• English
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
دوو شه‌ممه‌, ته‌مموز 21, 2025
Chawy Kurd
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    سەدام و کیمیا بارانکردنى هەڵەبجە

    گۆرانی و مۆسیقای کوردی لەسەردەمی عوسمانیەکان

    هەڵسەنگاندنی پەیوەندی بودجەی نێوان هەولێر و به‌غداد

    هەڵسەنگاندنی پەیوەندی بودجەی نێوان هەولێر و به‌غداد

    درۆنەکان و دەروزەکان

    كورد و تەنیایی

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 113

    ئەمریکا لە هەڵوەشاندنەوەی سۆڤیەتەوە بۆ ڕاگرتنی هەژمونی چین

    ڕۆڵی میدیا لە ئاسایشی نیشتیمانیدا

    ‎ئایا ئەلتەرناتیڤی خەباتی چەکداری هەر چەکدارییە؟

    ڕانانێك بۆ کتێبی (ترس وەک دياری)

    گۆڕینی چەمکی ئیرادەی هێز

    گەمەیەکی خراپ!

    گەمەیەکی خراپ!

    کاتێک بژێوی ژیان وابەستەی بەرمیلێک نەوت دەكرێت

    کاتێک بژێوی ژیان وابەستەی بەرمیلێک نەوت دەكرێت

    تابلۆی هاوشێوە

    تابلۆی هاوشێوە

  • شــیکار
    ئیسرائیل و درووزەکانی سوریا؛ ستراتیژێکی مەترسیدار و بۆمبێکی تەوقیتکراو

    ئیسرائیل و درووزەکانی سوریا؛ ستراتیژێکی مەترسیدار و بۆمبێکی تەوقیتکراو

    ئاینده‌ی سوریا

    ئاینده‌ی سوریا

    پوختەیەك دەربارەی زیرەكی دەستكرد، بەكارهێنان و سوود و گرفتەكانی

    پوختەیەك دەربارەی زیرەكی دەستكرد، بەكارهێنان و سوود و گرفتەكانی

    ئێراق کەشتییە پۆستکۆڵۆنیاڵییە کونبووەکە لە لێواری نقومبوونی یاساییدایە

    ئێراق کەشتییە پۆستکۆڵۆنیاڵییە کونبووەکە لە لێواری نقومبوونی یاساییدایە

    ئایا سوریا و ئیسرائیل بەرەو ئاشتی هەنگاو دەنێن؟

    ئایا سوریا و ئیسرائیل بەرەو ئاشتی هەنگاو دەنێن؟

    شڕۆڤەیەک بۆ هەڤدەیەمین کۆبوونەوەی سەرانی وڵاتانی بریکس

    شڕۆڤەیەک بۆ هەڤدەیەمین کۆبوونەوەی سەرانی وڵاتانی بریکس

    ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەزگایەکە بۆ پشکنین یان ئامرازێکى شەڕە؟

    ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەزگایەکە بۆ پشکنین یان ئامرازێکى شەڕە؟

    پێشبڕکێى خۆپڕچەککردن

    پێشبڕکێى خۆپڕچەککردن

    لە شمشێرەوە بۆ درۆن

    لە شمشێرەوە بۆ درۆن

    کورد لە دووڕیانی ئایندەیەکی تاریک و هەڵپەسێردراوی ئێراق؛ خوێندنەوەیەکی کوردستانیانە

    کورد لە دووڕیانی ئایندەیەکی تاریک و هەڵپەسێردراوی ئێراق؛ خوێندنەوەیەکی کوردستانیانە

  • ئــــابووری
    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    میتۆدی چەندێتی و چۆنێتی لە نووسینی توێژینەوەی زانستیدا

    میتۆدی چەندێتی و چۆنێتی لە نووسینی توێژینەوەی زانستیدا

    سیستەمی کۆمپانیا-دەوڵەت

    سیستەمی کۆمپانیا-دەوڵەت

    ئابووری و تەندروستیی دەروونی

    ئابووری و تەندروستیی دەروونی

    داتای زەبەلاح

    داتای زەبەلاح

    چی بکەین تاوەکو کارگە ببێتە زانکۆ و زانکۆش ببێتە کارگە

    چی بکەین تاوەکو کارگە ببێتە زانکۆ و زانکۆش ببێتە کارگە

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی یه‌كه‌م

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی دووه‌م و كۆتایی

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    مێژووى نیشتەجێبوونى کورد لە قەفقاز

    مێژووى نیشتەجێبوونى کورد لە قەفقاز

    ڕۆژئاوای کوردستان و هاوکێشە نێوده‌وڵه‌تییەکان

    ڕۆژئاوای کوردستان و هاوکێشە نێوده‌وڵه‌تییەکان

    یادەوەری، ناسنامە و بەرخۆدان، وەك بناغەکانی کوردبوون

    یادەوەری، ناسنامە و بەرخۆدان، وەك بناغەکانی کوردبوون

    كورته‌ مێژووييه‌كى دروستكردنى پارتى سياسيى له‌ناو  كۆمه‌ڵگه‌ى كورديدا

    كورته‌ مێژووييه‌كى دروستكردنى پارتى سياسيى له‌ناو  كۆمه‌ڵگه‌ى كورديدا

    حەرەس قەومی وتاوانەکانی ١٩٦٣

    حەرەس قەومی وتاوانەکانی ١٩٦٣

    كەمپی سوپای میلی تۆبزاوەی ئەنفالكراوان

    كەمپی سوپای میلی تۆبزاوەی ئەنفالكراوان

    ئایا کورد نەتەوەیە؟

    ئایا کورد نەتەوەیە؟

    ئەمەیە نوگرە سەلمان

    ئەمەیە نوگرە سەلمان

    له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

    له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

    وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

    وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی دووەم و کۆتایی

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    باکووری ئێراق

    باکووری ئێراق

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    كيسنجەر؛ ئەمەریکا پشتگیرى سەربەخۆیى كوردەكانى ئێراق ناکات

    كيسنجەر؛ ئەمەریکا پشتگیرى سەربەخۆیى كوردەكانى ئێراق ناکات

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

  • چاوپێکەوتن
    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ڕۆبەرتۆ خوارۆس؛ شیعر ناسنامەی منە

    ڕۆبەرتۆ خوارۆس؛ شیعر ناسنامەی منە

    سینان ئەنتوان؛ ئەدەب ئەوەیە ژیان پیشان بده‌یت وەکو ئەوەی هەیە

    سینان ئەنتوان؛ ئەدەب ئەوەیە ژیان پیشان بده‌یت وەکو ئەوەی هەیە

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    سەدام و کیمیا بارانکردنى هەڵەبجە

    گۆرانی و مۆسیقای کوردی لەسەردەمی عوسمانیەکان

    هەڵسەنگاندنی پەیوەندی بودجەی نێوان هەولێر و به‌غداد

    هەڵسەنگاندنی پەیوەندی بودجەی نێوان هەولێر و به‌غداد

    درۆنەکان و دەروزەکان

    كورد و تەنیایی

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 113

    ئەمریکا لە هەڵوەشاندنەوەی سۆڤیەتەوە بۆ ڕاگرتنی هەژمونی چین

    ڕۆڵی میدیا لە ئاسایشی نیشتیمانیدا

    ‎ئایا ئەلتەرناتیڤی خەباتی چەکداری هەر چەکدارییە؟

    ڕانانێك بۆ کتێبی (ترس وەک دياری)

    گۆڕینی چەمکی ئیرادەی هێز

    گەمەیەکی خراپ!

    گەمەیەکی خراپ!

    کاتێک بژێوی ژیان وابەستەی بەرمیلێک نەوت دەكرێت

    کاتێک بژێوی ژیان وابەستەی بەرمیلێک نەوت دەكرێت

    تابلۆی هاوشێوە

    تابلۆی هاوشێوە

  • شــیکار
    ئیسرائیل و درووزەکانی سوریا؛ ستراتیژێکی مەترسیدار و بۆمبێکی تەوقیتکراو

    ئیسرائیل و درووزەکانی سوریا؛ ستراتیژێکی مەترسیدار و بۆمبێکی تەوقیتکراو

    ئاینده‌ی سوریا

    ئاینده‌ی سوریا

    پوختەیەك دەربارەی زیرەكی دەستكرد، بەكارهێنان و سوود و گرفتەكانی

    پوختەیەك دەربارەی زیرەكی دەستكرد، بەكارهێنان و سوود و گرفتەكانی

    ئێراق کەشتییە پۆستکۆڵۆنیاڵییە کونبووەکە لە لێواری نقومبوونی یاساییدایە

    ئێراق کەشتییە پۆستکۆڵۆنیاڵییە کونبووەکە لە لێواری نقومبوونی یاساییدایە

    ئایا سوریا و ئیسرائیل بەرەو ئاشتی هەنگاو دەنێن؟

    ئایا سوریا و ئیسرائیل بەرەو ئاشتی هەنگاو دەنێن؟

    شڕۆڤەیەک بۆ هەڤدەیەمین کۆبوونەوەی سەرانی وڵاتانی بریکس

    شڕۆڤەیەک بۆ هەڤدەیەمین کۆبوونەوەی سەرانی وڵاتانی بریکس

    ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەزگایەکە بۆ پشکنین یان ئامرازێکى شەڕە؟

    ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەزگایەکە بۆ پشکنین یان ئامرازێکى شەڕە؟

    پێشبڕکێى خۆپڕچەککردن

    پێشبڕکێى خۆپڕچەککردن

    لە شمشێرەوە بۆ درۆن

    لە شمشێرەوە بۆ درۆن

    کورد لە دووڕیانی ئایندەیەکی تاریک و هەڵپەسێردراوی ئێراق؛ خوێندنەوەیەکی کوردستانیانە

    کورد لە دووڕیانی ئایندەیەکی تاریک و هەڵپەسێردراوی ئێراق؛ خوێندنەوەیەکی کوردستانیانە

  • ئــــابووری
    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    نه‌وت؛ زانست و بازاڕی کۆلۆنیالیستی

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    دیپ-سیک لە ململانێیەكی قووڵی تەكنەلۆژییدا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    تەکنۆلۆجیای کەش و هەوا

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    ڕاڤەى ئابووریی بۆ پرۆسەی داگیرکارى ڕاستەوخۆ

    میتۆدی چەندێتی و چۆنێتی لە نووسینی توێژینەوەی زانستیدا

    میتۆدی چەندێتی و چۆنێتی لە نووسینی توێژینەوەی زانستیدا

    سیستەمی کۆمپانیا-دەوڵەت

    سیستەمی کۆمپانیا-دەوڵەت

    ئابووری و تەندروستیی دەروونی

    ئابووری و تەندروستیی دەروونی

    داتای زەبەلاح

    داتای زەبەلاح

    چی بکەین تاوەکو کارگە ببێتە زانکۆ و زانکۆش ببێتە کارگە

    چی بکەین تاوەکو کارگە ببێتە زانکۆ و زانکۆش ببێتە کارگە

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی یه‌كه‌م

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی دووه‌م و كۆتایی

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    مێژووى نیشتەجێبوونى کورد لە قەفقاز

    مێژووى نیشتەجێبوونى کورد لە قەفقاز

    ڕۆژئاوای کوردستان و هاوکێشە نێوده‌وڵه‌تییەکان

    ڕۆژئاوای کوردستان و هاوکێشە نێوده‌وڵه‌تییەکان

    یادەوەری، ناسنامە و بەرخۆدان، وەك بناغەکانی کوردبوون

    یادەوەری، ناسنامە و بەرخۆدان، وەك بناغەکانی کوردبوون

    كورته‌ مێژووييه‌كى دروستكردنى پارتى سياسيى له‌ناو  كۆمه‌ڵگه‌ى كورديدا

    كورته‌ مێژووييه‌كى دروستكردنى پارتى سياسيى له‌ناو  كۆمه‌ڵگه‌ى كورديدا

    حەرەس قەومی وتاوانەکانی ١٩٦٣

    حەرەس قەومی وتاوانەکانی ١٩٦٣

    كەمپی سوپای میلی تۆبزاوەی ئەنفالكراوان

    كەمپی سوپای میلی تۆبزاوەی ئەنفالكراوان

    ئایا کورد نەتەوەیە؟

    ئایا کورد نەتەوەیە؟

    ئەمەیە نوگرە سەلمان

    ئەمەیە نوگرە سەلمان

    له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

    له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

    وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

    وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    کوردستان لە نووسراوی گەڕیدە و نوێنەرانی ئینگلیز لە سەدەی ١٩ دا

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی دووەم و کۆتایی

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    باکووری ئێراق

    باکووری ئێراق

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    كيسنجەر؛ ئەمەریکا پشتگیرى سەربەخۆیى كوردەكانى ئێراق ناکات

    كيسنجەر؛ ئەمەریکا پشتگیرى سەربەخۆیى كوردەكانى ئێراق ناکات

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

  • چاوپێکەوتن
    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    لەبارەی هزری ناتووندوتیژییەوە

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    ئەنتۆن چیخۆڤ لە یاداشتەکانی نووسەری ڕووس “ئیڤان بۆنین”

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    سارا ئەحمەدزادە؛ ئەبێ هەموومان دەست لەنێو دەست بۆ گەشانەوەی زمانی دایک هەوڵ بدەین

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ڕۆبەرتۆ خوارۆس؛ شیعر ناسنامەی منە

    ڕۆبەرتۆ خوارۆس؛ شیعر ناسنامەی منە

    سینان ئەنتوان؛ ئەدەب ئەوەیە ژیان پیشان بده‌یت وەکو ئەوەی هەیە

    سینان ئەنتوان؛ ئەدەب ئەوەیە ژیان پیشان بده‌یت وەکو ئەوەی هەیە

Chawy Kurd
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی ئینسکلۆپـیدیا بەڵگەنامە و ڕوداو

نەخشەڕێی تیۆریی مارکسیسم و ئەندێشەکانی مارکۆزە

یەکەی وەرگێڕان لەلایەن یەکەی وەرگێڕان
نیسان 24, 2025
لە بەشی بەڵگەنامە و ڕوداو
0 0
A A
نەخشەڕێی تیۆریی مارکسیسم و ئەندێشەکانی مارکۆزە
0
هاوبەشکردنەکان
26
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر
0 0
A A

لە نەخشەڕێی تیۆریکی مارکسیسمدا، هێزەکانی بەرهەمهێنان و پەیوەندییەکانی بەرهەمهێنان ڕۆڵێکی بەرچاویان لە کۆی هاوکێشەکاندا هەیە. لە مارکسیسمدا کۆمەڵگا بنەما و کۆڵەکەیە و تایبەتمەندییە تاکەکەسییەکان ڕەنگدانەوەی تایبەتمەندییە ئابوورییەکانی کۆمەڵگایە. لە ڕوانگەی مارکسدا، مرۆڤەکان لە بەرهەمهێنانی کۆمەڵایەتیی ژیانی خۆیاندا، دەچنە ناو هاوکێشەگەلێکی دیاریکراو، پێویست و سەربەخۆ و بەدەر لە ئیرادەی خۆیانەوە، ئەم هاوکێشانەی بەرهەمهێنانیش لەگەڵ قۆناغی گەشەسەندنی هێزەکانی بەرهەمهێنانی مادیی ئەواندا گونجاوە. کۆی ئەم هاوکێشانەی بەرهەمهێنان، پێکهاتەی ئابووریی کۆمەڵگا پێک دێنن و ئەمە هەمان ئەو کۆڵەکە ڕیال و واقیعییەیە کە سەرخانی یاسایی و سیاسیی لەسەری ڕاوەستاوە. ئەمە لە ڕاستیدا هەمان کۆڵەکەی ژێرخان و سەرخانی کۆمەڵگایە لە نەخشەڕێی تیۆریی مارکسیسمدا، کە تێڕوانین و تێگەی لە مارکسیسمی ئورتۆدۆکسیدا هەمان بیردۆزی پێکهاتە یان پێکهاتەخوازییە کە لە پەیوەندیی  پێکهاتە و کرداردا، سەرێتی و زاڵبوون دەداتە پێکهاتە و لە هەوڵی ئەوە دایە کە ڕووداوەکان، پرۆسەکان و ئەنجامە کۆمەڵایەتی و سیاسییە بینراوەکان بەپێی کردەوەی پێکهاتە کۆمەڵایەتی و سیاسیی نەبینراوەکان، کە ئەکتەرەکانی ناوی تەنها هەڵگرانی ئەم پێکهاتانەن، ڕوون بکاتەوە.

بەڵام “هێربێرت مارکۆزە” لە کاریگەرییەکانی خۆی لەسەر ڕێبازی فرانکفۆرت و بزووتنەوەی خوێندکاری کەڵکی لە بنەماکانی ئەندێشەی مارکسی لاو کە بە قووڵی لە ژێر کاریگەریی هیگل دایە، وەرگرتووە. لە مارکسیسمی هیگیلیدا سەرنجی مارکۆزە لەسەر ئایدیای هیگیلیی دیالیکتیک و کولتوور، چڕ بووەتەوە و خۆی لە پێداگریی تاکڕەهەند و دۆگماتیستیانە لەسەر هۆکارە ئابووری و مادییەکان دەبوێرێت. ئەو بەم شێوەیە ڕووبەری لێکدانەوە و شیکاریی خۆی لەسەر کۆڵەکەی دوو لایەنی پێکهاتە و کردار و کەڵکوەرگرتن لە سوودەکانیان وەکوو تێڕوانینێکی تیۆریکی گونجاو، بوونیاد دەنێت. کۆمەڵێک نەخشەڕێی تیۆریکی جۆراوجۆر بۆ لێکدانەوە و خوێندنەوەی ئەندێشەکانی “هێربێرت مارکۆزە” و چۆنێتی کاریگەریدانی ئەو لە سەر ڕێبازی فرانکفۆرت لەئارادایە. بەتایبەت ئەمەی کە دیاردە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان لە خوێندنەوە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکان بەپێی بیردۆزەکان ڕوون دەکرێنەوە، و بەم شێوەیە نوسخەپێچان و پێشبینی لە گەڵاڵەی نەخشە سیاسییەکاندا ئاسان دەکات و ئەگەری سوودوەرگرتن لە بارودۆخ و هەلومەرجی سیاسی و کۆمەڵایەتی بەدیدەهێنێت. لێرەدا لەڕێگەی لێکدانەوەی نەخشەڕێی تیۆریکی مارکسیسم، باس لە پێکهاتە و کردار کە تێڕوانینێکی نوێیە لە شیکاریی ئەندێشەی سیاسی، دەکەین و ئاماژە بە سوودە دوولایەنەکانی لە ئەندێشەکانی هێربێرت مارکۆزەدا دەکەین.

“نەخشەڕێی تیۆریکی مارکسیسم”

 لە ڕێبازی مارکسیسمدا هەڵگۆستە و تێگەیشتنی ماتریالیستیانەی مارکس و ئەنگێلس لە مێژوو، هەروەها پەیوەندیی نێوان گەشەی ئابووری و تەکنەلۆژیا (کە مارکس و ئەنگێلس زیاتر وەکوو “هێزەکانی بەرهەمهێنان” ناوی دەبەن) و هاوکێشە کۆمەڵایەتییەکانی نێو مرۆڤەکان (کە مارکس ناوی لێ دەنێت “هاوکێشەکانی بەرهەمهێنان”) ڕۆڵێکی دیاریکراوی هەیە، بەشێوەیەک کە لە بیردۆزی مارکسیستیدا تەنها کۆمەڵگا پێوەر و کۆڵەکەیە و تاکەکەس بە هیچ شێوەیەک پێوەر و بنەما نییە واتە هەموو کەسایەتیی مرۆڤی لەوانە کردەوەکان، کارتێکرانەکان، بیر و بۆچوونەکان، خووخدەکان، هەست و سۆزداری و ئاکار و بەگشتی هەموو تایبەتمەندییە تاکەکەسییەکان، بەشێوەیەک لە دۆخ و هەلومەرجی کۆمەڵایەتییەوە سەرچاوەیان گرتووە و بەتایبەتی ڕەنگدەرەوەی تایبەتمەندییە ئابوورییەکانی کۆمەڵگان، واتە لە ڕاستیدا تاکی کۆمەڵگەی مرۆیی هیچ نییە جگە لە دەرکەوتە و پریشکێک لە دەرکەوتە مێژوویی، کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکان، بەشێوازێک کە ژیان و دۆخی ئەو تەنها و تەنها دەبێت لە ناو کۆمەڵگادا ڕەچاو بکرێ و بخوێنرێنەوە.

مارکسیسم لەم ڕووەوە، لەڕێگەی پێداگریی لەم بابەتەوە کە مرۆڤ دەرئەنجام و بەرهەمی کۆمەڵگا و مێژووە و شتێک بە ناوی ماهییەت یان زاتی مرۆیی بەشێوەی جێگیر بوونی نییە و هەروەها بە مکوڕبوون لەسەر ئەمەی کە بیرکردنەوە و هەستەکان و دەرکەوتەکانیان، ڕەنگدانەوەیەک لە دۆخی کۆمەڵایەتی و ئابووری و ئامراز و هێزەکان و هاوکێشەکانی بەرهەمهێنانن، بەشێوەیەکی ڕوون و ڕاشکاو لەسەر سەرێتی و سالاربوونی کۆمەڵگا بەسەر تاکدا بڕیار دەدات، بەشێوەیەک کە بۆ سەلماندنی ئەم بابەتە هەوڵ دەدات تاکوو لەڕێگەی ڕوونکردنەوەی بیرۆدزی چینەکانی کۆمەڵگا، لەم گرووپانە کۆمەڵێک واقیعی بنەمایی و سەرەکیی ڕۆ بنێت و کۆمەڵگا بە بوونێکی پێشتر و سەرتر لە تاکەکەس بزانێت. مارکس لە پێشەکیی یەکێک لە کتێبەکانی خۆیدا بە ناوی (ڕەخنەی ئابووریی سیاسی) لەم بارەیەوە کورتەیەک لە تێگەیشتنە گشتییەکانی خۆی بە ڕاشکاوی ئاوەها دەنووسێت:-  (بەشێوەی کورت و پوخت ئەمە ئەو ئەنجامانەیە وا من پێی گەیشتووم و دواتریش بوون بە چاوساغی من لە خوێندنەوەکانی تردا. مرۆڤەکان لە بەرهەمهێنانی کۆمەڵایەتیی بوونی خۆیاندا، پەیوەندییەکی دیاریکراو، پێویست و سەربەخۆ لە ئیرادەی خۆیان بەدیدەهێنن، ئەم پەیوەندییەی بەرهەمهێنان لەگەڵ ئاستێکی دیاریکراو لە گەشەی هێزە بەرهەمهێنەرە مادییەکاندا گونجاوە. کۆی ئەم پەیوەندییانە بنەمای ئابووریی کۆمەڵگا، واتە کۆڵەکەی واقیعیی بینای یاسایی و سیاسیی بونیات دەنێن و هاوکاتە لەگەڵ شێوەگەلێکی دیاریکرای وشیاریی کۆمەڵایەتی. بەشێوەی گشتی، گەشەی ژیانی کۆمەڵایەتی، سیاسی و هزری لەژێر هەیمەنەی شێوەی بەرهەمهێنانی ژیانی مادی دایە، و وشیاریی مرۆڤەکان نییە کە گەرەنتیکەری بوونی ئەوانە. بەپێچەوانەوە ئەمە بوونی کۆمەڵایەتیی مرۆڤەکانە کە وشیاریی ئەوان دەستنیشان دەکات).

ئەم بابەتە هەروەها لە کتێبی سووڕانەوەکانی ئایدۆلۆژیایەک ئاوەها هاتووە:- مارکس لە پێشەکییە ناودارەکەی خۆی لەسەر ڕەخنەی ئابووریی سیاسیدا دەنووسێت:- “مرۆڤەکان لە بەرهەمهێنانی کۆمەڵایەتیی ژیانی خۆیاندا دەچنە ناو کۆمەڵێک هاوکێشە و پەیوەندی دیاریکراو، پێویست و سەربەخۆ لە ئیرادەی خۆیانەوە، و ئەم هاوکێشانەی بەرهەمهێنان لەگەڵ قۆناغێک لە گەشەی هێزەکانی بەرهەمهێنانی مادیی ئەواندا تەبا و ڕەبایە. کۆی ئەم هاوکێشانەی بەرهەمهێنان، پێکهاتەی ئابووریی کۆمەڵگا دروست دەکەن، ئەمە هەمان بنەمای واقیعییە کە ژێرخانی یاسایی و سیاسیی لەسەری ڕۆ نراوە”. و ئەمە لە ڕاستیدا هەمان بنەمای ژێرخان و سەرخان لە بیرۆدۆزی مارکسیستی دایە. بە دەربڕینە مارکسییەکەی لە کتێبی ڕەخنەی ئابووریی سیاسیدا: “مرۆڤەکانی ناو کۆمەڵگا، لە بەرهەمهێنانی کۆمەڵایەتی ئامرازاەکانی بەرهەمهێناندا دەچنە ناو پەیوەندییەکی دیاریکرا و و پێویستەوە کە لە دەرەوەی ئیرادەی ئەوان دایە”.

لەگەڵ ئەمەشدا و لەم ڕوانگەیەوە هەر وەکوو ئاندرێ پیتێر دەڵێت: تاک تەنها بەشێکە لە گشتی کۆمەڵایەتی، ئەندامێکە لە ئەندامەکانی ناو چەشنی مرۆڤ و بە وتەی مارکس “بوونەوەرێکی ژانەریک”ە واتە بوونەوەرێکی کۆمەڵایەتیی چەشنمەندە. تاکەکەس تەنها ئەو کاتە دەتوانێت ئاستی کامڵ و چڕوپڕی بوونی خۆی مسۆگەر بکات کە خۆی لەگەڵ کۆی کۆمەڵەکەدا بگونجێنێت. لێرەدا ڕێبازی مارکس وەکوو دژەتاکەکەسخوازییەکی ڕەها دەردەکەوێت. واتە “بەپێچەوانەی ئەو فەلسەفەیەی کە مرۆڤ وەکوو تاکەکەس لەبەرچاو دەگرێت پێش لە هەر شتێک وەکوو ژان ژاک ڕۆسۆ دەڵێت مرۆڤ وەکوو پاژێک لە گشتێکی گەورەتر وێنا دەکات”. و ئەمە هەر هەمان ئەو شتەیە کە پێناسەی ئەرتۆدۆکسیانەی مارکسیسمی یەکێتی سۆڤییەتیش پێداگریی لەسەر دەکرد کە نەک تەنها گەشەی سرووشت بەڵکوو گەشەی کۆمەڵگای مرۆییش بەگوێرەی یاسا بەرهەستەکان و لە سەرەوەی ئیرادەی سەربەخۆی مرۆڤەوە ڕوو دەدەن. واتە بانگەشەی ئەوە دەکرێت کە نەک تەنها “بەم شێوەیە یاسامەندیی بنەمایی گەشەی سرووشت و کۆمەڵگا دەبینێتەوە” بەڵکوو “ماتریالیسمی مێژوویی وەکوو بیردۆزێکی زانستیی یاسای گشتیی گۆڕانکاریی کۆمەڵایەتیی پێناسە دەکات” کە بەپێچەوانەی ماتریالیسمی دیالیکتیکی، تەنها لە بازنەی مێژوودا سنووردار کراوە و بابەت و مژاری ماتریالیسمی مێژوویی بەشیوەی گشتیی یاسا کۆمەڵناسانەکانە. واتە ئەو یاسایانەی کە لە هەموو سەردەمەکانی کۆمەڵگا مرۆییەکاندا متمانەپێکراون و لەم ڕێگەیەوە “کاریگەریی دوولایەنەی ژێرخان و سەرخان لە کۆمەڵگادا لێک دەداتەوە”.

لەگەڵ هەموو ئەم قسە و باسانە کە بە ڕوونی و راشکاوی پیشانی دەدەن مارکسیسم تا چ ڕادەیەک پێداگرە لەسەر ڕەسەنایەتی و پێوەربوونی کۆمەڵگا، هەندێک ڕایان وایە کە مارکسیسم هیچ کات لە پێداگریی لەسەر گرینگیی بنەمایی مرۆڤ وەکوو بەبایەخترین سەرمایە پاشەکشەی نەکردووە. ئەوان دان بەمەدا دەنێن کە ڕاستە مارکسیسم دەڵێت مرۆڤ بەرهەمی کۆمەڵگا و مێژووە بەڵام لەهەمان کاتدا بەهۆی ئەوەی کە مرۆڤ، مێژوو و کۆمەڵگای تایبەت بەخۆی بونیات دەنێت، کۆمەڵگا و مێژووش بە بەرهەمی مرۆڤ دەزانێت. ئەمانە بە ئاماژەدان بە بیردۆزەکانی مارکس کە هەلومەرجی کۆمەڵایەتی و ئابووری ماهییەتی هەر تاکێک دیاری دەکەن، بەڵام لە هەمان کاتدا مرۆڤیش بە ئاگایی لەسەر ئەم بابەتە دەتوانێت لەسەر ئەو هەلومەرجە کاریگەریی دابنێت، باوەڕیان وایە کە تەنانەت خودی ئەم ئایدیایە کە تەکنیکەکان و ئامرازەکانی بەرهەمهێنان، هێزی بزوێنەری گەشەی کۆمەڵایەتین بە مانایەک لە ڕوانینی مارکسدا بەو بارەدا دەشکێتەوە کە لەم گەشەسەندنە گشتییەدا مرۆڤی داهێنەر، کرێکار و ئەندازیار بە سەروەر و سالار دانراوە. واتە دەیانەوێت بڵێن کە ڕاستە لە مارکسیسمدا مرۆڤ بەرهەمی کۆمەڵگا و مێژووە بەڵام کۆمەڵگا و مێژووش دەرهاوێشتەی کردەی مرۆڤن و ڕاستە کە هەلومەرج  و دۆخی ئابووریی کۆمەڵگا، ماهییەتی هەر تاکێک دیاری دەکەن بەڵام تاکەکەسیش بە ئاگاییەوە دەتوانێت لەسەر ئەو هەلومەرجە کاریگەریی دابنێت. هەڵبەت و سەیر و سەرنجڕاکێشە کە مارکس لە زۆر حاڵەتدا ڕاو و بۆچوونێکی پێچەوانەی ئەمەی هەیە و خۆی دەڵێت: “مێژوو هیچ کارێک ناکات، خاوەنی سامانی زۆر و زەبەند نییە، شەڕ ناکات. ئەمە مرۆڤە، مرۆڤی ڕاستەقینەی زیندوو کە هەموو کارێک ئەنجام دەدات، خاوەندارێتیی هەیە و شەڕ دەکات”.

ئەمانە لە ڕاستیدا دەیانەوێت لە ڕێگەی ئەم گوزارە و دەربڕینانەوە بە هەر شێوەیەک بووە، ئەندێشەی کۆمەڵناسانەی مارکسیسم وەکوو یەکەمین هەنگاو بە ئاراستەی ئاشتەوایی و یەکانگیرکردنی نێوان دوو ڕەوت و خواستی کۆمەڵگاخوازی و دەروونناسی خوازی (ئەگەرچی بەشێوەیەکی ناوشیار) هەژمار بکەن، لە حاڵێکدا باوەڕیشیان وایە مارکسیسم خواستی بۆ کۆمەڵگاخوازی زیاترە لە خواستی بۆ دەروونناسی خوازی و لەسەر ئەوەی یەکەمیان پێداگر و مکوڕە.

 

سەرچاوە: هربرت مارکوزە. عبدالرسول خلیلی. نشر چسمە: زمستان ١٣٨٩: تهران.

 

نووسین: عەبدولڕەسول خەلیلی

و: حەمیدە حەسەن/هونەرمەند

پۆستی پێشوو

پێکەوەژیانی نێوان پێکهاتەکان لە هەرێمی كوردستان

پۆستی داهاتوو

چاویلکەی زیرەک

یەکەی وەرگێڕان

یەکەی وەرگێڕان

پەیوەندیداری بابەتەکان

قوتابخانەی كۆپنهاگن و جەنگ
بەڵگەنامە و ڕوداو

قوتابخانەی كۆپنهاگن و جەنگ

ته‌مموز 14, 2025
47
ئیمپراتۆرییەتی مەغۆل
بەڵگەنامە و ڕوداو

ئیمپراتۆرییەتی مەغۆل

ئایار 27, 2025
59
جەنگی ئەستێرەکان
بەڵگەنامە و ڕوداو

جەنگی ئەستێرەکان

ئایار 5, 2025
63

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

نیسان 2025
د س W پ ه ش ی
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
282930  
« ئازار   مارس »

Aa

0 0
A A
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

2024 - 2022 © CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لە لایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • English
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

2024 - 2022 © CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لە لایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە