی بوو ئەو كۆلێژەت هەڵبژارد بۆ خوێندن بۆنموونە كۆلێژی بازرگانی، كار و …هتد.
2. كام بواری فێركردنت دەتوانیت لەم كارەدا جێبەجیبكەیت؟
3. ئەو خولانە چین تیاندا بەشداربوویت و بۆ ئەمكارە سوودیان لێ دەبینرێت؟
4. دەربارەی چالاكییە كەسییەكانیتر قسەمان بۆ بكە و …هتد.
هەوڵبدە وەڵامەكان تێكەڵ مەكە یاخود سەرو خواریان مەكەرەوە، بۆ نموونە ئەگەر پرسیاری وازهێنانیان لە كاری پێشووتكرد، هەوڵبدە وەڵامەكە لۆجیكی و باوەڕهێنەر بێت، لەو بارەوە دەبێت نیازی پاكی خۆت بە جوانی ڕا دەستیانی بكەیت. پێویستە ئەوان دڵنیابن كە تۆ ماوەیەكی زۆر لە تەكیاندا كاردەكەیت و دەمێنیتەوە، بۆنموونە كەسێك دیدەنی لە تەك بەرپرسی سەرچاوە مرۆیەكانی كۆمپانیایەكدا كرد، ئەگەرچی كەسێك زیتەڵ، شارەزای بوارەكە و جێگای باوەڕبوو، بەڵام وەریان نەگرت، بۆچی؟ چونكە لە ماوە دە ساڵدا هەشت شوێنكاری گۆڕیبوو.
5. باسی بارودۆخێكی دژوارمان بۆ بكە، چۆن زاڵبوویت بە سەریدا؟
6. چی ئەزموونێكت هەیە؟ ئەم پرسیارە ڕوو بە ڕووی گەلێك خوێندكار دەبێتەوە، تووشی بێ هیوایی دەكات، مرۆڤ چۆن دەبێتە خاوەنی ئەزموون ئەگەر دەرفەتێكی بۆ نەڕەخسا بێت. ئەزموونیش بە گوێرەی كات و تێپەڕبوونی كەڵەكە دەبێت، ئەمكارە نەعەیبە و نە خەوش، ئەگەر داواكار كارا، ماندوونەناس بێ و بتوانێت بە زوویی فێربێت، ئەوكات ئەم ئاستەنگە لەمپەرێكی دژوار نییە، پێویستە لێرەدا تێڕوانینێكی بە هێز لای خاوەنكار و دەستەی بەڕێوەبەر بەجێبهێڵدرێت.
خاڵە بەهێزەكانی داواكار لەم دۆخەدا بریتین لە دەستپێشخەری، توانای شیكاری ئاریشەكان، گیانی تیپ و بڕیاردان كە هەر خاڵێكیان كۆمەڵێك تایبەتمەندی خۆیی هەیە و پێویستن بۆ دوای دەستبەكاربوونی داواكار لە شوێنكارەكەی.
ڕۆژێك بەر لە چاوپێكەوتن: ڕۆژێكی گرنگە، چونكە خۆئامادەكردنە بۆ ڕۆژانی داهاتووی گرنگتر، لەم ڕۆژەدا داواكار ئامادەباشیدەكات بۆ كۆمەڵێك پرسیار و گریمانەی چاوەڕواننەكراو، پێداویستێكانی ئەو ڕۆژە بریتبن لە:
1. دڵنیابوون لە گشت ئەو بەڵگانەی بۆ ئەو دیدەنییە گرنگن، وەك بڕوانامەی زانستی ددانپیانراو، بانگهێشتی چاوپێكەوتن، دراوی پێویست بۆ هاتووچۆو … هتد
2. پێاداچوونەوە: دووبارە تەواشاكردن و تاوتووێی ئەو بەڵگەنامە و پێداویستیانەن كە بۆ چاوپێكەوتن كەڵكیان لێ وەردەگیرێت، بۆ نموونە دەعوەتنامەی چاوپێكەوتنەكە و …هتد.
3. كورت كردنەوەو ڕێكخستنی سەرو سیما: پێویستە لە كاتی چاوپێكەوتندا بە جوانترین شێوە دەربكەویت، ئەمكارەش پێویستی بە كورت كردنەوەی قژ و ڕدێن یاخود تاشینییان هەیە.
4. جل و بەرگ: پێویستە ئەو پۆشاكەی لەو دیدەنییەدا دەیپۆشیت بە جوانترین شێوەتیادا دەربكەویت، دڵنیابە لە خاوێنی پێڵاوەكان و ڕێكپۆشیت.
5. خواردنی ئێوارە: دەبێت ژەمی شێوان كەمخۆری تیادابكەیت، بۆ ئەوەی لە كاتی چاوپێكەوتنەكەدا تووشی هیچ دژواریەك نەبیت، ئەگەر میوە بێت باشترە، هاوكات ئەگەر شەرابخۆربیت باشترە ئەو شەوە پارێزی ئەو خواردنەوەیە بكەیت، تاوەكو سبحەینێ گورج و گۆڵ و چالاك بیت، پێویستە شەو زوو سەر لە سەرین بكەیت.
چۆن خۆت بۆ چاوپێكەوتن ئامادە دەكەیت: یەكەم تێڕوانین گرنگە، هۆكارێكی یەكلاكەرەوەیە لە بە دەستهێنان یان لە دەستدانی هەلی كار، گرنگە لە یەكەم تێڕوانینیدا بە شێوەیەكی جوان بكەویتە بەرچاو، ئەوكارەش پەیوەستە بە دیمەن و ڕێكپۆشی داخوازیكارەوە، بۆنموونە كەسێكی جوان پۆش لە یەكەم تێڕوانیندا پەیامی كەسێكی سەركردە و گورجووگۆڵ دەخاتە بەرچاوی لێژنەی چاوپێكەوتن، بە پێچەوانەوە كەسی شڕپێوو ناڕێك وێنای مەردمێكی هەڕەمەكی و ناڕێك دەخاتە بەر دیدەی لێژنەكە. چونكە بەمشێوەیە وێنەی پیشەییی خۆت ناشیرین دەكەیت و وەك كەسێكی سست و تەمبەڵ دەردەكەویت.
لە پەیامێكدا Silent Messagesكە Albert Mehrabian نووسیوێتی: 55% ی یەكەم نیگا دەكەوێتە سەر ڕێكپۆشی و قیافەت. لە ڕاپرسیەكدا “1250” كەس تیادا بەشداربوون، ئەوان كەسانێك بوون لە لێژنەی چاپێكەوتن و دامەزرانددا بەشدارییان كردبوو، ئاماژەیان كردبوو كە 75% بڕیاری دامەزراندن لە لایەن خاوەنكارەوە پشت ئەستوورە بە قیافەت و ڕێكپۆشی، هاوكات “8% بۆ 20%” جیاوازی كڕێی كاركردن دەكەوێتە سەر هەمان هۆكار.
جوانپۆشی و ئامادەكاری: زۆرجار لە تەنیشتمانەوە كەسانێك وێستاون یاخود دانیشتوون بۆنی زاریان گەنیاو ناخۆشبووە، چەندێك تۆڕەو قەڵسی كردوویت، چی تێڕوانینێكی ناشیرینت لە مەڕ ئەو مەردمە بۆت دروست بووگە، پێچەوانەكەش ڕاستە، چونكە ڕێكپۆشی پیشاندانی سیمای دەرەوەی مرۆڤە بە جوانترین شێوە، هاوكات باوەڕ بە خۆبوونی لێ دەبارێت. شایەد ناخۆشی هەناسە و جەستە هۆكاربن خاوەنكار جێگای دیدەنێكە بە جێبهێڵێت.
زۆر خواردنی ڕۆهەڵاتی و ڕۆئاوای بە سیرو پیاز ئامادە دەكرێت پێویستە خۆمانی لێ بە دووربگرین. لە كاتی دیدەنیدا نووخان، قژ و پێست بە شێوەیەكی پاك و خاوین دەربكەون، بۆنموونە شیاو نییە لە شوێنكار قژ و پرچ بەربدرێنەوە بە تایبەت لە دوكانی ئاڵووگۆڕی دراو، بۆ ئافرەت پرچیان دەبێت لە ئاستی شانیان درێژتر نەبێت، تەنانەت پیاوان دەبێت ئاگاداری مووی زیادەبن تەنانەت بە سەر گوێچەكەكانیانەوە و ڕێكیان بخەن. هەروەسا مووی زیادەی برۆ، زولف “خنافس” ڕێكخستنەوەی نینۆكەكان لە بیر نەكرێت. هاوكات پلك و خاوێنكردنەوەی ددانەكان پێویستن، چونكە ڕوو خۆشی و زەردەخەنه‌ش لەو نێوەندەدا كارێكی سیحراوی دەكەن. پێویستە شێوازو چۆنێتی لە بەركردنی پۆشاكیش ڕەچاوبكرێت، واتە لە گشت ڕوویەكەوە پۆشاكەكانت گونجاو و تەواوكاری كەسایەتیبن، بۆنموونە پێویستە گۆرەوی شین لە تەك شەروال دوولەنگە” ی شیندا لە بەربكەیت و بەو شێوەیە.
بۆئافرەتانیش ئەو هۆكارانە گرنگن بۆ نموونە نابێت لە كاتی چاوپێكەوتندا تەنورەی كورت، یاخود پۆشاكی تەنك لە بەربكات، هاوكات پێویستە توانای گونجاندنی ڕەنگەكانی هەبێت تا بە شێوەیەكی تایبەت دەربكەوێت. پێویستە لەو دیدارەدا قاپ قاپە لە پا ناكەت و پێڵاوی تەخت هەڵبژێرێت، خشڵی زۆر و بەرچاوی نەكات بە خۆیدا، بە گشتی دەبێت داخوازیكار بەشێوەیەك بكەوێتە بەرچاو كە شاد و كامەرانە، نەك دلتەنگ و ڕا ڕا.
“ڕۆژی چاوپێكەوتن”
1. بەر لە جێهشتنی ماڵ دڵنیابە لە گشت ئەو بەڵگەنامانەی پێویستن بۆ چاوپێكەوتنەكە، هاوكات گرنگە پاك وخاوێن بیت، چونكە خۆشۆرین بارسوكی بۆ جەستەو متمانە بۆ گیان درووست دەكات، باشترە خواردنێكی سووك بخۆیت، زۆری خۆری كێشەیە، شایەد تووشی ئینتەلات بكات، تاشت نەكردنیش ئاوەزی مرۆ تێكددات، بۆ ئەوەی لە قەڕەباڵغی ڕێگاو بان بە دووربیت، گرنگە چلوو پێنج خولەك بۆ كاژێربەر لە چاوپێكەوتن لە جێگای داواكراو ئامادە بیت.
2. پێویستە بەر لە پازدە خولەك ئامادەبیت، كارمەندی پێشوازی بە گەیشتنت ئاگادار بێت، چونكە لێژنەی چاوپێكەوتن خۆشیان لەو كەسانە نایەت تاوێك دوا دەكەون و بە هەناسە سواری خۆیان دەگەیەنە لێژنەكە، بەگشتی هەوڵبدە بە جوانترین و باشترین شێوەدەربكەویت.
3. دواكەوتن نییە لە ڕۆژی دیدەنییدا تەنها بەم پاساوانە نەبێت:
أ. نەخۆشكەوتن.
ب. ژینئاوایی كەسێكی خانەوادەكە.
ج. هۆكاری چاوەڕواننەكراو. لە كاڵفامی داخوازیكار ئەوەیە لێژنە ئاگادار نەكاتەوە بە نەهاتنی لە وادەی دیاریكراودا.
“جۆرەكانی چاوپێكەوتن”
ڕێكخراوەكان لەوڵاتاندا بەچەندین شێوازی جیاجیا چاوپێكەوتن وەك هۆكارێك بەكاردەهێنن بۆهەڵبژاردنی باشترین پاڵێوراو بۆشوێنكار یان جێگابەتاڵەكان لەوانە:
1. چاوپێكەوتنی سەرەتایی: زۆرێك لەڕێكخراوەكان بەمەبەستی وەرگرتنی زانیاری سەرەتایی ئەمجۆرە چاوپێكەوتنە دەكەن، تا لەداهاتوودا كار لە سەر ئەو زانیارانە بكرێت، گریمانەی ئەوەش هەیە ئەوكەسەی دیدەنی لەگەڵدا دەكرێت دابمەزرێت.
نەریت وایە ئەوكەسانەی دیدەنی سەرەتایی ئەنجام دەدەن ئەو كارمەندانەن كە پێشوازی لەمیوانەكان دەكەن یان سكرتێرەكانن، چاوپێكەوتنەكەش لەڕێگای چەند پرسیارێكی زارەكییەوە دەبێت و كارەكە بەوە كۆتایی دێت پاشان داوا دەكرێت دامەزراوو(موچف) پەیوەندی بەكارەكەیەوە بكاتو ئەو ئیشە جێبەجێبكات كەدەخرێتە ئەستۆی..
2. چاوپێكەوتنی ڕوو بە ڕوو: لەم شێوازەدا ڕوو بە ڕووی تەنها كەسێك دەبیتەوە، ئەو گشت پرسیارەكانت لێ دەكات، زۆربەی جار ئەو كەسە دەسەڵاتی تا ئەندازەی دامەزراندە، ئاریشەی ئەمجۆرە دیدەنییە ئەوەیە وەرگرتنی داخوازیكار پەیوەستە بە ڕاو بۆچوونی ئەو كەسەوە.
3. چاوپێكەوتنی لێژنە: زۆرجار ئەم لێژنانە لە سێ كەس پێكدێت و هەرسێكیان داخوازیكار دەدەنە بەر دەمڕێژی پرسیار، زۆربەی كات بە هەمائاهەنگی لێژنەكە پرسیارەكان ئامادە كراون، ئەم جۆرە لێژنانە لە بارن بۆ داخوازیكار ئەگەر شوێنكاری بە تاڵ هەبێت، یاخود كارمەندێك لە ئان وساتی مەرەخەسەیدا بێت. شایەد لە كاتی دیدەنێكەدا كارەكتەرەكان هەریەك بە شێوازێك دەربكەون، چون؟ بۆ نموونە كەسێكیان كارەكتەرێكی سادەو دەم و لەفز شیرین و لە سەرخۆ بێت، دووەمیان قسە ڕەق و ناخۆش، ئەویتریان ڕقاوی و تووڕە بێت، لێرەدا پێویستە وەڵامەكانی داخوازیكار خێرابن، تۆڕەیی و هەڵچوونی داخوازیكار دەرنەخەن. بۆ نموونە لە كاتی چاوپێكەوتن خانمێك پرسیاری شوێنی نیشتە جێبوونی لێ كرابوو لە وەڵامدا گوتبووی خەڵكی كەلكەتام، چەند شوێنكی پیس و ناخۆشە، وەڵامی ئەندامێكی لیژنەكە!
هەڵبژاردنی داواكار بەمشیوازە یارمەتی نوێنەران دەدات بەبڕیارێكی لۆژكیانە كارەكەیان تەواوبكەنو باشترین داواكار دەست نیشان بكەن، زۆربەی كات نوێنەرانی ڕێكخراوەكە كەسێكیان سەرۆكایەتی لێژنەكەدەكات و دواتر لەكرداری دامەزراندا ڕای سەرۆك ئیشی پێ دەكرێت.
4. چاوپێكەوتنی ناو بە ناو: ئەمجۆرە چاوپێكەوتنە كۆمپانیا و دامەزراوە فرە ڕەگەزەكان پێی هەڵدەستن، لە لایەن چەند كەسێكەوەو پیادەدەكرێت و هەر یەكێكیان مەبەستێكی تایبەتی هەیە و بە دوو شێواز پیادە دەكرێت:
أ. حەوت كەس لە كۆتایی ڕۆژدا سەرنج و تێبینێكانیان لە سەر كەسەكە تۆماردەكەن و دواتر بڕیاری لە سەر دەدرێت.
ب. دوورخستنەوە، واتە ئەو كەسە لە لایەن یەكێك پلەو پایەیی لەو كەمترە تاقیدەكرێتەوە ئەگەر توانی لەو ئاستەنگانە دەربازبێت، ئەوكات كۆمپانیا یان دامەزراوەكە حساوی تایبەت بۆ ئەو كەسە دەكات، لە كۆتاییدا دەگات بە سەرۆكی لیژنەكە، بە نموونە بەڕێوەبەری جێبەجێكاری بانكی “دلە البركە” دەڵێت: كاتێك داوای دامەزراندنم كرد كاژێر 9:30 سبحەینیانیان بۆ دیدەنیەكە دیاریكرد، بەڵام سعات 4:30 ئێوارەی گەیشتنە شوێنی مەبەست و كاتژمێر 8:00 شەو چاوپێكەتنیان لە تەكدا كردم. بە راستی كاری قورس و گران بوو.
5. چاوپێكەوتن بە شێوەی زنجیرە: ئەمجۆرە دیدەنییە كاتێك ڕوو دەدات كۆمەڵێك كەسی زۆر داواكاری بۆ شوێنكارێك پێشكەش دەكەن، لێرەدا بەرپرسی سەرچاوە مرۆیەكان سەرپەرستی ئەمكارە دەكات، بە شێوەیەكی سروشتی كارمەندانی سەرچاوە مرۆیەكان هەڵدەستن بە پاكتاوكردنی ئەو كەسانەی شیاوی ئەو كارە نین، پاشان لە ڕێگای دانانی خاڵەوە كەسە باشەكان جیا دەكرێنەوە تاوەكو بەڕێوەبەر تاقیان بكاتەوە، لەمشێوازەدا لە بەرژەوەندی ڕێكخراوەكەدایە لە یەككاتدا چاوپێكەوتن لەگەڵ گشت داواكاراندا بكات، «بەرژەوەندیەكە بریتییە له هەڵبژرادنی داواكاران» ئەگەر ژمارەیان ڕێگە بدات، یان داواكاران دابەشبكرێن بۆچەندین گروپی بچوك و پرسیاری دیاریكراویان ئاراستە بكرێت، یەكێك لە ئاستەنگەكانی ئەم شێوازە ئەوەیە كاتێكی زۆر دەبات، یاخود ئەندامانی لێژنەكە كەسانی بە توانا و گونجاو نەبن.
لە ئەنجامدا بەشێك لە ئەنجامی كارەكەیان پێچەوانە دەبێتەوە وەك قانعی شاعیر دەڵێت: كا دەخاتە بەردەم … و گۆشتیش دەداتە ئەسپ.
6. چاوپێكەوتنی شەوان: بە سروشت ئەم دیدەنییە پاش نانخواردنی ئێواران لە یانەیەك یان چێشتخانەیەكدا دەكرێت، لێرەدا زیاتر پایە و جێگای داخوازیكار ڕەچاو دەكرێت، چونكە زیاتر ئەمجرە كەسانە خاوەن پلەو پایەن، هەندێجار پێشتر لەمەڕ ئیشەكە لێكگەیشتنێك لە نێوان هەردوو لادا هەبووە.
7. چاوپێكەوتنی حەرەمی زانكۆ: زیاتر كۆمپانیا زەبەلاحەكان ئەمجۆرە چاوپێكەوتنانە ساز دەكەن، كاتێك مەبەستیان بێت پوختەی داواكارێكانیان لە كەس و خوێندكاری لێهاتوودا بدۆزنەوە، لێرەدا سەرەتا ناوی كەسەكان دیاریدەكرێت و دواتر بە شێوەی گونجاو چاوپێكەوتنیان لەگەڵدا دەكرێت.
8. چاوپێكەوتنی دڵنیایی كە كۆمەڵێك پرسیاری چاوەڕواننەكراو ڕوو بە ڕووی داخوازیكار دەكرێتەوە، لێرەدا لایەنی بەرانبەر گەرەكێتی پەرچەكردار و فشاری داخوازیكاری بۆ دەركەوێت، ئەمجۆرە دیدەنییە لەكاتی جەنگی جیهانی دووەمداو لە ڕێگای حكوومەتی ئەمریكاوە سەریهەڵدا، لەم چاوپێكەوتنەدا فشار دەخرێتەسەر داواكار كەنهێنی كارەكەی بپارێزبێت، بەتایبەت ئەوكارانەی پەیوەندیان بەئاسایشی دەوڵەتەوە هەیە. تایبەتمەندی ئەمجۆرە چاوپێكەوتنانە لەوەدایە كەنوێنەری ڕێكخراوەكە لەڕێگای پرسیارەكانەوە فشار دەخاتە سەرداواكارو دەیخاتە حاڵەتی بەرگرییەوە، چونكە پرسیارەكان شێوازی ڕەخنەگرانە لە خۆدەگرێت، بەشێوەیەك داواكار توشی هەڵچوون وروژاندن دەكاتو دەیخاتە دۆخێكەوە بەرگری لەخۆیی بكات، ئامانج لەبەكارهێنانی ئەم پرسیارانە هەڵبژاردنی كەسانێكە كە زۆر ڕوو بەڕووی ئەو بارودۆخانە دەبنەوە. لەكۆتایدا كەسانێك دەست نیشان بكرێن زیاتر توانای بەرگری ودان بەخۆدا گرتنیان هەبێت.
9. چاوپێكەوتن لەسەر هەڵوێستێك: شێوازەكەی بەمجۆرەیە، ڕێكخراوەكە ئاریشەیەك یان پرۆژەیەكی دیاریكراو دەخاتە بەردەست پاڵێوراو، داوا لەپاڵێوراو دەكرێت بەشێوەیەكی زانستی چارەسەری كێشەكە یان گفتوگۆی پرۆژەكە بكات.
10. چاوپێكەوتن لەگەڵ ئەوكەسانەی ڕێكخراوەكان بەجێ دەهێڵن: لەمجۆرە دیدەنیەدا ڕێكخراوەكە هەوڵدەدات لەوهۆكارانە تێ بگات دامەزراوە «موچف» كانی ڕێكخراوەكە دەست بەرداری ئیشەكانیان دەبن، ئەوبڕیارانە كاریگەریان لە سەر ڕێكخراوەكە دەبێت، لەبەرئەو هۆكارانە لەڕێگای ئەمجۆرە چاوپێكەوتنەوە هەوڵدەدرێت زانیاری پێویست بۆ لێكۆڵینەوەو شیكاری لە هۆكارەكانی وازهێنان بەدەست بهێنرێتت هەروەها لە ڕێگای ئەوزانیارانەوە لەپلانە جیاوازەكان و بەهای ڕێكخراوەكە تێ دەگەن، كەڕێكخراوەكە كردویەتی بە بنەمایەك بۆ بەڕێوەبردنی كەسەكان.
بە هەر مەبەستێك دیدەنێكان پێكبهێنرێن لێكۆڵینەوەكان ئاماژەیان بۆ ئەوە كردووە پێویستە دوو بنەما لە چاوپێكەوتنەكەدا هەبێت تا ئەنجامی درووست بەدەستەوە بدات ئەوانیش (خۆڕاگریو ڕاستگۆییە)، بەخاتری ئەو هۆكارە ئەوكەسانەی بۆ چاوپێكەوتن دیاریكراون، هەڵبژاردن و ڕاهێنانیان بۆ جۆری دیدەنێكە، چۆنێتی ئامادەكردنیان بۆ چاوپێكەوتنو پرسیارەكان، دیاریكردنی ئامانجو ئەوشوێنەی دیدەنێكەی تیادا ئەنجام دەدرێت، گشت ئەو هۆكارانە یارمەتیدەرن لە سەركەوتووی كرداری هەڵبژرادنی كەسەكان، لە كۆتایدا دەركردنی بڕیار لەدەست نیشانكردنی گونجاوترینیان لە نێوان ئەوانەی خواستیانە لە ڕێكخراوەكەدا ئیشبكەن.
