“دۆزی كورد و سەركەوتنی كۆماری ئیسلامی ئێران”
بە ڕاگەیاندنی كۆماری ئیسلامی ئێران لە (1ی نیسانی1979ز)، گۆڕانكاری بەسەر دۆخی كوردا هات. بۆ كوردی باشووری كوردستان، پاشەكشەو بۆ كوردی خۆرهەڵاتی كوردستانیش خراپ كەوتەوە، چونكە بە چەسپاندنی ئەو سیستەمە سیاسییە، پرسی نەتەوەیی و پرسی چەپیش، پاشەكشەی پێكراو پرسی ئیسلامی سەركەوت. لەو ڕاپرسییەشدا زۆرینەی خەڵكی خۆرهەڵاتی كوردستان، لەسەر داوای پارت و ڕەوتە كوردییەكان، كە زۆرینەیان پارتی نەتەوەیی و ڕەوتی چەپ بوون، دەنگیان بە كۆماری ئیسلامی ئێران نەداو دژی ئەو دەنگدانە وەستان. ئەوەش كاردانەوەی “ئایەتوڵلا خومەیەنی” ڕابەری شۆرشی ئیسلامی ئێرانی بە دوادا هات، كاتێك لە (19ی ئابی1979) بانگەشەی غەزای لە دژی هێزە كوردییەكانی وڵاتەكەی ڕاگەیاند. بەوەش كێشەیەكی گەورە ڕووبەڕووی خۆرهەڵاتی كوردستان و خەڵكەكەی بوویەوە.
خاڵی نەرێنی ئەو ڕووداوەش بۆ كورد ئەوەبوو، لەبری ئەوەی دۆزی كورد بەهێزەوە بچێتە چوارچیوەی گفتوگۆكانی پارت و ڕەوتە كوردییەكان لەگەڵ حكومەتی نوێی ئێران، وەك نەیاری ڕابەری شۆڕش و دەوڵەت و حكومەتەكەی سەیركرا. لێرە بەدوا دەرفەتی گفتوگۆ، بۆ شەڕ گۆڕا. هۆكارەش دیار بوو، كە دەنگنەدان لە دژی وەها بڕیارێك، ئایندەكەی قورس و بێ وەڵام تێناپەرێت. بەتایبەت بۆ پێكهاتەیەكی وەك كورد، كە (18%) كۆی پێكهاتەكانی وڵاتی ئێران و لەو رێژەیەش بەشێكیان شیعەو هاوتەریبی سیستەمی سیاسی نوێی ئێران بوون. بەشەكەی تریش سووننە و سەر بە رێبازی شافیعی بوون. پێكهاتەی لۆڕیش، كە بەشێكی وڵاتی ئێرانیان پێكدەهێنا، سەرباری ئەوەی شیعە بوون، بەشێكیان خۆیان بە كورد نەدەزانی و پێیان وابوو نەتەوەو پێكهاتەیەكی سەربەخۆن. هەربۆیە دەبوو لەو پێگەیە و دۆخەدا، دۆزی كورد بە ئەنجامێكی باش نەگات.
بە پێچەوانەی هەڵوێستی پارتە نەتەوەیی و ڕەوتە چەپەكەكان، بەشێك لە مامۆستایانی ئایینی كورد و خوێندكار و هەوادارانیان، كە لە پەیڕەوانی سووننە و رێبازی شافعی بوون، لەگەڵ سەركەوتنی ئەو كۆمارە ئیسلامییە بوون و نەیانویست ئەو دۆخەیان لەدەست بچێت و دژی بوەستن. لەنێو ئەواندا (مەكتەبی قورئان) هەڵوێستی نواند، كە “ئەحمەدی موفتیزادە” لە شاری “سنە” ڕابەرایەتی ئەكرد و پێشتر بەهۆی سیاسەتی ڕژێمی پەهلەوی گیرۆدە بوو. ئەوەش دۆخەكەی بۆ پارت و ڕەوتە نەتەوەیی و چەپەكەكان خراپتر كرد. هەموو ئەوانەش نەك كۆمەڵگای كوردی و پێكهاتە و پارتە سیاسییەكانی پەرت كرد، دۆزی كوردیشی خستە دووڕیانێكی مەترسیدار. ئەوەشی خوێندنەوەیەكی واقعی بۆ نەكرا، پێگەی “ئایەتوڵلا خومەینی”و سیاسەت و فرمانەكانی بوو، كە وەك خۆی جێبەجێ ئەكرا. لەوانەش بەكارهێمانی ئایین و ئایینزا بۆ قوڵكردنەوەی ناكۆكی و پەرتەوازەیی كۆمەڵگای كوردی و هێزە سیاسییە كوردییەكان. هەربۆیە لەبری ئەوەی پارت و ڕەوتە كوردییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان لەو دۆخەدا، كۆتایی بە ناكۆكییە نێوخۆییەكانیان بهێنن و بەرەیەكی یەكگرتوو دروست بكەن، كەوتنە گیانی یەك، تا شەڕی كۆماری ئیسلامی ئێرانیشی بەدوادا هات! شەرێك، توندتر لەوەی ڕژێمی پێشوو كاری لەسەر كرد. واتە ئەگەر شەڕی ڕژێمی پەهلەوی سیاسی بووبێت، شەڕی حكومەتی ئیسلامی ئێران، مەیدانی و خوێنڕشتن و كۆمەڵكوژی گەورەی لێكەوتەوە، لەوانە كۆمەڵكوژی شارەكانی (نەغەدە، مەهاباد، سەقز، بانە)، تا بە (شەڕی سەد ڕۆژەی شاری سنە)و (كۆچڕەوییەكەی خەڵكی مەریوان) دەگات. هەربۆیە پێویست بوو هێزە سیاسییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان، تا بە پارتە كوردییەكانی باشووری كوردستان دەگات، لەبری ئەوەی دژی یەك بوەستن، ئەو دۆخە بخوێننەوەو بە زیانیان تەواو نەبێت، بەڵام نە ئەوان خوێندنەوەیەكی دروستیان بۆ ئەو دۆخە كرد، نە كوردی باشووریش لەبەر ناكۆكی (15) ساڵەی پێشوویان، ڕوویان لە سیاسەتێكی دروستكرد، تا لانی كەم لە ئاشتەوایی كوردی خۆرهەڵاتدا ڕۆڵیان هەبێت. بەواتایەكی تر لەسەر هەموو هێزە كوردییەكان پێویست بوو، لەسەر ئەو پێشهاتە نوێیە یەك هەڵوێست و یەك سەنگەر بن، كە بەداخەوە وانەبوون. هەربۆیە دواجار هەمووان باجی هەڵەی خۆیان و سیاسەتی پەڕگیری كۆماری ئیسلامی ئێرانیان دا! باجەكەش پاشەكشەی دۆزی كورد بوو، بۆ ئاستێكی نزمتر. بەڕوونیش دیار بوو پەرتەوازەیی پارت و ڕەوتە كوردییەكانی باشووری كوردستان، نەك هەر دۆخی پارت و ڕەوتە كوردییەكانی خۆرهەڵاتیشی خراپ كرد بوو، ناكۆكی ناوخۆشیان توندتر كردبوویەوە.
لێرەوە ئەو دەروازەییەی لە وڵاتی ئێرانەوە بە ڕووی باشووری كوردستاندا كرایەوە، خەریك بوو دادەخرا. داخستنێك وەخت بوو دۆخی كورد و دۆزەكەی بهێنێتەوە خاڵی سەرەتاو بكەونە بەر شاڵاوی هاوپەیمانی هەردوو دەوڵەتی (كۆماری ئیسلامی ئێران و كۆماری ئێراق). بەتایبەت ڕژێمە تازە دامەزراوەكەی ئێران، كە بە ڕاگەیاندنی (كۆماری ئیسلامی)، زۆرینەی پێكهاتە مەزهەبییەكانی، لە دەوری خۆی كۆكردنەوەو لە نەتەوەی كوردی تیژ كردەوە. هەربۆیە لەنێو ئەو دۆخە سەختەی خۆرهەڵاتی كوردستاندا، دۆخی كوردی باشووریشی تەواو ئاڵوز كرد. بەوەی ئەو ڕژێمەی دەكرا پشتیوانی كورد بێت و كورد بكات بە پشتیوانی خۆی، لێ دۆدەنگ بوو. نەك هەر ئەوە، بەڵكو بەهۆی شەڕە بەردەوامەكانی لەگەڵ كورد و هێزە كوردییەكانی خۆرهەڵاتی كوردستان، سەری ئەوەی نەپەرژا، لە پارت و ڕەوتە كوردییەكانی باشووری كوردستان بكۆلێتەوەو شوێن داواكانیان بكەوێت و پشتیوانیان لێبكات. بەپێچەوانەوەوە لەپێناو دەستگرتەوەی بەسەر كۆی خاكی ئێران، ئەوانی پەراوێز خست. هەروەها دەرفەتی ئەوەی نەدا، كۆمەكی دارایی و سەربازییان بكات، تا شەڕی دەوڵەتی ئێراق و حكومەتەكەی بكەن. دیارە بۆ حكومەتی نوێی ئێرانیش ئەوە گرنگ بوو، دەسەڵاتی بگاتە كۆی خاكی ئێران، نەوەك لەرێگای كوردی باشووری كوردستان و شۆڕشەكەیەوە، كار بۆ لاوازكردنی دەوڵەتی ئێراق بكات و شۆڕشەكەی بۆ ئەوێ بگوازێتەوە.
