“كاريگەری ڕووخانی دەوڵەتی شاهەنشاهی ئێران لەسەر كوردی باشووری كوردستان”
لەنێو گەرمەی ئەو ڕووداوە تاڵ و ناخۆشانەی بەسەر كوردی باشووری كوردستانی ژێر دەستی حكومەتی ئێراقدا هات، ڕژێمی شاهەنشاهی ئێران كۆتایی پێهات. ئەوەش دوای ئەوەی ڕاپەرێنێكی سەرتاسەری كۆی وڵاتی ئێرانی گرتەوەو تێدا زۆرینەی ڕەهای خەڵك و پێكهاتە نەژادی و ئایینی و ئایینزاكانی ئێران بە دژی ڕژێمی پەهلەوی ڕاپەرین و (موحەممەد ڕەزا شا) و خێزان و بنەماڵەكەیان لە ئێران دەركرد. دەركردنی شای ئێران و خێزان و بنەماڵەكەی و دەست گەیشتنی، خەڵكی ڕاپەڕیوی ئێران بە ژمارەیەك لە بەرپرسانی دەوڵەتی شاهەنشاهی و دەزگای ساواك، نەك هەر كۆتایی بەو ڕژێمە هێنا، بەڵكو تێكڕایی جومگە سیاسی و ئەمنی و چەكدارییەكانی وڵاتی ئێرانی گۆڕی. ئەمەو جگە لەوەی دەسەڵات و ڕژێمی نوێ، بە پێچەوانەی سیاسەتی ڕژێمی پێشوو كەوتە كار و وڵاتی بەرێوەبرد. لەو دۆخە نوێیەدا كوردی باشووری كوردستان، سوودمەندی یەكەم بوون، چونكە لەلایەك كۆتایی بە ڕژێمی پادشایی ئێران هات و ئەوانی لەژێر فشاری ئەو دەوڵەتە و دەزگای ساواك ڕزگار كرد. لەلایەكی دیكەوە حكومەت و دەوڵەتی ئێراقیشی ڕووبەڕووی كێشە و جەنگێكی نوێ نوێ كردەوە.
لێرەوە ڕووخان و كۆتایی هاتن بە ڕژێمی شاهەنشاهی ئێران، كۆتایی بەو چەقبەستووەی خەباتی كورد و شۆڕشی “گوڵان-نوێ” هێنا، كە لەلایەك دەوڵەتی ئێران فشاری خستبووە سەریان، لەلایەكی دیكەوە حكومەتی ئێراق بە توندترین شێوە دژایەتی ئەكردن. هەروەها بواری نەدا لە خاكەكەیەوە هەڕەشە بۆ سەر دەوڵەتی ئێراق دروست ببێت. هەربۆیە هەموو كردە چەكدارییەكانی نێوان ساڵانی (1976-1979) زۆر سنووردار و بە نھێنی و لەناو خاكی باشووری كوردستان و دوور لە چاو و سیخوڕانی دەوڵەتی شاهەنشاهی ئێراندا بوو. بە واتایەكی تر ڕژێمی شای ئێران، دوای رێكەوتنامەی جەزائیر، نەك هەر لە شۆڕشی ئەیلولی دا، بەڵكو پشتیوان و هاوكاری سەربازی لە كوردی باشووری كوردستان بڕی، هەروەها هەموو چالاكی و جموجوڵ و كردەی چەكداری و تەنانەت سیاسیشی لەوان قەدەغە كرد. تەنانەت هاوكاری هێزەكانی سوپای ئێراق و دامەرراوە ئەمنییەكانیشی كرد بۆ چاودێریكردن و گرتن و كوشتنی هەموو ئەوانەی بە دەوڵەتی ئێراق یاساغ بوون.
بەم هۆیانەشەوە ڕووخانی ڕژێمی شای ئێران، كاریگەری گەورەی لەسەر دۆزی كوردی باشووری كوردستان دروست كرد. وەك پێشتریش ئاماژەمان پێدا، ڕووخانی ئەو رژێمە لەكاتێكدا بوو، كە زیاتر لە دوو هەزار گوند و ئاوەدانی ناوچە سنوورییەكانی باشووری كوردستان لەلایەن ڕژێمی بەعسی ئێراقەوە خاپوور كرابوون. بەوەش زیانێكی زۆر بەر هێزی پیشمەرگەی كوردستانی سەرجەم لایەنە سیاسییە كوردییەكان كەوتبوو، كە دوای شكستی شۆڕشی ئەیلول كەوتنە چالاكی، تەنانەت بۆ ئەنجامدانی چالاكییەكی پیشمەرگانەی هەر لایەنێكی سیاسی كوردی باشووری كوردستان، لە دژی سوپای ئێراق و هێزە چەكدارەكانی، ناچار بوون، دەیان و سەدان كیلۆمەتر بەناو ناوچەی خاپوور كراو مین رێژكراودا ببڕن، تا بگەنە ئامانجی دیاریكراو. ئەوەش كاتێكی زۆر و قوربانی دەویست. ئەمەو جگە لەوەی پەیداكردنی چەك و تەقەمەنی و بەتایبەتی فیشەك بۆ بەرگری لەخۆگرتن، یان بۆ هەر چالاكییەكی پێشمەرگانە، كارێكی قورس و ئەستەم بوو. بەو هۆیەوەش كارەساتی هەكاری بەسەر (یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان)دا هات، كاتێك بۆ پەیداكردنی چەك و تەقەمەنی ناچار بوو لە دەڤەری سولەیمانییەوە هێزێكی هەزار كەسی بنێرێتە خاكی توركیا و دووچاری مەترسییەكی گەورەیان بكات، تەنیا بۆ ئەوەی دەستیان بە چەك و تەقەمەی بگات.
لەم سۆنگەیەوە كۆتایی هاتن بە ڕژێمی شاهەنشاهی ئێران، نەك دەروازەیەكی بەڕووی لایەنە سیاسییە كوردییەكانی باشووری كوردستان و شۆڕشەكەیاندا كردەوە، بەڵكو ئەو دەوڵەتی ئێراقیشی دووچاری كێشەی گەورە كرد. ئەوەش كاتێك ڕژێمی نوێ لە ئێران، بەرامبەر دەوڵەت و حكومەتی ئێراق وەستاو نێوانیان تێكچوو. بەو پێوەرەش نەك هەر فشارێكی سیاسی گەورە لەسەر كوردی باشووری كوردستان و لایەنەكانی و هێزی پیشمەگە و شۆڕشەكەیان نەما، بەڵكو دەروازەیەكی نوێیان بۆ واڵاكرا، بە گوڕتر لە جاران و بەهێزتر لە چالاكییەكانی پێشوویان بێنە مەیدان و گورزی گەورە لە هێزەكانی سووپای ئێراق و دەزگا حیزبی و ئەمنییەكانی و لایەنگرانی بوەشێنن. هەروەها لەكاتی ئەنجامدانیان بۆ هەر كردەیەكی پێشمەرگانە بە چەكی باش و هێزێكی پڕەوە بدەن بەسەر سوپا و دامەزراوە سەربازی و ئابووری و ئەمنیییەكانی حكومەتی ئێران و ئامانجەكانیان باشتر بپێكن.
