“نەگۆڕی هەڵوێستی ئەنقەرە و هەوڵە نێودەوڵەتییەکان”
لە میانەی سەردانێکی فەرمیی هاکان فیدان (Hakan Fidan) وەزیری دەرەوەی تورکیا بۆ “کۆماری تورکیای باکووری قوبرس Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)”بۆ دیدار لەگەڵ سەرۆک “ئێرسین تاتارErsın Tatar”، لە ڕۆژانی ٨ بۆ ٩ی کانوونی دووەمی ساڵی ٢٠٢٥، فیدان بانگەوازی لە گەلی قوبرس کرد کە سوود لە کەشوهەوای ئەرێنی ئێستای نێوان ئەنقەرە و ئەسینا وەربگرن و وەبەرهێنان تێیدا بکرێت لە پێناو دۆزینەوەی چارەسەرێکی سیاسی هەمیشەیی و دادپەروەرانە بۆ پرسی قوبرس لەسەر بنەمای چارەسەری دوو دەوڵەتی و وازهێنان لە گەڕان بەدوای چارەسەرێک لەسەر بنەمای دەوڵەتێکی فیدڕاڵی.
ئەم لێدوانەی فیدان هاوکات بوو لەگەڵ ئەو پێشهاتانەی کە لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست و بە تایبەتی لە سوریا ڕوودەدەن، جگە لەوە پەیامێک بوو بۆ ئەوەی جارێکی دیکە قوبرسی-یۆنان بۆ زیندووکردنەوەی مەلەفی دانوستانە بەستووەکانی نێوان لایەنە پەیوەندیدارەکان، هاوکات لەگەڵ هەوڵەکانی ئەمینداری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان، ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس، بۆ کۆکردنەوەی سەرۆکی هەردوو لایەنی قوبرسی، تورکیا و یۆنان، بۆ گفتوگۆکردن لەسەر ئەگەری ڕێککەوتن لەسەر بنەماکانی نوێ بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان، کە هاوکات بوو لەگەڵ ئەوەی قوبرس نیازی خۆی بۆ بەشداریکردن ڕاگەیاند لە ڕێگەی ناتۆوە. ئەم شیکارییە هەوڵێکە بۆ لێکۆڵینەوە دەربارەی هەڵوێستی تورکیا لەم بارەوە، ئەگەرەکانی دەست پێکردنەوەی فایلە دانوستانەکان لە چوارچێوەی ڕێککەوتنێکی گشتگیردا کە لە ڕووی تیۆریەوە پێدەچێت ئەگەری هەبێت بەڵام ڕووبەڕووی تەحەدای سەختیش دەبێتەوە.
“دەستپێکردنەوەی گفتوگۆکان و شکانی بەستەڵەکەکان و ڕۆڵی نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەمریکا”
لە ٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤، کۆبوونەوەی لوتکەی یەکێتی ئەوروپا لە هەنگاریا شاهیدی دیدارێکی دەگمەن و سەرسوڕهێنەری نێوان “ڕەجەب تەیب ئەردۆغانRecep Tayyip Erdogan” و هاوتا قوبرسییەکەی “نیکۆس کریستۆدۆلیدس” بوو، بە ئامادەبوونی “کیریاکۆس میتسۆتاکیس”، سەرۆکوەزیرانی یۆنان، ئاماژەی بەوەدا کە هیچ پەیوەندییەکی دیپلۆماسی لە نێوان ئەنقەرەدا نییە. بەڵام پێدەچێت ئەو کۆبوونەوەیە دوای ئامادەکاری و ڕاگەیاندنی نیازی دانوستان بۆ دووبارە دانوستان لەسەر پرسی قوبرس و فایلەکانی دیکە هاتبێت. نیکۆس کریستۆدۆلیدس سەرۆکی قوبرس لە میانەی وتارەکەیدا لەبەردەم کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاندبوو، وڵاتەکەی دەیەوێت دەستبەجێ بگەڕێتەوە بۆ دانوستانەکان بۆ یەکخستنەوەی دوورگەکە. دوابەدوای ئەمەش، ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، هەردوو سەرکردەی قوبرسی، ئەرسین تاتاری تورک و نیکۆس کریستۆدۆلیدی قوبرسی یۆنانی، بۆ خوانێکی نافەرمی لە هەفتەی یەکەمی مانگی ئۆکتۆبەر کۆکردەوە. بەڵام جگە لە ڕاگەیاندنی خواستی گەڕانەوە بۆ دانوستانەکان بۆ چارەسەرکردنی پرسی قوبرس، هۆکاری سەرەکی و گرنگ کە ئاوە چەقبەستووەکانی ئەم مەلەفەی وروژاند، خواستی کۆماری قوبرس بۆ پەیوەستبوون بە ناتۆیە.
لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕی ئیسرائیل لە دوو بەرەی غەززە و لوبنان، ئەمریکا ئامادەیی سەربازی خۆی لە دوورگەی قوبرس و بەشی باشووری بە تایبەتی زیاد کرد. بە تێپەڕبوونی کات، واشنتۆن داوای دوو بنکەی سەربازی هەمیشەیی لە قوبرس کرد، یەکێکیان ئاسمانی و یەکێکیان هێزی دەریایی. بەهۆی هەڵکەوتەی قوبرس کە وای لێدەکات وەک کەشتییەکی فڕۆکەهەڵگر کۆنتڕۆڵی ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست بکات، ئەمریکا لە 9ی ئەیلولی 2024 ڕێککەوتنێکی سەربازی گرنگی لەگەڵ کۆماری قوبرس واژۆکرد، سەبارەت بە هەماهەنگی و هاوکاری بەرگری لە بوارەکانی فریاگوزاری مرۆیی و بەرەنگاربوونەوەی کەشوهەوا گوڕین. لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕی ڕووسیا لە ئۆکرانیا، بە هۆکاری سەربازی و لۆجستی، لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕی غەززە و لوبنان، بەرژەوەندی ئەمریکا بۆ قوبرس لە ڕووی ستراتیژی و سەربازییەوە زیادی کردبوو، ئەمەش هاوکات بوو لەگەڵ زیادبوونی ناکۆکی لە نێوان ئەنقەرە و واشنتۆن و تورکیا لەلایەن ئەمریکاوە بە هاوپەیمانێکی “باوەڕپێنەکراو” دادەنرێت. تورکیە ڕێککەوتنە سەربازییەکەی ئەمریکا و قوبرسی ئیدانە دەکات و دەڵێت، گەیشتن بە چارەسەری کێشەی قوبرس قورستر دەکات. کۆشکی سپی بانگهێشتی کریستۆدۆلیدیس سەرۆکی قوبرسی کردووە بۆ سەردانکردن و چاوپێکەوتن لەگەڵ سەرۆک جۆ بایدن لە ٣٠ی ئۆکتۆبەردا. بەگوێرەی میدیاکانی یۆنان، سەرۆکی قوبرس خواستی خۆی بۆ سەرۆک بایدن دەربڕیوە بۆ ئەوەی وڵاتەکەی بچێتە نێو ناتۆوە، لەژێر کاریگەری ئەوەی لەگەڵ ئۆکرانیا ڕوویدا، هەروەها نەخشەڕێگای تەواوەتی هەیە بۆ بەدیهێنانی ئەم کارە، هەروەها نەخشەڕێگاکەی خستووەتە بەردەم سەرۆک کۆماری تورکیا لە ماوەی کۆبوونەوەی نافەرمی لە لووتکەی ئەوروپا لە هەنگاریا و سەرۆک بایدن پێشوازی لە داواکاری میوانە قوبرسییەکەی کرد.
لە چاوپێکەوتنێکی ڕادیۆیی لەگەڵ سەرۆکی قوبرس کریستۆدۆلیدس لە ٢٨ی ئەم مانگەدا ڕایگەیاند کە لە ڕێگەی هاوکاری سەربازی لەگەڵ ئەمریکا، دەتوانرێت ئاستی چەک و ڕاهێنانی سوپای قوبرس پەرەپێبدرێت بۆ ئەوەی نزیک بێت لە ئاستی وڵاتانی ناتۆ، دوای ئەوە قوبرس دەتوانێت داواکاری پێشکەش بکات بۆ ئەندامێتی لە هاوپەیمانییەکە، بەڵام سەرۆکی قوبرس بە گوێگرانی گوت کە تورکیا دەتوانێت ڕێگری لەم داواکارییە بکات بە بەکارهێنانی دەسەڵاتی ڤیتۆی خۆی لەناو ناتۆدا. دوای کۆبوونەوەی لەناکاوی سەرۆک کۆماری تورکیا و قوبرس لە پەراوێزی لوتکەی یەکێتیی ئەورووپا و هەنگاریا، هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا بە سەردانێکی کە پێشتر ڕاگەیەندرابوو، سەفەری بۆ یۆنان کرد. لە میانەی سەردانەکەی فیدان، کۆبوونەوەیەکی نوێی “گفتوگۆی سیاسی”، “کارنامەی ئەرێنی” و “لیژنەی چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان” لە نێوان هەردوو وڵات بەڕێوەچوو و وەزیرانی دەرەوەی دوو وڵات دوای کۆبوونەوەکە ئیرادەی پتەوی خۆیان بۆ بەردەوامبوون لە ئەنجامدانی ئەمانە پشتڕاستکردەوە کۆبوونەوەکان و پاڵیان پێواوە بۆ پێشەوە.
بڕیارە لە کاتی بانگهێشتکردنی “ئەنجوومەنی هاوکاریی ئاستی باڵای نێوان هەردوو وڵات لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٥ پڕۆسەیەکی دانوستانی جددیتر دەست پێبکات، بەڵام سەرەڕای ئەم خواستە بەهێزە ڕاگەیەندراوە، هێشتا هەڵوێستی هەردوو وڵات لەیەکتر دوورن، وەک وەزیری دەرەوەی یۆنان جۆرجۆس ڕیپێتریتیس دوای کۆبوونەوەکە ڕایگەیاند، “هێشتا بوار بۆ تورکیا و یۆنان لە ئێستادا دەرفەتێکی مێژوویییان هەیە بۆ چارەسەرکردنی هەموو ناکۆکییە هەڵپەسێردراوەکانیان، هەروەها دەرفەتێکی دەگمەنە، بەڵام چارەسەرکردنی ئەو ناکۆکییانە پێویستی بە ڕێککەوتن هەیە لەسەر دیاریکردنی سنوورە دەریاییەکانی نێوان دوو وڵات و لە ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست بەڵام هەڵوێستی نەریتی تورکیا داوای چارەسەرکردنی هەموو ناکۆکیەکان دەکات بە یەکجار، لەوانەش سنووردارکردنی سنوورە دەریاییەکان لە دەریای ئیجە و پرسی قوبرسیش.
“پرسی قوبرس لە نێوان نەگۆڕی هەڵوێستی تورکیا و هەوڵەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان”
لەمیانی سەردانەکەی ئەم دواییەیدا بۆ ئەسینای پایتەخت، هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا بەڕاشکاوی وتی کە “هەڵوێستی تورکیا ڕوون و بێ هەڵەیە، پێشنیارەکانی چارەسەری فیدراڵی لە ماوەی دەیەکانی ڕابردوودا شکستییان هێناوە، و دەبێت چارەسەرێک بێتە کایەوەکە گەرەنتی ئاسایش و سەلامەتی گونجاو بکات، ووتی: “هیچ سوودێکی نییە کە دوو گەل ناچار بکرێت لە ژێر یەک سەقفدا پێکەوە بژین، بە مەرجێک هەریەکەیان ڕێگەی خۆیان بە ئاراستەیەکی جیاوازدا کردبێتەوە“. بەڵام گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، دوای ئەوەی بە سەرکەوتوویی هەردوو سەرکردەی قوبرسی کۆکردەوە بۆ خوانێکی نافەرمی لە نیویۆرک لە مانگی ئەیلولی ساڵی ڕابردوودا، کاردەکات بۆ ئەوەی دوو سەرکردەی قوبرسی جارێکی دیکە لەگەڵ سەرۆکەکانی یۆنان و تورکیا کۆبکاتەوە بۆ کۆبوونەوەیەکی نافەرمی نوێ، بە ڕێک و پێکی بۆ خستنەڕووی بیرۆکەی نوێ و زانینی سنوورەکانی هەر لایەنێک، بەڵام ئەگەری زۆرە ئەگەر تورکیا قبووڵ بکات بەشداری لەم کۆبوونەوەیەدا بکات، سەرۆک ئەردۆغان پێشنیار یان قبوڵ نەکات کە جگە لە چارەسەری دوو دەوڵەتی و سەربەخۆیی تورکیا هیچ چارەسەرێک تاوتوێ بکرێت باکووری قوبرس.
دوایین دانوستانەکان کە لەسەر بنەمای بڕیارنامەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان کە داوای چارەسەری فیدراڵییان دەکرد، لە ساڵی ٢٠١٧ لە شاری کرانس-مۆنتانای سویسرا بوو، لایەنی تورکیش بەر لە دانوستانەکان دەستی کرد بە ناردنی پەیام کە ئەمە دوا هەوڵ دەبێت. لەو کۆبوونەوانەدا ڕێککەوتنی نوێ لەسەر یەکێتی فیدراڵی لەسەر بنەمای دوو پێکهاتە و دوو هەرێم و نوێنەرایەتی سیاسی یەکسان کرا. بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ساڵی 2021 بۆ ڕۆژنامەنووسان دزەپێکراون، سەرەڕای ئەم پێشکەوتنە لە دانوستانەکاندا، لایەنەکان نەیانتوانی لەسەر شەش پرس، کە بریتین لە دابەشکردنی دەسەڵات، خاوەندارێتی، مافی هاووڵاتیانی تورکیا، گەرەنتی و ئامادەبوونی سەربازی بیانی.
لەکاتێکدا لایەنی تورکیا پێشنیاری دوو پێکهاتەی یەکسانی سەروەری کرد، لایەنی یۆنانیش دەیەوێت سیستەمێک کە تیایدا تورک کەمینە بێت، داواشی کرد لایەنی تورکی ڕووبەری دوورگەکە لە 38% بۆ 28% کەم بکرێتەوە، هەروەها ناوچەکانی ڤارۆشاش کەمبکرێتەوە (مەڕەش) و مۆرفۆ (گوزەلیورت) بگوازرێنەوە بۆ ئەوان. پلانی ساڵی ٢٠٠٤ی کۆفی ئەنان، سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان کە لەلایەن لایەنی تورکیاوە پەسەند کرا و لایەنی قوبرسی لە ڕیفراندۆمدا ڕەتکرایەوە، هەروەها پێشبینی گواستنەوەی ئەم دوو ناوچەیە بۆ قوبرسییە یۆنانیەکان کرابوو. بەڵام لایەنەکان لەسەر پرسی ئاسایش بە تایبەتی ڕێکنەکەوتن لایەنی قوبرسی داوای کرد کە سەربازانی تورکیا دەستبەجێ دوای گەیشتن بە ڕێککەوتن لە دوورگەکە دەست بە کشانەوە بکەن و هیچ سەربازێکی تورکیا لەو دوورگەیەدا نەمێنێتەوە لایەنی قوبرسی ئیدیعای کرد کە گەرەنتی ئەمنی لە نەتەوە یەکگرتووەکان یان یەکێتی ئەوروپا بەس دەبن. لای خۆیەوە تورکیە ئاماژەی بەوە داوە کە ئەگەر میکانیزمی چاودێریی بەهێزی دیکە دامەزرا و ئەگەر پێشکەوتن لە پرسەکانی دیکەدا هەبێت، دەتوانێت دەستبەرداری مافی دەستێوەردانی تاکلایەنە بێت. بەڵام گفتوگۆکان لەرزین و پرۆسەکە داڕما. نیکۆس ئەناستاسیادێس، سەرۆکی قوبرس ئیدیعای کرد کە یەکێک لەو پرسانەی کە تورکیە دەیەوێت بوونی هەبێت، بوونی بنکەیەکی سەربازییە لە قوبرس.
لە ئۆکتۆبەری ٢٠٢٠، ئێرسین تاتار کە پشتگیری خۆی بۆ چارەسەری دوو دەوڵەتی ڕاگەیاندبوو، لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کۆماری قوبرسی باکوور سەرکەوتنی بەدەستهێنا و تورکیا و لایەنی قوبرسی تورکی دەستیان کرد بە دەربڕینی خواستی خۆیان بۆ چارەسەرێک لەسەر بنەمای “دوو دەوڵەتی خاوەن سەروەری بە یەکسانی مافەکان” لەبری فیدراسیۆن، و کە پاشەکشە ناکەن سەبارەت بەم هەڵوێستە و ستانداردەکانی ئێستای نەتەوە یەکگرتووەکان لەبەرچاو ناگرن.
“گریمانەی تورکیا بۆ پرسی قوبرس”
بە گوتەی ڕۆژنامەنووسی دیاری تورک یوسف کانلی کە بەشێکی زۆری ژیانی پیشەیی خۆی بۆ پرسی قوبرس تەرخان کردووە، چارەسەری کۆنفیدڕاڵی قوبرس و ئەندامێتی تەواوەتی لە یەکێتی ئەوروپا، دەبێتە هۆی ئەوەی کە تورکیا تا ڕادەیەک کاریگەری لە بڕیاردانی ستراتیژیدا سەبارەت بە سیاسەتی دەرەوەی قوبرس و یەکێتی ئەوروپا، لە هەمان کاتدا دەستوەردان لە کاروباری ناوخۆدا جێدەهێڵێت. ئەنقەرە گفتوگۆی چڕوپڕ لەسەر ئەم پێشنیازە و چۆنیەتی بەدیهێنانی بەکردەوە ئەنجام دەدات. بە گوتەی کانلی، کۆبوونەوەی نێوان سەرکردەکانی تورکیا، یۆنان و قوبرسی یۆنانی لە لوتکەی یەکێتی ئەوروپا و هەنگاریا بەشێک بوو لەو گفتوگۆیانە، لە کاتێکدا ئەنقەرە و ئەسینای پایتەخت بە ئەجێندایەکی ئەرێنی بەردەوامن لە هەوڵەکانی نزیکبوونەوەیان، بەڵام هەردوو وڵات درک بەوە دەکەن کە ئەوان ناتوانن بە تەواوی کێشەکانیان چارەسەر بکەن تا ئەو کاتەی پرسێکی وەک قوبرس یۆنان پەیامێک بۆ لایەنی قوبرسی یۆنانی دەنێرێت کە نایەوێت دوژمنایەتی بەردەوام بێت لەگەڵ تورکیە. بە بڕوای کانلی، جێگای سەرسوڕمان نابێت ئەگەر بیرۆکەی چارەسەری کۆنفیدراڵی گونجاو لە ژێر کاریگەری ئەنقەرە و یۆنان لە بەرنامەی کاردا دەربکەوێت، بەڵام تورکیە مەرجی بۆ ئەمە هەیە، ئەوانیش:-
یەکەم:- تورکیا بە هۆی ئەندامێتی لە یەکێتی ئەوروپا هەمان ماف لە قوبرس وەک یۆنان بدرێت، واتە هاوڵاتیانی کۆماری تورکیا هەمان مافی ئازادی هاتوچۆ و وەبەرهێنانیان لە قوبرس هەبێت وەک هاووڵاتی یۆنان.
دووەم:- هێڵێکی تری سوور بۆ تورکیا بەردەوامبوونی بوونی سەربازییە لە قوبرس، ئەنقەرە دەستبەرداری بنکەی ئاسمانی ئێستای و ئەو بنکە دەریاییەی لە قۆناغی دروستکردندایە.
سێیەم:- پرسێکی دیکەی گرنگ بۆ تورکیا بەکارهێنانی سامانە سرووشتییەکانە لە قوبرس تورکیا دەیەوێت ئەم سەرچاوانەی لە ڕێگەی لیژنەیەکی لاوەکییەوە بەڕێوەبچێت، لەوانەیە بە بەشداری نەتەوە یەکگرتووەکان و داهاتەکەش بە ڕێژەی 7:3 دابەش بکرێت بۆ دابینکردنی دارایی چارەسەرەکە، لە کاتێکدا لایەنی قوبرسی یۆنانی دەیەوێت گفتوگۆی چۆنیەتی هاوبەشکردنی سەرچاوەکان دوابخات تا دوای بڕیارنامەکە.
کانلی پێی وایە پێویست بە پەلەکردن لە چارەسەرکردن ناکات چونکە دۆخی ئەمنی قوبرس سەقامگیرە، هەروەها هیچ گرژییەکی ئەمنی و سەربازی لە نێوان هەردوو لایەنی قوبرسیدا نییە کە پێویستی بە دەستێوەردانی بەپەلە هەبێت. ئەگەر چارەسەرێک لە قوبرسدا هەبێت، دەکرێت وەک بەشێک لە موزایەدەیەکی گەورە بێت کە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە داهاتووی سوریاشەوە لە قاڵب دەداتەوە، بەڵام گەیشتن بەو ئاستە ئاسان نابێت.
“کۆبەند”
شەڕی ناوچەیی لە نێوان ئێران و بریکارەکانی لە لایەک و ئیسرائیل لە لایەکی ترەوە ڕێگا خۆش دەکات بۆ دووبارە کێشانەوەی نەخشەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ڕەنگە ئەمە دەرفەتێک بێت بۆ چارەسەرکردنی پرسی قوبرس، لەسەر بنەمای خواستی قوبرس بۆ پەیوەستبوون بە ناتۆ و، زیادبوونی پشتبەستنی ڕۆژئاوا بە بنکە سەربازییەکانی لەوێ. تورکیا ئەم دەرفەتە دەقۆزێتەوە بۆ پێشنیارکردنی چارەسەری دوو دەوڵەتی، لەگەڵ نەرمی بۆ ڕازیبوون بە چارەسەرێکی کۆنفیدراڵی کە گەرەنتی بوونی بنکە سەربازییە ستراتیژییەکانی بۆ بکات لە قوبرس، و دواتر کاریگەریی دانان لە ڕێگەی قوبرسییە تورکەکانەوە – لەسەر سیاسەتەکانی دەرەوەی دوورگەکە و سیاسەتەکانی یەکێتی ئەوروپا کە قوبرسی باکوور پەیوەندی پێوە دەکات ئەگەر ئەم چارەسەرە جێبەجێ بکرێت.
دیارە تورکیا ئارەزووی بەهێزکردنی پێگەی خۆی لە ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست دەکات، بەتایبەتی دوای کاردانەوەکانی لە لوبنان و سوریا، ئەمەش ڕێگا بۆ تورکیا دەکاتەوە بۆ دیاریکردنی سنوورە دەریاییەکانی لەگەڵ ئەو دوو وڵاتە، کە ڕێگەی پێدەدات، لەگەڵ چارەسەرکردنی پرسی قوبرس، کاریگەرییەکی بەرچاو لەوێ، دوای دیاریکردنی سنوورە دەریاییەکان لەگەڵ قوبرس. هەروەها تورکیا ئارەزووی درێژکردنەوەی بنکە سەربازییەکانی تا نزیکترین خاڵ لە ئیسرائیل دەکات، جا لە ڕێگەی بنکەکانی لە قوبرس بێت یان لە شاری حومس – پڕۆژەیەک کە تا ئێستاش لە میدیاکانی تورکیادا باسی لێوە دەکرێت – بە مەبەستی فشارخستنە سەر ئیسرائیل و دروستکردنی ڕێگری پەرەسەندنی تۆنی دوژمنکارانەی ئیسرائیل بەرامبەر بە تورکیا.
پەراوێزەکان؛
