“بۆ یەکەم جار لەمێژودا، کورد ودیمەشق ڕێکكەوتننامە ئەنجام دەدەن”
دوای ئەو گۆرانکارییانەی کە رویاندا لە سووریا، رووخانی رژێمی ستەمکاری بەعسی شۆڤێنی لە بنەماڵەی ئەسەد و کورەکانی، گۆرانکارییەکی ریشکەیی بوو. بۆ یەکەمجار بەم جۆرە و راشکاوانە “سازانێکی نێودەوڵەتی” لەبارەی رووخانی رژێمێک رێککوتنی لەسەر دەکرێت. بەشێوەیەک کە ناتۆو هاوپەیمانانی لەناوچەکە بەرامبەر ڕووسیا و هاوپەیمانەکانی کە دونیای سەدەی ٢١ی کردۆتە دوو بەشەوە سەرەڕای ئەو هەموو جیاوازییانەی لەنێوان ئەو دوو جەمسەربەندییەی جیهانیدا بەدیدەکرێت. بێینەوەسەر بابەتەکەی خۆمان بەراستی کۆمەڵێک گرێ کۆنە و لەبابەتی نەتەوەیی و ئایینی و مەزهەبی و تائیفی قوڕگی وڵاتانی ناوچەکەی گرتووە بەشێوەیەک کە سازان و رێککەوتن لەهەر پرسێکی نیشتیمانیدا بەتایبەت ئەگەر دەستوورێکی هاوسەنگ و دادوەر و گشتگیر نەبێ رێککەوتنەکان زۆر ئەستەم .
گەورەترین ئەستەم لەبەردەم ئیدارەی نوێی دیمەشق بابەتی رۆژئاوای فورات و هێزەکوردییەکانە، بەتایبەت قەسەد، چونکە وەک ئاگادارین هێزە کوردییەکان بەتایبەت لەدوای دروستبونی داعش بە جڵەوگیری ئەو هێزە کوردیانە بۆ ناوچەیەکی زۆری سوریا تەنانەت دیمەشق و ئیدلب و حەسەکە مەترسی لەسەر بوو بەڵام کورد توانی بچێتە نێو سیستەمی ئەمنی جیهانییەوە کە پێی “هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی تیرۆر”. بەمەش توانی پێگەو جێگای خۆی لە رۆژهەلاتی فورات بەتەواوی جێگیر بکات، زیاتر لە ١٠٠ هەزار چەکدار راهێنان و مەشقکردن و کۆنترۆڵی هەموو ئەو ناوچانەی بەتایبەت بە ناوچەکانی هەندێ هۆزی عەرەبیشەوە کۆنترۆل بکات، هەندێ هێزی دیکەی کوردی وەک پ.ک.ک و هاوشێوەکانی هەروەها بابەتی “دروزەکان” کە ئێستا هێزی تایبەتی خۆیانیان هەیە. کێشەیەکی نوێی ئیدارەی نوێی دیمەشق “هەیئەی تەحریر شام” عەلەوییەکان و نوسەڕییەکان بوون کە پاڵپشتی رژێمەکەی بەشار ئەسەد و باوکییان دەکرد بۆ ماوەی نزیکەی ٥٠ ساڵ، ئەمرۆ ناوچەیەکی زۆر بەدەست ئەوانە و لە لازقییە و تەرتووس کە پێگەیەکی ئابووری زۆر گرنگی هەیە، چونکە لەسەر کەناری دەریای سپی ناوەڕاستە تاوەکو ئێستاش ئەو کێشە بەردەوامە چونکە ئاسەورێکی مێژوویی پر لە خوێن و ستەم و ئەشکەنجە لەنێوان دەسەلاتی ئێستا و عەلەوییەکان بوەو بەردەوام دەبێت .کێشەیەکی دیکەی بەردەم دەسەڵاتی ئێستای دیمەشق داگیرکردنی نزیکەی ٥٠٠کم لەلایەن هێزی ئیسرائیلە، کە ئیسرائیل دەیەویت ناوچەیەکی ئارام بۆ سنورەکانی خۆی ئامادە بکات و تەنها ٣٠ کم ماوە بگاتە دیمەشق .
ئەمەش رەخنەیەکی زۆری خستۆتە سەر “هه‌یئەی تەحریری شام” وەک لایان و میتۆدێکی ئیسلامی جیهادی کە ئەدەبیاتی هەمو هێزە ئیسلامییه‌كان بەگشتی رزگارکردنی قودسە وەئێستا هێزرکانی ئییسرائیل بیانەوێ زیاتر پێشرەوی دەکەن، بەتایبەت لەلایانی کەناڵەکانی میسر و ئیمارات و چەن و ڵاتێکی تر، کە لە ئیسلامی سیاسی و ئیخوان موسلمین بەتایبەت دەترسن لە ئایندەدا بەهێز بن دژ بەو وڵاتانە . کێشەیەکی تریش بوونی زیاتر لە ٥٠ گروپی توندرەوی چەکدار کە سەر بە تورکیان و وە رێنمایی و ئاراستەکردنیان لەلایەن تورکیاوە دەکرێت، لەچەندین بەیاننامەدا ئەوەیان راگەیاندووە کە ئەوان ملکەچی فرمانەکانی دیمەشق نابن .
جگە لە کێشەی ئابووری کە ئێیستا بیناقاقای فەرمانبەرانی سووریای گرتوەتەوە و کێشەی نەبوونی دەستوور و دەسەڵاتەکانی ئەم حکومەتە راگوزەرەو خۆئامادەکردن بۆ ئەنجامدانانی کۆنگرەیەکی نێودەولەتی، دەربارەی سوریا و پاشماوەکانی رژێمی پێشوو کە نزیکەی ٢٠ هەزار کەس دەبن، هەموویان توانا و دەسەڵاتی ماددی زۆریان پێیە ئەمانە لە کۆتاییدا ئاماژەیەکی پێ دەدەم کە حکومەتی ئینتقالی لە دیمەشق چەند سەرکەوتنێکی ئەنجامداوە بە خاڵ باسی لێوە دەکەین، بێینە سەر بابەتی رێککەوتنی و قەسەد و حکومەتی دیمەشق کە بە چاودێری هێزەکانی هاوپەیمانان و بەتایبەت ئەمریکا و فەرەنسا دور لەچاوی کامیرەکانی کەناڵەکانی راگەیاندن لە بنکەی سەربازی (ضمير) لەنزیک دیمەشق ئەنجامدرا خالەکان ئەمانەن:-
لەدوای کۆبوونەوەی ئەحمەد شەرع و مەزڵوم کۆبانی لەفڕۆکەخانەیەکی دیمەشق بەسەر پەرشتی بەریتانیا ئەمریکاو فەرەنسا وەچونیان بۆ دیمەشق بە فڕۆکەیەکی ئەمریکی دور لەڕاگەیاندنەکان. ئەم خوێندنەوەم بۆ ڕووداوەکانی ناوچەکە هەیە، دوای ١٠٠ ساڵ و کۆتایهاتنی ڕێکەوتنامەی لۆزانی شوم ساڵی ١٩٢٣ بۆ کورد بەپیلانی تورک و کەمالیستەکان و ڕوسیا و بێ دەنگی بەریتانیا و فەرەنسا و دابەشکردنی کوردستان بەسەر ٤ پارچەدا، پشتگوێ خستنی ڕێکەوتنامەی سیڤەری ساڵی ١٩٢٠ لە نێوان دەوڵەتی عوسمانێکان و بەریتانیا و فەرەنسا کە لەماددەکانی ٦٢. ٦٣ . ٦٤ مافی کوردی تێدا جێگیر کردبو بۆ دەوڵەتێکی کوردی . ئیمڕۆ دووبارە فەرەنسا و بەریتانیا و ئەڵمانیاو وڵاتانی ئەوروپی بەگشتی وەک ئەرکێکی دیبلۆماسی و سەرپەرشتی ئەمریکا وەک هێز بنەکە سەربازێکانی لە ناوچەکە ڕواێژکاری تەل ئەبیب. دووبارە سەرقاڵی داڕشتنەوەی نەخشەی ناوچەکەن کە سیستمی ئاسایشی و ئابووری و وزە و گواستنەوەی وزە و دژە تیرۆری جیهانی و سستمی نوێ جیهانی و بەوسەڵەی نێودەوڵەتی بکرێتە بنەمای گشتی بۆ سسیتمی ئیداری ناوچەکە کە فیدڕاڵی و کۆنفیدڕاڵی و ئیدارەی خۆسەری دەبێتە هەیکەلی ئیداری دەوڵەتداری لەناوجەکەدا . وەکورد ڕۆڵی سەرەکی دەبینێ لەبەر سێ هۆ:-
یەکەم:- تاکە دۆستی ئەو وڵاتانەی ئاماژەم پێدان لە ناوچەکەدا تەنها کوردن، لە جەنگ دژی داعش زیاتر ئەم دۆستیایەتیە بەهێز تر بوو .
دووەم:- هەموو وڵاتانی ناوچەکە لەسەر میتۆدی ئیسلامین، ئێران و تورکیا و سوریای نوێ و تەنانەت گرووپە چەکدارەکانی ئێراق و حزبە حوکمڕانەکانی بەغداد، ئەمەش هۆکارێکە بۆ گرنگی دان بەکورد، چونکە ئەوانە ئەو وڵاتانە بەدۆستی خۆیانیانی نازانن .ئەمەش واتای ئەوە نیە کورد موسلمان نین، بەڵکو کورد واقعتر بینترە وەدروشمی هاوسەنگی و پێکەوەژیانی هەڵکردوە جیاواز لەو وڵاتانەی دەوربەر، دیارە دروشمەکان و هەلسوکەوتیان ڕونە بۆ هەموان .
سێیەم:- کوردستان جیگەی وزەیە، بەرژەوەندی ئەو وڵاتانە لەگەڵ سنووری جۆگرافیای کوردانە و کورد سەدەها کۆمپانیای ئەو وڵاتانەی هێناوەتە سنوری خۆی .وەئەم خاڵە وردکاری زۆرە
“بێنە سەر خاڵەکانی ڕێکەوتنەکە”
نقاط الاتفاق-:
١- السماح بدخول قوات ادارة العمليات العسكرية الى المربعات الامنية في مدن شرق الفرات التي كانت تتواجد فيها النظام السابق وايضاً الى المخافر والمعابر الحدودية مع تركيا والعراق.
ئەم خاڵە باس لەوەدەکات کەوا رێگا دەدرێت بە ئیدارەی پرۆسەکانی سەربازی بچنە نێو چوارگۆشە سەربازییەکان لەشارەکانی رۆژهەڵاتی فورات، ئەمەش ئەو جێگایانە دەگرێتەخۆ کە رژێیمی بەشار لەوێ بوون، هەروەها خاڵە سنوورییەکان لەنێوان تورکیا و ئێراق ئەمەش من وای دەبینم خالێکی ئاسایی بێت و لەداهاتوودا ئەگەر دەستووریش بنووسرێت بۆ سووریا ئەمە لە دەسەڵاتە فیدراڵی و ناوەندی دایە، هەوڵێکیشە بۆ نەهێشتنی بیانوو و وڵاتانی تورکیا و ئێراق و وڵاتانی دیکە و هەموو ئەو هێزانای کێشەی کوردیان زۆر گەورەکردبوو تا بگاتە ئاستی دابەشبوونی وڵاتی سووریا، بەم خاڵە توانرا ئەو بیانوانە هەموویان پوچەڵبکرێنەوەو رێگرییەکی تەواوە لەبەردەم ئەو میلیشیا شۆڤێنی و نامۆیانەی کە لە منەبەج و دەوروبەری شەر بە کورد دەفرۆشن.
٢-طلبت قسد من ادارة العمليات العسكرية التدخل لوقف الهجوم الذي يشنه الجيش الوطني المدعوم من تركيا، ووعد احمد الشرع بالتدخل ووقف العمليات العسكرية.
لەبەر گرنگی بەدەستهێنانی ئاسایش و ئارامی رۆژهەلاتی فورات، قەسەد داوای کردووە کەوا ئیدارەی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان هەولی تەواو بدەن بۆ راگرتنی ئەو هێرشانەی لەلایەن بەناو سوپای نیشتیمانی کە بەپاڵپشتی تورکیا لێیان دەکرێت، دیارە ئەحمەد شەرع بەلێنی داوە بۆ راگرتنی ئەو هێرشانە و سوودی ئەم خالە لەوەدایە کە ئەگەر بێتو ساڵی دیکە دەستوور بنوسرێتەوە، کێشەکان چارەسەر بکرێن سنووری رۆژهەلات دەبێتە واقعێک کەوا لە دەستووری داهاتووی سوریا چەند یاسایەکی تایبەت بەو نەخشە نوێیە بنوسرێتەوە.
٣- ادارة العمليات طالبت قسد بابعاد كل العناصر الاجنبية عن شرق الفرات، ووافقت قيادة قسد على الطلب على ان يتم بذلك باشراف وزارة الدفاع في دمشق.
ئیدارەی ئۆپراسیۆنەکان داوای ئەوەیان لە قەسەد کردوە کە هەموو خەلکانی نامۆ لە رۆژهەلاتی فورات دوربخرێنەوە، دیارە قەسەدیش رازیبووە بەم داواکارییە بەلام بەمەرجێک دەبێت بەسەرپەرشتاری وەزارەتی بەرگری بێت لە دیمەشق دیارە لێرە مەبەست ئەوەیە کە وەزارەتی بەرگری کە لەئایندە پێکهێنرا، کورد بەشێک دەبێت لە سیستەمی بەرگری ولاتی سوریا و بەلیژنەی هاوبەش کێشەکان چارەسەر دەبن.
٤- وافقت ادارة العمليات العسكرية بإن تبقى قسد تدير مناطق شمال شرق الفرات بالتنسيق معها، على ان تكون قسد جزء من الجيش الوطني ووزارة الدفاع.
ئەم خاڵەیان گرنگترین خالە بەلای منەوە، وەک خوێندنەوەیەک بۆ دەقی ئەم رێککەوتنەو کە ئۆپراسیۆنی سەربازی رەزامەند بوو کە قەسەد ئیدارەو فەرمانرەوایەتی ناوچەکانی رۆژهەلاتی فورات بەرێوەبەرێت، سەرپەرشتی بکات بەرێککەوتن لەگەل ئیدارەی ناوبراو وە بەمەرجێک کە قەسەد بەشێک بێت لە سوپای نیشتیمانی و وەزارەتی بەرگری لەسەر وردکاری ئەم خالەش رێککەوتن کراوە، کەوا هێزەکانی قەسەد بە هەموو پلەی سەربازی و پۆستە بەشەکانی ئەرکانی سەربازی لەناو سقپای ئایندەی سوریادا دەستبەکاربن و یەکینەی تایبەتی خۆیانیان هەبێت بۆ سەرپەرشتییان.
٥- النفط والسلة الغذائية تعود للدولة السورية مع نسبة معينة تصرف لمناطق شرق الفرات.
ئەم خالە زۆر گرنگە رێککەوتن لەسەری کراوە، بەهۆی ئەوەی هەموو ولاتی سوریا ئابورییەکەی لە رابردوو و ئێستادا و لە ئایندەشدا لەژێر دەسەلاتی کورددا بووە، کوردەکانیش ئەزمونێکی زۆرباشیان هەیە لەبواری کشتوکاڵی و ئیدارەی سەربازی و وە لەدوای ٢٠١٥ەوە ئیدارەی کۆمپانیا نەوتییەکان بەگشتی %٨٠ی ئابووری ولاتی سووریا دەکەوێت سنوری جوگرافیای کوردەکانەوە ئەمەش لەراستیدا رێککەوتن لەسەر ئەستەم بوو، چونکە بەپێی دەستووری هەموو ولاتەکان ئاو و نەوت و گاز و هەموو بەرهەماکنی دیکە بتایبەت نەوت و گاز موڵکی هەموو گەلانی ئەو ولاتانەن هەروەها خالێک بوو کە تورکیا و ولاتانی دەوروبەر زۆر لەوە دەترسان کە ئەم پارە و بودجە زۆر لەبەردەستی هێزە کوردەکاندا بێت لەرۆژهەلاتی فورات، ئەو رێژەیەیی رێککەوتن کراوە لەسەر کەنالەکان ئاماژەیان پێنەدا و، لەهیچ راپۆرتێک باسنەکراوە نەلام ئەگەری هەیە ئەم کێشەیە بمێنێتەوە تاوەکو سەرژمێری گشتی ئەنجام دەدرێت، ئەوکاتە پشکی پارێزگاکانی ژێر دەسەلاتی کوردەکان بەپێی بودجە و میزانییەی ئەو ولاتە دیاریبکرێت وە بەپێی ریژەی هاولاتییانی رۆژهەلای فورات.
٦- مشاركة قسد وادارة العلميات العسكرية على حراسة سجون داعش.
ئەم خالە وەک لە سەرەوە ئاماژەم پێدا؛ وتم ئێستا کورد بەشێکە لە سیستەمی ئەمنی ولاتانی ناوچەکە و هاوپەیمانی لەگەل ناتۆو هەروەها ئەمریکا و فەرەنساو بەریتانیا پالپشتی سەربازی زۆری قەسەد دەکەن، قەسەد دوای قوربانیدانێکی زۆر و سەرکەوتن بەسەر داعشدا ئێستا نزیکەی ٣٠ هەزار لە ئەندامانی ئەو گرووپە تووندرەوانە بەخۆیان و منداڵ و خێزانەکانیان لە چەندین گرتووخانەی فراواندا چاودێری دەکرێن، ئەمەش ئەرکێکی زۆر قورسە بەسەر ئیدارەی هێزەکانی سوریای دیموکرات لەناوچەکانی خۆیان هەم لەرووی ئیداری و دابینکردنی خواردن و ژیانێکی شایستە بۆیان وە هەم لەرووی هەلەکردنێکی کوشندە کە ببێتە هۆی شکاندنی ئەو گرتووخانانە و کارەستێکی گەورە رووبدات.
٧- طالبت قسد بضم الاجانب من اصول سورية الى الجيش الوطني السوري ومنحهم رتب عسكرية.
ئەم خالە باس لەوە دەکات کەوا کەسانێک هەن بەرەگەز سوورین، بەلام رژێمی پێشووی سووریا هیچ بەلگەنامەیەکی فەرمی پێنەدەدان بۆ چەندین مەبەست، یەک لەوانە ئەوەبوو کە ریەی کورد کەمبکرێتەوە لە سوریا، ئێستا رێککەوتن کراوە لەسەر ئەوەی دوای پێکهێنانی وزارەتی بەرگری سوریا و لیژنە هاوبەشەکان ئەو کەسانەی ئاماژەی پێدراوە لە برگەی٧ بەشیک بن لەسوپای سوریا و تەنانەت پلەی سەربازیشیان پێ بدرێت.
لەکۆتایی کۆبەنەوەکەدا دیارە وەک نیاز پاکی و ڕۆڵی گرنگی کورد لە ئاییندەی وڵاتی سوریا و کورد بەشێک بێت لە نوسینەوەی دەستوور و پێکهێنانی حکومەت و بڕیارە جارەنوسازەکانی ئاییندەی سوریا، ئەحمەد شەرع بانگهێشتنامەی هێزەکانی دیموکراتی سوریا (قسد) و ئەنجومەنی سوریای دیموکراتی (مسد) کە کۆنگەرەی نیشتمانی ئامادە بن. دیارە ئەم رێکەتننامەیە بێ ئاگاداری تورکیا و سەرکردایەتی هەرێمی کوردستان و چەندین لایانی دیکە نەبووە بۆیە ئامێزی لێدوانەکانی وەزیری دەرەوەی تورکیا گۆڕاوه.
هاکان فیدان ـ وەزیری دەرەوەی تورکیا:- “پێویستە مۆڵەتێک بدرێت بەدەسەڵاتی تازەی سوریا تاوەکو کێشەی کوردەکانی سوریا چارەسەربکات” هاوکات پێشتر تورکیا سور بوو لەسەر ئەوەی کە دەبێت کوردەکانی سوریا تێکەڵ بە حکومەتی تازەی سوریا نەکرێت، دیارە ئەمەش ئاماژەیەکی بەهێزە لەسەر دیفاکتۆ و دیبلۆماسیەت و بەهێزی کوردییەکانەوە ئێستا وڵاتی تورکیا لە هەندێ بریار و ئاراستەکانی پێشووی پەشیمان بووەتەوە. ئێمە دەتوانین بلێین دوای ئەم رێککەوتنە لەگەل کورد کەگرگنترین دەستکەوتەکانی ئەحمەد شەرع و هەیئەی تەحریر شام بوو کە ئێستا حکومرانی سوریان ئەم چەندین خالەی لای خوارەوەن بەکورتی:-
١. رێککەوتن لەگەل کورد کە گرەوی زۆری لەسەر دەکرا بۆ هەلگیرسانی شەری نێوان دەسەلاتدارانی ئێستا دیمەشق و کوردەکان بەمەبەستی لەناوبردنی رۆژئاوای کوردستان، سەرقاڵکردنی دیمەشقەوە بەم ململانێیە کۆنەوە .
٢. ئامادەسازی بۆ سازدانی کۆنگرەیەکی نیشتیمانی بەهێز لە دیمەشق، بەسەرپەرشتی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و وڵاتانی ناوچەکە بەتایبەت سعودیە ميسر و ئه‌رده‌ن و توركيا …هتد، کوردیش پێگەو مەکانەتی خۆی دەبێت لەو کۆنگرەیەدا.
٣. دوای پێکهێنانی حکومەت و ئیدارەی نوێ لەسوریا سەردان و پێشوازی دەیان وەزیری وڵاتە زلهێزەکان وەک فەرەنسا و ئەلمانیا و ولاتانی کەنداو بەتایبەت سعودییە بۆ دیمەشق وەک پالپشتییەک بۆ فەرمانرەوایەتی نوێی ئێستای ئەو ولاتە.
٤. ئەنجامدانی رێککەوتنێکی سەرەتایی لەگەل دروزەکان.
٥. بەرزکردنەوەی باری ئابووری ژیانی خەلکی بەتایبەت فەرمانبەران وە مووچەکانیان زیادبکرێت بۆ %٤٠٠
٦. رادەستکردنی چەک لەلایەن دەیان گروپی چەکدارییەوە بە دەسەلاتدرانی دیمەشق.
٧. دەستگیرکردنی زیاتر لە ١٠٠٠٠ هەزار لەکۆی نزیکەی ٢٠٠٠٠ هەزار کەس لە تاوانبارانی جەنگ و ئەنجامدەرانی تاوان دژبە هاوڵاتیان وە ئامادە سازی بۆ دادگایی کردنیان .
٨. هاوکاری و هاوهەماهەنگی لەگەڵ کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بۆ پرسە گرنگەکانی ناوچەکە، کە بەم نزیکانە وەزیری دەرەەەی دیمشەق سەردانی وڵاتانی ئەوروپایی و تورکیا و ئێراق دەکات .
