دیپلۆماسی له‌نێوان ئایدۆلۆژیا و پراگماتیسمدا!
ئه‌گه‌رچی ناکرێت به ئاسانی وڵاتانی جیهان و دیپلۆماسی و سیسته‌می سیاسییان بخه‌ینه ناو بازنه‌ی ئایدۆلۆژیایه‌کی دیاریکراوه‌وه به‌ڵام جۆر و ماهییه‌ت و ئاستی هه‌ڵکردنی ئایدۆلۆژیایه له جیهانی سه‌رده‌مدا که به جیهانی په‌یوه‌ندییه‌کان ناسراوه هه‌ڵسوکه‌وت و مامه‌ڵه‌ی سیاسی و پراگماتیستی ده‌وڵه‌تان و وڵاتان ده‌رده‌خات، له ڕاستیدا له ڕووی فه‌لسه‌فییه‌وه مرۆڤ به بێ په‌یوه‌ندی وه‌کوو بوونه‌وه‌رێکی ناته‌واو و خۆنه‌گرتوو ده‌مێنێته‌وه ئه‌مه بۆ پانتای سیاسه‌تیش ڕاست و ڕه‌وایه، ئه‌و وڵاتانه‌ی که له‌ناو تۆڕێکی په‌یوه‌ندیی فراوان به دیپلۆماسییه‌کی کارا و ئایدۆلۆژیایه‌کی نه‌رمونیان جووڵاونه‌ته‌وه هه‌م له ڕووی ئابوورییه‌وه پێشکه‌وتوون و هه‌م له ڕووی هێزی سیاسی و هه‌یمه‌نه‌ی ده‌سه‌ڵاته‌وه پله‌یه‌کی به‌رزیان هه‌یه. نموونه‌ی هه‌ره دیاری ئه‌م وڵاتانه چینه که ئه‌گه‌رچی وڵاتێکه به پێکهاتێکی سیاسیی کۆمۆنیستی و چه‌په‌وه به‌ڵام له‌سۆنگه‌ی تێگه‌یشتن له واقیعی هه‌نووکه‌ی جیهان و پێویستیی په‌یوه‌ندی بۆ مانه‌وه و به‌رده‌وامبوونی ئاسایی ژیان و بوونی وڵاتێکی یه‌ک ملیار و چوارسه‌د ملیۆن حه‌شامه‌تی، ده‌رگای هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی دانه‌خستووه ته‌نانه‌ت له ڕووی ئه‌مریکاشه‌وه، واته پراگماتیستیانه سیاسه‌ت ده‌کات. چین هه‌م په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ ئێران هه‌یه هه‌م له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا، هه‌م له‌گه‌ڵ وڵاتانی عه‌ره‌بی و هه‌م له‌گه‌ڵ کوردستان!
ئه‌مه ده‌رخه‌ری سیاسه‌تی دوورمه‌ودا و دووربینانه‌ی ستراتیژیست و پیتۆڵانی بواری سیاسی و ئابووریی چینه که له عه‌ینی ئه‌وه‌ی که وڵاته‌که‌یان ئایدۆلۆژیایه‌کی چه‌پ پێڕه‌و ده‌کات به‌ڵام وه‌کوو ڤینیزۆئیلای چه‌پخواز و سۆسیالیست ناکه‌وێته ناو باڕستاییه‌ک له گه‌مارۆی سیاسی و ئابووری و په‌یوه‌ندیی که لاواز و شه‌که‌تی بکات. نموونه‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ی که به ئایدۆلۆژیایه‌کی توند و ته‌واو و ناپراگماتیستی سیاسه‌تی خۆیان دیاری ده‌که‌ن کۆماری ئیسلامیی ئێرانه، که ئه‌م جۆره تێڕوانینه سیاسییه له هه‌ڵوێسته و مامه‌ڵه‌ی کۆماری ئیسلامی له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا و ئیسرائیل به‌رجه‌سته ده‌بێته‌وه. ئه‌گه‌رچی ئێران هه‌ر ئه‌م تێڕوانینه‌ی بۆ کۆی وڵاتانی ڕۆژئاوا وه‌کوو “دارولکوفر” هه‌بووه و هه‌یه و ئیسرائیل و ئه‌مریکا و ئینگلیزی له‌سه‌رووی هه‌موویانه‌وه داناوه به‌ڵام ورده‌ورده کۆمه‌ڵێک واقیعی سیاسی و به‌هێز خۆیان سه‌پاند و کرده و ڕه‌وتاری سیاسیی ئه‌م وڵاته‌یان ناچار به گۆڕان کرد، لێره‌دا ڕه‌نگه ئه‌م ده‌لاله‌ته له‌م باسه هه‌ڵبهێنجرێت که ئێران ڕووی کردووته سیاسه‌تی نه‌رم و پراگماتیستی و ئایدۆلۆژیای خۆی تۆزێک له تۆخی و توندئاژۆیی دوور خستووه‌ته‌وه به‌ڵام ئه‌مه ته‌نها ڕووکاری ئه‌م سیاسه‌ته‌یه و دۆخێکی بژارده‌کراو نییه و پێمل کراوه بۆیه ئه‌و گوتار و دیسکۆرسه‌ی کۆماری ئیسلامیی له‌ناوخۆی وڵات ئیشی پێده‌کات هێشتاش ئه‌مریکا و ئیسرائیل و ئینگلیز به سه‌رقافڵه‌ی هه‌موو شه‌ڕ و دژه‌خێرێک ده‌زانێت له دونیادا و هه‌ر جۆره دانیشتن و کۆبوونه‌وه‌ی ڕاسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ له‌گه‌ڵیان به شکاندنی تابۆ و ئه‌نجامدانی حه‌رامێک ده‌زانێت، ئه‌گه‌ر هه‌ر په‌یوه‌ندییه‌کی له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا هه‌بووه ئه‌وا ژێربه‌ژێر و نافه‌رمی و ئه‌وه‌ش ته‌نها له کاتانی زۆر ته‌نگاو و ته‌نگانه‌دا ئه‌نجامی داوه!
دیپلۆماسیی ئایدۆلۆژیک ئه‌وه‌ی که بۆی گرینگه ئایدۆلۆژییه نه‌ک ده‌سکه‌وت و ئه‌نجامێکی کرده‌کی و پراگماتیستیانه و ئه‌و هه‌ڵسوکه‌وت و فه‌لسه‌فه‌یه که خزمه‌ت به وڵات و هاووڵاتی و ئاسایش و ئاسووده‌یی خۆی بکات به‌ڵکوو ئه‌م جۆره له دیپلۆماسیی له خزمه‌ت ئایدیایه‌که! خه‌ونێک!
خه‌ونی دامه‌زراندنی وڵاتێکی ئایدیال و شاری خه‌ونه‌کان! بۆ ڕژێمانێکی ئایینی وه‌کوو ئێران ئه‌م شاری خه‌ونه ته‌نها به له‌ناوچوونی ئیسرائیل و شکستی ئامریکا و موسڵمانبوونی هه‌موو دونیا له سه‌رده‌ستی شیعه‌ی ئیسنا عه‌شه‌رییه!
ئه‌گه‌ر له وڵاته‌که‌ی خۆیدا دان ده‌نێت به سونه‌کاندا ته‌نها به‌هۆی ئه‌سڵ و پره‌نسیپی شه‌رعیی ئایینی شیعه‌یه که به ناوی “ته‌قیه‌وه” جارێ له یه‌کده‌ستکردنه‌وه‌ی جیهان وازی هێناوه و ده‌بێ هه‌ڵبکه‌ن و سوتان و ساچان بکه‌ن به پیشه تا کاتی خۆی دادێت!
هه‌رچی وڵاتێکی وه‌کوو ئیسرائیلیشه له ڕوانگه‌ی ئه‌م جۆره دیپلۆماسییه‌ی ئێران کیانێکی زۆڵ و زیاده‌یه و ده‌بێت له‌ناو بچێت و کۆماری ئیسلامی هیچ کات ئه‌مه‌ی نه‌شاردۆته‌وه و وه‌کوو یه‌کێک له بنه‌ما و کۆڵه‌که نه‌گۆڕه‌کانی سیاسه‌تی ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ی دایناوه، له سه‌رده‌می سه‌رۆککۆماریی مه‌حموود ئه‌حمه‌دی نه‌ژاددا یه‌که‌مجار له ئاستێکی به‌رز و باڵادا هۆلۆکاست واته قڕکردن و کۆمه‌ڵکوژیی جووله‌که‌کان له‌سه‌ر زاری خۆی ڕه‌ت کرایه‌وه و هه‌ر به ئاڕاسته‌یه‌شدا ده‌یان ڕێکخراوی ڕێکخست که له‌م باره‌وه‌یه بنووسن و چالاکی بکه‌ن! ئه‌گه‌رچی ئیسرائیل وڵاتێکه که ده‌ستی ئاشتی بۆ هه‌موو دونیا ڕاده‌دێرێت به‌ڵام جه‌وهه‌ری ئه‌و ده‌سه‌ڵاته‌ش ئایدۆلۆژیایه‌کی ئایینییه و هه‌موو حیزبه چه‌پ و ڕاسته‌کان هه‌ر له لیکووده‌وه تاکوو کرێکار ده‌زانن کۆماری ئیسلامیی ئه‌و هێزه‌یه که ئه‌هلی ساچان و هه‌ڵکردن نییه له‌گه‌ڵیان!
به‌ڵام ئه‌وان پراگماتیستی ده‌جووڵێنه‌وه و ڕێکخستنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌کانیان له‌گه‌ڵ وڵاتانی عه‌ره‌بیدای گه‌واهیده‌ری ئه‌مه‌یه. به‌ڵام به نیسبه‌ت ئێرانه‌وه ئه‌م سیاسه‌ته ڕه‌چاو ناکرێت بۆیان چونکه ئه‌وانیش ده‌ڕواننه ئه‌کته‌ری به‌رده‌میان و ئه‌کتی خۆیان به‌پێی ئه‌کتی ئه‌و رێک ده‌خه‌ن!
له ڕاستیدا ده‌توانین بڵێین ئه‌گه‌ر ڕۆژێک له ڕۆژان کێشه‌ی فه‌له‌ستین و ئیسرائیل به یه‌کجاری چاره‌سه‌ر بێت کۆماری ئیسلامیی ئێران یان ده‌بێت دیپلۆماسییه‌تی خۆی به ته‌واوه‌تی بگۆڕێت( که هیچ ئاماده‌کارییه‌کی که‌لتووری و کۆمه‌ڵایه‌تی بۆ نه‌کردووه) یان تووشی قه‌یرانێکی گه‌وره‌ی مه‌شرووعیه‌ت و ڕه‌وایی سیاسیی و ئایدۆلۆژیک ده‌بێته‌وه. ئه‌گه‌ر پێشتر زۆرینه‌ی وڵاته عه‌ره‌بییه‌کان له پشتی هه‌ڵوێستی ئێران دژی ئیسرائیل هاوده‌نگ و هاونه‌وا بوون ئه‌وا ئێسته پردی په‌یوه‌ندی نێوان وڵاتانی عه‌ره‌بی موسڵمان و ئیسرائیل به قایمی به‌ستراوه و خه‌ریکی دروستکردنی مێژوویه‌کی نوێ له په‌یوه‌ندی و سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندی ئابووری بۆ یه‌کترین!
پاش ده‌سپێکردنی شه‌ڕی ناوخۆی سووریا و ڕۆڵگێرانی ئێران له پاراستنی ڕژێمی به‌شار ئه‌سه‌د به یاوه‌ری و پلانی ڕووسیا، ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی نێزیک و نیوه‌ڕاسته‌وخۆی ئێران و ئیسرائیل زیاتر بوو بۆیه ئه‌و بنه‌ما و کۆڵه‌که نه‌گۆڕه‌ی دیپلۆماسییه‌که‌یان خه‌ریکه پێ ده‌نێته ئاستێکی ترسناک و نادیاره‌وه، له حاڵه‌تێکدا که ئێسته ئیسرائیل و وڵاتانی عه‌ره‌بی خه‌ریکی ڕێکخستنه‌وه و چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانینان، ئێران له‌و باره‌یه‌وه به ته‌نیا ده‌مێنێته‌وه، ته‌نانه‌ت هاوپه‌یمانێکی زلهێزی وه‌کوو ڕووسیاش که هیچ کات به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی به‌پێی ئاره‌زوو و خه‌ونی وڵاتێکی بچووکی ژێرده‌ستی خۆی وه‌کوو ئێران ڕێک ناخات له‌و ڕووه‌وه هاوڕای ئێران نییه و په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌گه‌ڵ ئیسرائیل به‌هێز و پته‌وه!
لێره‌دا کۆماری ئیسلامیی بۆ پڕکردنه‌وه‌ی ئه‌م بۆشاییه ئایدۆلۆژیک و سیاسییه خه‌ریکه که‌لێن و درزی نوێ و به‌ره‌ی تازه‌ی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه له‌گه‌ڵ ئیسرائیل ده‌کاته‌وه و ده‌سکاری لۆژیکی جه‌مسه‌رسازیی ده‌کات، واته لۆژیکه‌که له جه‌مسه‌ری عه‌ره‌ب -ئیسرائیل به‌ره‌و شیعه -جووله‌که ده‌گۆڕێت!
ئێران بۆ زه‌قترکردنه‌وه‌ی دیپلۆماسیی خۆی ده‌یه‌وێت ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌کان له پانتا و هاوکێشه‌ی کێشه‌ی فه‌له‌ستین-عه‌ره‌ب و ئیسرائیل-جوو ده‌ربێنێت و بیکات به کێشه‌ی شیعێزم-ئێران و جووله‌که-ئیسرائیل! ئه‌مه‌ش ئه‌جێندایه‌که که به‌پێی ئه‌و هه‌موو مێژووه پڕ له توندوتیژی و تیرۆر و کوشتنه‌ی نێوان هه‌ردوولا هه‌یه زه‌مینه‌ی زۆر و له‌باری هه‌یه بۆ نموونه‌ی ته‌قاندنه‌وه‌ی ناوه‌ندی جووله‌که‌کان له بۆینه‌س ئایرێس که ئێسته‌ش ئیسرائیل ئێران به ئه‌نجامده‌ری ده‌زانێت یان کوشتی زانستمه‌ند و زانایانی ئه‌تۆمییی ئێران له لایه‌ن ئیسرائیله‌وه که ئه‌مه مێژووی خوێناویی وا به‌رجه‌سته ده‌کاته‌وه که ململانێ و شه‌ڕه‌که ناکۆتایه!
ڕه‌نگه پێمان سه‌یر بێت به‌ڵام ئیسرائیل و ئێران وه‌کوو دووجه‌مسه‌ری دژ له ڕووی پێکهاتی سیاسی و ئه‌و دیپلۆماسییه ئایدۆلۆژییه‌ی پێره‌وی ده‌که‌ن ئه‌گه‌ر نه‌ڵێین به جۆرێک هاوشێوه‌ن ئه‌وا ده‌شێت بڵێین له ناو هاوکێشه‌یه‌کدا ده‌ژین که به‌رهه‌مهێنه‌ری که‌شی جه‌نگ و شه‌ڕی ڕاسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆیه ئه‌گه‌رچی ئیسرائیل هیچ کێشه‌یه‌کی له‌گه‌ڵ په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ زۆرینه‌ی زۆری وڵاتانی جیهاندا نییه و ئه‌مه ئه‌و لایه‌نه پراگماتیستییه‌ی سیاسه‌تی ئیسرائیله که ئێران نییه‌تی به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئیسرائیل ڕووخانی ئێران به گرینگترین ئامانجی خۆی ده‌زانێت چونکه ئێران خۆی وه‌کوو گه‌وره‌ترین هه‌ڕه‌شه و مه‌ترسی نه‌ک ته‌نیا بۆ ئیسرائیل وه‌کوو ده‌وڵه‌ت به‌ڵکوو بۆ جووه‌کان وه‌کوو که‌مینه‌یه‌کی ئایینیش ناساندووه!
له‌م ڕووه‌وه ئه‌وه‌ی له هاوکێشه‌ی نێوان ئه‌م دووه بگلێت قوربانییه‌کی بێئه‌نجام و بێده‌سکه‌وت ده‌دات ئه‌مه وانه‌یه‌که وڵاته عه‌ره‌بییه‌کان دوای دوو قۆناغی شه‌ڕی قورس له‌گه‌ڵ ئیسرائیل و تێپه‌ڕینی چه‌ند ده‌یه و دواجار ڕێکه‌وتن و ئاساییکردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ئیسرائیل فێری بووین!
به‌پێچه‌وانه‌ی ئێرانه‌وه که ڕه‌وایی سیاسی و ئایدۆلۆژیی وابه‌سته‌یه به‌وه‌ی که ئیسرائیل و ڕۆژئاوا وه‌کوو “شه‌یتان و نوێنه‌ری ده‌جال” پیشان بدات، ئیسرائیل له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژوه‌ندییه واقیعییه نیشتیمانییه‌کانی ده‌جووڵێته‌وه و بۆ پاراستنی ئیسرائیل سڵ له هیچ جۆره په‌یوه‌ندی و دیپلۆماسییه‌ک ناکاته‌وه به‌ڵام په‌یوه‌ست به ئێرانه‌وه ده‌که‌وێته داوی دیپلۆماسییه‌کی ته‌واو ئایدۆلۆژیک و چه‌قبه‌ستووه‌وه. بۆیه پێناچێت به‌م ئاسانیانه نێوانی ئه‌م دوو هێز و لایه‌نه یه‌کلابکرێته‌وه ئه‌ویش یان شه‌ڕی قورس یه‌کلایی ده‌کاته‌وه یان نه‌مانی کۆماری ئیسلامی!
ئێران هه‌میشه و به ئاڕاسته‌ی ئه‌م جۆه دیپلۆماسییه‌دا هه‌ر هیزێک که نه‌هاتۆته ژێر ڕکێفی به‌رنامه و ئه‌جێنداکانی خستوویه‌ته خشته‌ی هاوکاران و هاوده‌ستانی ئیسرائیله‌وه، ئه‌مه بۆ هه‌رێمی کوردستانیش ڕاسته!
هه‌ر له سه‌ره‌تای ڕاپه‌ڕینه‌وه تاکوو ئێستا ده‌زگای دیپلۆماسیی و میدیایی ئێران هه‌رێمی کوردستانی وه‌کوو “ئیسرائیلی دووهه‌م” ناو بردووه هۆکاری ئه‌مه‌ش جگه له په‌یداکردنی سه‌رچاوه‌ی ڕه‌واییبخشی بۆ دژایه‌تی ئیسرائیل هیچی دیکه نییه و نه‌بووه، په‌یوه‌ندی کورد و ئیسرائیل به‌رده‌وام په‌یوه‌ندییه‌کی مێژوویی و نه‌ژادی بووه زیاتر تاکوو سیاسی، به‌حوکمی ئه‌وه‌ی کورد به‌شێکی جووله‌که بووه و له ساڵانی پاش دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل گه‌ڕانه‌وه بۆ ئه‌و وڵاته به‌شێک له کۆمه‌ڵگای کورد په‌یوه‌ست ده‌بێت به ئیسرائیله‌وه ئه‌گینا له هیچ قۆناغێکی مێژوویی کورددا ئیسرائیل پاڵپشتییه‌کی ڕاسته‌وخۆ و دیار و کاریگه‌ری بۆ کورد نه‌بووه!
ئیسرائیل ئه‌وه‌نده‌ی که له تاران و ئه‌راک و قوم ده‌ستی ده‌ڕوات نیو ئه‌وه‌نده له هه‌رێمی کوردستان و ههولێر جێپێی دیار نییه!
بۆیه ئه‌م مووشه‌کبارانکردنه‌ی ههولێر له‌لایه‌ن کۆماری ئیسلامییه‌وه ئه‌وه‌نده‌ی داننانه به شکستی ڕێڕه‌وێکی دیپلۆماسی و گه‌ڕان بۆ کردنه‌وه‌ی ئاڕاسته و ڕێڕوه‌ێکی دیکه نیو ئه‌وه‌نده پێکانی ئامانج و به‌دیهێنانێکی ده‌سکه‌وتێکی میدیایی و مه‌یدانی نییه!
پاشان خودی ئه‌م کرده‌وه‌یه ده‌رخه‌ری هێزێکی سیاسی و دیپلۆماسییه که ههولێر ئاڕاسته‌ی ده‌کات، دوای هه‌ڵبژاردنه‌کانی ئێراق و هاتنه‌سه‌ره‌وه‌ی موقته‌دا سه‌در له هه‌ڵبژاردنه‌کان وه‌کوو ڕه‌خنه‌گری سیاسه‌ته‌کانی ئێران و ده‌ستێوردانه‌کانی له ئێراق و هاوده‌نگی و هاوپه‌یمانیی له‌گه‌ڵ پارتی دیموکراتی کوردستان، ئێران به‌م مووشه‌کبارانه په‌شێوی و داماوی خۆی و به‌هێزیی دیپلۆماسیی هه‌ولێری مانیفێست کرد و له هه‌مان کاتیشدا هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌مه‌شی دووپات کردووه گه‌ر بێتوو به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانم نه‌خه‌مڵێ هه‌ولێری سه‌قامگیر و ئه‌مین و پایته‌خت تێک ده‌ده‌م به‌ڵام یه‌کده‌نگیی موقته‌دا سه‌در و کازیمی له‌گه‌ڵ سه‌رۆکوه‌زیرانی کوردستان له‌مه‌ڕ ڕه‌تکردنه‌وه‌ی مووشه‌کبارانه‌که خۆی نیشانه‌یه‌کی ڕوون و ئه‌رێنی له‌وه‌یه که ئێران خه‌ریکه پێ ده‌نێته ناو پانتایه‌کی مینڕێژکراو و ئیتر ئه‌وه نییه هه‌ر کارێک بکات بێهه‌ڵه‌ی بزانن و به‌سه‌ری ببوورێت!
ئه‌گه‌رچی دیپلۆماسیی کوردستان به شێوه‌یه‌کی ژیرانه ئه‌م دۆخ و بابه‌ته هه‌ستیاره‌ی درک کردووه به‌ڵام ده‌بێ تۆزێک ڕاوه‌ستین بزانین لۆبی و ده‌سته و تاقم و سێبه‌ره‌کانی کۆماری ئیسلامیی له ئێراق ڕێگه به پراکتیزه‌کردنی تێڕوانێک ده‌ده‌ن که ئێراق سه‌روه‌ریی خاکی خۆی بپارێزێت و چه‌ترێکی یاسایی و سه‌ربازیش بێت بۆ هه‌رێمی کوردستان؟
