یەکەم: سالی 1991 بۆ 2003 سەرچاوەی داهاتی هەرێمی کوردستان گومرگی خاڵە سنوورییەکان بوو لەگەڵ هەندێك لە داهات و باج و روسوماتی ناوخۆ، لەڕێگەی ئەو داهاتانەوە مووچەی فەرمانبەران و مامۆستایان و مووچەخۆرە جیاجیاکانی تری لێ دەدرا، لەگەڵ جێبەجێکردنی هەندێك پرۆژەی بچوك، هواوڵاتییان لەبارودۆخێکی ئابووری و ژیانێکی سادە و خراپدا ژیان و گوزەرانیان دەکرد.
دووەم: لە2003 بۆ2014 دوای ڕووخانی ڕژێمی دیکتاتۆری لە ئیراق، هەرێمی کوردستان چووە قۆناغێکی نوێ لە ژیانی سیاسی و ئابووری، بودجە بۆ هەریمی کوردستان دیاریکرا، مانگانە بڕە پارەیەکی باش دەهاتە هەرێمی کورستانەوە خێر و بێر و خوشگوزەرانی بە ڕووی هاووڵاتیاندا کرایەوە، حکومەت چەندین پڕوژە و خزمەتگوزاری پێشکەش کرد، مووچە و دەرماڵە زیادی کرد، خەڵکێکی زۆر دامەزرێنران بەتایبەت دەرچوانی زانکۆ و پەیمانگا، هەرێمی کوردستان گەشانەوەی زۆری بە خۆیەوە بینی لە رووی ئابوورییەوە؛ ئەمەش بازدانێکی گەورەی ئابووری بوو، دواتر بەھۆی ئەوەی مالکی و شیعەکان ھەڕەشەی کەمکردنەوە و بڕینی بودجەی ھەرێمیان کرد، بۆیە ھەرێم ناچار بیری لە بونیاد نانی ئابووری سەربەخۆ کردەوە و بۆ ئەو مەبەستەش دەستی کرد بە گەڕان و دۆزینەوەی نەوت و دەرھێنانی و فرۆشتنی، لەم ڕێگەیەوە کوردستان لە رووی ئابووری و خزمەتگوزارییەوە گەشەسەندنێکی گەورەی بەخۆیەوە بینی، چەندان پڕوژە خزمەتگوزاری پێشکەش کرا هەزاران خەڵك بوونە خاوەن ئیشی سەربەخوی خۆیان، پێدانی قەرز بە گەنجان بوو ئەنجامدانی پروژەی بچوك، پێشینەی خانووبەرە، پێشینەی هاوسەرگیری پێدانی جەژنانە، هاوولاتیان لە بارودۆخێکی ئابووری زور باشدا ژیانیان دەگوزەراند، کوردستان جوانترین نمونە بوو لە ئێراقدا لە ڕووی ئابووری و سەقامگیری و کرانەوە بە ڕووی جیهان و ناوچەکەدا بە جۆرێك هاوولاتیانی بیانی دەهاتنە کوردستان بو کارکردن.
لە 2011 هەندێك ئۆپۆزسیۆنی ئانارشیست کە چاویان بەو گەشەسەندنەی هەرێمی کوردستان هەڵنەدەهات، بە وتارە تووندەکانیان خەڵکیان هاندا بۆ خۆپیشاندان دژی حکومەت، دەیان گوت: نان و ئاومان ناوێت ئازادیمان دەوێت، دەبێت ئەم حکومەتە بڕووخێت چاویان لە بەهاری عەرەبی دەکرد کە ئێستا و تا دەیان ساڵی تریش ئەو وڵاتانە سەقامگیری بە خۆیانەوە نابینن، کە بەهاری عەرەبی ڕووی تێکردن و لەجیاتی گەشەکردن وێرانی کردن.
سێیەم: لە 2014 بۆ 2023 هەرێمی کورستان چووە قۆناغێکی قورسی ئابووری و گوزەران و ئەمنی و سیاسی و سەربازیيەوە لە ئێرقدا، رێکخراوی تێرورستی داعش دروست بوو، لەگەڵ دروستبوونیشیدا کوردستان ڕووبەرووی هێرش و پەلاماردان بوەوە و کەوتە جەنگێکی قورسەوە، ئەم جەنگە بەرامبەر گەورەترین گرووپی تیرۆرستی بوو کە لەلایەن هەندێک وڵاتەوە پاڵپشتی دەکران و هەم بە دیوە ئایینیەکەی و، هەم بە دیووە نەتەوەییەکەش زۆر دژی کورد و، خاکی ئازادکراوی کوردستان بوون و دەستیان لە هیچ نەدەپاراست، ئەمەش تێچوویەکی ئابووری زۆری خستە سەر حکومەتی هەرێم جگە لە زیانی گیانی و ماڵی هەزاران کەس، لەلایەکی تروە دابەزینی کەمەرشکینی نرخی نەوت و هاتنی ژمارەیەکی زوری ئاوارە و برینی بودجەی هەرێمی کوردستان لە لایەن به‌غدادەوە کە زور نابەرپرسانە و دوورلە بنەما دەستوورییەکان و بە بڕیاری سیاسی کەوتنە دژایەتی هەرێمی کوردستان، چونکە چاویان بە گەشەسەندنی ئابووریی و ئارامی و سەقامگیری و کرانەوەی هەرێمی کوردستان هەلنەدەهات بۆیە پەنایان برد بوو قوت وبژیوی هاووڵاتیان تا لە و رێگەیەوە پێگەی هەرێمی کوردستان لاواز بکەن و ئیرادەی ئازادیخوازانەی خەلکی کوردستان تێک بشکێنن، بەو ھۆیەشەوە تارادەیەک خەریک بو لەو ئامانجە دوژمنکارییەیان نزیک ببنەوە ئەوەش بەھۆی دۆخی خراپی خەڵکی ھەرێم لەلایەک و خۆفرۆشی ھەندێک حیزب و سیاسی و پەرلەمانتاری کورد لە بەغداد و بێ پارەیی و کەمی داھاتی حکومەتی ھەرێم .
بەڵام بەهۆی بەرگەگرتنی خەڵکی هەرێمی کوردستان و ئیرادەی بەهێزی حکومەتی هەرێم و هەندێک کەسایەتی سیاسی و بەرپرسی باڵای هەرێم توانرا تارادەیەکی زۆر شان بدرێتە بەر ئەو ناڕەحەتییەو وردە وردە قورسایی و مەترسیەکە کەم بکرێتەوە، ئه‌گەر کەمێکی دیکەش بەرگەی ئەم ناڕەحەتییانە بگرێت، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەم دۆخە تێدەپەڕێت چونکە چار نیە و هەردەبێت ئارام بگیرێت، ناکرێت سازش لەسەر هەیمەنە و گەورەیی هەرێمی کوردستان بکرێت و ببینەوە کۆیلە و چاو لەدەستی ئێراقی عەرەبی و بەری رەنج و قوربانیدانی دەیان ساڵەمان لەسەر سینیەک بە پێشکەشی ئەوانە و، میراتگرانی ئەوانە بکەین کە لەسەردەستیان هەزاران هەزار قوربانیمان داوە و ماڵوێرانی و ژێردەستی و چەوسانەوەمان چەشتووە، دواییش بەدەست بەتاڵی دانیشین، ھەم ئازادی و کەرامەت لەدەست بدەین، ھەم مووچە و بودجەشمان وەک خێر و سەدەقە بەمەرجی جاشێتی و بن دەستییەکەی جاران پێ بدەن . ئێستا کە وردە وردە دۆخی ئابووری هەرێم باشتر دەبێت و داهات و خەرجییەکان لەلایەن کابینەی نۆهەمەوە رێک دەخرێتەوە و گەندەڵی و بەهەدەردان کۆنترۆڵ دەکرێت و چاکسازی لە کەرتە جیاجیاکاندا دەکرێت، پێشبینییەکان ئەوە دەردەخەن کە بۆ داهاتویەکی نزیک هەرێم ئەم قەیرانە تێدەپەرێنێت بەبێ ئەوەی ئیرادەی تێک بشکێت و ناچاری ملکەچ بون بۆ بەغدا ببێت، دوای قەیرانی نرخی دینار بەرانبەر دۆلار و هەڵکشانەوەی جارێکی دیکەی نرخی دۆلار و جێگیر کردنی نرخەکەی و هەنگاونانی حکومەتی ناوەندی بۆ رێکەوتنی تەواوەتی لەگەل هەرێم، دەربارەی بودجە و شایستە داراییەکان و رێکەوتن لەسەر یاسای نەوت غا ز و رێکخستنی دەسەلاتەکان و جۆری پەیوەندەیەکانی نێوان هەرێم و ناوەند، بەپێی دەستوور ئومێد زۆر کە زۆربەی کێشەکان چارەسەر ببن و گەشانەوەی ئابووری و سەقامگیری هەمەلایەنە ڕوو لەهەرێم بکات و قۆناغی تاڵ بەجێ بهێڵدرێت.
