“یادگارێكی ئایینی و نیشتیمانی بە بەرۆكی مێژووی هۆرامانەوە”
“پێش باس”
باسی بنەماڵەی مەلا حەمەمین و مێژووی گوندی ئەحمەدئاوا، دوو دووانەی لێك دانەبڕاون، ناكرێت باس لە یەكێكیان بكەیت و ئەوی تریان بە فەرامۆشی بسپێری، چونكە ئەم بنەماڵەیە كە تا ئێستایش بە بەرفراوانی ماون، نەك هەر دێرینترین بنەماڵەی ئاوایی ئەحمەدئاوان، بەڵكو دێرینترین بنەماڵەی ناوچەكەن، كە لقەكانیان، هەورامانیان تێپەڕاندووە و بە پەڕاگەندەيی لە حەوزەی شارەزووریشدا هەن. ئەحماوا، بەم ناوەوە مێژووەكەی زۆر كۆن نییە، ئەوانەی هاتوونەتە ئەم گوندە (بە بنەماڵەی منی نووسەری ئەم وتارەیشەوە) زۆربەمان لە ڕۆژهەڵاتی كوردستانەوە هاتووین، بەشێكی زۆری دوای ئەوەی شێخانی نەقشبەندی باخەكانی ئەحماوا ئەكڕن ئەوان ئەیانهێنن بۆ باخەوانی، بیرم دێ لە نەوەدەكانی سەدەی ڕابردووی زاینیدا زۆرجار لەسەر بەردەنوێژەكانی مزگەوتی ئەحمەدئاوا ئەم باسانە ئەهاتنە ناوەوە، خوالێخۆشبوو خاڵم “سەیید محەمەد سەیید صەدرەدین دەرەمەڕی” دەیگوت: تەنها من و حەمەی مەلا حەمەمین لەم ئاواییەدا ئێراقین، هەمووی ئێرانییە، دواتریش بە قوڵاخە مێژووییەكانم و لە لاپەڕەكانی دیرۆكی ئەحماوا و هەوراماندا ڕاستی ئەم قسەیەم دەستكەوتەوە. بۆیە پێش باسكردنی ژیان و هۆنراوەكانی خوالێخۆشبوو “مستەفا مەلا حەمەمین”، بەركوڵێك لەمێژووی ئەحمەدئاوا و ئەم بنەماڵە دێرینە دەنووسینەوە.
“گەڕانەوە بۆ مێژوویەكی دێرین”
بێگومان (ئەحمەدئاوا)ـی، ئێستا ئێمە دەتوانین تا ڕادەیەك مێژووی نزیكەی (150) ساڵێك لەمەوبەری بنووسینەوە، ئەوەی پێش ئەو مێژووە ناڕۆشنی زۆری تێدایە، بەڵام گومان لەوەدا نییە كە جێگای ئەم گوندە بە درێژایی مێژوو ئاوەدان بووە، خەڵك تێیدا نیشتەجێ بوون، بەڵام ئاواییەكە هەڵگری ناوی تر بووە، بوونی گۆڕستانی (عەبووشەمامان) و تەنانەت ناودێی ئێستا كە زۆرینەی گۆڕی لەمێژینەیە و ئەگەر خاكەكەی هەڵدەیتەوە پڕ لە ئێسك و پروسكی كۆنە، سەلـمێنەری ئەم ڕاستییەن و كۆنی و دێرینی ئەم ئاواییە دەسەلـمێنن، تەواوی گۆڕەكانیش ڕوو بەقیبلەن و گومان ناهێڵنەوە كە دانیشتوانی مسوڵماننشینی سەردەمی ئیسلامن، گوندەكە سەبارەت بەو مێژووە دێرینە لەچوارچێوەی ئەو شارە گەورەدایە كە گەڕیدە و مێژزونووسی گەورە “ئيبن موهەلهەل” باسی دەكات كە لە ساڵانی دەوروبەری (350)ـی، كۆچیدا، واتە: نزیكەی (1100) ساڵ لەمەوبەر هاتووە و دیویەتی و لە مێژوونامەكەیدا باسیكردووە.
ئەمە هەموو لەلایەك، لەلایەكی تریشەوە بەندە بەپێی بەدواداچوونەكانی خۆم گومانم بەلای ئەوەدا دەچێت كە ئەو مێژووە چەند لاپەڕەییە نایابەی كە عەللامە “مامۆستا مەلا عەبدولكەریـمی مودەڕیس”، لەپەڕتووكی (بنەماڵەی زانیاران)دا، ل272 – 289 نووسیویەتی و دەڵێت: سەیید ئیبڕاهیم لەنەوەی ئیمام موسای كازم نسیبی كەوتۆتە گوندی (جەوراوا) لە نێوان گۆڕستانی (باواناوز) و (گوندی سەرگەت) و پاشان لەسەر فەرمانی شێخەكەی گواستویەتییەوە بۆ گوندی (زان زان) لەبەردەم سەرچاوەی زەڵمدا و لە خواری سەرچاوەكەوە، وەك خۆی گوتویەتی: لەوێ نیشتەجێ بووم و كردم بەزێد و نیشتیمانی خۆم، ئاوی سەرچاوەی زەڵم زۆر بوو، باخ و بێستانی لەبەردەمدا ئەكرا، لەنزیكی گوندی (زان زان) ئەشكەوتێك هەبوو كردم بە خەڵوەتخانەی خۆم بۆ بەندەیی كردن بۆ خوا. (جا ئەم هۆنەرەی ئێستا باسی لێوە دەكەین، واتە: مستەفای مەلا حەمەمین، لە بنەڕەتدا وەچەی مەلا جەلالی گەورەی خوڕماڵییە، مەلا جەلالیش وەچەی ئەو سەیید ئیبراهیمەیە).
لەڕوانگەی ئەو كورتە مێژووەوە وای بۆ دەچم مەبەستی لە گوندی (زان زان) ئەم جێگایەی ئەحماوای ئێستایە، چونكە ئەم جێگایە هەم بۆ باخ و هەم بۆ بێستان و زەراعەتیش دەشێت، مەبەستی لە گوندی (زان زان) زەڵمەكۆن، یاخود زەڵزەڵە نییە، كە لەبەرامبەر زەڵمەوەیە، چونكە ئەوێ تەنها بۆ باخ و باخات دەشێت و جێگای بێستان و زەراعەتی نییە، مەبەستی لەو ئەشكەوتەیش یان (ئەشكەوتی عەوداڵان)ـە، كە بەمانای خواویستان دێت، یان (ئەشكەوتی شیرین)ـە، كە لەبەرامبەری گوندەكەی ئێستاوەیە. پاشان سەیید ئیبراهیم دەڵێت: هۆگری خەڵكی (زان زان) بووم، لەگەڵ خەڵكی دێهاتی ناوچەكەیشدا ناسراویم پەیدا كرد، مزگەوتێكی بچووكم كردەوە، خۆیشم هەر لە ئەشكەوتەكەدا بەندایەتیم دەكرد. پێم وایە مەبەستی لەو مزگەوتە بچووكە هەر مزگەوتی (پیـرە غەریبە) بێت، كە مێژوویەكی زۆر كۆنی هەیە، دەیان ساڵ ئەو مزگەوتە تا ئەم دواییانەیش بەدەست بنەماڵەی مەلا حەمەمینی ئەحماواوە بووە، لەم بنەماڵەیە مەلا محەمەد هەیە، (كە كوڕەزای مەلا جەلالە، مەلا جەلالیش نەوەی سەیید ئیبراهیمە)، كە لە سەرگەت نیشتەجێ بووە، ئەم مەلا محەمەدە كچی شێخ عەبدولكەریم سەرگەتیی هێناوە، دوو كوڕی لێی بووە، یەكێكیان عەبدولڕەحمانە، باوكی مەلا مەحموود، ئەوی تریان مەلا عەبدوڵڵای ناو بووە، باوكی مەلا حەمەمینی ئەحماوا.
“كورتە باسێكی زانایەتی و پایەبەرزی مەلا عەبدوڵڵا”
ئەم مەلا عەبدوڵڵایە مەلایەكی زانا و بەناوبانگی سەردەمی خۆی بووە، لە مزگەوتی كۆنی پیرەغەریبە لە ئەحماوا مەلا و مودەڕیس بووە، فەقێ لە هەموو لایەكەوە هاتوون و لە خزمەتیدا دەرسیان خوێندووە، زۆرجار كە مزگەوتی گەورەی خورماڵ بێ مەلا كەوتووە، فەقێكان هاتونەتە ئەحمەدئاوا و لە خزمەت مەلا عەبدوڵڵادا وانەكانیان خوێندووە، هەروەها زۆرجار لە هاویناندا لەگەڵ فەقێكانی چووە بۆ (هەوارگەی هانە نەوتی) لە بەردەم بیارەدا، تا فێنكی كردووە لەوێ ماونەتەوە، لەوێش بەردەوام وانەی بە فەقێكان وتووەتەوە، دەگێڕنەوە جارێكیان بە فەقێكان دەڵێت: نابێ بخەون، تا كۆششێكی باش ئەكەن، وانەكانتان لەبەر ئەكەن! من ئەچم بۆ بیارە و دێمەوە، تا دێتەوە وادیارە درەنگ دەكات، دەبینێت فەقێكان خەوتوون، بەڵام كانییەكە هەر خوڕەی ئاوەكەی دێت، لێرەدا مەلا عەبدوڵڵا دەڵێت: (هانە نەوتی؟)، كە بە شێوەزاری هۆرامیيانە واتە: كانییەكە نەخەوتووی؟ مەبەستی ئەوە بووە هەموو فەقێكان خەوتوون، لەكاتێكدا پێی وتبوون: نەخەون، تا دەرسەكانیان باش ڕەوان ئەكەن، كەچی خەوتوون، و بەڵام كانییەكە هەر خوڕەی دێت و نەخەوتووە، ئەڵێن: ناوی ئەو هەوار و كانییە ئا لەو فەرمایشتەوە هاتووە.
ئەم مەلا عەبدوڵڵایە دوو كوڕی هەبوون، مەلا حەمەمین و ئەحمەد. لەكاتێكدا لە دەوروبەری جەنگی یەكەمی جیهاندا ئینگلیزەكان هێرشیان هێناوەتە ئەم ناوچەیە، یەكێك لە كوڕەكانی مەلا عەبدوڵڵا بە ناوی “ئەحمەد” لە سوخنی پیرە غەریبە بە فیشەكی ئەوان شەهید كراوە، لەو كاتەیشدا كتێبخانە دێرینەكەی مەلا عەبدوڵڵایشیان سوتاندووە، جا من بۆ خۆم كاتى خۆی گوێم لە پیاوە بە تەمەنەكانی ئەحمەدئاوا بووە كە ئێستا هیچكامیان لە ژیاندا نەماون، دەیانگوت: ئەو فیشەكی ئینگلیزانە كەوتبووە بەر سینگی (ئەحمەدی مەلا عەبدوڵڵا) و كلیلی مزگەوت و مەدرەسەكە كە لە گیرفانی سنگیدا بووە، لەگەڵ فیشەكەكە چووەتە ناو سنگییەوە. مەبەستم لێرەدا ئەوەیە؛ ئەو كتێببخانە و مزگەوت و مەدرەسەیە ئەوەندە ناوەند و شوێنێكی گرنگ بووە و ئەوەندە كەرەستە و پەڕتووك و شوێنەواری گرنگی تێدا بووە، لەو سەردەمەدا كلیلی هەبووە و كلیلەكەیش هەمیشە لای ئەو بنەماڵەیە بووە. دواتر مەلا حەمەمین، كە دەكاتە كوڕی مەلا عەبدوڵڵا خاتوو عالیەی هێناوە، كە ئامۆزای خۆیەتی، خوشكی ئەو مەلا مەحموودەیە ناومان هێنا، دوو كوڕی لەدوا بەجێماون، یەكەمیان: (كاك مستەفا)یە، كە شاعیرێكی بەتوانا بووە، و ئێستا لە باس و خواسداین لەسەری و دووەمیان (كاكە حەمەیە، كە ناسراوبوو بە مەلا دانا)، و هەردووكیان ژیانئاواییان كردووە.
مامۆستای مودەڕیس لەپەڕتووكی (بنەماڵەی زانیاران)دا، درێژە چیرۆكێك لەبارەی ئەم سەیید ئیبراهیمەوە دەهێنێت، (كە باپیرە گەورەی ئەم بنەماڵەیەیە) پوختەكەی ئەوەیە فەرمانڕەوای ئەوكاتەی خورماڵ (مەلیك بەدر) كچە تاقانەكەی خۆی عەنبەر لە سەیید ئیبراهیم مارە دەكات و لەو خاتوونە ئەم كوڕانەی هەبوون-:
(1) سەیید بیلال، كە ئارامگای لە بنی پەڵگە.
(2) سەیید محەمەد، كە ئارامگاكەی بە (داری سەیید محەمەد) ناسراوە، لەنێوان گوندەكەی ئێستا و بنی پەڵگدایە.
(3) سەیید شێردڵ، كە بە (بابازەردەڵە) ناسراوە، و ئارامگاكەی لەپشتی گوندەكەوەیە.
(4) سەیید حەسەن.
(5) سەیید حسێن.
بێگومان بوونی ئارامگای سێ لە كوڕەكانی سەیید ئیبراهیم، واتە: (بیلال و سەیید محەمەد و بابازەردەڵە) لە دەوروبەری ئێستای گوندی ئەحمەدئاوادا، سەلـمێنەری ئەو ڕاستییەن كە ئەمانە نیشتەجێی گوندێك بوون كە ئێستا ئەحمەدئاوای نوێی لەسەر بنیات نراوە، یاخود گوندەكە زۆر نزیكە بووە لەم جێگایەوە، كە یان لە سوخنی پیرە غەریبەدا بووە، یان لە چەقی باخی شێخدا. شیاوی باسە مامۆستا “مەلا عەبدولكەریـمی مودەڕیس” ئەم زانیارییانەی لەپشت قورئانێكەوە وەرگرتوون كە دەستنووسی سەیید ئیبراهیم بووە، لە ساڵی (530) كۆچیدا دەستی كردووە بە نووسینەوەی ئەم قورئانە، دواتر مەلا محەمەدی كوڕی مەلا مستەفای كوڕی مەلا جەلالی گەورەی خورماڵ، پاراستویەتی، زۆر زانیاری مێژوویی نایابیشی خستۆتەسەر.
كەواتە لەم بەركوڵەوە دەركەوت مێژووی نوێی بنیاتنانی گوندی ئەحمەدئاوا بۆ دەوروبەری ساڵانی (1865)ـی، زاینی، واتە نزیكەی (150) ساڵێك لەمەوبەر دەگەڕێتەوە، كە مەرحوم حاجی شێخ ئەحـمەد شەمسەدینی نەقشبەندی، كوڕی شێخ عوسـمان سیـڕاجەددینی تەوێڵە، ڕەحـمەتی خودا لە خۆی و باوكی، ئاوەدانی كردۆتەوە، هەر بەم هۆیەشەوە بە (ئەحمەدئاوا) ناوی دەركردووە، (بەڵام پێش ئەم ڕێكەوتە ئەحمەدئاوا هەر گوند بووە، بەڵام هەڵگری ناوی تربووە). حاجی شێخ ئەحمەد لە ژیانی باوكیدا هەر لە تەوێڵە بووە، پاش كۆچی دوایی باوكی كە تەمەنی 17 ساڵان بووە، دێی ئەحـمەدئاوای ئاوەدان كردۆتەوە و كردوویە بە نشینگەی خۆی، حاجی شێخ ئەحمەد لە ساڵی (1307 ك – 1889) لە ئەحمەدئاوا بە نەخۆشی چاوەقوڵە و لە تەمەنی (47) ساڵیدا كۆچی دوایی كردووە. جا لەم مێژووەوە دەركەوت، بنەماڵەی مەلاحەمەمینی ئەحماوا، دێرینترین بنەماڵەی ئەو گوندە و ناوچەكەن، مامۆستای مودەڕیس لەو پەڕتووكەیدا درێژتریش لەبارەیانەوە دوواوە، كاك مستەفا مەلا حەمەمین یەكێكە لە شاعیر و ئەدیبەكانی ئەم بنەماڵەیە، كە لەم باسەدا پوختەیەك لە ژیان و هۆنراوەكانی دەخەینەوە یاد.
“مستەفا كوڕی مەلا حەمەمینی كوڕی مەلا عەبدوڵڵا”، لە نەوەی مەلا جەلالی گەورە، لە ساڵی (1940) لە گوندی ئەحمەدئاوا هاتۆتە دنیاوە، هەر لە منداڵییەوە لەلای باوكی دەستی بە خوێندن كردووە، دواتریش ماوەیەك لە مزگەوتی گەورەی خورماڵ لەلای زانای پایەبەرزی ئەو سەردەمە “مامۆستا مەلا سەیید عارفی چۆڕی” وانەی زانستە ئاینییەكانی خوێندووە، وشانبەشانی خوێندنی حوجرە، خراوەتە قوتابخانە وخوێندنی سەرەتایی له خورماڵ، و پاشان ناوەندی و ئامادەیی لە شاری هەڵەبجە تەواو كردووە، ناوبراو لە سالی (1960) له (پەیمانگەی سەربازی بەغداد – الـمعهد الفنّي للمعدّات الـمخابراتیة) وەرگیراوه، دوای تەواوكردنی ئەم قۆناغە، لەبەر لێهاتوویی و شارەزایی لەگەڵ کۆمەڵێك فێرخوازی تردا حكومەتی ئەوكات دەیاننێرێته وڵاتی ئەردەن، چوار ساڵ لە هەمان پسپۆڕیدا لەوێش دەخوێنێت، بەڵام دواتر لەبەر بیـروڕای سیاسی و كوردایەتی لە ساڵی (1970) دەگیرێت و ڕەوانەی زیندانە دوورە دەستەكانی باشوری ئێراق دەکرێت، ماوەیەكی زۆر بێ سەروشوێن دەبێت، تا دواجار لە ساڵی (1975) لە زیندان ئازاد دەکرێت. كاك مستەفای شاعیر، بە زمانی عەرەبی و زاراوەی سۆرانی و شێوەزاری هۆرامی شیعری نووسیوە و زمانەكانی (عەرەبی) و (كوردی) و (فارسی) و (ئینگلیزی) زانیوە، هۆنراوەكانی زیاتر نیشتیمانین، هەروەها هۆنراوەی ئایینی و گاڵتە‌وگەپیشی نووسیون، بڕێك لە هۆنراوەكانی لە گۆڤاری (ئاوێنە)، لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان و لە سەردەمی ئاوارەییدا چاپ و بڵاوكراونەتەوە.
ناوبراو هەمیشه دڵسۆزییەكی زۆری بۆ گەل ونیشتیمان و شۆڕشەکانی کورد هەبووه، بەردەوام بە نووسین و قەڵەم و هۆنراوەكانی بەرەنگاری دوژمنان و خۆفرۆشانی ئەو سەردەمە بۆتەوە، بەرگری لە مافی ڕەوای ووڵات و گەلەكەی كردووە، خۆشەویستییەكی ئێجگار زۆری بۆ نیشتیمانەكەی و سرووشتی وڵاتەكەی هەبووە، كاتێك كاك مستەفا لە ساڵی (1988) دوای کیمیابارانی شاری هەڵەبجه وهەورامان و ئەو دەڤەرە ئاوارەی ڕۆژهەڵاتی كوردستان-ئێران دەبێت، تا ساڵی (2004) لەوێ دەمێنێتەوە، و لەوێ و لەو غوربەتەدا زیاتر هۆنراوەكانی لە گەنجینەی خەیاڵیدا جۆش ئەخۆن، بەم هۆیەوە دەیان هۆنراوە لە یادی نیشتیمان و زێدەكەی خۆی، وكیمیابارانی هەڵەبجە و مەزڵومیەتی گەلی كورد، بێدەنگی ئەو كاتەی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا دەهۆنێتەوە ودەنووسێت:-
نموونەیەک لە شیعرە نیشتیمانییەكانی كاك مستەفا:-
سەوزە گیا و ئاوی گوڵزاری بەهار
شیفایە بۆ دڵ، بۆ عیشقی بیمار
لێیان وورد بەرۆ بە گۆشە چاوێ
وای لە بەهەشتا بۆ ماوەی تاوێ
ئەوسا ئەزانی كە پەروەردگار
چەن جوانی كردووە… دەشت وكۆی بەهار
گوڵاڵان چاومەست، مەلان بە ئاواز
سەیری یەك ئەكەن، هەردوو وەك دڵخواز
گەشتی پەروانە بۆ باخچەی گوڵان
دەمەو بەیانی چریكەی بوڵبوڵان
هاژەی بەفراوان قاسپەقاسپی كەو
ئەڵێن مەر مردوون؟ هەڵناسن لە خەو!
ئەوە بەهارە دەشت وكێو شادن
پەروانە وبوڵبوڵ.. بۆ گوڵ ئازادن
تەنها من بێ تۆی.. خەم تەم، وهەڵم
دوور لە (ئەحماوا)، وسەرچاوەی (زەڵم)
نموونەیەکى تر…
ئەی شاهۆ دەی کۆن، وەشییەكەی ساڵان
جوانی من وتۆ کێدا وە تاڵان
کۆن سوورهەڕاڵە.. کوا گاوگۆڕاڵت
کوا پێقەی نەچیـر.. کوا بەقە لاڵت؟
کوا سوورهەڕاڵە، ئەی کۆن گوڵ چنوور
کوا ڕیزە دەوار.. جافی شارەزوور
کۆنێ نازارێ بە لارولەنجە
شاهۆ تۆ ژنیت؟سۆتەن هەڵەبجە!
نموونەیەک لە شیعرە ئايینییەكانی كاك مستەفا:-
ئەم پارچە هۆنراوەیە لە ئاوارەییدا بەبۆنەی یادی لەدایكبوونی پێغەمبەرەوە (درودی خوای لەسەر بێت) نووسیویەتی، هەر ئەو كاتیش لە ساڵی (1990 ز) لە بڵاوكراوە كوردییەكانی شاری سەقزدا لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان بڵاوكراوەتەوە، ئەمەیش دەقی هۆنراوەكەیە:
بــە نـاوی خــودای گــەورە ومــیهــرەبان
دامــەزرێــنــەری زەمـــین وئــاســــــمـــــــ.ــان
خــالقــی ئــــادەم لـــە خـــاک ولە ئــــــــــــــــاو
کــە لە ئەســڵی ئەو.. موحەمەد خــولـــقاو
لـە پــێش موحەمەد ئەنـــــــبیا و ڕەســــــــــوڵ
بە دەیان هــــــەزار ئاشکــرا ومـەجــهـــــــول
هــە تـا ساڵــی فــیل ڕەبیعولئەووەل
ولــد الهدی.. خاتــم الـمــرســـل
لــەولاک – لەولاک سوڵتانی سەرمەد
خــاتــم الـمرســـــــــل، یــانی موحەمەد
پـێــش ئەو هــەموویان ئەستێرەی شەو بوون
شـوعلەیان کـەمبوو، وەک چرای خەو بــوون
بــەڵام موحەمەد ڕۆژی ڕونـــاکــــــــە
دیـــنــی ئـیـــسلامە.. ڕەوایـــە.. پــــــاکــە
کاروانی پێشڕەو .. گشت کاروانــانـــە
لە مەحشەر شــافــیـع مــسوڵمـانـــانـە
خـاوەنی صیفات ئەرز وئـاسمانە
چون خۆشەویستی زاتـــی یــەزادنە
ئەرز وئاســمان، وچەم، ودەریـا وئـاو
مــانگ وئەستێـرە لەگەڵ خۆرەتــاو
ئەمــيان بە کاغـەز ، ئــەویــان بە جەوهەر
ڕەش و وشکـیـانکــە بە نــووســـین یــەکســەر
هـەمــووی تەعریــف وباســی پـــەیـــامبــەر
تـــــە واوی نــاکـــات.. الــلّــە أکــــبر
“ژیانئاوایی”
دواجار شاعیر و ڕوناكبیر، “مستەفای مەلا حەمەمین” دوای ژیانێكی پڕ لە كەندوكۆسپ و ئاوارەیی، (وەكوو هەموو شاعیرانی تری سیاچارەی كورد).. لە ڕێکەوتی (17 – 1- 2018) ژیانئاوایی دەكات، تەرمەكەی لە گۆڕستانی (عەبووشەمامان) لە دامێنی (ئەحمەدئاوا)دا، ئەسپەردەی خاكی نیشتیمان دەكرێت، وە لەدوای خۆی بەشی دیوانێكی باش هۆنراوەی نایابی جێهێشتوون، ئومێدەوارم چاپ وبڵاوبكرێنەوە، وبۆ هەمیشە وەك یادگارێكی ئەدەبی لە پەڕتووكخانەی كوردیدا لەنگەر بگرن.
* بۆ نووسینی ئەم وتارە، زۆر سوودم لە زانیارییەكانی (كاك عەبدوڵڵای مەلا دانا.. كوڕی كاكە حەمەی مەلا حەمەمین)، و(كاكە باخەوانی كاك مستەفای مەلا حەمەمین) وەرگرتووە، جێگەی دەسخۆشی وسوپاس و ڕێزن.
٭ پوختەیەكی ئەم ووتارە نێردراوە بۆ (ئینسكلۆپیدیای هەڵەبجە)، كە بڕیارە (زانكۆی هەڵەبجە)، و(ناوەندی خاڵ) پێكەوە.. لە چەندین بەرگدا وەشانی بكەن.
