دیپ-سیك “DeepSeek” شەپۆلێکی نوێی تەکنەلۆژیی و سیستمێکی زیرەکی دەستکردی نوێی چینییە، کە لەلایەن کۆمپانیای چینی “دیپ-سیك AI” لە مانگی حوزەیرانی ٢٠٢٣دا لەلایەن لیانگ وێنفینگەوە دامەزراوە، ئەم کۆمپانیایە لە هانگژۆ، چین بنکەی هەیە و بەرهەمەکانی بە کەمترین تێچوونی بازاڕ بەرهەم دەهێنێت. ئەم سیستمە لەسەر بنەمای مۆدێلی زمانی گەورە “Large Language Model” بوونیادنراوە بەتایبەت بۆ تێگەیشتن، دروستکردنی دەق، چارەسەرکردنی کێشە جۆراوجۆرە تەكنەلۆژییەكان دیزاینکراوە. لە بەرانبەردا، چاتجیپیتی “ChatGPT” سیستمێکی زیرەکی دەستکردی پێشکەوتووی کۆمپانیای OpenAI یە، کە لەساڵی ٢٠٢٢ بۆ یەكەمین جار بڵاوکرایەوە. ئەم سیستمە لەسەر بنەمای مۆدێلی GPT “Generative Pre-trained Transformer” بوونیادنراوە و بەشێوەیەکی بەرفراوان بۆ گفتوگۆ، نووسین و چارەسەرکردنی کێشە جۆراوجۆرەكان لە ئاستێكی فراواندا بەکاردێت. لەسەر بنەمای ئەو پێشكەوتنە تەكنەلۆژییە هاوچەرخانە كە لە ئه‌مڕۆ دا كاریگەرییەكی بەرفروانیان دروستكردووە، سەرنج دەخەینە سەر ئەو جیاوازییە بەرچاوانەی كە لە ئایندەی پێشبڕکێکانی دیپ-سیك لەگەڵ چاتجیپیتیدا دێنەپێش.
- دیپ-سیك و پێشکەوتنی سیستمی تەکنەلۆژیی ئەی ئای؛ دیپ-سیك لەسەر بنەمای “مۆدێلی زمانێکی گەورە” “LLM” دروستکراوە، وەکو “DeepSeek-V2″و “DeepSeek-R1″، ئەم مۆدێلانە لە ڕێگەی خوێندنەوەی “ترلیۆنان داتا”ی جۆراوجۆر لە نموونەی “کتێب، وتار، کۆد، ویکیپیدیا” زانیارییەكانی كۆدەكاتەوە، زیاتر لەوە پێشکەوتنە سەرەکییەکانی دیپ-سیك بریتین لە:-
– نەرمی زمانەوانی:- تێگەیشتن و وەڵامدانەوەی ورد لە زمانە جیاوازەكانی جیهاندا. لە ئێستادا “30 زمان”ی فەرمی تێیدا كاردەكات.
– پشتبەستن بە داتای ڕاستەقینە:- سوود لە سەرچاوەكانی وەکو ڕۆژنامە، کتێب، و ماڵپەڕە فەرمییەكان وەردەگرێت.
– توانای بیرکردنەوە لۆجیکی:- شیکردنەوەی پرسیاری ئەندازیاری، بیرکاری، یاسایی و پزیشکی.
- تایبەتمەندییە تەکنەلۆژییەکانی دیپ-سیك؛- دیپ-سیك پێشکەوتنێکی بەرچاوی لە بواری زیرەکی دەستکردا نوێنەرایەتی دەکات. ئەم سیستمە بەهۆی بەکارهێنانی ڕێکارە نوێیەکانی فێربوون، توانیویەتی ئاستێکی بەرز لە تێگەیشتن و وەڵامدانەوەی لۆژیکی بەدەست بهێنێت. یەکێک لە گرنگترین پێشکەوتنەکانی دیپ-سیك بریتییە لە باشترکردنی بیرکردنەوەی قووڵ و چارەسەرکردنی کێشە ئاڵۆزەکان بە شێوەیەکی بەرهەمهێنەرانەتر. لەم ڕووەوە دیپ-سیك چەندین تایبەتمەندی تەکنەلۆژی پێشکەوتوو نوێنەرایەتی دەکات ئەوانیش:-
- ئەرکیتێکچەری نوێ:- دیپ-سیك لە ئەرکیتێکچەری نوێی نەتەوەکانی transformer بەکاردێت کە کارامەیی باشتری هەیە لە پرۆسێسکردنی زانیاریی.
- بەرنامەی فێربوونی باشتر:- ئەم سیستمە بەرنامەی فێربوونی نوێی بەکاردێت کە کارامەیی بەرز و کەمکردنەوەی هەڵە بەدەستدێت.
- بەکارهێنانی کارامەی سەرچاوە:- دیپ-سیك بە شێوەیەکی کارامەتر سەرچاوە کۆمپیوتەرییەکان بەکاردێت کە واتا کەمتر وزە پێویستی بە کارکردن هەیە.
- توانای تێگەیشتن:- دیپ-سیك دەتوانێت دەقی پێچەوپێچ بخوێنێتەوە و مانای قووڵی لێ وەردەرێت. ئەم سیستمە لە دیاریکردنی کۆنتێکست و پەیوەندی نێوان بیرۆکەکان بەتوانایە.
- دروستکردنی ناوەڕۆک:- دیپ-سیك دەتوانێت دەقی نوێ دروستبکات، شیعر بنوسێت، چیرۆک داڕێژێت، و بەپێی داواکاری بەکارهێنەر ناوەڕۆکی جۆراوجۆر بەرهەمبهێنێت.
- چارەسەرکردنی کێشە:- یەکێک لە بەهێزترین لایەنەکانی دیپ-سیك تواناکەیەتی لە چارەسەرکردنی کێشە تەکنیکی و زانستییەکان: دەتوانێت کۆد بنوسێت، هەڵە بدۆزێتەوە، و چارەسەری بۆ کێشە پیشەیی و ئەکادیمیەکان پێشکەش بکات.
– دیپ-سیك لەسەر تەکنەلۆژیای “Transformer” و “Deep Neural Networks” دروستکراوە، و گرنگترین تایبەتمەندییە سەرەکییەکانی بریتین لە:-
– فێربوونی فراوانکراو “Extended Context”:- دەتوانێت ١٣٨ هەزار پیت لە یەک جاردا لێکبداتەوە، واتە دەستنیشانکردنی زیاتر لە ٣٠٠ لاپەڕە پەڕە لە یەک جاردا.
– کۆد نووسین “Coding Assistant”:- یارمەتیدەرێکی بەهێز بۆ پرۆگرامسازیی دەدات.
– پشتگیری ڕەگەزی “Multilingual Core”:- سیستمە ناوەكییەكەی لە بنەڕەتدا فرە زمانە و لە نوێبوونەوە و كاری بەردەوامدایە.
– DeepSeek-V3 لە کانوونی یەکەمی ٢٠٢٤دا بڵاوکراوەتەوە و لە ساختاری Mixture-of-Experts “MoE” بەکاری هێناوە:- ئەم مۆدێلە ٦٧١ ملیار پارامیتری هەیە و ٣٧ ملیار لێیان بۆ هەر تۆکینێک چالاک دەکرێتەوە. مۆدێلەکە دەتوانێت کۆنتێکستێکی ١٢٨٠٠٠ وشەیی بەڕێوەببات.
– DeepSeek-R1 لە کانوونی دووەمی ٢٠٢٥دا بڵاوکراوەتەوە و لەسەر بنەمای DeepSeek-V3 بوونیاد نراوە:- ئەم مۆدێلە بە تایبەتی بۆ بیرکردنەوەی مۆژیكی، چارەسەرکردنی کێشە بیرکارییەکان و تواناکانی بیرکردنەوە دروستکراوە، یەکێک لە تایبەتمەندییە بنەڕەتییەکانی توانای ڕوونکردنەوەی بیرکردنەوەکەیەتی لە ڕێگەی chain-of-thought reasoning NBC News.
– تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو:- DeepSeek تەکنیکەکانی وەک Mixture-of-Experts “MoE” و multihead latent attention “MLA” بەکاردەهێنێت کە تێچوونی کۆمپیوتەری زۆر کەمتر دەبێت. مۆدێلەکە فێربوونی بەهێزکراوەی پێشکەوتوو بەکاردەهێنێت بۆ گەیشتن بە توانای خۆپشکنین، بیرکردنەوەی چەندقۆناغی و هاوسەنگی لەگەڵ بیرکردنەوەی مرۆڤ Hugging Face.
– کەمی تێچوون و بەرهەمهێنان:- ڕاهێنانی DeepSeek-V3 کەمتر لە ٦ ملیۆن دۆلار تێچوونی کردووە بە بەکارهێنانی چیپەکانی Nvidia H800 Reuters. ئەم مۆدێلە بە تەنها ٥.٦ ملیۆن دۆلار دروستکراوە کە تەنها ١٠٪ی تێچوونی Meta’s Llama یە World Economic Forum.
– سەرچاوە کراوەیی:- DeepSeek مۆدێلەکانی وەک سەرچاوە کراوە پێشکەش دەکات، لەوانە R1 reasoning model، کە ڕێگە بە بەکارهێنان و گۆڕانکاری بە بەڕێوەبردن دەدات DigitalOcean. DeepSeek-R1 بە مۆڵەتی MIT License بڵاوکراوەتەوە.
– کاریگەری بازاڕ:- DeepSeek Assistant بە پشتگیری DeepSeek-V3 توانیویەتی ChatGPT تێپەڕێت و ببێتە بەرنامەی بەڕێوەبردنی یەکەم لە نێوان بەرنامە خۆڕاییەكان. ئەم سەرکەوتنە وایکردووە کە پرسیار لەسەر گرنگی بوودجە گەورەکانی هاوسەنگی زیرەکی دەستکرد لە ئەمریکا بێنێتەكایەوە.
– دیپ-سیك نوێنەرایەتی گۆڕانکارییەکی گرنگ لە بواری زیرەکی دەستکردا دەکات:- بەتایبەتی لە ڕووی کەمکردنەوەی تێچوون و دەستڕاگەیشتن بە تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو.
- جیاوازییە تەكنەلۆژییەكانی دیپ-سیك لەگەڵ چاتجیپیتی:- ئەگەرچی هەردوو سیستمەكە لە پێگەی LLM کاردەکەن، بەڵام چەندین جیاوازی بەرچاو لە نێوانیاندا هەیە، لەم ڕووەوە دیپ-سیك “DeepSeek-R1” و چاتجیپیتی “ChatGPT” هەردوو لە پێگەکانی زیرەکی دەستکردی پێشکەوتوودا كاردەكەن، بەڵام چەندین جیاوازی ستراتیژی و تەکنیکییان هەیە. دیپ-سیك لەلایەن کۆمپانیایەکی چینییەوە “دیپسێک” پەرەی پێدراوە و تیشکی خستووەتە سەر “توانای لێکدانەوەی زمانە ناوچەییەکان” کە لەلایەن چاتجیپیتییەوە بە تەواوی پشتگیری ناکرێت. لە ڕووی تەکنەلۆژیاوە، دیپ-سیك توانای یادگە “context window”ی ١٣٨K هەیە، کە نزیکەی ٤ هێندەی چاتجیپیتییە “٣٢K” ـ لە كاتێكدا چاتجیپیتی یادگەی ٣٢K-١٢٨K tokens هەیە، ئەمەش واتای ئەوەی دەتوانێت دۆکیومێنتێکی ٣٠٠ لاپەڕەیی یەکجار بخوێنێتەوە و وەڵامی پرسیارە ئاڵۆزەکان بدات. لەگەڵ ئەوەشدا، دیپ-سیك بە شێوەیەکی “بێبەرامبەر و بێ سنوور” دەتوانرێت بەکاربهێنرێت، لە کاتێکدا چاتجیپیتی تەنها لە ئەکاونتێکی پارەدان “GPT-4 Pro” دەتوانرێت بەکاربهێنرێت. هەروەها، دیپ-سیك پشتیوانی “فایلی ڕاستەوخۆ “PDF، Word، Excel” دەکات” بەبێ پێویستی بە پلگین، لە کاتێکدا چاتجیپیتی ئەم تایبەتمەندییە تەنها لە وەشانی پارەدانی هەیە. جیاواز لەوە دیپ-سیك زیاتر ورد و خاوەن تایبەتمەندییەکانی زمانەوانییەكانە.
- ئایندەی سیستمی زیرەکی دەستکرد لە ململانێی نێوان دیپ-سیك و چاتجیپیتی؛ پێشبڕکێی نێوان دیپ-سیك و چاتجیپیتی تەنها لە ئاستی تەکنەلۆژیادا نییە، بەڵکو شەڕێکی کولتووری و سیاسییە، کە ئایندەی ئەی ئای لە جیهاندا دیاریدەکات. گومان هەڵناگرێت كە لە داهاتوودا، ئەم دوو سیستەمە لە ئاستێكی فراواندا ڕکابەری دەکەن كە گرنگترینیان بریتییە لە:-
– پەرەپێدانی زمانە ناوچەییەکان:- دیپ-سیك خاوەنی پلانی تایبەتە بۆ پشتیوانیکردنی زمانەکانە جیاوازەكان، بەتایبەت زمانە نەرتییە ناوچەییەكان، لە کاتێکدا چاتجیپیتی زیاتر تیشک دەخاتە سەر زمانە گەورەکانی وەک ئینگلیزی و ئیسپانی. ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی دیپ-سیك لە ڕۆژهەڵاتی ناوین و ئاسیا ببێتە ژمارە یەك.
– پشتیوانی کۆمپانیا نیشتمانییەکان:- دیپ-سیك لەژێر چاودێری حکومەتی چین کاردەکات و دەکرێت ببێتە ئامرازێك لە سیاسەتی دەرەوەی وڵاتی چیندا، بە پێچەوانەوە، چاتجیپیتی پشتبەستووە بە بایەخە کاپیتالیستییەکانی وەک مایکرۆسۆفت.
– خێرایی و بەکارهێنانی گەردوونی:- دیپ-سیك بەهۆی خەرجییە کەمەکەی و پشتگیرییە حکومییەكەیەوە، دەتوانێت خزمەتگوزاری بێبەرامبەر بەردەست بکات بۆ هەموو وڵاتان. لە داهاتوودا، ئەگەر چاتجیپیتی بەردەوام بێت لە سنوردارکردنی خزمەتگوزارییەکانی، دیپ-سیك دەکرێت ببێتە هەڵبژاردەیەكی كاریگەر و جیهانیی.
– یەکگرتنی لەگەڵ سیستەمی حکومی و زانکۆیی:- دیپ-سیك پلانی داناوە بۆ کارکردن لەگەڵ زانكۆكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ دروستکردنی مۆدێلی تایبەتی ڕۆژهەڵاتی، لە کاتێکدا چاتجیپیتی زیاتر مامەڵە لەگەڵ کۆمپانیا بازرگانییەکان دەکات.
– ئاستی ژیری “AGI”:- هەردوو لا بەخێرایی بەرەو ژیری گشتی دەستکرد “AGI” ئاڕاستە دەکرێن. دیپ-سیك زیاتر پشتیوانی لە “AGIی کۆمەڵایەتی” دەكات، کە خزمەت بە کۆمەڵگە ناوچەییەکان دەکات، لە کاتێکدا چاتجیپیتی زیاتر تیشک دەخاتە سەر بەرهەمهێنانی پارە.
لەم ڕوانگانەوە پێشبینی دەکرێت لە ٣-٥ ساڵی داهاتوودا، دیپ-سیك لە ڕۆژهەڵاتی ناوین و ئاسیا ببێتە سیستەمی ئەی ئایی ژمارە ١، لە کاتێکدا چاتجیپیتی لە ئەوروپا و ئەمریکا دەسەڵاتی خۆی پاراستووە. بەڵام شەڕی ڕاستەقینە لەسەر زمانە ڕۆژهەڵاتییەكان ڕوو دەدات. کێبڕکێی نێوان دیپ-سیك و چاتجیپیتی بەردەوام دەبێت و دەبێتە پاڵنەرێکی گرنگ بۆ پێشکەوتنی بەردەوامی سیستمەکانی زیرەکی دەستکرد. ئەم کێبڕکێیە چەندین دەرئەنجامی گرنگی دەبێت:-
- پێشکەوتنی خێراتر:- کێبڕکێی نێوان کۆمپانیاکان بوو بە هۆکارێک بۆ پێشکەوتنی خێراتری تەکنەلۆژیا. هەردوو لایەن هەوڵدەدەن باشترین سیستم بەرهەمبهێنن.
- دابەشبوونی بازاڕ:- لە داهاتوودا، ئەگەری ئەوە زۆرە کە بازاڕی زیرەکی دەستکرد لە نێوان چەندین کۆمپانیای گەورە دابەشبکرێت، کە ئەمە بۆ بەکارهێنەران هەڵبژاردنی زیاتر و نرخی کەمتر دەخاتە بەردەست.
- پیشەسازی نوێ:- کێبڕکێی نێوان دیپ-سیك و چاتجیپیتی بووە هۆکارێک بۆ دروستبوونی پیشەسازی نوێ لە بواری زیرەکی دەستکرد، کە کاریگەریی لەسەر بوارەكانی پیشەسازی، پەروەردە، و تەندروستی دەبێت.
- گۆڕانکاری لە شێوازی کارکردن:- ئەم سیستمانە کاریگەریی لەسەر شێوازی کارکردنی خەڵک دەبێت، لە نووسین و بیرکردنەوەوە تا چارەسەرکردنی کێشە پیشەیی.
- لە کۆتاییدا:- کێبڕکێی نێوان دیپ-سیك و چاتجیپیتی نوێنەرایەتی سەردەمێکی نوێ دەکات لە مێژووی تەکنەلۆژیا، کە دەرفەتی زۆر بۆ پێشکەوتنی مرۆڤایەتی لە بواری زانست، هونەر، و پیشەسازی دەخاتە بەردەست.
سەرچاوەكان:-
- Do AI Tools Have a Personality Type?، The Official DISC Profile، ٧ی مارسی ٢٠٢٥، https://onlinediscprofile.com/do-ai-tools-have-a-personality-type/
- ChatGPT vs Personality Assessments: Does it have the right personality traits to get an interview?، Arctic Shores، https://www.arcticshores.com/insights/chatgpt-vs-personality-assessments-does-it-have-the-right-personality-traits-to-get-an-interview
- Michael King: I took ChatGPT to a Personality Test and You Will Be Surprised About the Results، Medium، ١٢ی مارسی ٢٠٢٣، https://medium.com/@neonforge/i-took-chatgpt-to-a-personality-test-and-you-will-be-surprised-about-the-results-25270d174694
- The use of ChatGPT for personality research: Administering questionnaires using generated personas، ScienceDirect، https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0191886924001892
- Can ChatGPT read who you are?، ScienceDirect، https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2949882124000483
- Crystal Knows – Best DISC Personality Test: 2024، Crystal Knows، ٢٠٢٤، https://www.crystalknows.com/resource/best-disc-personality-test-2024
- DISC Assessment – Free Personality Test for Business، Truity، ٣ی مارسی ٢٠٢٥، https://www.truity.com/test/disc-personality-test
- Free Disc Personality Assessment، Professional Leadership Institute، ١٨ی سێپتەمبەری ٢٠٢٤، https://professionalleadershipinstitute.com/disc-assessment/
- The DISC Personality Assessment: Worthwhile Investment Or Con?، The Practical Psych، ١١ی کانونی یەکەمی ٢٠٢٤، https://thepracticalpsych.com/blog/disc-personality-types
ئامادەكردنی: د.ژیلوان له‌تیف یار ئه‌حمد
