خەسڵەتە نەرێنییەکانی نەزمی نوێی جیهانی، قەیرانی ووزە و کەمی خۆراک و بەرزبوونەوەی نرخەکانە. هەرێمی کوردستانیش لەئێستادا گیرۆدەی ژمارەیەکی زۆر گرفتی ئابووری و کەمی سەرچاوەی داهات بووەتەوە، قەیران پاڵ بەقەیرانەوە دەنێت و حکومەتیش دەستەوەستان و بێ پلانە. گرفتی ووزە و بەردەوامی هەڵاوسانی نرخ، ئەگەر بەردەوامی وشکەساڵی و جەنگ ئەوا هەرسێ خەسڵەتەکەی نەزمی نوێی جیهانی دەبنە مۆتەکەی ئابووری هەرێمی کوردستان و بەرەو چارەنووسی نادیاری دەبن و حکومەتیش دەستەوەستانە. لەلایەکی ترەوە، ناسەقامگیری سیاسی لەهەرێم، بەغداد، ئێران و ناوچەکە ئەمەش نەخشی خۆی دەبێت لەسەر ئابووری هەرێم.
“هەوڵەکانی ئەمریکا لەم نەزمە نوێیەدا چی دەبێت؟”
لاوازی ئەورووپا، پاڵ بە داڕێژەرانی سیاسەتی ئەمریکاوە دەنێت بۆ دروستکردنی بازنەیەکی فراوانتر لە هاوپەیمانان، پێدەچێت ئێمە بەخێرایی بەرە و جیهانێکی دوو جەمسەری هەنگاو بنێین، کە دوو زلهێزی (چین و ئەمریکا) زاڵن بەسەریدا. ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو قەیرانە ووزەیەیی کە بەهۆی شەڕی ئۆکرانیا دەستی پێکردووە، کە سەلماندوویەتی لەڕووی ئابوورییەوە هەم بۆ ڕووسیا و هەم بۆ یەکێتی ئەوروپا وێرانکەر و، وێرانکەر بووە، دەکرێت لەسەر شانۆی جیهان بە شێوەیەکی جددی بە کەم سەیریان بکات. قۆناغی دوای جەنگی سارد و هەژموونی تاک جەمسەری ئەمریکا لە ساڵی 1991، تا قەیرانی دارایی 2008، بەردەوام بوو، قۆناغی دوای مێژوو کە تا شوباتی 2022 درێژ دەبێتەوە، شاهیدی جیهانێکی نیمچە فرە جەمسەر دەبێت. (چین) بە توندی و خێرا لە هەڵکشاندا بوو، بەڵام قەبارە و گەشەی ئابووریی یەکێتی ئەوروپا پێش ساڵی ٢٠٠٨، وایکرد کە یەکێک بێت لە زلهێزەکانی جیهان. ڕەنگە بەرزبوونەوەی ئابووری (ڕووسیا) لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە و بەردەوامبوونی سەربازی (ڕووسیا) بەرزی کردبێتەوە، ئەمەش وایکرد هەندێک لە سەرکردەکانی جیهان ستایشی فرەجەمسەری بکەن وەک تەلارسازی نوێی جیهانی.
بەڵام “جێف دی کۆلگان”، مامۆستای یاریدەدەری زانستە سیاسییەکان لە زانکۆی براون، لە وتارێکدا بۆ سیاسەتی دەرەوە دەڵێت: ململانێی بەردەوامی وزەی نێوان ڕووسیا و ڕۆژئاوا، بەو مانایەیە کە ئێستا قۆناغی فرەجەمسەری کۆتایی هاتووە، هەرچەندە جبەخانە ئەتۆمییەکەی ڕووسیا نامێنێت، بەڵام ئەو وڵاتە خۆی دەبینێتەوە کە هاوبەشێکی بچووکە لە کایەی نفوزی سەرکردایەتی چین. هاوکات کاریگەریی تاڕادەیەک کەمی قەیرانی ووزە لەسەر ئابووری (ئەمریکا) لەڕووی جیۆپۆلەتیکییەوە ناڕەحەت دەبێت بۆ واشنتۆن، چونکە ڕووخانی ئەورووپا دواجار دەسەڵاتی (ئەمریکا) لاواز دەکات کە لەمێژە کیشوەرەکەی بە دۆست دەزانێت، ووزەی هەرزان بەردی بناغەی ئابووری مۆدێرن بووە، هەرچەندە لە کاتە ئاساییەکاندا کەرتی ووزە تەنها بەشێکی کەم لە بەرهەمی ناوخۆیی گشتی زۆربەی ئابوورییە پێشکەوتووەکان پێکدەهێنێت، بەڵام کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر هەڵاوسان و تێچووی بەرهەمهێنان بۆ هەموو کەرتەکان هەیە بەهۆی بڵاوبوونەوەی لە بەکاربردندا.
“دەستکاریکردنی بازاڕەکانی ووزە”
وزەی تێچووی زۆر بۆ هەموو کەسێک لە دۆخێکی جیهانی گرژدا، ئێستا نرخی کارەبا و غازی سرووشتی لە ئەوروپا نزیکە لە ١٠ هێندەی تێکڕای مێژوویی لە دەیەی پێش ساڵی ٢٠٢٠. زۆربەی بەرزبوونەوەی بەرفراوانی ئەمساڵ، بەهۆی شەڕی ڕووسیا لە ئۆکرانیا دەگەڕێتەوە. تا ساڵی ٢٠٢١ ئەورووپا بە شانشینی یەکگرتوویشەوە، جگە لە پشکێکی زۆر لە پێداویستییەکانی نەوت و خەڵوز، نزیکەی لەسەدا ٤٠ی گازی سرووشتی خۆی پشتی بە هاوردەکردنی ڕووسیا بەستبوو. پاشان ڕووسیا دەستی کرد بە دەستکاریکردنی بازاڕەکانی وزە و بەرزکردنەوەی نرخی گازی سرووشتی چەند مانگێک پێش لەشکرکێشی بۆ سەر ئۆکرانیا، بەپێی ئاژانسی نێودەوڵەتی ووزە. ووزە لە ئەورووپا لە کاتە ئاساییەکاندا نزیکەی لەسەدا ٢ی بەرهەمی ناوخۆیی تێدەچێت، بەڵام بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخەکانەوە بۆ سەدا ١٢ بەرزبووەتەوە، تێچووی ئەم قەبارەیە بەو مانایەیە؛ کە زۆرێک لە پیشەسازییەکان لە سەرانسەری ئەورووپادا کارەکانیان کەم دەکەنەوە یان بە تەواوی دایاندەخەن.
– تێکڕای ڕێژەی گەشەی ساڵانەی بەرهەمی ناوخۆیی لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠٢٠.
– لە سەدا ٠.٤٨ لە یەکێتی ئەوروپا.
– 1.38% لە ئەمریکا.
– لە چین لەسەدا ٧.٣٦.
بەرهەمهێنەرانی ئەلەمنیۆم، بەرهەمهێنەرانی پێو، توانەوەی کانزاکان و دروستکردنی شووشە، بەهۆی گرانبوونی نرخی غازی سرووشتی ڕووبەڕووی کێشە دەبنەوە. ئەمەش بەو مانایەیە کە ئەوروپا دەتوانێت لە ساڵانی داهاتوودا چاوەڕوانی پاشەکشەیەکی قووڵ بکات، بەڵام خەمڵاندنی ئابووری بۆ قووڵایییەکەی تێکەڵە. بۆ ئەوەی ڕوون بێتەوە ئەورووپا هەژار نابێت و دانیشتووانەکەی ئەم زستانە نابەستن و دەمرن، ئاماژە سەرەتاییەکان ئەوەیە کە کیشوەرەکە ڕێگەیەکی کاریگەر دەگرێتەبەر بۆ کەمکردنەوەی بەکارهێنانی غازی سرووشتی و پڕکردنەوەی تانکی هەڵگرتنی زستانە، (ئەڵمانیا و فەرەنسا) بڕیاریاندا کۆمپانیا گەورەکان بە نیشتمانی بکەن، بە تێچووی زۆر، بۆ کەمکردنەوەی پچڕانی بەکارهێنەرانی وزە. مەترسی ڕاستەقینەی ڕووبەڕووی کیشوەری ئەورووپا لەدەستدانی توانای کێبڕکێی ئابوورییە، بەهۆی خاوبوونەوەی گەشەکردن، چونکە غازی هەرزان پشتی بە باوەڕێکی درۆینە بە متمانەپێکراوی ڕووسیا بەستبوو و ئەمەش بۆ هەمیشە نەماوە. پیشەسازییەکە وردە وردە خۆی لەگەڵ خۆیدا دەگونجێنێت، بەڵام ئەم گۆڕانکارییە کاتێکی دەوێت و دەتوانێت ببێتە هۆی پچڕانی ئابووری بە ئازار.
ئەم گرفتە ئابوورییانە هیچ پەیوەندییەکیان بە گواستنەوە بۆ وزەی خاوێن و یاخود وەڵامدانەوەی بەپەلەی یەکێتی ئەوروپا بۆ گێژاوی بازاڕ، کە بەهۆی شەڕی ئۆکرانیاوە دروستبووە، نییە، بەڵکو دەتوانرێت بگەڕێندرێتەوە بۆ بڕیارەکانی پێشووتری ئەورووپا بۆ پەرەپێدانی ئالوودەبوون بە سووتەمەنی بەردینی ڕووسیا، بەتایبەتی گازی سرووشتی. هەرچەندە ووزەی نوێبووەوەی وەک وزەی خۆر و با لە کۆتاییدا دەتوانن جێگەی سووتەمەنی بەردینی بگرنەوە لە دابینکردنی کارەبای هەرزان، بەڵام ناتوانن بە ئاسانی جێگەی گازی سرووشتی بگرنەوە بۆ بەکارهێنانی پیشەسازی، بە تایبەت کە LNG هاوردەکراو، بەدیلێکی زۆر بانگەشەی بۆ دەکرێت بۆ بۆری، زۆر گرانترە. بەم شێوەیە هەوڵەکانی هەندێک لە سیاسەتمەداران بۆ تاوانبارکردنی گواستنەوەی ووزەی پاک بۆ زریانی ئابووری ئێستا لە شوێنی خۆیانن.
“لەدەستدانی توانای کێبڕکێ”
ئابوورییەکانی ئەوروپا ئازار دەچێژن، تەنها ئەژدیهای چینی لە بەرزبوونەوەدایە. هەواڵە ناخۆشەکان بۆ ئەوروپا خەریکە ڕەوتی پێشوو ئاڵۆزتر دەکات، پشکی یەکێتی ئەوروپا لە ئابووری جیهانی لە ساڵی ٢٠٠٨ەوە دابەزیوە، هەرچەندە ئەمریکا تاڕادەیەک خێرا لە پاشەکشەی گەورە چاکبووەوە، بەڵام ئابوورییەکانی ئەورووپا زیانێکی زۆریان بەرکەوت. هەندێکیان ساڵانێکی زۆری خایاند تا گەشەکردنەکە بگەڕێننەوە بۆ ئاستی پێش قەیران. لە بەرامبەردا ئابوورییەکانی ئاسیا بە ڕێژەیەکی سەرسوڕهێنەر بەردەوام بوون لە گەشەکردن، کە ئابوورییە زەبەلاحەکەی (چین) سەرکردایەتی دەکرد. بەپێی ئامارەکانی بانکی نێودەوڵەتی، تێکڕای گەشەی ساڵانەی بەرهەمی ناوخۆیی لە یەکێتی ئەورووپا، لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠٢٠ تەنها لەسەدا ٠.٤٨ بووە. ڕێژەی گەشەکردن لە ئەمریکا لە هەمان ماوەی ساڵدا نزیکەی سێ هێندە زیاتر بووە و بە تێکڕا ساڵانە لەسەدا ١.٣٨ بووە. (چین) لە هەمان ماوەی ساڵدا بە ڕێژەیەکی بەهێز گەشەی کردووە، کە ساڵانە لەسەدا ٧.٣٦ گەشەی کردووە. دەرئەنجامەکە ئەوەیە کە لە کاتێکدا پشکی یەکێتی ئەوروپا لە بەرهەمی ناوخۆیی جیهانی لە ساڵی ٢٠٠٩ زیاتر بوو لە (ئەمریکا و چین)، بەڵام ئەمڕۆکە کەمترین پشکی سێ وڵاتەکەیە. جبەخانەی ئەتۆمی ڕووسیا نامێنێت، بەڵام مۆسکۆ خۆی دەبینێتەوە وەک هاوبەشێکی بچووک لە کایەی کاریگەری چین بە سەرۆکایەتی چین.
یەکێتی ئەوروپا لە ساڵی ٢٠٠٥دا تا ٢٠%ی بەرهەمی ناوخۆیی جیهانی پێکدەهێنا، لە سەرەتای سییەکاندا دەگاتە نیوەی ئەم ڕێژەیە، ئەگەر ئابووری یەکێتی ئەوروپا لە ساڵانی ٢٠٢٣ و ٢٠٢٤ بە ڕێژەی لەسەدا ٣ دابەزێت و دواتر ڕێژەی گەشەی گەرمی پێش پەتاکە دەستپێبکاتەوە، کە ساڵانە لەسەدا ٠.٥ بوو، لە کاتێکدا باقی جیهان بە ڕێژەی لەسەدا ٣ گەشە دەکات، کە تێکڕای جیهانی پێش پەتاکەیە. بەڵام ڕەنگە پشکی ئەورووپا لە بەرهەمی ناوخۆیی جیهانی خێراتر دابەزێت، ئەگەر زستانی ٢٠٢٣ سارد بێت و پاشەکشەی داهاتوو توند بێت. لەوەش خراپتر؛ ئەورووپا لە ڕووی دەسەڵاتی سەربازییەوە زۆر لە زلهێزەکانی دیکەوە دواکەوتووە. وڵاتانی ئەورووپا دەیان ساڵە لە خەرجی سەربازیدا ناچالاکن و ناتوانن بە ئاسانی قەرەبووی ئەم کەمی وەبەرهێنانە بکەنەوە. هەر خەرجییەکی سەربازی ئەورووپی لە ئێستادا، بۆ قەرەبووکردنەوەی کاتە لەدەستچووەکان، بە تێچووی دەرفەتێک دێت بۆ بەشەکانی دیکەی ئابووری، کە دەتوانێت بەربەستی زیاتر لەبەردەم گەشەکردندا دروست بکات و ناچاری هەڵبژاردەی ئازاربەخش بکات، سەبارەت بە کەمکردنەوەی خەرجییە کۆمەڵایەتییەکان.
دۆخی ڕووسیا لە دۆخی یەکێتی ئەورووپا مەترسیدارترە. راستە هێشتا ئەو وڵاتە داهاتێكی زۆر لە فرۆشتنی هەناردەی نەوت و گاز بەدەستدەهێنێت، كە زۆربەیان بۆ ئاسیایە، بەڵام ئەگەری زۆرە كەرتی نەوت و غازی رووسیا لە درێژخایەندا، تەنانەت دوای كۆتایی هاتنی جەنگی ئۆكرانیاش بەرەو خراپی بچێت. باقی ئابووری ڕووسیا ئازار دەچێژێت لە کاتێکدا سزاکانی ڕۆژئاوا کەرتی ووزەی وڵاتەکە لە شارەزایی تەکنیکی زۆر پێویست و پارەدارکردنی وەبەرهێنان بێبەش دەکات. ئێستا کە ئەورووپا بڕوای بە ڕووسیا نەماوە وەک دابینکەری ووزەی خۆی، تاکە ستراتیژییەتی بژاردەی ڕووسیا فرۆشتنی وزەکەیە بە کڕیارە ئاسیاییەکان. خۆشبەختانە بۆ ئەو ئاسیا خاوەنی چەندین ئابووری گەشەسەندووە. بەڵام تۆڕی بۆری و ژێرخانی وزەی ئەو لە ئێستادا بۆ هەناردەکردن بۆ ئەورووپا دروستکراوە و ناتوانێت بە ئاسانی بگوازرێتەوە بۆ ڕۆژهەڵات. مۆسکۆ پێویستی بە ساڵان و ملیاران دۆلار دەبێت بۆ ئاڕاستەکردنەوەی هەناردەی وزەی خۆی و پێدەچێت بۆی دەربکەوێت کە تەنها دەتوانێت بە مەرجە داراییەکانی پەکین کار بکات. پێدەچێت پشتبەستنی کەرتی ووزە بە (چین) بگۆڕێت بۆ جیۆپۆلیتیکی فراوانتر، هاوبەشییەک کە (ڕووسیا) خۆی تێدا دەبینێتەوە کە ڕۆڵێکی بچووکتر دەگێڕێت. دانپێدانانی سەرۆک “ڤلادیمێر پوتین” لە ١٥ی ئەیلولدا کە هاوتا چینییەکەی “شی جینپینگ” پرسیار و نیگەرانی هەیە سەبارەت بە شەڕی ئۆکرانیا، ئاماژەیە بۆ ئەو جیاوازییە دەسەڵاتەی کە لە ئێستاوە لە نێوان پەکین و مۆسکۆدا هەیە.
“جیهانێکى نوێ”
قەیرانی ئاسایشی خۆراک زۆر لەسەر مێزەکەیەتی. بەدووری نازانرێت قەیرانی وزەی ئەوروپا بەردەوام بێت، خواست لەسەر سووتەمەنی بەردینی لە ئێستاوە نرخەکانی لە سەرانسەری جیهان و بە تایبەت لە ئاسیا بەرز دەکاتەوە، کە ئەوروپییەکان لە کڕیارانی دیکە زیاترن بۆ سووتەمەنی سەرچاوە غەیرە ڕووسییەکان. دەرئەنجامەکانی بە تایبەتی بۆ هاوردەکارانی وزەی کەم داهات لە ئەفریقا و باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا و ئەمریکای لاتین توند دەبن. کەمی خۆراک و گرانی نرخی کەرەستە بەردەستەکان، دەتوانێت زیاتر کێشە بێت لەم بوارانەدا نەک کێشەی ووزە. شەڕی ئۆکرانیا بەروبووم و ڕێگاکانی گواستنەوە بۆ بڕێکی زۆر گەنم و دانەوێڵەی دیکەی تێکدا. هاوردەکارە سەرەکییەکانی خۆراک وەک (میسر) هۆکاریان هەیە بۆ نیگەرانی لەو گێژاوە سیاسییەی کە زۆرجار لەگەڵ بەرزبوونەوەی نرخی خۆراکدا دەبێت. هێڵی کۆتایی سیاسەتی جیهانی ئەوەیە؛ کە ئێمە بەرەو جیهانێک دەڕۆین کە (چین و ئەمریکا) دوو زلهێزی گەورەی جیهانین. پەراوێزخستنی ئەورووپا لە کاروباری جیهان زیان بە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا دەگەیەنێت. لە کاتێکدا زۆربەی وڵاتانی ئەورووپا، دیموکرات و سەرمایەدارن و پابەندن بە مافی مرۆڤ و سیستەمی نێودەوڵەتی لەسەر بنەما نەگۆڕەکان. هەروەها یەکێتی ئەورووپا پێشەنگی جیهان بووە لە ڕێساکانی سەلامەتی و تایبەتمەندی داتا و ژینگە، ئەمەش کۆمپانیا فرەنەتەوەییەکانی ناچار کردووە ڕەفتارەکانیان لە سەرانسەری جیهاندا بەرز بکەنەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ ستانداردەکانیدا بگونجێت. ڕەنگە پەراوێزخستنی ڕووسیا لەبارتر دەرکەوێت بۆ بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا، بەڵام مەترسی ئەوە لەسەرە کە “پوتین” یان جێنشینەکەی، کاردانەوەی هەبێت بەرامبەر بە لەدەستدانی هەڵوێستی وڵاتەکە بە جووڵەکردن بە شێوازی تێکدەرانە و ڕەنگە تەنانەت کارەساتبار.
لە کاتێکدا ئەورووپا خەبات دەکات بۆ سەقامگیرکردنی ئابوورییەکەی؛ پێویستە ئەمریکا لە هەر شوێنێک کە بتوانرێت پشتگیری بکات، لەوانەش بە هەناردەکردنی بەشێک لە سەرچاوەکانی ووزەی خۆی، وەک گازی سرووشتی شل. ڕەنگە ئەمە بڵێین: ئاسانتر بێت لە ئەنجامدانی، چونکە ئەمریکییەکان هێشتا بە تەواوی لە بەرزبوونەوەی تێچووی ووزەیان بەئاگا نەبوونەتەوە. ئەمساڵ نرخی غازی سرووشتی ئەمریکا سێ هێندە زیادی کردووە و ئەگەری هەیە بەرزبێتەوە لەکاتێکدا کۆمپانیا ئەمریکییەکان هەوڵدەدەن دەستیان بگات بە بازاڕە قازانجبەخشەکانی هەناردەکردنی LNG لە ئەورووپا و ئاسیا. وە سیاسەتمەدارانی ئەمریکی دەکەونە ژێر فشارەوە بۆ سنووردارکردنی هەناردەکردن بۆ پاراستنی توانای وڵاتەکە بۆ تێچووی وزە ئەگەر زیاتر بەرزبێتەوە. لە بەرامبەر لاوازی ئەورووپادا، داڕێژەرانی سیاسەتی ئەمریکا دەیانەوێت بازنەیەکی فراوانتر لە هاوپەیمانی ئابووری هاوبیر لەگەڵ ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی وەک نەتەوە یەکگرتووەکان، ڕێکخراوی بازرگانی جیهانی و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی دروست بکەن. ئەمەش دەتوانێت بە مانای نزیکبوونەوەی زیاتر بێت لەگەڵ زلهێزە ناوەندەکانی وەک هیندستان و بەرازیل و ئەندەنوسیا، بەڵام پێدەچێت جێگرتنەوەی ئەورووپا قورس بێت، بۆ دەیان ساڵە (ئەمریکا) سوودی لە بەرژەوەندی و لێکتێگەیشتنە ئابوورییە هاوبەشەکان لەگەڵ بلۆکی ئەوروپی وەرگرتووە. ئەمریکا ڕووبەڕووی بەرخۆدانێکی گەورەتر دەبێتەوە لە بەرامبەر دیدگای خۆی بۆ نەزمێکی نێودەوڵەتی لایەنگری فراوانی دیموکراسی.
“ئەنجام”
بەپێی زانیارییەکانی سەرەوە جیهان بەرەو دووجەمسەری (ئەمریکا ـ چین) هەنگاو دەنێت و هەموو وڵاتان لەهەوڵی خۆڕێکخستنەوەن بۆقۆناغی داهاتوو، چونکە زلهێزەکان ئەوانی تر لاواز دەکەن و ئەورووپا و ڕووسیا دەبنە جێگە هەژموونی ئەمریکا و چین. ڕووسیای بەهێزی ئێستا ئایندەکەی بەرەو چین-ەو کەوتنە ژێرهەژموونی چین-ە. هەموو ئەوژێرخانە ووزەی بۆ ئەورووپا بونیادی نابوو، کۆتاهات و دەبێت بەرەو (چین) دووبارەی کاتەوە ئەمەش تێچونێکی زۆر و کاتێکی زۆری دەوێت و زیانی گەوره بەڕووسیا دەگەیەنێت، ئەوروپاش لەدۆخێکی قورسی ئابووریدا دەبێت تاخۆی ڕێک دەخاتەوە. ئەمەی سەرەوە دۆخی زلهێزەکان بێت لەئایندە، ئەبێت دۆخی ئابووری هەرێم چۆن بێت کە هیچ پلانێکی کورت مەوداو دوورمەودا نابینین بۆ خۆ گونجاندنی هەرێم لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی ئایندە.
پێویستە حکومەتی هەرێم بێتە سەرهێڵ و خۆی بۆ هەموو ئەگەر پێشهاتەکان ئامادەبکات و چاوی لەسەر ئاسایشی ئابووری، نیشتمانی، نەتەوەیی کوردستان بێت، چونکە جیهان لەقۆناغی ڕاگوزەرە و هەر ڕۆژەو لەلایەکەوە دەتەقێتەوە کە نزیکترین نموونە دۆخی ناوخۆی ئێرانە، لەناکاودا چ تەقینەوەیەک ڕوویدا و کاریگەری لەسەرهەرێم دروستکرد. دۆخی بەغدادیش دەکوڵێت، لەسەرئاستی “ئۆپێک پڵەس” و وڵاتانی عەرەبی بەرهەمهێنی نەوت لەکێشەدان لەگەڵ ئەمریکا، ئەمریکا ئەو یاخیبونە قبوڵ ناکات بەئاسانی کە داواکانی ئەمریکا بەردەوام بەنەرێنی دەدەنەوە و هەناردەی نەوت زیاد ناکەن.
“چارەسەر”
بەم بارودۆخەی حکومەت ناتوانرێت وەڵامی پێوست هەبێت بۆ ئەگەرەکان، پێویستە هەڵبژاردن بکرێت پەرلەمانێکی پڕاوپڕ لەکەسانی شارەزا و لێهاتوو هەڵبژێرێن، حکومەتێکی بەهێز کە پێک بێت لەکەسانی شارەزاو خاوەن ئەزموون و بەزووی چ کەرتی گشتی چ کەرتی تایبەت بەهێز بکەن و لەڕێگەی وەبەرهێنانی بیانی و ناوخۆیی کەلێنەکان پڕبکەنەوە و فرەسەرچاوەی ئابووری فەراهەم بکەن و خۆ ئامادەبکەن بۆ هەموو ئەگەرو گۆڕانکارییە ئابووری و سیاسییەکان.
سەرچاوە: سود لەڕۆژناەی لەندەنی عەرەبی وەرگیراوە بۆداتاکان.