(5G)پێنجەم نەوەی تۆڕی مۆبایلە و ستانداردێکی نوێی وایەرلێسی جیهانیە، لە دوای هەر یەک لە تۆڕەکانی (1G,2G,3G,4G).(5G) جۆرێکی نوێی تۆڕی ئینتەرنێتە کە دیزاینکراوە بۆ پێکەوە بەستنی هەموو شتێک و هەموو کەسێک. تەکنۆلۆجیای وایەرلێسی (5G) مەبەستێتی خێراییەکی بەرزتر،دواکەوتنی کەم، متمانەی زیاتر،فراوانی تۆڕەکانی، بەردەستبونی زیاتر پێشکەش بە بەکارهێنەرانی بکات.
“تەکنۆلۆجیای (5G) چۆن کار دەکات؟”
سیستەمی پەیوەندی وایەرلێس، لەرەلەری ڕادیۆیی بەکار دەهێنێت بۆ هەڵگرتنی زانیاریەکان لە ناوەندێکی هەواییدا. (5G)یش بە هەمان ڕێگە کار دەکات، بەڵام لەرەلەری ڕادیۆیی بەرزتر بەکاردەهێنێت کە کەمتر هەڕەمەکییە.ئەمە وا دەکات کە زانیاری زیاتر هەڵبگرێت و لە هەمان کاتدا تێکڕای خێراییشی زیاتر بێت. ئەم باندانە “لەرەلەری ڕادیۆیی” پێیان دەوترێت “شەپۆلی میلیمەتر” کە پێشتر بەکار نەدەهاتن، بەڵام لە لایەن کەسانی شارەزاوە بۆ مەبەستی تاقیکردنەوە کرابوونەوە. لە کاتێکدا باندی بەرزتر خێراترە لە هەڵگرتنی زانیاریدا، بەڵام لەوانەیە کێشەی بۆ دروست ببێت کاتێک زانیاری بۆ خاڵێکی زۆر دوور دەنێرێت. چونکە بە ئاسانی ڕێگرییان لێدەکرێت لەلایەن تەنەکانەوە وەک درەخت و بیناکان. بۆ ئەوەی بەسەر ئەم کێشەیەدا زاڵ بێت، (5G) ئانتێنی هەمەچەشن بەکاردەهێنێت بۆ بەرزکردنەوەی سیگناڵەکانی لە تۆڕێکی وایەرلێسدا. هەروەها ئەم تەکنۆلۆجیایە ترانسمیتەری بچوک بەکاردەهێنێت، کە لە باڵەخانە و شەقامەکان دایدەنێت. بەپێی خەمڵاندنەکان (5G) دەتوانێت بۆ هەر مەترێک چوارگۆشە پاڵپشتی زیاتر لە (١٠٠٠) ئامێر بکات. هەروەها ئەم تەکنۆلۆجیایە دەتوانێت، تۆڕێکی فیزیکی دابەشبکات بۆ چەند تۆڕێکی بچوکتری مەجازی، بەمەش کارپێکەری تۆڕەکە دەتوانێت کار لەسەر ئەو بەشە بکا کە مەبەستێتی، بە پشت بەستن بە چۆنێتی بەکارهێنانەکەی، بەو جۆرەش دەتوانرێت بە شێوەیەکی باشتر تۆڕەکە بەڕێوە ببرێت.
“بۆچی ئەم تەکنۆلۆجیایە گرنگە؟”
خواست بۆ دەست گەیشتن بە تۆڕی ئینتەرنێت و لە هەمان کاتدا پەیدابونی کۆمەڵێک تەکنۆلۆجیای نوێ، وەک زیرەکی دەستکرد، تۆڕی ئینتەرنێتی بێ سنوور (IoT)،سیستەمە خۆکارەکان (ئۆتۆماتیکیەکان)، پاڵنەرە بۆ دروستکردن و زیادکردنی بڕی داتا. دروستکردن و بنیاتنانی داتا،چەند هێندەی پێشتر لە گەشەکردندایە، پێشبینی دەکرێت ئەم ڕێژەیە بڕی چەند سەد زێتابایت زیاد بکات لە ماوەی (١٠)ساڵی داهاتوودا. ئەم مۆبایلانەی ئێستا بەردەستن بەجۆرێک دیزاین کراون توانای ئیش پێکردن و پرۆسێسکردنی ئەو ڕێژە بەرزەی زانیاریان نیە، بۆیە پێویست بە نوێکردنەوە دەکات. لە هەمان کاتدا، بە خێراییە بەرزەکەی، توانا زەبەلاحەکەی، دواکەوتنە کەمەکەی،(5G) دەتوانێت پاڵپشتی کۆمەڵێک ئەپلیکەیشن بکات وەک ئەپلیکەیشنی کۆنترۆڵی ترافیک کە بە کلاودێکەوە بەستراوەتەوە، درۆنی گەیاندنی شتومەک، پەیوەندی ڤیدیۆیی و یاری ئەلیکترۆنی. لە لایەکی ترەوە پارەدانی ئۆنلاین لە سەرتاسەری جیهان، وەڵامدانەوەی خێرا بۆ باری لە ناکاو، خوێندن لە مەودایەکی زۆرەوە بەشێکن لە سودە بێ سنورەکانی (5G) .ئەم تەکنۆلۆجیایە توانای گۆڕانکاری هەیە لە جیهانی کارکردن، ئابووری جیهان هەروەها ژیانی خەڵکیدا. خێرایی (5G) چەندە بە بەراورد بە (4G) و (3G)؟
پێویستە (5G) خێرایی داتای ١٠gps بە دەست بێنێت، ئەمەش (١٠٠) جارلە ستانداردی (4G) خێراترە، هەروەها (٣٠) جار لە ستانداردە پێشکەوتوەکانی (4G) وەک LTE-A خێراترە. کەواتە بە خەمڵاندنێکی پارێزکارانەش بە ئاسانی ئەتوانین بڵێین کە (5G) لە هەردوو تۆڕی (4G) و (3G) خێراترە. تێکڕای خێرایی داونلۆدی (3G) ئەکاتە (٨مێگا بایت) لە هەر چرکەیەکدا و بەرزترین ئاستیشی (٣٨٤ مێگا بایت)ە. تێکڕای خێرایی داونلۆدی (4G) ئەکاتە (٣٢.٥مێگا بایت) لە هەر چرکەیەکداو بەرزترین ئاستیشی (١٠٠ مێگابایت)ە.هەرچی (+4G)یشە تێکڕای خێرایی داونلۆدی ئەکاتە (٤٢ مێگا بایت) و بەرزترین ئاستیشی (٣٠٠ مێگا بایت)ە لە هەر چرکەیەکدا. لە کاتێکدا (5G) بە بەراورد بەمانە تێکڕای خێرایی داونلۆدی ئەکاتە (١٣٠-٢٤٠ مێگا بایت) هەروەها بەرزترین ئاستی داونلۆد کردنی (١-١٠ گێگا بایت)ە لە هەر چرکەیەکدا. بە مانایەکی تر، بۆ نمونە ئەگەر فیلمێکی فول (HD) بە تۆڕی (5G) داونلۆد بکرێت، ئەوا (٤-٤٠ ) چرکە دەخائەنێت، لە کاتێکدا ئەگەر بە (4G)داونلۆد بکرێت نزیکەی (٧) خولەکی پێویستە،ئەگەریش بە (3G) داوانلۆد بکرێت ئەوا نزیکەی ڕۆژێک یان زیاتر دەخایەنێت.
“ئایا (5G) جێگەی (4G) ئەگرێتەوە؟ کەی؟”
بەم زوانە (5G) جێگەی (4G)ناگرێتەوە، بە گوێرەی خەمڵاندنەکان چەند دەیەیەک پێش ئەوەی (4G) بەتەواوی دیارنەمێنێت ئەوکات ئەگەری هەیە (5G) بە تەواوی جێگەی (4G) بگرێتەوە. ئەمە بۆ ناوچە لادێیی و دورە دەستەکان ڕاستە، چونکە تێچوی بڵاوکردنەوەی ئەم تەکنۆلۆجیا زۆرە، لە کاتێکدا پێویستیەکی ئەو تۆیان پێی نیە بە بەراورد بە شارەکان.
“سودەکانی (5G) چیە بۆ کۆمەڵگە؟”
پێشبینی دەکرێت گەشەی (5G)، بەهای تریلیۆنان دۆلار لە بواری ئابووریدا زیاد بکات و ملیۆنان هەلی کار بڕەخسێنێت. لەگەڵ ئەوەشدا جگە لەمانە ئەکرێت (5G) لە زۆر بواری تردا سود بە کۆمەڵگە بگەیەنێت.
شارە زیرەکەکان:- ئەم شارانە پشت دەبەستن بە ئامێرەکانی تۆڕی ئینتەرنێتی بێ سنور (IoT)، بۆ کۆکردنەوەی زانیاری لە ترافیکەکان،خەڵک هەروەها ژێرخانە ئابورییەکان لە کاتی ڕاستەقینەدا.بە شیکارکردنی ئەو زانیارییانەش، بەڕێوەبەرانی ئەم شارانەش دەتوانن ئاسانتر بڕیار بدەن،دەرپەڕاندنی گازە زیانبەخشەکان کەم بکەنەوە، خزمەتگوزارییە گشتییەکان باشتر بکەن، کوالێتی هەوا باشتر بکەن.پەیدابونی لەناکاوی (5G) دەتوانێت ببێتە هاندەرێک تاکو شارە گرنگەکانی جیهان بەشێوەیەکی ڕاستەقینە پێکەوە ببەسترێن.
بواری تەندروستی:- تۆڕی (5G) دەتوانێت بەهایەکی زۆر بۆ بواری تەکنۆلۆجیای تەندروستی زیاد بکات. بۆ نمونە،بەهۆی دوانەکەوتن و گواستنەوەی زانیارییەکان لە کاتی ڕاستەقینەدا و بە کوالێتی (HD)، ئەوا نەشتەرگەری لە مەودایەکی دورەوە ئەبێتە کارێکی ئاسان.چاودێریکردن لە کاتی ڕاستەقینەدا بۆ دڵنیایی نەخۆشەکان گرنگە و هەروەها یارمەتی دکتۆرەکانیش دەدات زوتر دەست نیشانی نیشانەکانی نەخۆشیەکە بکەن.
ژینگە: (5G) – یارمەتی کەمکردنەوەی گازە زیانبەخشەکان دەدات.یەکێک لە سوودەکانی ئەم تەکنۆلۆجیایە بریتیە لە توانای بڵاوکردنەوە و کەمی ئەو توانایەی بەکاریدەهێنێت بە بەراورد بە تۆڕەکانی پێشتر.هەروەها یارمەتی چاودێریکردنی دەرپەڕاندنی گازە زیانبەخشەکان، کوالێتی هەوا، کوالێتی ئاو و هۆکارە ژینگەییەکانی تر دەدات. (5G)بەهەمان شێوە یارمەتی پێشکەوتنی لێخوڕینی ئۆتۆمبێلی خۆکار، باڵەخانە زیرەکەکان،تۆڕی پرۆژە زیرەکەکان هەروەها ئیشە دورە دەستەکان دەدات. هەموو ئەمانە لە ڕێگەی بەکارهێنانی سەرچاوە چالاکەکانەوە سود بە هەسارەکەمان دەگەیەنن و پیسبونی ژینگە کەم دەکەنەوە.
“چۆن (5G) سود بە بزنسەکان دەگەیەنێت؟”
کارگە زیرەکەکان نمونەی ئەو بزنسانەن کە سود لە تۆڕی ئینتەرنێتی (5G) وەردەگرن.تۆڕی مۆبایلی (5G) هەلێکە بۆ پیشە سازی و دروستکردنی کارگە تەواو پێکەوە بەستراوەکان. (5G) پشتگیری تۆڕی ئینتەرنێتی بێسنور(IoT) دەکات. واتا کارگەکان دەتوان بە شێوەی وایەرلێس چەند هەزار ئامێری زیرەک پێکەوە ببەستن وەک کامێرا و هەستەوەرەکان بۆ کۆکردنەوەی داتا بەشێوەی خۆکارانە لە کاتی ڕاستەقینەدا.کارگەکان دەتوانن شیکاری و پرۆسێسی ئەم داتایە بکەن تاکو کارەکانیان چالاکانە و بە تێچویەکی کەمتر ئەنجام بدەن. چارەسەری خۆکارانەی گەڕۆک:ماوەی پێشوتر، زۆرینەی خەڵک پێیان وانەبوو کە ئۆتۆمبێلی خۆکار تەکنۆلۆجیایەکی درێژخایەن بێت، بەهۆی زۆری ئەو ماوەیەی کە پێویستی بوو بۆ ناردن و وەرگرتنی داتاکان.بەڵام بەهۆی کەمی دواکەوتن لە تۆڕی (5G) ئەتوانین بڵێین لە داهاتودا ئۆتۆمبێلی خۆکار بەربڵاوتر ئەبێت. لە کاتێکدا ڕێگاکان بەستراون بە کۆمەڵێک ترانسمیتەر و هەستەوەرەوە کە کە زانیاری لەگەڵ ئۆتۆمبێلەکە ئاڵوگۆڕ دەکەن لەماوەی ١/١٠٠٠ چرکەدا.ئەم ماوە کەمەش زۆر گرنگە بۆ تەکنۆلۆجیاو ڕادارەکانی زیرەکی دەستکرد تاکو بتوانن بە کەمترین کات لێکدانەوە بکەن و لە زانیارییەکان تێ بگەن.
“کاتی پێشبینی کراو بۆ بەردەست بونی تەواوەتی(5G) کەیە؟”
دەستپێکی سەرەتایی تۆڕی (5G) پشت دەبەستێ بە ژێرخانی (4G LTE).کە پێشبینی دەکرێت لە پێشدا لە ناوچە قەرەباڵخەکانا بکەوێتە کار. بۆ نمونە، لە وڵاتی بەریتانیا لە نێوان ساڵانی ٢٠١٩-٢٠٢٠ تۆڕی (5G) لە (٢٦) شار خراوەتە کار. شارەکانی لەندەن، بێرمینگهام،مانچستەر، ئیدن بێرگ،کاردیف و بێلفاست ئەو شارانە بون کە یەکەمجار ئەم تەکنۆلۆجیا نوێیەی تێدا خرایە کار.
سەرچاوە؛ TWI-Global
وه‌رگێڕانی له ئینگلیزییه‌وه؛ لاولاو مسته‌فا
