پێمان بڵێ چۆن فێری ئەوە بوویت چیرۆک بنووسیت؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- بەدرێژایی کات چیرۆکم دەنووسی. بەدرێژایی ڕێگای قوتابخانە چیرۆکم دروستدەکرد. کە گەورەبووم چیرۆکاکان پتر بوون. گرنگ نەبوو بەلامەوە یەکانگا بڵاوببێتەوە، بەلاشمەوە گرنگ نەبوو خەڵکی دەیخوێننەو یان نا؟ شتەکە پەیوەندی بە چیرۆکەکەوە هەبوو، لەگەڵ ئەو پەرییە شازادەی بە زیرەکانە توانی بێتە سەر زەوی.
گرنگ بوو لە ڕوانگەی ژنێکەوە چیرۆکەکە بگێڕدرێتەوە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- هەستم نەکرد گرنگ بێت، بیریشم لەوە نەکردبووەوە من شتێکی دیکەم جگە لە ئافرەت، چەندین چیرۆکی باش لەسەر کیژۆڵە و ژنان هەبوون. لەوانەیە کاتێک دەگەیتە هەرزەکاری، بابەتەکە بەشێوەیەکی بەرچاو دەبێتە ئەوەی یارمەتی پیاو بدەیت لە گەشتن بە ئارەزووەکانی، کاتێک گەشتمە تەمەنێکی سەرووتر، وەکو ژنێک هەستم بە لاوازی نەدەکرد. لەوەیە ئەمەش بۆ ئەوە بگەڕێتەوە لە ئۆنتاریۆ کە ژنان گرنگیان بە خوێندنەوە دەدا و چیرۆکیان دەگێڕایەوە و پیاوانیش دوور لە چیرۆک لە دەرەوە بوون و گرنگیان بە کاروباری دەرەوە دەدا، ژیاوم. دواتر هەستمکرد کە من لە نیشتیمانی خۆمدام.
ئەو ژینگەیە چۆن ئیلهام بەخشت بوو؟
ئالیس مۆنرۆ:- وای بۆ نەچووم پێویستم بە ئیلهام هەبێت. بیرم لەوەکردەوە لە جیهاندا چیرۆکەکان زۆر گرنگن، دەمویست هەندێک لەم چیرۆکانە بنووسم و بەردەوام بم لێی. پێویستم بەوەنەبوو لەبەردەم یەکێکدا بیگێڕمەوە، ماوەیەکی زۆر تێپەڕی تا درکم بەوەکرد، لەزەت بەخشە حەشامەتێکی زیاتر و گەورەتر گوێبیستی بن.
کاتێک مژووڵی چیرۆکێکی، چی بەلای تۆوە گرنگە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- لەسەرەتادا کۆتاییەکی خۆشم بەلاوە گرنگ بوو، لەگەڵ ئەوەدا نەبووم کۆتاییەکی ناخۆش بەسەر پاڵەوانەکەمدا بێت. دواتر کە “بەرزاییەکانی وزرینگ”م خوێندەوە کە کۆتاییەکی غەمباری هەبوو، لەوەو بەدوا ڕام گۆڕا و چێژم لەوە دەبینی بە تراژیدی کۆتایی پێ بهێنم.
هەمیشە دەربارەی کتێبەکانت دڵنیابوویت؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- بۆماوەیەکی زۆر وابووم، بەڵام کە گەورەبووم و نووسەری دیکەم بینی ئەو متمانەیەم نەما. ئەودەم زانیم زۆر لەوە قورسترە کە بۆم دەڕوانی، بەڵام هەرگیزیش کۆڵم نەدا.
کاتێک چیرۆکێک دەنووسیت. سەختترین بەشی چییە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- ئەو بەشەی کاتێ سەیری دەکەیت و دەبینی چەند کرجوکاڵە. وەک دەزانی سەرەتا سەرنجڕاکێشە، دواتر ئەقڵ بڕە، بەڵام بەیانیانێک سەیری دەکەیت و بیردەکەیتەوە “ئەم وێرانە”یە چییە. لێرەدا ئیدی دەبێت کاری لەسەر بکەیت، ئەگەر چیرۆکەکە خراپ بێت هەڵەی منە نەک چیرۆکەکە.
ئەگەر لە چیرۆکێک ڕازی نەبیت. چۆن دەتوانی بیگۆڕی؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- بەوەی زۆر کاری لەسەر بکەم، بەڵام هەوڵدەدەم بەباشترین شێوە ڕوونی بکەمەوە. کارەکتەرت هەیە هەلت پێ نەبەخشیووە، دەبێت بیر لەوانی تریش بکەیتەوە و شتێکی جیاواز بکەیت. دواتریش دەبێت زیاتر لەسەرئەوەی چیرۆکەکەت باسی چی دەکات بزانیت. لەسەرەتاوە پێت وایە لێی تێگەشتووی، بەڵام لەڕاستیدا هێشتا زۆرت ماوە بۆ فێربوون.
وا لەتەمەندا گەورەتر دەبیت. ئەمە هیچ کاری لە نووسینت کردووە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- بەشێوەیەکی بەرچاو بەڵێ، سەرەتا لەبارەی شازادە خاتوونێکی گەنج و دواتر کابان و منداڵ و دواتریش لەبارەی بەساڵاچووانەوە دەنووسیت. شتەکان بەمشێوەیە دەڕۆن بەبێ ئەوەی هەوڵبدەیت گۆڕانێک دروست بکەیت. هەر ئەمەش نا، دیمەنەکانیش دەگۆڕێن.
لەبەرئەوەی توانیووتە کاری ماڵەوە و نووسین پێکەوە گرێ بدەیت. پێت وایە توانیوتە بوویت بە سمبولێک بۆ نووسەرانی (ئافرەت)دیکە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- لەڕاستیدا نازانم، هیوادارم وابم. کاتێک گەنج بووم دەڕۆشتم بۆ لای نووسەرانی “ئافرەت” دیکە و وەکو هاندانێک بوو بۆم، بەڵام ئەوەی من وابم بۆ کەسانی دی نازانم. من پێم وایە ژنان بۆ کردنی کارێکی گرنگ کاتێکی زیاتریان لەبەردەستە. نەک هەرئەوەی کاتێک خێزانەکەی لەدەرەوەن و یاری بکات، بەڵکە جدی بێت لە نووسیندا وەکو پیاو.
پێت وایە چ کاریگەرییک لەسەر خوێنەران دروست دەکەیت. بەتایبەت ئافرەتان؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- دەمەوێ کاریگەری لەسەر هەموو خەڵک دابنێ. ئیدی ژنان بێت پیاوان بێت یان منداڵان بێت، دەمەوێت چیرۆکەکانم شتێک لەسەر ژیان بڵێن، نەک ئەوەی خەڵکی بڵێن داخۆ ئەمە ڕاستەقینەیە یان نا؟ دەمەوێت لەڕێگەی کتێبەوە هەست بە جۆرێ لە پاداشت بکەن. ئەمە مانای ئەوە نییە کۆتاییەکی خەمباری هەبێت یان شتێک، نا، بەڵکە بەجۆرێک کار لە خوێنەر بکات کاتێک لە خوێندنەوەی دەبێتەوە هەست بکات کەسێکی دیکەیە.
ئەگەر زانکۆت تەواوبکردایە. کتێبەکانت جیاوازتر دەبوون؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- هەر بەڕاستی لەوەیە ڕوویبدایە، وای لێکردمایە زیاتر بترسم و وریابم، چون گەر ئاگاداری ئەوە بوومایە کەسانی تر چیان نووسیوە، زۆر خراپتر دەبووم. لەوانەیە بۆ ماوەیەک بموتایە ناتوانم، بەڵام دواتر وانەدەمام. ئەمەندە حەزم لە نووسین بوو، کە بەهەرشێوەیەک بوایە هەر بەردەوام دەبووم.
دژواربوو لە نیگای ژنێکەوە چیرۆکی ڕاستەقینە بگێڕیتەوە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- نا، هەرگیز، چون ئەوە تاکە ڕێگایە بیربکەمەوە کە ببمە ئافرەتێک و تەواو، هەرگیزیش بێزاری نەکردبووم. خۆت دەزانی لە چ ژینگەیەک گەورەبووم: خوێنەر ژن بوو، کەسێک شتێک فێرببوایە هەر ژن بوو. ژن دەبێت بە مامۆستایەک یان شتێکی لەمشێوەیە. جیهانی خوێندنەوە و نووسین زیاتر لەپیاوان بەڕووی ژناندا کراوە بوو. پیاوان دەبوون بە جووتیار یان کارێکی جیاوازیان دەکرد.
لە چینی کرێکاران گەورەبووی؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- بەڵێ.
لەوێشەوە چیرۆکەکانت دەستیان پێکرد؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- نا نەمدەزانی لەو چینەم، تەنها لەبارەی ئەو شوێنەی کە دەمبینی دەمنووسی.
دەتەوێت بە کتێبەکانت ئیلهام بە گەنجان ببەخشیت و بۆ نووسین هانیان بدەیت؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- تا ئەو وەختەی چێژ لە خوێندنەوە دەبینین، ئیدی بۆم گرنگ نییە هەست بەچی دەکەن. بە ئەندازەی ئەوەی دەمەوێت چێژی لێ بینن نامەوێت ئیلهامی لێ وەربگرن. من دەمەوێت خەڵکی چێژ لە کتێبەکانم ببینێت و وەکو ڕێگەیەکی ژیان بیبینن.
تۆ کەسێکی ڕۆشنبیری؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- لەوانەیە، دڵنیانیم مانای چی دەدات، وەلێ پێم وابێت وام.
دیارە تێڕوانینێکی ساددەت بۆ شتەکان هەیە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- وام؟ وای بۆ دەچم ڕاستە.
لەشوێنێک خوێندمەوە، دەتەوێت بەشێوەیەکی ئاسان شتەکان ڕوونبکەیتەوە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- بەڵێ، شێوازی نووسینی خۆم بەوشێوەیەیە، هەرگیز وای بۆ نەچووبووم کە دەمەوێت شتەکان بە ساکاری بگەیەنم.
هیچ کاتێک هەبووە نەتتوانیبێت بنووسیت؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- بەڵێ، بە نزیکەیی ساڵێک پێش ئێستا دەستم لە نووسین هەڵگرت. بڕیارمدا توانای نووسینم نییە و نانووسم، دەمویست دەست بەو بڕیارەشمەوە بگرم، چون کاتێ دەنووسیت شتێک دەکەیت کە خەڵی پێی نازانن هەرگیزیش ناتوانیت لەبارەیەوە گۆ بکەیت. هەمیشە لەم جیهانەدا ڕێگایەکی نهێنی دەدۆزیتەو و دواتر شتێکی ئاسایی دەکەیت. منیش بەدرێژایی ژیانم هەمیشە وامکردووە و بێزاربووم لێی. ئەو دەمەی شاکارێک دەخوێنمەوە، دەستەپاچە دەبم، چون پێم وایە توانام نییە و ناتوانم بەشێوەی ئەوان بنووسم.
هەرگیز پێت وابوو نۆبڵ بەدەست دەهێنیت؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- وێڕای ئەوەی دەزانم ژنی دیکەش بەدەستیان هێناوە، بەڵام من ئافرەت بووم. حەزم لە شکۆ بوو، وەلێ بەوشێوەیەش بیرم لێنەکردبووەوە. خۆ تۆ ناڕۆیت بەلای هاوڕێیەکانت و بڵێی لەوانەیە نۆبڵ بەدەست بهێنم، ئەمە ڕێگایەکی باوی سڵاوکردن نییە.
کتێبە کۆنەکانت دەخوێنیتەوە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- نا، لێی دەترسم، چون ئەوکات پاڵنەرێکی سامناکم بۆ دەستکاریکردنی دەبێت. هەرخۆی لەگەڵ یەکێک لە کتێبەکانم وامکردبوو، بەڵام دواتر درکم پێکرد دەستکاریکردنی هیچ فایدەیەکی نییە.
کاتێک دەست بە نووسینی چیرۆکێک دەکەیت. دەزانی چەند گرنگە؟
ئاڵیس مۆنرۆ:- بەتەواوی نا. چیرۆکی باش هەمیشە لە گۆڕانکاریدایە. بۆنموونە: ئێستا من لە نووسینی چیرۆکێکدام، زۆرباش دیارە و هەموو بەیانییەک کاری لێدەکەم، بەڵام کەیفم پێی نایە لەوەیە دواتر لەبەردڵان بێت. لەسەرەتادا بۆئەوەی چیرۆکەکە ماوەیەکی باش لە زەینمدا بێت، لەگەڵیدا دەبمە بە هاوڕێ. لەبەرئەوەی لەگەڵ چیرۆکەکەدا لە پەیوەندییەکی پێشوەختەدام، لە خاڵێکی جەوهەرییەوە دەست بە نووسینی دەکەم.
سه‌رچاوه؛
https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://boringbooks.net/2013/12/alice-munro-interview.html&ved=2ahUKEwjOzqSdv_-IAxVXSPEDHSOBBBQQFnoECBEQAQ&usg=AOvVaw2mNIQAaCof1OtFa-tpSzmn
وەرگێڕانی: مەدینە ئەحمەد
