ماوەى زیاتر لە چل ساڵە، سوپاى ئەمەریکا هەزاران سەربازى لە ناوچەى رۆژهەڵاتى ناوەڕاستدا جێگیرکردووە، ئەم هێزانە جگەلە هەماهەنگى و پاڵپشتى دەسەڵاتدارانى ناوچەکە، بەشدارى چەندین ئۆپەراسیۆنى فراوانى سەربازییان کردوە کە دیارترینیان روخاندنى رژێمەکانى بەعس و تاڵیبان بووە، لەئێستاشدا نزیکەى (30 – 40) هەزار سەربازى لە ناوچەکەدا هەیە. لە ساڵی (١٩٨٣)ەوە وەزارەتی بەرگری ئەمەریکا فەرماندەییەکى سەربازی تایبەتى بۆ بەڕێوەبردنی بوونی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناوەڕاستدا دروستکرد کە بە فەرماندەیی (CENTCOM) ناسراوە. لەئێستادا ناوچەی ئۆپەراسیۆنەکانی (٢١) وڵات دەگرێتەوە، لەوانە سعودیە، قەتەر، بەحرەین، کوێت، ئیمارات و عومان، ئێراق، ئوردن، لوبنان، میسر و یەمەن. فەرماندەیی (CENTCOM) بەرپرسیارە لە پلاندانان و جێبەجێکردن و سەرپەرشتیکردنی هەموو ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی ئەمەریکا لە ناوچەکەدا، لەوانەش بنکە ئاسمانی و وشکانی و دەریاییەکان، کەمپەکانی مەشقکردن، مەشقی سەربازی هاوبەش، ڕێککەوتنەکانی پشتیوانی لۆجستی و ئەرکە هەرێمایەتیە پەیوەندیدارەکان بە “بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر”ەوە.
ئەو بنکانەی کە ڕاستەوخۆ پەیوەستن بە فەرماندەیی (CENTCOM)، تەنها لە ژمارەیەکى دیاریکراو لە دەوڵەتانی عەرەبیدان. ئەو بنکانەش بەوردی لەسەر بنەمای پێگەی ستراتیژی هەڵبژێردراون کە خزمەت بە ئامانجە سەربازییەکانی واشنتۆن و هەژمونى جیۆپۆلەتیکی لە جیهانی عەرەبیدا دەکات، لەهەمانکاتدا “رێڕەوەکانى نەوت و وزە” مسۆگەر دەکات و پاڵپشتی و پشتیوانى ئەو حکومەتانە دەکاتە کە هاوپەیمانى ئەمەریکان. لەماوەى چل ساڵى ڕابردوودا، ئەم بنکانە لە چەندین ڕووداوى گرنگدا رۆڵیان گێڕاوە کە دیارترینیان بربتى بووە لە: جەنگی کەنداو لە ساڵی (١٩٩١)، لەشکرکێشی بۆ سەر ئەفغانستان لە ساڵی (٢٠٠١)، لەشکرکێشی بۆ سەر ئێراق لە ساڵی (٢٠٠٣)، زنجیرە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی دژی داعش لە ئێراق و سووریا لە ساڵی (٢٠١٤)ەوە، بەڕێوەبردنی ململانێکان لەگەڵ ئێران لە (٢٠١٧)ەوە. ژمارەی ئەو سەربازە ئەمریکییانەی لە چوارچێوەی ئۆپەراسیۆنەکانی فەرماندەیی ناوەندی (CENTCOM) جێگیرکراون لەنێوان (٣٠ بۆ ٤٠) هەزار سەربازدا مەزەندە دەکرێت، کە لە چەند دەوڵەتێکدا جێگیرکراون کە بریتین لە: تورکیا، سووریا، ئێراق، ئوردن، ئیسرائیل، کوەیت، بەحرەین، قەتەر، سعودیە، ئیمارات، عومان و میسر.
“قەتەر”
دوای واژۆکردنی ڕێککەوتنی بەرگری لەنێوان ئەمەریکا و قەتەر لە ساڵی (1992)،هێزەکانى ئەمەریکا لەم وڵاتە جێگیرکران. چونکە ئەو رێکەوتنە ڕێگەی بە واشنتۆن دا کە هێز و کەرەستە سەربازییەکانى لەسەر خاکی قەتەر جێگیر بکات. لەسەر بنەمای ئەو ڕێککەوتنە، بنکەی ئاسمانی ئەلعەدید لە ساڵی (١٩٩٦) بە تێچووی نزیکەی یەک ملیار دۆلار دروستکرا. دواتر لە ساڵی (٢٠٠٠)دا بنکەی سەربازی ئەلسەیلیە کرایەوە، کە کۆگای گەورەى چەک و کەرەستەى ئەمەریکاشى لەخۆگرتبوو. لە ساڵی (2002) گەورەترین وەرچەرخان ڕوویدا، کاتێک فەرماندەیی (CENTCOM) لە سعودیەوە گواسترایەوە بۆ قەتەر، ئەمەش لە کاردانەوەى فشارەکانی سعودیەدا بوو بۆ کەمکردنەوەی ئامادەیی سەربازیی ئاشکرای ئەمەریکا لە سعودییە. بەو هۆیەوە قەتەر بووە گەورەترین ناوەندى سەربازى ئەمەریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. لەئێستادا ژمارەی سەربازانى ئەمریکا لە قەتەر لەنێوان (١١ بۆ ١٣) هەزار سەرباز مەزەندە دەکرێت کە بە پلەی یەکەم لە بنکەی ئاسمانی ئەلعەدید جێگیرکراون، ئەمەش دوای داخستنی بنکەی ئاسمانی ئەلسەیلییە لە ساڵی (٢٠٢١) و گواستنەوەی کەرەستەکانی بۆ ئوردن. بنکەی ئاسمانی ئەلعەدید چەندین ئەرکی جیۆستراتیژی بەجێدەهێنێت. ناوەندی ئۆپەراسیۆنە ئاسمانییەکانی ئەمەریکایە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناوەڕاستدا، هەروەها بارەگای پێشەوەی فەرماندەیی ناوەندییە، سەنتەری ئۆپەراسیۆنە ئاسمانییە هاوبەشەکانە (CAOC) کە ڕۆژانەسەرپەرشتی فڕینەکانی زیاتر لە هەژدە دەوڵەت دەکات. بنکەکە توانای لەخۆگرتنی فڕۆکەی گەورەی وەک (B-52 و C-17)ی هەیە، بەو هۆیەوە بووەتە وێستگەیەکى سەرەکى بۆ هێزەکانى ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانى.
“بەحرەین”
دوای سعودییە، بەحرەین لە پێشەنگى دەوڵەتە عەرەبییەکاندا بوو کە دەرگاکانی بەڕووی سەربازانی ئەمەریکادا کردەوە، تەنانەت پێش سەربەخۆبوونیشى لە بەریتانیا. چونکە لە ناوەڕاستی جەنگی جیهانی دووەمدا، کاتێک هێزەکانی بەریتانیا پێویستیان بە پشتیوانی ئەمەریکا هەبوو، ڕێگەیان دا مەفرەزەیەک کە بە “هێزی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئەمەریکی” ناسرابوو لە بنکەی دەریایی جوفێر لە ساڵی (١٩٤٨) جێگیر بکرێت. دوابەدوای سەربەخۆیی بەحرەین لە ساڵی (1971)، هێزی دەریایی ئەمەریکا دەستبەجێ ئەرکی هێزی دەریایی بەریتانیای گرتە ئەستۆ -بە ڕەزامەندی میر حەمەد بن عیسا- و دواتر لە ڕێگەی پەیماننامەی هاوکاری ئەمنی لەنێوان ساڵانی (1971 بۆ 1991) ئامادەیی خۆی بەهێزتر کرد، کە لە ئەنجامدا دوو بنکەی ئاسمانی دیکەیان دامەزراند، ئەوانیش: بنکەی ئاسمانی شێخ عیسا و بنکەی ئاسمانی موحەرەق (کە بەشێکە لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەحرەین) بوو. لەگەڵ داگیرکردنی ئێراق و پەرەسەندنی پێویستی بە سەربازانی زیادە، ئەو بنکانە فراوانتر کران و سەربازگەى نوێیان تێدا دروستکرا، تاوەکو تواناى لەخۆگرتنى زیاتر لە نۆ هەزار سەربازی هەبێت. لە ساڵی (٢٠٢١) وەزارەتی بەرگری ئەمەریکا بۆ ڕێزلێنان لەو کەسانەى کە دامەزراوە سەربازییەکانی ئەمەریکایان لەسەر خاکی بەحرەین بەڕێوەدبردوە، خەڵاتێکی نایابی بە دەزگای ئاسایشی نیشتمانی بەحرەین بەخشی.
“کوەیت”
بوونی ئەمەریکا لە کوەیت دەگەڕێتەوە بۆ دوای ساڵی (1991)، ئەمەش دوای ئەوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە سەرۆکایەتی ئەمەریکا بۆ ڕزگارکردنی کوێت لەژێر داگیرکاری ئێراق پێکهێنرا. دواتر ڕێککەوتنی بەرگری و سەربازی لەنێوان کوەیت و ئەمەریکادا واژوکرا، کە ئامادەیی درێژخایەنی ئەمەریکای لەسەر خاکی کوەیت چەسپاند، هەروەها دروستکردنی بنکەی سەربازی و مەشقی هاوبەش و هەڵگرتنی کەرەستەی سەربازی ستراتیژیشی لەخۆدەگرت. لە کاتی داگیرکردنی ئێراق لە ساڵی (٢٠٠٣)، هەروەها لەکاتى هێرشەکانی دژی داعش لە ئێراق و سووریا، کوەیت بۆ ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان ڕۆڵی دەروازەى سەرەکیی گێڕا. بەپێی ئامارەکانی ساڵی (٢٠٢١)، ژمارەی سەربازانی ئەمریکا لە کوێت گەیشتووەتە نزیکەی (١٣) هەزار سەرباز، کە بەسەر هێزی ئەرکی هاوبەشی یەکگرتوو و هێزی ئاسمانی (٣٨٦)ی ئەمەریکا و فیرقەی سێیەمی پیادەی ئەمەریکادا دابەشبووە، جگەلە هێزی پشتیوانی هاوبەش و هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی. ئەو هێزانە بەسەر چەندین بنکەی سەرەکیدا دابەشکراون، دیارترینیان: بنکەی ئاسمانی عەریفجان (بنکەى سەرەکی ئەمەریکا لە کوەیت)، بنکەی ئاسمانی عەلی ئەلسالم، سەربازگەى دەوحە و سەربازگەى بیۆرینگ.
“ئێراق”
دواى ڕووخاندنى رژێمى بەعس لە ساڵى (2003) بە سەرۆکایەتى ئەمەریکا، لە ماوەی چەند ساڵی یەکەمدا، ئەمەریکا زیاتر لە (٥٠٠) بنکە و ناوەندی لۆجستی دامەزراند. لەوانە ناوەندە کارگێڕی و سیاسییەکان، بنکەی ڕاهێنان و پشتیوانی لۆجستی، دامەزراوەی چاککردنەوەی فڕۆکە و ڕێڕەوی فڕینی گەورە. بەڵام لە کۆتایی ساڵی (٢٠١١)دا هێزەکانی ئەمەریکا بە فەرمی کشانەوە و ژمارەیەکی سنووردار لە بنکەی نافەرمی مانەوە. ئەو کشانەوەیەش زۆری نەخایاند. چونکە لە ساڵى (2014) لەژێر دروشمی “بەرەنگاربوونەوەی داعش”دا، هێزەکانی ئەمەریکا گەڕانەوە و ئامادەیی سەربازی خۆیان لە سەرانسەری حەوت بنکەی گەورەدا بەهێزتر کرد. پاشان واشنتۆن جارێکی دیکە هێزەکانی کەمکردەوە. ژمارەی سەربازانی ئەمریکا لە ئێراق لەئێستادا نزیکەی (2500) سەربازە. بەپێی ڕێککەوتنی ئەمنی لەگەڵ حکومەتی ئێراق لەهەریەکە لە بنکەی ئاسمانی عەین ئەسەد لە پارێزگای ئەنبار و بنکەی ئاسمانی هەولێر لە هەرێمی کوردستان جێگیرکراون، جگەلە ئەفسەر و شارەزایانی مەشق و ڕاهێنان لە باڵیۆزخانەی ئەمەریکا لە بەغدا.
“سعودیە”
پێش شەڕی کەنداو لە ساڵی (١٩٩١)، بوونی هێزەکانى ئەمەریکا لە سعودیە لە چوارچێوەى مەشق و ڕاهێنانی هاوبەش و گرێبەستی چەک و پاراستن و بەکارهێنانی سنووردارى دامەزراوەکاندا سنووردار کرابوو، کە دیارترینیان بنکەی ئاسمانی زەهران بوو. بەڵام لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕەکەدا، سعودییە خاکی خۆی بەڕووی هێزەکانی ئەمریکادا کردەوە و زیاتر لە (500) هەزار سەربازی ئەمریکی لە ناوچەى ڕۆژهەڵات و لەسەر سنووری کوەیت جێگیرکران. ئەم بنکانە بوونە بارەگاى سەرەکی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان. دوای کۆتاییهاتنی جەنگ، ئامادەبوونی سەربازی ئەمەریکا بە بیانووی جۆراوجۆر بەردەوام بوو، دیارترینیان سەپاندنی ناوچەی دژە فڕین بوو بەسەر باشووری ئێراق و چاودێریکردنی ئاسمانی ئێراق و پاراستنی دامەزراوە نەوتییەکان لە کەنداو بوو. لەو ماوەیەدا هێزەکانی ئەمەریکا لە چەند بنکەیەکی گەورە جێگیرکران، کە دیارترینیان بنکەی ئاسمانی شازادە سوڵتان بوو، کە بووە بارەگای ئۆپەراسیۆنە ئاسمانییەکانی فەرماندەیی ناوەندی ئەمەریکا لە کەنداو، لەگەڵ بنکەی ئاسمانی زەهران (بنکەی ئاسمانی شا عەبدولعەزیز) و بنکەی ئاسمانی ڕیاز. ژمارەی سەربازانی ئەمەریکا لەو کاتەوە تا ساڵی (٢٠٠٣) لەنێوان پێنج هەزار بۆ دە هەزار سەربازدا بوو.
لە (2003)، بوونی فەرمیی سوپای ئەمەریکا لە سعودیە کۆتایی پێهات و بارەگای فەرماندەیی ئاسمانی گواسترایەوە بۆ قەتەر و بنکەی ئاسمانی شازادە سوڵتانیش داخرا. بەڵام لە ناوەڕاستی ساڵی (٢٠١٩)دا دیسان بارودۆخەکە گۆڕا، کاتێک وەزارەتی بەرگری ئەمەریکا لە چوارچێوەی پەرەسەندنى گرژییەکان لەگەڵ ئێراندا، جێگیرکردنی کاتی نزیکەی سێ هەزار سەربازی ڕاگەیاند، جگەلە پاتری بەرگری ئاسمانی و فڕۆکەی (ئێف ١٥ و ئێف ٢٢). بۆ ئەو مەبەستەش بەشێک لە بنکەی ئاسمانی شازادە سوڵتان بەگەڕخرایەوە، بۆ ئەوەی وەک ناوەندێکی ئۆپەراسیۆن و سیخوڕی و بەرگری ئاسمانی بەکاربهێنرێت. لەئێستادا ژمارەی سەربازانی ئەمەریکا لە سعودیە لەنێوان (2500 – 3000) سەرباز مەزەندە دەکرێت، کە زۆرینەیان لە بنکەی ئاسمانی شازادە سوڵتان جێگیرکراون کە وەک ناوەندێک بۆ هەماهەنگی ئۆپەراسیۆنە ئاسمانی و بەرگرییەکان بە تایبەتی لە بەرامبەر هەڕەشەکانی ئێراندا بەکاردەهێنرێت.
“ئیمارات”
ئیمارات یەکێکە لەو وڵاتانەی کە ئەمەریکا ئامادەییەکى سەربازیی نەرمى تێدا هەیە. بەپێچەوانەی بەحرەین و قەتەر و کوەیت کە بنکە سەربازی گەورە و تایبەتى لەخۆگرتووە، ئەو هێزە ئەمەریکییەى لەو وڵاتەیە ژمارەیان (٣٥٠٠) کەسە و لە بنکەى هاوبەشی ئیمارات جێگیرکراون. ئەمەش بەگوێرەی ڕێککەوتنە بەرگرییەکانی نێوان ساڵانی (1994 بۆ 2017)یە کە گەرەنتی بەکارهێنانی دەستبەجێی ژێرخانی ئیماراتی لەکاتی پێویستدا لەلایەن هێزەکانی ئەمەریکاوە دەکات، هاوکات بۆ بەشداریکردن لە مانۆڕە سەربازییە ناوخۆیی و ناوچەییەکاندا بەکاردەهێنرێت. دیارترین دامەزراوەکانى ئیمارات، بنکەی ئاسمانی ئەلزەفرەیە لە ئەبوزەبی کە نزیکەی (٢٠٠٠-٢٥٠٠) سەربازی ئەمەریکی بەکاریدەهێنن، ئەمە جگەلە ژمارەیەک هێزی فەرەنسی. ئەم بنکەیەش پشتیوانی لە ئۆپەراسیۆنەکان لە ئێراق و سووریا و کەنداو دەکات، هەروەها دەستەبەری کۆنترۆڵی ئاسمانی هەرێمى دەکات. هەرچى بەندەری جەبەل عەلیە لە دوبەی، هەرچەندە بنکەیەکی ئەمەریکی لەخۆناگرێت، بەڵام بە بەردەوامی وەک خاڵێکی سەرەکی پشتیوانی دەریایی بۆ کەشتییە ئەمریکییەکان بەکاردەهێنرێت. بۆ چاککردنەوە و پڕکردنەوەی سووتەمەنی کەشتیەکانى ئەمەریکا بەکاردەهێنرێت. هەروەها خاڵی ترانزێت و پشوودان و گەڕانەوەیە بۆ زەریای هیندی و دەریای سوور. پەیوەستە بە بنکەی دەریایی فوجەیرە، کە لە ئەگەری داخستنی گەرووی هورمزدا، گەرەنتی بەردەوامبوونى پەیوەندی لۆجستیی وشکانی دەکات.
“شانشینى عوممان”
سرووشتی بوونی ئەمریکا لە عوممان هاوشێوەی ئیماراتە. هەر جۆرە ئامادەبوونێکی سەربازی ئەمەریکا لە ڕێککەوتنەکانی هاوکارییەوە سەرچاوە دەگرێت کە لە کاتی پێویستدا دامەزراوە سەربازییەکانی عومان بەڕووی هێزەکانی ئەمەریکادا دەکاتەوە، کە لە ڕێکەوتنی ساڵی (١٩٨٠)ەوە دەستپێدەکات، لە ساڵى (1990) ئەو رێککەوتنە نوێکرایەوە و لە ساڵی (٢٠١٩)دا فراوانترکرا. ئەو رێکەوتنانە ڕێگە بە هێزەکانی ئەمەریکا دەدات کە بنکەی ئاسمانی مەسیرە وەک ناوەندێکی پاڵپشتی سووتەمەنی و لۆجستی بەکاربهێنن، هەروەکو لە کاتی جەنگی کەنداو و جەنگی ئەفغانستاندا روویدا، بنکەی ئاسمانی سومرایت بۆ جێگیرکردنی کاتی لە کاتی ئۆپەراسیۆنەکانی ئەفغانستان و ئێراقدا بەکارهێنرا، هەروەها بەندەری دوقم و بنکەی ئاسمانی سیب کە هەموویان بۆ مەشقی هاوبەش، پشتگیری لۆجستی و دابینکردنى پێداویستیەکان و ئەمبارکردنى کەرەستەکان کراوەن.
“ئوردن”
لەدوای جەنگی کەنداو لە ساڵی (١٩٩١)، ئوردن دەستیکرد بە وەرگرتنی یارمەتییە سەربازییە بەرچاوەکانی ئەمەریکا، لەوکاتەوە بە بەردەوامی بەشداری لە مانۆڕە سەربازییە هاوبەشەکان لەگەڵ ئەمەریکادا دەکات. لە ساڵی (٢٠٠٣) خاکی ئوردن بوو بە ڕێڕەوێکی گەورەی لۆجستی بۆ هێزەکانی ئەمەریکا کە بەرەو ئێراق دەڕۆیشتن، ئەمەش پێویستی بە دامەزراندنی دامەزراوەی کاتی لە نزیک سنوورەکان هەبوو. لەگەڵ سەرهەڵدانی شەڕی داعش لە ساڵی (٢٠١٤)، ئوردن بوو بە بنکەیەکی پێشەوە بۆ ئۆپەراسیۆنەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش. لە ساڵی (٢٠٢١) و دوای واژۆکردنی ڕێککەوتنی هاوکاری هاوبەشی بەرگری، بوونی سەربازانی ئەمەریکا لە ئوردن سیمایەکی چەسپاوتری وەرگرت، چونکە ئەو ڕێککەوتنە ئازادیی جوڵەکردنی بە هێزەکانی ئەمەریکا لە سەر خاکی ئوردن بەخشی، هەروەها ڕێگەی بە بەکارهێنانی (١٢) دامەزراوە و بنکەی سەربازیی دا، جگەلە بەخشینى پارێزبەندی یاسایی بە سەربازانی ئەمەریکا بۆ لێپێچینەوە لەگەڵیاندا لە دادگا ناوخۆییەکاندا.
دیارترین بنکەکانى ئەمەریکا لە ئوردن، بنکەی ئاسمانی (مووەفەق سالتی)یە کە لە ساڵی (٢٠١٩)دا بە بڕی (١٤٣) ملیۆن دۆلار فراوانکرا، هەروەها بنکەی سنووری (ئەلبورج ٢٢)ە کە لە مانگی یەکی ساڵی (٢٠٢٤) بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان هێرشی کرایە سەر و سێ سەربازی ئەمەریکی تێدا کوژرا. بەمەبەستى راهێنانى هێزەکانی ئوردنیش لەلایەن هێزەکانى ئەمەریکاوە، سوپاى ئەمەریکا سەنتەری ڕاهێنانی ئۆپەراسیۆنە تایبەتەکانی شا عەبدوڵڵای دووەمى دروستکرد. لە ناوەڕاستی ساڵی (2024)دا ژمارەی سەربازانی ئەمەریکا لە ئوردن گەیشتە (3813) سەرباز، لەدوای لەشکرکێشی سەر ئێراق لە ساڵی (2003)، ئەوە بەرزترین ژمارەی سەربازانى ئەمەریکایە و بە بەراورد بە کانوونی یەکەمی (2023) بە رێژەى نزیکەی (20%) زیادی کردووە. ئەمەش بەشێکە لە هەوڵەکان بۆ بەهێزکردنی بەرگری ئاسمانی ئوردن و چڕکردنەوەی مەشقی هاوبەش و بەشداریکردن لە ڕاگرتنی هەڕەشەکانی ناوچەکە و پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئەمەریکا و هاوپەیمانەکانی لە ناوچەکەدا.
“میسر”
بوونی ئەمەریکا لە میسر یەکێکە لە کۆنترین شێوازەکانی هاوکاری بەرگری ئەمەریکا لە ناوچەکەدا. بەڵام لە جۆرەکانی دیکەى هاوکاری جیاوازە، چونکە هیچ بنکەیەکی سەربازی هەمیشەیی یان جێگیرکردنی ڕێکوپێک بوونى نییە. بەڵکو هاوکارییەکان لەسەر بنەمای هاوبەشییەکی درێژخایەنە کە لە چوارچێوەی ڕێککەوتنە دوولایەنەکاندا دامەزراوە، دیارترینیان ڕێککەوتننامەی کامپ دەیڤیدە کە لە ساڵی (١٩٧٩) واژۆکرا، ئەو رێککەوتنەش یارمەتی سەربازیی ئەمەریکا بۆ میسر دابین دەکات، کە تائێستا ساڵانە بە یەک ملیار و (٣٠٠) ملیۆن دۆلار مەزەندە دەکرێت. لە دەیەکانی دواتردا ئەو هاوکارییە پەرەی سەند، تاوەکو لە ڕێگەی بەشی هاوکاری سەربازی باڵیۆزخانەی ئەمەریکاوە، ڕاهێنان و مەشقی سەربازی هاوبەش و ڕاوێژکاری ئەمنیش لەخۆبگرێت. هەروەها سەربازە ئەمریکییەکان لەناو هێزی چاودێری فرەنەتەوەیی لە بنکەی ئاسمانی (الجورە) لە باکووری سینا جێگیرکراون، هێزەکانی ئەمەریکا گەورەترین پێکهاتەی ئەم هێزە پێکدەهێنن کە ژمارەیان نزیکەی (٤٠٠ بۆ ٥٠٠) سەرباز دەبێت، لەگەڵ توانای زیادکردنی ئەم ژمارەیە لە کاتی مەشقەکانی “ئەستێرەی گەشاوە”دا، کە جار جارە لە بنکەی سەربازی محەمەد نەجیب لە نزیک (العلمین) بە بەشداری هەزاران سەربازى ئەمەریکی بەڕێوەدەچێت. ڕێککەوتنە دووقۆڵییەکان ڕێگە بە بەکارهێنانی ئاسمانی میسر و بەندەرەکانی میسر لە بارودۆخی نائاساییدا و بۆ مەبەستی پاڵپشتى لۆجستی دەدەن. ئەرکە سەربازییەکانی ئەمەریکاش جۆراوجۆرن، هەر لە چاودێریکردنی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی ئاشتی لەگەڵ ئیسرائیل تا هاوکاریکردن لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر بەتایبەتى لە نیمچە دوورگەی سینا دەگرێتەوە، جگەلە سەرپەرشتیکردنی بەرنامەکانی هاوکاری سەربازی و گواستنەوەی تەکنەلۆجیا و چەک.
“تورکیا”
لەوەتەی تورکیا لە ساڵی (١٩٥٢)ەوە بووەتە ئەندامى هاوپەیمانى ناتۆ، لە سەردەمی جەنگی ساردەوە بووەتە گۆڕەپانێکی ستراتیژی بۆ ئەمەریکا. پاشان بەخێرایی بووە سەکۆیەکی پێشەوە بۆ چاودێریکردنی یەکێتی سۆڤیەت و جێگیرکردنی سیستەمی چاودێری و مووشەکی. لە دەیەکانی دواتردا کۆمەڵێک بنکە و دامەزراوەی سەربازی ئەمەریکا دامەزرێنران، کە دیارترینیان بنکەی ئاسمانی ئینجەرلیک بوو کە لە پەنجاکانەوە بۆ ئەرکی لۆجستی و هەواڵگری بەکاردەهێنرێت. بە یەکێک لە گرنگترین بنکە ئەمەریکییەکان لە ناوچەکە دادەنرێت، پێدەچێت نزیکەی پەنجا بۆمبی ئەتۆمی تاکتیکی تێدابێت، هەرچەندە بە فەرمی دان بەوەدا نانرێت. هێزەکانی ئەمریکا لە بنکەی (کورەچیک)یش جێگیرکراون، کە لە چوارچێوەی “پڕۆژەی قەڵغانی مووشەکی ئەوروپی” بۆ چاودێریکردنی مووشەکەکانی ئێراندایە و سیستمێکی پێشکەوتووی ڕاداری تێدا جێگیرکراوە. هەروەها لە دامەزراوە هاوبەشەکانی ئەنقەرە، ئەستەنبوڵ و ئیزمیردا سەربازانی ئەمەریکا ئامادەییان هەیە. ژمارەی سەربازانی ئەمەریکا لە تورکیا لەنێوان (1700 بۆ 2500) سەرباز مەزەندە دەکرێت کە زۆرینەیان لە بنکەی ئاسمانی ئینجەرلیکن، پاڵپشتی هەژموونی ئاسمانی و لۆجستی ئەمەریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەکەن و لە خاکی تورکیاوە بەشداری لە ئەرکەکانی ناتۆدا دەکەن.
“سووریا”
بوونى سەربازى ئەمەریکا لە سووریا دەگەڕێتەوە بۆ ساڵى (2014)، کە بەبێ ڕەزامەندی و مۆڵەتی حکومەتى دیمەشق بووە، چونکە کاتێک داعش کۆنترۆڵی خۆی بەسەر ناوچەیەکی فراوانی ئێراق و سووریادا ڕاگەیاند، ئەمەریکا هەڵمەتێکی سەربازی دەستپێکرد کە بە هێرشی ئاسمانی دەستی پێکرد و دواتر هێزی تایبەتى بۆ هاوکاریکردنی هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) ڕەوانەکرد. سوپاى ئەمەریکا لەنێوان ساڵانی (2016 بۆ 2017)، سەدان سەربازی هێزی تایبەت و ڕاوێژکاری سەربازی و کارمەندی هەواڵگری لە باکور و باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا جێگیرکرد، پاشان بنکەی کاتی و فڕۆکەخانەی بچووکی سەربازی لە ناوچەکانی ژێر کۆنترۆڵی هەسەدەدا دامەزراند، بەتایبەتی لە حەسەکە و ڕەقە و دێرەزۆر. دیارترین بنکەکانی ئەمەریکا بریتین لە: عەین ئەلعەرەب (کۆبانی)، تەل ئەبیەز، منبج، ڕمێلان، شەدادی و ئەلتەنەف (باشووری ڕۆژهەڵاتی سووریا). تا کۆتایی ساڵی (٢٠١٨) ژمارەی هێزەکانی ئەمریکا لە سووریا گەیشتبووە نزیکەی (٢٠٠٠) سەرباز، لەنێویاندا هێزی تایبەت، مارێنز و یەکەکانی پشتیوانی لۆجستی هەبوو. هێزەکانى ئەمەریکا لە چەند شوێنێکى ستراتیژیدا بارەگایان دروستکرد، وەکو: بنکەی ڕمێلان لە نزیک کێڵگەی نەوتی ڕمێلان، بنکەی دێرەزۆر لەتەنیشت کێڵگەی نەوتی ئەلعومەر، بنکەی ئەلتەنەف لە سێگۆشەی سنووری سووریا – ئێراق – ئوردن، کە شوێنێکی ستراتیژییە لەنێوان هەر سێ دەوڵەتەکەدا.
بەهۆى بڕیارى ئیدارە جیاوازەکانى ئەمەریکاوە، بوونی سەربازیی ئەمەریکا لە سووریا هەرگیز سەقامگیر نەبووە، بەجۆرێک لە خولی یەکەمی سەرۆکایەتى ترەمپەوە تاوەکو خولی دووەم و تا دەگاتە ئیدارەی بایدن، گۆڕانکاری بەخۆیەوە بینیوە، ژمارەی سەربازەکان بۆ نزیکەی (900) سەرباز دابەزیوە، پێش ئەوەی لە کۆتایی خولی بایدن جارێکی دیکە بۆ نزیکەی (2000) سەرباز بەرزبێتەوە. مانگی نیسانی ڕابردوو پنتاگۆن پلانێکی بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی سەربازەکانی بۆ کەمتر لە هەزار سەرباز و داخستنی سێ بنکەی بچووک لە باکووری ڕۆژهەڵات ڕاگەیاند. بەبۆچونى شرۆڤەکاران ئەو کەمکردنەوەیە ئامانج لێی کەمکردنەوەی تێچووی سیاسی و سەربازییە، بەبێ ئەوەی دەستبەرداری هەژمونى ئەمنی ببن، جگەلەوەى پەیوەستە بە سیاسەتى ناڕوونى ئیدارەى ئەمەریکا لە بەرانبەر حکومەتى نوێى سووریادا بە سەرۆکایەتى ئەحمەد شەرع.
“لوبنان”
هەرچەندە هیچ بنکەیەکی سەربازی ئاشکراى ئەمەریکا لە لوبناندا نییە، بەڵام پەیوەندی سەربازی نێوان حکومەت و ڕژێمی لوبنانى و ئەمەریکا لە باشترین ئاستیدایە. وەزارەتی بەرگری ئەمەریکا، دابینکەری سەرەکی پارەی سوپای لوبنانە و لە ساڵی (٢٠٠٦)ەوە زیاتر لە سێ ملیار دۆلاری بۆ دابینکردووە. ئەو هاوکارییە ئەم بوارانە دەگرێتەوە؛ دابینکردنى زرێپۆش و تەقەمەنی و چەکی تاکەکەسی، فڕۆکەی سیخوڕی بچووک، کەرەستەی پەیوەندی و تەکنەلۆژیای چاودێری سنوورەکان، بەرنامەی مەشق و ڕاهێنان، کە دیارترینیان مەشقەکانی “گەردەلولی هەڵکشان”ە، کە بە شێوەیەکی وەرزی لەسەر خاکی لوبنان بە بەشداری هێزی دەریایی ئەمەریکا ئەنجام دەدرێت. سەربارى بەکارهێنانی سنووردارى بەندەر و فڕۆکەخانەکانی لوبنان، یان لەنگەری دەریایی بۆ مەبەستی لۆجستی، بە هەماهەنگی ڕاستەوخۆ لەگەڵ حکومەتی لوبنان یان فەرماندەیی سوپای لوبناندا.
سەرچاوە: سجود عوایص: الفوهة الأمريكية بين صدورنا، نون بوست، (2/6/2025).
ئامادەکردن: بارام سوبحى
