• English
  • چونه‌ ژووره‌وه‌
یه‌ك شه‌ممه‌, ئایار 18, 2025
Chawy Kurd
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
English
کوردی
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    كورد و تەنیایی

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 109

    ڕەخنەی شین

    ڕەخنەی شین

    سەرکردە و جەماوەر

    سەرکردە و جەماوەر

    سەردانەکەی مەسرور بارزانی و گووتەکانی جۆو بایدن

    ململانێکانی چین و ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ ساڵی ٢٠٢٥

    خەونی سوریایەكی یەكگرتوو كۆتایی هاتووە ؟

    حكومەتێكی مەركەزی یان فیدڕاڵی

    كورد و تەنیایی

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 108

    ڕۆژی جیهانی کتێب

    ڕۆژی جیهانی کتێب

    جەنگ لە ئەقڵییەتی کوردا ( هەقیقەتی جەنگ لای کلاوسڤیتز)

    کێبرکێی جیهانی لەپێناو دووبارەداهێنانی دەوڵەتدا

    پەیوەندی نێوان جوگرافیا و زمان

    جینۆسایدی كورد و گەشتوگوزاری ڕەش

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 78

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 107

  • شــیکار
    ئێراق سەرزەمینى دیکتاتۆرەکان و نیشتیمانى گۆڕە بەکۆمەڵەکان

    ئێراق سەرزەمینى دیکتاتۆرەکان و نیشتیمانى گۆڕە بەکۆمەڵەکان

    کۆڵۆنیالیزم؛ ڕووخساریی داگیركارییە كلاسییەكییەكەی ڕۆژئاوا

    کۆڵۆنیالیزم؛ ڕووخساریی داگیركارییە كلاسییەكییەكەی ڕۆژئاوا

    نزیکەی هه‌شت سه‌د هه‌زار ساڵ لەمەوبەر تەنیا 1%مرۆڤایەتی ڕزگاری بووە

    دۆزینەوەی لوسی؛ پەردەلادان لەسەر گۆڕان  و پەرەسەندنی مرۆڤ

    سەرە قەڵەمێك لەمەڕ هەڕەشەی هایبرید لەسەر هەرێمی كوردستان

    سەرە قەڵەمێك لەمەڕ هەڕەشەی هایبرید لەسەر هەرێمی كوردستان

    چاویلکەی زیرەک

    چاویلکەی زیرەک

    گەشتوگوزاری ڕەش؛ جیهان لەبەردەم ڕەوتێكی نوێی گەشتوگوزاریدا

    گەشتوگوزاری ڕەش؛ جیهان لەبەردەم ڕەوتێكی نوێی گەشتوگوزاریدا

    نزیکەی هه‌شت سه‌د هه‌زار ساڵ لەمەوبەر تەنیا 1%مرۆڤایەتی ڕزگاری بووە

    نزیکەی هه‌شت سه‌د هه‌زار ساڵ لەمەوبەر تەنیا 1%مرۆڤایەتی ڕزگاری بووە

    ئێراق لە دیکتاتۆریی نەژاد-ناوەندیی بۆ مەزهەب-ناوەندیی

    ئێراق لە دیکتاتۆریی نەژاد-ناوەندیی بۆ مەزهەب-ناوەندیی

    تێڕامانێك لەسەر دانوستانی نێوان ئێران و ئەمریكا

    تێڕامانێك لەسەر دانوستانی نێوان ئێران و ئەمریكا

    ئایا ئەوەى لە غەززە روودەدات جینۆسایدە؟

    ئایا ئەوەى لە غەززە روودەدات جینۆسایدە؟

  • ئــــابووری
    ئابووری و تەندروستیی دەروونی

    ئابووری و تەندروستیی دەروونی

    داتای زەبەلاح

    داتای زەبەلاح

    چی بکەین تاوەکو کارگە ببێتە زانکۆ و زانکۆش ببێتە کارگە

    چی بکەین تاوەکو کارگە ببێتە زانکۆ و زانکۆش ببێتە کارگە

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی یه‌كه‌م

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی دووه‌م و كۆتایی

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی یه‌كه‌م

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی یه‌كه‌م

    ئاڵنگارییەكانی بەردەم بودجەى ٢٠٢٥ ئێراق

    ئاڵنگارییەكانی بەردەم بودجەى ٢٠٢٥ ئێراق

    ئاستەنگ و دەرفەتەکانی کارکردن لە دوورەوە لە بەڕێوەبردنی سەرچاوە مرۆییەکان

    ئاستەنگ و دەرفەتەکانی کارکردن لە دوورەوە لە بەڕێوەبردنی سەرچاوە مرۆییەکان

    سه‌رچاوه‌ به‌پیته‌کانی نه‌وت و غاز له‌ ڕۆژهه‌ڵات و باشووری کوردستان

    سه‌رچاوه‌ به‌پیته‌کانی نه‌وت و غاز له‌ ڕۆژهه‌ڵات و باشووری کوردستان

    مۆدێرنیتە و مۆدێرنیزاسیۆن

    مۆدێرنیتە و مۆدێرنیزاسیۆن

    بەرەو پیاچوونەوەی ڕیشەیی بە پرۆسە نەوتییەکان لەهەرێمی کوردستان

    بەرەو پیاچوونەوەی ڕیشەیی بە پرۆسە نەوتییەکان لەهەرێمی کوردستان

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

    له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

    وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

    وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

    کۆمەڵەی ئیتحاد و تەرەقی و سەرەتاکانی دەرکەوتنی بیری کەمالیزم

    دۆخی کورد له‌ سایه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سته‌مکاری ڕه‌زا شا له‌ ئێران

    دۆخی کورد له‌ سایه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سته‌مکاری ڕه‌زا شا له‌ ئێران

    کوردستانییە دێرینەکان دامەزرێنەری سیستەمی دەوڵەتداری بوون

    کوردستانییە دێرینەکان دامەزرێنەری سیستەمی دەوڵەتداری بوون

    ڕەوشی خوێندنی ئایینی و فەرمی شاری سلێمانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٧٤: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕەوشی خوێندنی ئایینی و فەرمی شاری سلێمانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٧٤: به‌شی دووه‌م و كۆتایی

    نووڕۆژ (نەورۆز)؛ مێژووی دێرین و نەریتی لەبیرکراو: به‌شی یه‌كه‌م

    نووڕۆژ (نەورۆز)؛ مێژووی دێرین و نەریتی لەبیرکراو: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    نەورۆز وەک جەژنی نەتەوەیی کورد

    نەورۆز وەک جەژنی نەتەوەیی کورد

    نووڕۆژ (نەورۆز)؛ مێژووی دێرین و نەریتی لەبیرکراو: به‌شی یه‌كه‌م

    نووڕۆژ (نەورۆز)؛ مێژووی دێرین و نەریتی لەبیرکراو: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕەوشی خوێندنی ئایینی و فەرمی شاری سلێمانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٧٤: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕەوشی خوێندنی ئایینی و فەرمی شاری سلێمانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٧٤: به‌شی یه‌كه‌م

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی دووەم و کۆتایی

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    باکووری ئێراق

    باکووری ئێراق

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    كيسنجەر؛ ئەمەریکا پشتگیرى سەربەخۆیى كوردەكانى ئێراق ناکات

    كيسنجەر؛ ئەمەریکا پشتگیرى سەربەخۆیى كوردەكانى ئێراق ناکات

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كورد برای منن

    كورد برای منن

  • چاوپێکەوتن
    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ڕۆبەرتۆ خوارۆس؛ شیعر ناسنامەی منە

    ڕۆبەرتۆ خوارۆس؛ شیعر ناسنامەی منە

    سینان ئەنتوان؛ ئەدەب ئەوەیە ژیان پیشان بده‌یت وەکو ئەوەی هەیە

    سینان ئەنتوان؛ ئەدەب ئەوەیە ژیان پیشان بده‌یت وەکو ئەوەی هەیە

    موحسین ڕمڵی؛ کتێبی ڕاستەقینە ئەوەیە لەکاتی نووسیندا، نووسەر دڵی لای خەڵات نەبێت

    موحسین ڕمڵی؛ کتێبی ڕاستەقینە ئەوەیە لەکاتی نووسیندا، نووسەر دڵی لای خەڵات نەبێت

    سکارمیتا؛ لەنێو شاعیرانی هەردوو ئەمەریکا و چیلی، نێروادا بە شاعیری دڵخوازم دەمێنێتەوە

    سکارمیتا؛ لەنێو شاعیرانی هەردوو ئەمەریکا و چیلی، نێروادا بە شاعیری دڵخوازم دەمێنێتەوە

    ئەمبەرتۆ ئیکۆ؛ هەمیشە پێم وایە کتێبێکی باش لە خودی نووسەر بلیمەتترە

    ئەمبەرتۆ ئیکۆ؛ هەمیشە پێم وایە کتێبێکی باش لە خودی نووسەر بلیمەتترە

  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
    كورد و تەنیایی

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 109

    ڕەخنەی شین

    ڕەخنەی شین

    سەرکردە و جەماوەر

    سەرکردە و جەماوەر

    سەردانەکەی مەسرور بارزانی و گووتەکانی جۆو بایدن

    ململانێکانی چین و ئەمریکا لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بۆ ساڵی ٢٠٢٥

    خەونی سوریایەكی یەكگرتوو كۆتایی هاتووە ؟

    حكومەتێكی مەركەزی یان فیدڕاڵی

    كورد و تەنیایی

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 108

    ڕۆژی جیهانی کتێب

    ڕۆژی جیهانی کتێب

    جەنگ لە ئەقڵییەتی کوردا ( هەقیقەتی جەنگ لای کلاوسڤیتز)

    کێبرکێی جیهانی لەپێناو دووبارەداهێنانی دەوڵەتدا

    پەیوەندی نێوان جوگرافیا و زمان

    جینۆسایدی كورد و گەشتوگوزاری ڕەش

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 78

    دەرچوون لە ئێراق: بەشی 107

  • شــیکار
    ئێراق سەرزەمینى دیکتاتۆرەکان و نیشتیمانى گۆڕە بەکۆمەڵەکان

    ئێراق سەرزەمینى دیکتاتۆرەکان و نیشتیمانى گۆڕە بەکۆمەڵەکان

    کۆڵۆنیالیزم؛ ڕووخساریی داگیركارییە كلاسییەكییەكەی ڕۆژئاوا

    کۆڵۆنیالیزم؛ ڕووخساریی داگیركارییە كلاسییەكییەكەی ڕۆژئاوا

    نزیکەی هه‌شت سه‌د هه‌زار ساڵ لەمەوبەر تەنیا 1%مرۆڤایەتی ڕزگاری بووە

    دۆزینەوەی لوسی؛ پەردەلادان لەسەر گۆڕان  و پەرەسەندنی مرۆڤ

    سەرە قەڵەمێك لەمەڕ هەڕەشەی هایبرید لەسەر هەرێمی كوردستان

    سەرە قەڵەمێك لەمەڕ هەڕەشەی هایبرید لەسەر هەرێمی كوردستان

    چاویلکەی زیرەک

    چاویلکەی زیرەک

    گەشتوگوزاری ڕەش؛ جیهان لەبەردەم ڕەوتێكی نوێی گەشتوگوزاریدا

    گەشتوگوزاری ڕەش؛ جیهان لەبەردەم ڕەوتێكی نوێی گەشتوگوزاریدا

    نزیکەی هه‌شت سه‌د هه‌زار ساڵ لەمەوبەر تەنیا 1%مرۆڤایەتی ڕزگاری بووە

    نزیکەی هه‌شت سه‌د هه‌زار ساڵ لەمەوبەر تەنیا 1%مرۆڤایەتی ڕزگاری بووە

    ئێراق لە دیکتاتۆریی نەژاد-ناوەندیی بۆ مەزهەب-ناوەندیی

    ئێراق لە دیکتاتۆریی نەژاد-ناوەندیی بۆ مەزهەب-ناوەندیی

    تێڕامانێك لەسەر دانوستانی نێوان ئێران و ئەمریكا

    تێڕامانێك لەسەر دانوستانی نێوان ئێران و ئەمریكا

    ئایا ئەوەى لە غەززە روودەدات جینۆسایدە؟

    ئایا ئەوەى لە غەززە روودەدات جینۆسایدە؟

  • ئــــابووری
    ئابووری و تەندروستیی دەروونی

    ئابووری و تەندروستیی دەروونی

    داتای زەبەلاح

    داتای زەبەلاح

    چی بکەین تاوەکو کارگە ببێتە زانکۆ و زانکۆش ببێتە کارگە

    چی بکەین تاوەکو کارگە ببێتە زانکۆ و زانکۆش ببێتە کارگە

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی یه‌كه‌م

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی دووه‌م و كۆتایی

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی یه‌كه‌م

    هەژاری کارگێڕی لە هەرێمی کوردستان: به‌شی یه‌كه‌م

    ئاڵنگارییەكانی بەردەم بودجەى ٢٠٢٥ ئێراق

    ئاڵنگارییەكانی بەردەم بودجەى ٢٠٢٥ ئێراق

    ئاستەنگ و دەرفەتەکانی کارکردن لە دوورەوە لە بەڕێوەبردنی سەرچاوە مرۆییەکان

    ئاستەنگ و دەرفەتەکانی کارکردن لە دوورەوە لە بەڕێوەبردنی سەرچاوە مرۆییەکان

    سه‌رچاوه‌ به‌پیته‌کانی نه‌وت و غاز له‌ ڕۆژهه‌ڵات و باشووری کوردستان

    سه‌رچاوه‌ به‌پیته‌کانی نه‌وت و غاز له‌ ڕۆژهه‌ڵات و باشووری کوردستان

    مۆدێرنیتە و مۆدێرنیزاسیۆن

    مۆدێرنیتە و مۆدێرنیزاسیۆن

    بەرەو پیاچوونەوەی ڕیشەیی بە پرۆسە نەوتییەکان لەهەرێمی کوردستان

    بەرەو پیاچوونەوەی ڕیشەیی بە پرۆسە نەوتییەکان لەهەرێمی کوردستان

  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
    له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

    له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

    وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

    وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

    کۆمەڵەی ئیتحاد و تەرەقی و سەرەتاکانی دەرکەوتنی بیری کەمالیزم

    دۆخی کورد له‌ سایه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سته‌مکاری ڕه‌زا شا له‌ ئێران

    دۆخی کورد له‌ سایه‌ی ده‌سه‌ڵاتی سته‌مکاری ڕه‌زا شا له‌ ئێران

    کوردستانییە دێرینەکان دامەزرێنەری سیستەمی دەوڵەتداری بوون

    کوردستانییە دێرینەکان دامەزرێنەری سیستەمی دەوڵەتداری بوون

    ڕەوشی خوێندنی ئایینی و فەرمی شاری سلێمانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٧٤: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕەوشی خوێندنی ئایینی و فەرمی شاری سلێمانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٧٤: به‌شی دووه‌م و كۆتایی

    نووڕۆژ (نەورۆز)؛ مێژووی دێرین و نەریتی لەبیرکراو: به‌شی یه‌كه‌م

    نووڕۆژ (نەورۆز)؛ مێژووی دێرین و نەریتی لەبیرکراو: به‌شی دووه‌م و کۆتایی

    نەورۆز وەک جەژنی نەتەوەیی کورد

    نەورۆز وەک جەژنی نەتەوەیی کورد

    نووڕۆژ (نەورۆز)؛ مێژووی دێرین و نەریتی لەبیرکراو: به‌شی یه‌كه‌م

    نووڕۆژ (نەورۆز)؛ مێژووی دێرین و نەریتی لەبیرکراو: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕەوشی خوێندنی ئایینی و فەرمی شاری سلێمانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٧٤: به‌شی یه‌كه‌م

    ڕەوشی خوێندنی ئایینی و فەرمی شاری سلێمانی ١٩٧٠ بۆ ١٩٧٤: به‌شی یه‌كه‌م

  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    لێکەوتە خێزانیەکانی هەمواری یاسای باری کەسێتی

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    تیرۆر و تاوانە ڕێکخراوییەکان و كاریگەریان لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتان

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    كامیان لەپێشترە، مافەکانی مرۆڤ یان ڕێکكەوتنامە یاساییەکان؟

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    ئادا لۆڤلێس؛ یه‌كه‌مین پڕۆگرامه‌ری كۆمپیوته‌ر

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    كاریگه‌رییه‌ نه‌رێنییه‌كانی سۆشیال میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگای كوردی

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    ده‌سه‌ڵاتى سیاسى

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    مادە ھۆشبەرەکان مەترسییە گەورەکەی کۆمەڵگا

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    دیسانه‌وه‌ ماده‌ی هۆشبه‌ر و ئاسایشی نیشتمانی

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا  له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    مه‌ترسییه‌كانی سۆشیاڵمیدیا له‌سه‌ر ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی له‌ هه‌رێمی كوردستان

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

    كورد لە ململانێكانی‌ ئەمریكا و ئێراندا

  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    ئەلێکساندر دۆگین و گرنگی نەتەوە

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    هەرێمی کوردستان و ژیانکردن لەناو تیۆری جەنگی داڕوخاندنی یوری بێزمینوڤ

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی دووەم و کۆتایی

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    یاداشت لەسەر کوردستانی ناوەڕاست: به‌شی یه‌ك

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    سەرنجەکانی عەقید کارتسۆڤ؛ ناوەندی سوپای قەیسەر لە قەوقاز

    باکووری ئێراق

    باکووری ئێراق

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    هه‌ڵه‌بجه‌ له‌ چاویلکه‌ی ئێرانییه‌کاندا

    كيسنجەر؛ ئەمەریکا پشتگیرى سەربەخۆیى كوردەكانى ئێراق ناکات

    كيسنجەر؛ ئەمەریکا پشتگیرى سەربەخۆیى كوردەكانى ئێراق ناکات

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كاری لەپێشینەی كوردەكان دامەزراندنی كوردستانێكی سەربەخۆیە

    كورد برای منن

    كورد برای منن

  • چاوپێکەوتن
    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    خۆسییە ساریا؛ نه‌ من و نه‌ هیچ شاعیرێکی دیکەش نازانین شیعر چییه‌

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    شایستەیی، کردارگەرایی و ڕاستگۆیی ڕازی پێشکەوتنن

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئێدوارد گالیانۆ؛ جیهانی ئەمڕۆ وەکوو کەسێکی کوێرە لە ناوه‌ڕاستی ئاگر دا

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ئەنعام کچە چی؛ هەر دەڵێی ئێراق بەر نەفرەت کەوتووە

    ڕۆبەرتۆ خوارۆس؛ شیعر ناسنامەی منە

    ڕۆبەرتۆ خوارۆس؛ شیعر ناسنامەی منە

    سینان ئەنتوان؛ ئەدەب ئەوەیە ژیان پیشان بده‌یت وەکو ئەوەی هەیە

    سینان ئەنتوان؛ ئەدەب ئەوەیە ژیان پیشان بده‌یت وەکو ئەوەی هەیە

    موحسین ڕمڵی؛ کتێبی ڕاستەقینە ئەوەیە لەکاتی نووسیندا، نووسەر دڵی لای خەڵات نەبێت

    موحسین ڕمڵی؛ کتێبی ڕاستەقینە ئەوەیە لەکاتی نووسیندا، نووسەر دڵی لای خەڵات نەبێت

    سکارمیتا؛ لەنێو شاعیرانی هەردوو ئەمەریکا و چیلی، نێروادا بە شاعیری دڵخوازم دەمێنێتەوە

    سکارمیتا؛ لەنێو شاعیرانی هەردوو ئەمەریکا و چیلی، نێروادا بە شاعیری دڵخوازم دەمێنێتەوە

    ئەمبەرتۆ ئیکۆ؛ هەمیشە پێم وایە کتێبێکی باش لە خودی نووسەر بلیمەتترە

    ئەمبەرتۆ ئیکۆ؛ هەمیشە پێم وایە کتێبێکی باش لە خودی نووسەر بلیمەتترە

Chawy Kurd
بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
سەرەکی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تییانه‌ی دۆخی کورده‌ په‌نابه‌ره‌کان له‌ ئاڵمان: بەشى یەک

یەکەی وەرگێڕان لەلایەن یەکەی وەرگێڕان
شوبات 15, 2023
لە بەشی نەتەوە و دەوڵەتـســـازی
0 0
A A
خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تییانه‌ی دۆخی کورده‌ په‌نابه‌ره‌کان له‌ ئاڵمان: بەشى یەک
0
هاوبەشکردنەکان
2
بینینەکان
هاوبەشکردن لە فەیسبووکهاوبەشکردن لە تویتەر
0 0
A A

ئه‌م لێکۆڵینه‌وه‌یه‌‌ ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌کانی میدیا مۆدێڕنه‌کان و پرۆسێسی نه‌ته‌وه‌سازیی له‌ نێو کوردانی دانیشتووی وڵاتی ئاڵمان.

“پووخته‌”

ئه‌م لێکۆڵینه‌وه‌یه‌‌ ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌کانی میدیا مۆدێڕنه‌کان و پرۆسێسی نه‌ته‌وه‌سازیی له‌ نێو کوردانی دانیشتووی وڵاتی ئاڵمان. وڵاتی ئاڵمان یه‌کێک له‌و وڵاتانه‌یه‌ که‌ حه‌شیمه‌تێکی چه‌ند سه‌د هه‌زار که‌سیی له‌ کورده‌کان تێیدا ده‌ژین که‌ زۆرتر وه‌کوو په‌نابه‌ر و په‌ڕیوه‌ له‌و وڵاته‌دا نیشته‌جێ بوون. ئه‌وه‌ی جێگه‌ی تێڕامان و گرنگییه‌ هه‌وڵ و تێکۆشانی کوردانی دانیشتووی ئه‌م وڵاته‌یه‌ بۆ وڵات و زێدی خۆیان، که‌ هه‌ندێجار وه‌کوو ناسیۆنالیزم له‌ تاراوگه‌ ناوده‌برێت. ئه‌م لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر ڕه‌وت و گه‌ڕیانی هه‌وڵه‌ میدیاییه‌کانی ئه‌م گرووپه‌ گه‌وره‌یه‌ بۆ ڕۆنانی شووناسێکی نه‌ته‌وه‌یی گشتگیر و مه‌به‌ستێتی میکانیزم و شێوازی ئه‌م چالاکییانه‌ بخاته‌ به‌ر سه‌رنج و لێوردبوونه‌وه‌. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ له‌ نێو میدیا جۆراوجۆره‌کاندا، میدیای ئه‌نته‌رنێتی کردۆته‌ ئامانجی لێکۆڵینه‌وه‌که‌ی و ڕۆڵی ئه‌م میدیایه‌ له‌ گه‌شه‌سه‌ندنی په‌یوه‌ندییه‌کانی نێوان کورده‌کان و هه‌روه‌ها ڕۆلی له‌ دروستکردنی ئه‌م شووناسه‌ هاوبه‌شه‌دا لێکده‌داته‌وه‌. بۆ گه‌یشتن به‌م مه‌به‌سته‌ به‌ میتۆدی “ئیتنیک¬نواندن یان ئیتنیک¬نووسیی” ئۆنلاین په‌رژاوه‌ته‌ سه‌ر لێکدانه‌وه‌ی ماڵپه‌ڕه‌ جۆراوجۆره‌ دروستکراوه‌کان له‌ لایه‌ن کورده‌کانه‌وه‌ و، هه‌روه‌ها تایبه‌تمه‌ندییه‌ بنه‌ماییه‌کانی ئه‌م ماڵپه‌ڕانه‌ی لێکداوه‌ته‌وه‌. ئه‌نجامه‌کانی ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ ده‌ریده‌خات که‌ کورده‌کان توانیویانه‌ به‌ باشی له‌م میدیا مۆدێڕنه‌ له‌ پێناوی ڕێکخستنی چالاکییه‌کانی خۆیان، به‌ تایبه‌تی که‌مپینه‌کان که‌ڵک وه‌ربگرن و له‌ ئه‌نجامدا له‌ دروستکردنی کوردستانێکی فانتاستیک و خه‌یاڵکرددا سه‌رکه‌وتوو بن.

وشه‌ سه‌ره‌کییه‌کان؛ نه‌ته‌وه‌سازیی، ئۆنلاین، کورده‌کان، دیاسپۆرا، کۆمه‌ڵگه‌ی خه‌یاڵکرد

“پێشه‌کی”

هه‌نووکه‌ هه‌وڵدان بۆ نه‌ته‌وه‌سازیی به‌هۆی سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌نته‌رنێت ئاسانتر ده‌چێته‌ پێشه‌وه‌. به‌ گواستنه‌وه‌ی خێرا و شیکردنه‌وه‌ی بیرۆکه‌کان، هه‌واڵ و وێنه‌کان له‌ ڕێگه‌ی ئه‌نته‌رنێته‌وه‌ مه‌ودا دوورودرێژه‌ جوگرافییه‌کان سڕاونه‌ته‌وه‌ و ئه‌گه‌ر و شیمانه‌ی گواستنه‌وه‌ی زانیاری له‌ ئێستادا به‌ شێوه‌ی نه‌ناسراو و نادیار هه‌یه‌. خه‌ڵکی نه‌ته‌وه‌ و ئیتنیکه‌ جیاوازه‌کان خۆیان و ئه‌وانی دیکه‌ له‌ ڕیگه‌ی گرووپه‌ جۆراوجۆره‌ ئۆنلاینه‌کان و ئه‌نجوومه‌نه‌کان ده‌دۆزنه‌وه‌. گواستنه‌وه‌ی ڕه‌مزه‌کان، که‌سایه‌تی و ئه‌فسانه‌کان بۆ ناو ماڵپه‌ڕه‌کان، لیستی ئیمه‌یله‌کان، ژووره‌کانی وتووێژ و دیالۆگ، مێزگرده‌ شیکارییه‌کان، ڤێبلاگ و ڕۆژنامه‌ ئۆنلاین و ژووڕناڵه‌کان به‌شێوازێکی ئه‌ندازیارییانه‌‌،  پاراستن و وه‌شاندن و بڵاوکردنه‌وه‌ی شوناسه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌کان له‌ فه‌زا و که‌شی سایبێریی چه‌ند نه‌ته‌وه‌ییدا ساده‌تر، هه‌رزانتر و زۆر خێراتر له‌چاوه‌ی پێشوو ئه‌نجام ده‌درێت. ئه‌نته‌رنێت و هاتنه‌ئارای دیاسپۆرا1 پشتڕاستی ده‌کاته‌وه‌ که‌ نه‌ته‌وه‌سازیی دیجیتاڵی دیارده‌یه‌کی ڕاسته‌قینه‌یه‌؛ به‌تایبه‌ت له‌باره‌ی کۆمه‌ڵگا په‌رته‌وازه‌ بێده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌کان(وه‌کوو تامیله‌کان له‌ سیریلانکا، تێبتییه‌کانی چین، کورده‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست). سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ ئه‌م گرووپانه‌ له‌ ئه‌نته‌رنێت بۆ ناساندن و پێناسه‌کردنی خۆیان به‌ کۆمه‌ڵگا نێوده‌وڵه‌تییه‌کان، وه‌کوو ئیتنیک و نه‌ته‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆ که‌ڵک وه‌رده‌گرن. به‌ یارمه‌تیی لۆبییه‌ دیجیتاڵییه‌کان (له‌ ڕێگه‌ی داخوازیی ئۆنلاین، خۆپیشاندان، فێرکاریی و گواستنه‌وه‌ی زانیاری، که‌مپینه‌کان بۆ ده‌ربڕینی ناڕه‌زایه‌تی) ئه‌وان به‌ شوێن ڕێکخستن و به‌ده‌ستهێنانی پشتیوانی و پاڵپشتی بۆ ئامانجه‌کانیانن. ئه‌م گرووپانه‌ له‌ ئه‌نته‌رنێت بۆ کاریگه‌ریدانانی ڕاسته‌وخۆتر له‌ سیاسه‌ت له‌ پانتای نێوده‌وڵه‌تیدا که‌ڵک وه‌رده‌گرن.

ئه‌م وتارد‌ ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر پرۆسێس و ڕه‌وتی نه‌ته‌وه‌سازیی کورده‌ په‌نابه‌ره‌کانی ئاڵمان. په‌رته‌وازه‌یی و به‌ربڵاویی کورده‌کان له‌ ئاڵمان وه‌کوو یه‌کێک له‌ گه‌وره‌ترین گرووپه‌ ئیتنیکییه‌ بێده‌وڵه‌ته‌کانی جیهان‌، که‌ نێزیکه‌ی 700 بۆ 800 هه‌زار که‌س ده‌بن. جێگه‌ی سه‌رنج و تێڕامانه‌. کورده‌ په‌نابه‌ره‌کانی ئاڵمان له‌ ڕووی سیاسییه‌وه‌ تاڕاده‌یه‌کی زۆر باش ڕێکخراون. پرسیاری سه‌ره‌کیی ئه‌م وتاره‌ ئه‌مه‌یه‌ که‌: ئایا پرۆسێسی نه‌ته‌وه‌سازی له‌ ڕێگه‌ی دیاسپۆرایه‌کی دیجیتاڵیی به‌ بێ ده‌وڵه‌ت – نه‌ته‌وه‌ی خۆی له‌ ناو کۆمه‌ڵگای دیاسپۆرا له‌ ئاڵماندا هه‌یه‌؟ ئه‌گه‌ر هه‌یه‌، چۆناوچۆن له‌ فه‌زا و که‌شی سایبێریدا ڕێکخراون؟

“چوارچێوه‌ی تیۆریک”

ئه‌م وتاره‌ ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر چوارچێوه‌ی تیۆریکی چه‌مکی نه‌ته‌وه‌ وه‌کوو کۆمه‌ڵگایه‌کی خه‌یاڵکرد یان وه‌کوو نه‌ته‌وه‌یه‌کی خه‌یاڵکرد2 ی بێنێدیکت ئا‌ندێرسۆن3. واته‌ کۆڵه‌که‌ و ڕۆنراوێک له‌ دڵ و گیانی ئه‌ندامانی ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌. ژماره‌یه‌ک له‌ کۆمه‌ڵگا خه‌یاڵکرده‌کان هه‌ستی گرێدراوێتییان به‌ زێدی ڕه‌مزی و سیمبۆلیی یان واقیعی هه‌یه‌.(ئا‌ندێرسۆن، 1983). ئه‌م گرێدراوێتییه‌ له‌ڕێگه‌ی زمان، ڕه‌مزه‌کان، ئه‌فسانه‌کان و مێژوو پاڵپشتی ده‌کرێت. ئاندێرسۆن ئه‌مانه‌ به‌ مه‌تریاڵ و توخمه‌ خاو و خۆنه‌گرتووه‌کانی ناسیۆنالیزم ناوده‌بات. ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییانه‌ له‌ ڕیگه‌ی سنووره‌کان و هه‌موو به‌ره‌ و جیله‌کان ده‌گوازرێنه‌وه‌. زۆرێک له‌ ڕه‌مزه‌کان له‌ ڕیگه‌ی میدیای چاپی له‌ نێو زۆرێک له‌ کۆمه‌ڵگه‌ زمانی یان ئیتنیکییه‌کان بڵاوبووه‌ته‌وه‌ که‌ ڕۆڵێکی ناوه‌ندی و سه‌ره‌کی له‌ گه‌شه‌پێدان و پاراستنی شووناسی گرووپه‌کاندا هه‌یه‌. هه‌ربۆیه‌ نه‌ته‌وه‌سازیی حه‌تمه‌ن گرێدراوی نێزیکی و دووریی ئه‌ندامانی کۆمه‌ڵگایه‌ک پێکه‌وه‌ نییه‌ به‌ڵکوو گرێدراوی خه‌یاڵکردنه‌؛ له‌ ڕاستیدا هه‌موو کۆمه‌ڵگا گه‌وره‌کان له‌ گونده‌ زۆر کۆنه‌کانه‌وه‌ به‌م ڕێگه‌یه‌دا هاتوون و له‌و سه‌رچاوه‌وه‌ هه‌ڵقوڵاون و خه‌یاڵکراون. پێوسیته‌ کۆمه‌ڵگاکان نه‌ک له‌سه‌ر بنه‌مای پێوه‌ری دروستی-نادروستی به‌ڵکوو به‌پێی پێوه‌ر و شێوازێک که‌ ئه‌وان خه‌یاڵ ده‌که‌ن، دیاری و جیاواز بکرێنه‌وه‌ له‌ یه‌کدی. به‌پێی تێڕوانینی “ئاندێرسۆن” نموونه‌ی به‌رهه‌ست بۆ ئه‌م پرۆسێسه‌ خه‌یاڵییه‌، خوێندنه‌وه‌ی ڕۆژنامه‌یه‌که‌. ئه‌مه‌ له‌ ته‌نیاییدا، له‌ خه‌ڵوه‌تگه‌ی زه‌یندا ڕووده‌دات. هه‌ر خوێنه‌رێک وشیاره‌ له‌ سه‌ر ئه‌مه‌ی که‌ ئه‌م‌ ڕێوڕه‌سمه‌ هاوکات له‌گه‌ڵ هه‌زاران( یان میلیۆنان) پرۆسێسی خه‌یاڵکردن ڕووده‌دات. ئه‌و له‌باره‌ی هه‌بوونییه‌وه‌ دڵنیایه‌، به‌ڵام ئایدیا و بیرۆکه‌یه‌کی له‌باره‌ی شوناسه‌که‌یه‌وه‌‌ نییه‌. خاڵی جێی سه‌رنج ئه‌مه‌یه‌ که‌ هه‌میشه‌ ڕه‌وتی ڕێوڕه‌سمه‌که ‌(به‌یانییان له‌ کاتێکی دیاریکراو و ئێواران دووباره‌ له‌ کاتێکی دیاریکراودا) له‌ ڕیز و ڕێکییه‌کی کاتوساتییانه‌‌ ده‌رده‌که‌وێت. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ “ئاندێرسۆن” ده‌ڵێت؛ هه‌روه‌ها که‌ خوێنه‌ری ڕۆژنامه‌که‌ چۆنێتی دووپاتبوونه‌وه‌ی ورد و ده‌قیقی ڕووداوه‌کانی ناو وتاره‌که‌ی له‌ میترۆ، یان له‌ ئارایشتگه‌ ده‌بینێت و له‌ دراوسێتیدا خه‌سار ده‌بێت، ئه‌و به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رده‌وام دڵنیا ده‌بێته‌وه‌ که‌ جیهانی خه‌یاڵین به‌ شێوه‌ی ئاشکرا له‌ ناو ژیانی ڕۆژانه‌وه‌ هه‌ڵده‌قوڵێت.(…). له‌ ڕیگه‌ی خه‌یاڵکردنه‌وه‌( هه‌ڵقوڵانه‌کان) هێور و جێگیر به‌ره‌و ئه‌م ڕاستییه‌ی دڵنیابوونه‌ سه‌رنجڕاکێشه‌که‌ ده‌ڕوات تاکوو له‌ کۆمه‌ڵگایه‌کی نه‌ناسراودا زاوزێ ده‌کات، که‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌کی بێ ئه‌ملاولای نه‌ته‌وه‌ی مۆدێڕنه‌.

ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییانه‌ی کۆمه‌ڵگای خه‌یاڵکرد به‌ شێوه‌گه‌لێکی هاوسان له‌ ئه‌نته‌رنێتدا به‌کار ده‌برێن. له‌ جیهانی دیجیتاڵی و جیهانگیریی سه‌ده‌ی 21، ئه‌نته‌رنێت ده‌رفه‌تگه‌لێکی هاوشێوه‌ی میدیا چاپییه‌کان له‌ سه‌ده‌ی 18 و 19 و تا ڕاده‌یه‌ک له‌ سه‌ده‌ی 21 ده‌خاته‌ به‌رده‌ستی خه‌ڵک. به‌ دیاریکراوی خێرایی بڵاوکردنه‌وه‌، بژارده‌کان له‌ ڕووی شێوازه‌وه‌ و کێشه‌کانی کۆنترۆڵکردن له‌ لایه‌ن ڕێکخراوه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کان، زیاتر له‌ هه‌موو شتێک بۆ کۆمه‌ڵگا دیاسپۆرا په‌رته‌وازه‌کان له‌ هه‌موو دونیادا، بووه‌ته‌ هۆی خێراتربوونی ئه‌م پرۆسێسه‌. هه‌ربۆیه‌ ده‌کرێت ئه‌نته‌رنێت وه‌کوو ناوکۆ و نێونجیی نه‌ته‌وه‌سا‌زیی کارامه‌ ببینین. خودی “ئا‌ندێرسۆن” پوتانشییه‌ل و وزه‌ی هێزه‌کیی ئه‌نته‌رنێتی بۆ نه‌ته‌وه‌سازیی دۆزییه‌وه‌ و فامی کرد. به‌ سه‌رنجدان به‌ په‌نابه‌ران، “ئا‌ندێرسۆن” ئاماژه‌ی کردووه‌ که‌ په‌یوه‌ندی نێوان جه‌ماوه‌ر و به‌ تایبه‌تی په‌یوه‌ندیی له‌ڕێگه‌ی ده‌رفه‌ته‌ پێشنیارکراو و به‌رده‌سته‌کانی ئه‌نته‌رنێت که‌ ده‌رفه‌ت ده‌خاته‌ به‌رده‌م گرووپه‌ په‌نابه‌ره‌کان بۆ په‌یوه‌ندیی ڕۆژ له‌ دوای ڕۆژ زیاتر له‌گه‌ڵ ناوچه‌ و نیشتیمانی خۆیان، بواری پاراستنی “ناسیۆنالیزم” له‌ ڕێگه‌ی دووره‌وه‌ له‌ نێو کۆمه‌ڵه‌ی په‌نابه‌راندا دراوه‌. ژماره‌یه‌ک له‌ ئه‌ندامانی چالاکی کۆمه‌ڵه‌ی په‌نابه‌ران ده‌یانه‌وێت له‌ سیاسه‌تی وڵاته‌که‌یان له‌ ناوچه‌که‌دا به‌شدار بن. ئه‌م وتاره‌ی به‌رده‌ست، چه‌مکی “ئاندێرسۆن” له‌باره‌ی نه‌ته‌وه‌ی خه‌یاڵکرد په‌یوه‌ست به‌ که‌ڵکوه‌رگرتن له‌ ئه‌نته‌رنێت له‌ لایه‌ن دیاسپۆرای کوردی له‌ ئاڵماندا به‌کار ده‌بات. ئامانجی ئێمه‌ دیاریکردنی ئه‌مه‌یه‌ که‌ ئایا ئه‌نته‌رنێت به‌ ئامانجی نه‌ته‌وه‌سازی له‌ کۆمه‌ڵگای دیاسپۆرای دیجیتاڵ که‌ڵکی لێ وه‌رگیراوه‌ و ئایا ئه‌نته‌رنێت خێرایی داوه‌ته‌ چه‌مکی نه‌ته‌وه‌سازیی ئاندێرسۆن؟

“دۆخی هه‌نووکه‌یی لێکۆڵینه‌وه‌؛ ڕوانگه‌یه‌کی گشتی”

چالاکیی و کارامه‌یی ئۆنلاین له‌ دیارده‌ی نه‌ته‌وه‌سازیی له‌ ئه‌ده‌بی زاره‌کیی ئینگلیزدا به‌نیسبه‌ت ئاڵمانه‌وه‌ زیاتر گه‌شه‌ی کردووه‌. پرۆسێسی نه‌ته‌وه‌سازیی له‌ڕیگه‌ی ئه‌نته‌رنێته‌وه‌ له‌ لایه‌ن زۆرێک له‌ خوێندنه‌وه‌کانه‌وه‌ پشتڕاست کراوه‌ته‌وه‌. کاریگه‌رییه‌ که‌لتووری و سیاسی-کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی نه‌ته‌وه‌سازیی، به‌ شێوه‌ی ڕوون و ڕاشکاو له‌ جیهانی ئۆفلاین، بۆ جێبه‌جێکردن و پراکتیزه‌کردن له‌ کۆمه‌ڵگای دیاسپۆرای دیجیتاڵ، به‌ باشی پیشان دراوه‌. بیرۆکه‌ی ئاندێرسۆن له‌مه‌ڕ نه‌ته‌وه‌ی خه‌یاڵکرد به‌ شیوه‌یه‌کی به‌ربڵاو به‌کاربراوه‌. دیامانداکی له‌باره‌ی باشی و ئه‌رێنییه‌کانی ئه‌نته‌رنێت بۆ هه‌ندێک له‌ گرووپه‌کان قسه‌ ده‌کات که‌ ژماره‌یان زۆره‌.(وه‌کوو کۆمه‌ڵه‌ی دیاسپۆرای بێده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌). سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ ڕوون و ئاشکرایه‌ که‌ بۆ نه‌ته‌وه‌ بێده‌وڵه‌ته‌کان، سیاسه‌تی شووناس له‌ فه‌زای سایبێریدا نێونجییه‌کی ئایدیال و خه‌ونئامێزانه‌یه‌ بۆ پڕوپاگه‌نده‌ و بانگه‌شه‌ و ته‌نانه‌ت بۆ ڕێکخستن و هاندان و ڕاسان. بێکه‌ر باوه‌ڕی وایه‌ که‌ “ناسیۆنالیزم” له‌ ئه‌نته‌رنێتدا له‌حاڵی گه‌شه‌ دایه‌. “ئه‌ریکسۆن” پێی وایه‌ یه‌کێک له‌ سه‌رنجڕاکێشترین دۆزینه‌وه‌کان له‌ لێکۆڵینه‌وه‌کانی دواییدا له‌باره‌ی که‌ڵکوه‌رگرتن له‌ ئه‌نته‌رنێت ئه‌مه‌یه‌ که‌ له‌م ته‌کنه‌لۆژییه‌ زیاتر بۆ بووژانه‌وه‌ و ڕاسانی شووناسی نه‌ته‌وه‌یی که‌ڵک وه‌رگیراوه‌ نه‌ک کز و لاوازکردنی. سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش ئه‌نته‌رنێت ته‌کنه‌لۆژییه‌کی سه‌ره‌کییه‌ بۆ پاراستنی په‌یوه‌ندیی نه‌ته‌وه‌کان له‌گه‌ڵ یه‌کدی. ئه‌و له‌ درێژه‌دا ده‌ڵێت که‌ ده‌سه‌ڵات و هێزی ئه‌فسانه‌کان، ڕه‌مز و سیمبوله‌کان و مێژووی نه‌ته‌وه‌یی له‌ به‌شێکی زۆر له‌ کۆمه‌ڵگا دیاسپۆراکاندا شووناسی نه‌ته‌وه‌یی وه‌کوو ڕێکخراوی سیاسیی و پرۆسێسێک له‌ نه‌ته‌وه‌سازیی له‌ ئاستێکی هاوشێوه‌دا له‌ دونیای ده‌ره‌وه‌ی ئه‌نته‌رنێتدا به‌رهه‌م ده‌هێننه‌وه‌.

له‌ ئاڵمان تاکوو ئێستا هیچ کارێكی لێکۆڵینه‌وه‌یی که‌ به‌ شێوه‌ی تایبه‌ت بپه‌رژێته‌ سه‌ر نه‌ته‌وه‌سازیی له‌ ئه‌نته‌رنێتدا نییه‌. ئه‌و کاته‌ی که‌ هه‌ندێک له‌ لێکۆڵه‌ران بابه‌تی دیاسپۆرای دیجیتاڵییان هه‌ست پێکرد و که‌مێک باسیان له‌ ئه‌گه‌ری باشه‌ و لایه‌نه‌ ئه‌رێنییه‌کانی ئه‌نته‌رنێت کرد، ئه‌وان له‌ چوارچێوه‌ی که‌لتووری کۆمه‌ڵایه‌تی و یان نه‌ته‌وه‌نواندن که‌ڵکیان وه‌رگرت که‌ نه‌ده‌که‌وتنه‌ ناو بازنه‌ی زانستی سیاسییه‌وه‌. ئه‌مانه‌ به‌ ده‌گمه‌ن له‌ ئه‌نجامه‌ سیاسییه‌ به‌رهه‌سته‌کانی گه‌شه‌ی نه‌ته‌وه‌سازیی دیجیتاڵی بۆ کۆمه‌ڵگای دیاسپۆرای به‌رمه‌به‌ست، زێد و وڵات و هه‌وره‌ها وڵاتی نیشته‌جێبووگ، لێکۆڵینه‌وه‌یان ده‌کرد. وتارگه‌لێکی زانستیی جۆراوجۆر له‌باره‌ی کورد، دیاسپۆرای کورد و میدیا هه‌یه‌. هه‌ر بۆیه‌ ئه‌م وتارانه‌ ده‌په‌رژێنه‌ سه‌ر چالاکییه‌ سیاسییه‌کانی کورده‌کان له‌ تورکیا( سی، ئیف، مه‌ک داوڵ، 1996؛ وایت، 2000؛ ئوزجان، 2006) و هه‌روه‌ها که‌ڵکوه‌رگرتن له‌ میدیای کۆن و نه‌رێتی (که‌ناڵی ئاسمانی و ڕۆژنامه‌) له‌ لایه‌ن دیاسپۆرای کورده‌وه‌(سی ئیف حه‌سه‌نپوو. 1997؛ ئارگۆن، 2003)ئه‌وان به‌ ته‌واوه‌تی له‌باره‌ی ڕۆڵی تایبه‌تی ئه‌نته‌رنێت بۆ دیاسپۆرای کورد له‌ ئاڵمان قسه‌ ناکه‌ن، با بزانین ئه‌نته‌رنێتی کوردی له‌ ئاڵماندا له‌چی ده‌چیت.

شووناسسازیی کورد له‌ ئه‌نته‌رنێت له‌ ئاڵمان؛ خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تییانه”‌

گرووپی به‌رخوێندنه‌وه‌؛ کوردانی دانیشتووی ئاڵمان

کورده‌کان دیاسپۆرایه‌کی مه‌زن به‌ خه‌مڵاندنی حه‌شیمه‌تێکی نێزیکه‌ی 2.1 تا 5.1 میلیۆن له‌ ئه‌ورووپا پێک دێنن. زۆربه‌ی زۆریان(700 تا 800 هه‌زاریان) له‌ ئاڵمان ده‌ژین.4 وڵاتی سه‌ره‌کی و ڕه‌سه‌نیان له‌ لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌ نوێکانی پاش جه‌نگی یه‌که‌می جیهانی دابه‌شکرا. ئه‌م دۆخه‌ به‌هۆی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌ته‌کانی تورکیا، ئێران، سووریا و ئێراق وه‌کوو ده‌وڵه‌ت-نه‌ته‌وه‌ هاته‌ ئاراوه‌. ده‌وڵه‌تێکی سه‌ربه‌خۆی کوردی دانه‌مه‌زرابوو. له‌ درێژه‌ی سه‌ده‌ی 21دا هه‌ڵاواردنی نه‌ژادی بووه‌ هۆی سه‌رهه‌ڵدانی کۆمه‌ڵێک شۆڕشی چه‌کداری له‌ لایه‌ن کورده‌کانه‌وه‌ له‌ هه‌ندێک له‌م وڵاتانه‌دا. سه‌رکوتکردنی ئه‌م سه‌رهه‌ڵدان و ڕاپه‌ڕینانه‌ له‌ هه‌ر چوار ده‌وڵه‌ته‌کدا، هاوڕێ و هاوکات بوو له‌گه‌ڵ(زۆربه‌یان) دوورخستنه‌وه‌ی هه‌موو خێڵه‌ کورده‌کان یان قه‌ده‌غه‌کردنی زمان و که‌لتووری کورد له‌ ده‌وڵه‌ته‌ ناوبراوه‌کاندا و ئه‌مه‌ بوو به‌ هۆی سیاسه‌تی یه‌کده‌ستکردنی فه‌رمی له‌ هه‌رکام له‌ نموونه‌ هه‌لهێنجراوه‌کانی خواره‌وه‌. به‌ درێژایی سه‌ده‌ی بیسته‌م میلیۆنان کورد له‌ ئێراق، ئێران، تورکیا و سووریه‌ وڵاتی خۆیان به‌جێ هێشت و به‌ره‌و ڕۆژئاوا په‌ڕینه‌وه‌.

دیاسپۆرای کورد له‌ ئاڵمان و ئه‌ورووپا ڕۆڵێکی سیاسی و که‌لتووری گرینگ بۆ هه‌موو کورده‌کانی دونیا ده‌گێڕێت. به‌ شێوه‌ی مێژوویی دیاسپۆرای کورد هاوکاریی و یارمه‌تییه‌کی بنه‌مایی به‌ وشیارکردنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌ی کورد گه‌یاندووه‌، هه‌م له‌ دیاسپۆرا و هه‌م له‌ وڵاتی خۆیان بۆ نموونه‌ زمانی کوردی، ئه‌ده‌ب و مۆسیقا بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر (له‌ تورکیا) قه‌ده‌غه‌ و بڤه‌ بووه‌. له‌ وه‌ڵامی ژماره‌یه‌ک له‌ دیاسپۆراکانی کورددا، تێچوویه‌کی دیاریکراویان بۆ پاراستن و گه‌شه‌ی که‌لتووری کوردی ته‌رخانکرد. به‌پێچه‌وانه‌ی قه‌ده‌غه‌کردن و به‌دواداچوونی یاسایی ده‌وڵه‌ت، وێستگه‌کانی ته‌له‌ڤیزیۆنی کوردی له‌ ئه‌ورووپا دامه‌زرا که‌ بۆ هاونیشتمانانیان به‌رنامه‌یان په‌خش ده‌کرد. ڕۆژنامه‌ و بڵاڤۆکان له‌چاپ دران و له‌ نیشتمانیان به‌ شێوه‌ی نهێنی و ژێره‌واژێر بڵاو کرایه‌وه‌. هاوکات له‌ ساڵی 1980 ژماره‌یه‌ک ڕێکخراوی که‌لتووری و زانستی بۆ گه‌شه‌پێدان و لێکۆڵینه‌وه‌ له‌باره‌ی زمان و که‌لتوور و ئه‌ده‌بی کوردی له‌ ئاڵمان و هه‌موو ئه‌ورووپا دامه‌زرا.5

په‌راوێز و سه‌رچاوه‌:

1-Online Nation Building, German policy Studies volume Four, Number4,pp.125-153,2008

1-ده‌سته‌واژه‌ی دیاسپۆرا بۆ ئاماژه‌ به‌ په‌رته‌وازه‌یی گرووپه‌ ئایینی یان ئیتنیکییه‌کان له‌ وڵات و زێدی خۆیان به‌کار ده‌برێت جا چ به‌ شێوه‌ی تۆپزانه‌ بێت یان خۆویستانه‌‌. ئه‌م وشه‌یه‌ زۆربه‌ی کات بۆ ئاماژه‌ به‌ خه‌ڵک وه‌کوو کۆمه‌ڵگا یان گرووپه‌ گشتییه‌کانه‌.

2-imagined nation

3-Benedict Anderson

4-ئه‌م ئاماره‌ خه‌مڵاندنێکی ڕێژه‌ییه‌.

5-ئه‌نیستیتۆی کورد له‌ به‌رلین، پاریس و برۆکسێل ته‌نها چه‌ند دانه‌یه‌ک له‌وانه‌ن.

6-سه‌رچاوه‌، وه‌رزنامه‌ی فه‌رهه‌نگی/ ئه‌ده‌بی/ کۆمه‌ڵایه‌تی( به‌ میتۆدی شیکاری-ل‌وکۆڵینه‌وه‌یی)، خولی نوێ(30-31)/ ساڵی حه‌ڤده‌هه‌م/ژماره‌ی 84/83/پاییز و زستانی 92ی هه‌تاوی

مێندێرس کاندان، پووه‌ هانگه‌ر

وه‌رگێڕان بۆ فارسی: ئه‌نوه‌ر نوه‌ویدییان

وه‌رگێڕان بۆ کوردی عادڵ قادری

پۆستی پێشوو

فەرهەنگی پشت بەستن بەدەرەوە، شکستێکی گشتیی کارگێڕیی و فەرهەنگییە

پۆستی داهاتوو

خوێندنه‌وه‌ی بابه‌تییانه‌ی دۆخی کورده‌ په‌نابه‌ره‌کان له‌ ئاڵمان: بەشی دوو

یەکەی وەرگێڕان

یەکەی وەرگێڕان

پەیوەندیداری بابەتەکان

له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

له‌ يادى ڕێككه‌وتنامه‌ى سايكس بيكۆ و چاره‌نووسى كورد

ئایار 16, 2025
33
وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

وەک کورد بۆ دەبێ لە دەروونناسیی سیاسی بکۆڵینەوە؟

ئایار 13, 2025
65
نەتەوە و دەوڵەتـســـازی

کۆمەڵەی ئیتحاد و تەرەقی و سەرەتاکانی دەرکەوتنی بیری کەمالیزم

نیسان 21, 2025
111

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

شوبات 2023
د س W پ ه ش ی
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728  
« کانونی دووهەم   ئازار »

Aa

0 0
A A
  • پەیوەندی
  • دەربارە
  • بۆردی راوێژکاران
  • بۆردی سپۆنسەرەکان

2024 - 2022 © CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لە لایەن چاوی کورد

بێ ئه‌نجام
هەموو ئەنجامەکان نیشان بدە
  • English
  • سەرەکی
  • بــیر و ڕا
  • شــیکار
  • ئــــابووری
  • نەتەوە و دەوڵەتسازی
  • ئــاسـایشی نەتەوەیی
  • ئینسکلۆپـیدیا
    • دەوڵەتەکان
    • حیزب و ڕێکخراو
    • بەڵگەنامە و ڕوداو
    • دەستەواژە و چەمك
    • شار و ناوچەکان
    • کەسایەتیەکان
  • هێــزی نەرم
    • توێژینەوەی میدیایی
    • کولتوور و مرۆڤسازی
    • هزر
    • ئەدەب و هونەر
    • سینەما
  • کورد لە چاوی ئەواندا
  • چاوپێکەوتن

2024 - 2022 © CHKurd - ڕووکاری وۆردپرێس لە لایەن چاوی کورد

بەخێر هاتیتەوه!

لە خوارەوە داخڵی ناو هەژمارەکەت بە

ووشەی نهینیت بیرچۆتەوە?

گەڕاندنەوەی ووشەی نهێنیەکەت

تکایە ناوی بەکارهێنەر یان ناونیشانی ئیمەیڵەکەت بنووسە بۆ دووبارە ڕێکخستنەوەی ووشەی نهێنی.

چوونە ژورەوە

لیستی پەخشکردنی نوێ زیادبکە