بەرچەنە
سەیرە، بڵیی ئەو فۆڕمە حزبەی لە هەرێمی کوردستان هەیە، لە هیچ کوێیەکی دونیادا هەبێت؟ بۆ نموونە، لە سەردەمی شەڕی نەگریسی براکوژیدا، حزبی ئیسلامیی و چەپ هەبوون، کە گوایە بێلایەن و بەرتەرەفن و جار جارەش ناوبژیوانیی نێوان هەردوو حزبی شەڕکەریان دەکرد. کەچی بە گوێرەی هەندێک زانیاریی، لەو نێوەدا سەرقاڵی بازرگانیێکی ناچیزەش بوون، ئەویش هێنانەوەی تەرمی کوژراوەکانی دوو لای شەڕ بوو بە پارە. جا واز لە بازرگانیی حزبە ئیسلامییەکە بە باری کحوولی حزبە چەپەکە و تەتەریکردنیان بۆ ئەم و ئەو مەبەستی جیاواز بێنن، کە لەو ڕێگایەوە داهاتێکی باشیان دەست دەکەوت!
ساڵانێکیشە لە هەرێمی کوردستان حزبگەلێک پەیدابوونە، کە لافی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لێ دەدەن، کەچی بە دەگمەن، دەنا لە کۆی ئەم ساڵانەی ڕابردوودا و تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت، چوارپەلیان لەناو ئیمتیازەکانی دەسەڵاتدا بووە و تەنیا سووکە نیگا و تیلەچاوێکیان لەناو خەڵک بووە. ئینجا ئەو تیلەچاوەشیان تەنیا بۆ کاتی پێویست بووە، بەتایبەتی کە بەرژەوەندییە حزبییەکانیان ئەوەی خواستبێ وەبەرهێنان لەو نیگاکردنە لاچەپەیاندا بۆ خەڵک بکەن!.
بەهەرحاڵ، هەتا قەیران ڕوو نەکاتە هەرێمی کوردستان، ڕووی ڕاستەقینەی حزب و هێزگەلی سیاسیی هەلپەرست (ئۆپۆرتۆنیست!) و ڕیاکارمان بۆ دەرناکەوێت، کە خۆیان وەک هێزی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی نمایش کردووە و دەکەن. کێشەی سەرەکیش یادەوەریی کوێری خەڵکە، کە بە چاوی سەریان بینیویانە، چۆن لە ساتەوەختی قەیرانەکاندا، ئەو حزب و گرووپە ئایدیۆلۆژیی و بەرژەوەندیخوازانە، هاتوون و کڵاویان ناوەتە سەری و دواتر کە دۆخەکە بە بارێکی دیکەدا گۆڕاوە، پشتیان لە خەم و خواستەکانی خەڵک کردووە.
بە واتایەکی تر، هەر کاتێک هەلومەرجە سیاسی و دۆخە ئابوورییەکەی هەرێمی کوردستان، بە ئاراستەی هێوربوونەوە و چارەسەریی چووە، بەتایبەتیش کاتێ پرسی بەشینەوەی دەسەڵات و ئیمتیاز هاتووەتە پێشەوە، ئەو حزبە ئۆپۆرتۆنیست (نەک ئۆپۆزسیۆن!)انە، هاتوونەتەوە سەر مەعدەن و پلێتی ڕاستەقینەی خۆیان و خەڵکی فریوخواردووی دەستی دروشم و هاشوهووشەکانی ئەوانیش، هەر ئەوەیان بەدەستەوە ماوە بڵێن: “ئەم نانە بەم دۆشاوە!”.
لە ڕابردووی دوور و نزیکدا، بە ئێستایشەوە، نموونەی زیندووی ئەم پارادۆکسەی گوتار و ڕەفتاری ئەو حزبە دەرفەتچیانە و فریوخواردنی خەڵکمان بە دەست دروشمە فوودراوەکانیان بینیوە، کە چۆن لە کاتی قەیراندا سواری تووڕەیی خەڵک بوونە و کاتێکیش کڵاوڕۆژنەیەکی بچووکی ڕووناکیی پارە و پلە و پۆستیان بینیووە، خوا و خاک و ئەو خەڵکەیشیان بیر چووەتەوە. بە جۆرێک ئەو حزبی سەردەمی قەیرانانە، کە هەستیان کردووە چەوریی دەسەڵات بە سمێڵەکانیانەوە دەمەیێت، ئەو خەڵکەی کە بە درۆ ناویان نابوو و دەنێن شەقام (چونکە لە کوردستان شتێک نییە بە ناوی شەقام و ڕای گشتی، ئەوەی هەیە دابەشبوونی گرووپی جیاوازیی بەرژەوەندییەکانە، کە بەرمەبنای پاشخانە سیاسی و ئینتما ئایدیۆلۆژیی و حزبییەکانیان، لە شوێنکاتی جیاوازدا گوزارشتیان لە بەرژەوەندیی تەسک و سنوورداری خۆیان کردووە و دەکەن)، لە پەراوێزی پەراوێزی گوتار و بەرنامەی سیاسییاندا، شوێنیان نەبووەتەوە.
ئۆپۆزسیۆن و ئەخلاقی سیاسی!
ئۆپۆزسیۆن بە یەکێک لە کۆڵەگە هەرە گرنگ و سەرەکییەکانی ناو هەر سیستەمێکی سیاسی دادەنرێت، کە ڕۆڵێکی گەورەی لە پێشخستنی کۆمەڵگا هەیە، تەنانەت ئاستی ژیاریی و شارستانییەتی هەر کۆمەڵگایەک و دیموکراسییەتی هەر سیستەمێکی سیاسیش، بە ئاست و ڕاددەی بوون و کاریگەریی ئۆپۆزسیۆنی سیاسییەکەی دەپێورێت. بۆیە ئەرکی ئۆپۆزسیۆنی ڕاستەقینەیە لەبەر ڕۆشنایی ئەو ڕۆڵە مێژوویی و سیاسییەی هەیەتی، پارێزگاری لە بنەما و بەها کولتووری و سیاسی و مۆڕاڵییەکانی کۆمەڵگاکەی بکات.
پسپۆرانی بواری زانستە مرۆییەکان و لەناویاندا سۆسیۆلۆژیست و توێژەرە سیاسییەکان، گرنگیێکی زۆر تایبەت بە ڕەفتار و مۆڕاڵی پیشەیی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی دەدەن، بەوپێیەی وەک هەر پیشەیەکی دیکەی ژیانی گشتی، دەبێ ئۆپۆزسیۆن پابەندی ئەرک و بەرپرسیارێتییە مۆڕاڵی و ئەخلاقییەکانی پیشەکەی بێت.
نیشانەیەکی زۆر سادەی ناسینەوەی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی ئەوەیە، کە پڕۆژەی ئەلتەرناتیڤی بۆ چارەسەرکردنی کێشە و تێپەڕاندنی قەیرانە سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی کۆمەڵگا هەیە. بەتایبەتی کە لە باری بیرکردنەوەی سیاسی و دونیابینیدا، لە هێزەکانی ناو دەسەڵات جیاوازە و دەیەوێ فۆڕمێکی دیکە لە حوکمڕانی و شێوازی بەڕێوەبردن بۆ خەڵک بخاتە ڕوو، کە دواجار بە خزمەتی چاکە و بەرژەوەندیی گشتی بشکێتەوە.
کەواتە، ململانێی نێوان ئۆپۆزسیۆن و دەسەڵات، ململانێی نێوان دوو کەس، یان چەند کەسێک نییە، کە بەرژەوەندییەکانیان ناکۆکن، بەڵکوو ململانێی نێوان فیکر و میکانیزم و ڕێگاچارەکانی گەشەپێدانی کۆمەڵگا و سیستەمی سیاسییە، لەسەر ئاستی سیاسی، ئابووری، کۆمەڵایەتی و کولتووری و تەنانەت فیکری و ڕۆشنبیریش. ململانێی نێوان دوو هێز و دونیابینییە، کە پڕۆژەی جێگرەوەیان بۆ باشترکردنی کۆی کایەکانی ژیانی کۆمەڵگا هەیە.
لەم دیدگایەوە، ئۆپۆزسیۆن سەرەڕای ئەرکە سیاسییەکانی و هەوڵەکانی بۆ گەیشتن بە دەسەڵات، وەک مافێکی سیاسیی خۆی. هاوکات لەبەردەم بەرپرسیاریێتیی مەزنی کۆمەڵایەتی و نیشتمانیش دایە. ئۆپۆزسیۆن وەک ئەوەی مافی خۆپیشاندان و ناڕازیبوونی لە بەرامبەر هەنگاو و سیاسیەتەکانی دەسەڵات هەیە، بە هەمان ئەندازەش بەرپرسە لە پاراستنی ئاسایشی کۆمەڵایەتی و سەقامگیریی سیاسی. هێندەی ئەوەی کە مافی بەرپەرچدانەوەی سیاسەتەکانی حکوومەت و دەسەڵات و دنەدانی شەقامی لەپێناو سەرخستنی پڕۆژە سیاسییەکەی هەیە، ئەوەندەش ئەرکی هەڵگرتنی بەرپرسیارێتیی ڕووبەڕووبوونەوەی قەیرانەکانی لە ئەستۆ دایە، کە ڕوو دەکەنە وڵات، بەتایبەتی ئەو قەیرانانەی کە مەترسیی ڕاستەقینەن بۆسەر ئاسایشی نەتەوەیی و نیشتمانی، لە چەشنی هێرش و پەلاماری دەرەکیی، هەڕەشە تیرۆریستی و جەنگی تیرۆریستان، شەپۆلی پەتای کوشندە و…..!
ئۆپۆزسیۆنی سیاسی وەک چەمک، هەر بە تەنیا بریتی نییە لە پڕۆژەی ڕەخنە و ناڕەزایی، بەڵکوو پڕۆژەیەکیشە بۆ چاکسازیی و نوێبوونەوە. بۆیە دەبێت ڕەخنەی ئۆپۆزسیۆن لەپێناو باشترکردنی فۆڕم و ناوەڕۆکی حوکمڕانیی، هەروەها بە ئامانجی پێشخستن و گەشەپێدانی کۆمەڵگا بێت لە ئاست و کایە جیاوازەکاندا، نەک بریندارکردنی فڵان حزب و تەشهیرکردن بە فیسار سەرکردە و سووکایەتیکردن بەو پیرۆزیی و بەها نەتەوەیی و نیشتمانی و کۆمەڵایەتییانەی، کە سەرەڕای جیاوازییە فیکری و سیاسی و ئینتما بچووکەکانیان، نەتەوە و ئەندامانی کۆمەڵگا بەگشتی، لەسەری ڕێککەوتوون.
ئا لێرەدایە کە هەموو ئەو حزبانەی بڕیاریان داوە لە چوارچێوەی یاسا کارپێکراوەکان و بنەما دیموکراسییەکانی ژیانی فرەیی سیاسیدا، ببنە هێزی ئۆپۆزسیۆن، گوفتار و ڕەفتار و کاردانەوەکانیان، وەک بەشێک لە ئەخلاقیاتی سیاسیان، دەکەوێتە ژێر پرسیار.
جیاوازیی، وەک سروشتی مرۆیی!
سروشتی ژیان وایە، تەنانەت مرۆڤەکان نەک هەر لە ڕەنگ و ڕووخسار و بەژن و باڵادا، بەڵکوو لە بیرکردنەوە و دونیابینیشدا لە یەک ناچن. بۆیە ئاساییە گرووپ و هێز و حزبە سیاسییەکانیش، کە گردبوونەوەی کۆمەڵێک خەڵکی هاوبەرژەوەندیی فیکری و سیاسی و ئابووریین، ئەوانیش جیاواز بن و بە هۆی ڕوانگەی جیاوازیان بۆ پرس و بابەت و ڕووداوەکان، لەگەڵ یەکتردا بکەونە ڕکابەری و ململانێ.
بە واتایەکی ڕوونتر، وەک چۆن مرۆڤەکان لە تێگەیشتن و لێکدانەوەیان بۆ بوون و ژیان و گەردوون و دیاردە و دەرکەوتەکان جیاوازن، دواجار ئەم جیاوازییەیان لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتیشیاندا ڕەنگ دەداتەوە. بۆیە دەتوانین بڵێین ئۆپۆزسیۆن لە سروشتی مرۆڤدا ڕەگی خۆی داکوتیوە و چۆن مرۆڤ هەموو هەوڵێک دەدات پارێزگاری لەو تێگەیشتنەی بۆ دەوروبەر و شتەکان بکات.
بە هەمان شێوە، حزبی سیاسیش هەموو هەوڵێک دەدات، بۆ ئەوەی پارێزگاری لە بوونی سیاسی و باوەڕەکانی خۆی بکات. ئەوەیش کە دەتوانێ هاوکێشەی ململانێ و بەریەککەوتنی ئەو جیاوازییانە، هاوسەنگ ڕابگرێت و ڕێگا نەدات سەر بۆ بەریەککەوتنی زبر و دژایەتیی و دوژمنایەتیدا بکێشن، کە دواجار بە زیانی کۆمەڵگا تەواو بێت، دیموکراسیەتە، بنەما و پرەنسیپە دیموکراسییەکانن.
شتێکی ئاشکرایە حزبەکان لە ڕەحمی دیموکراسیدا کەوتوونەتە خوارەوە، بۆیەشە ناتوانین هیچ کۆمەڵگە و سیستەمێک کە فرەیی سیاسی تێدا نەبێت، بە دیموکرات ناو ببەین. بە دیوەکەی تردا، خودی دیموکراسیەت بە بەها و بنەماکانییەوە، زامنی بەردەوامیی ئەو فرەییە و بزوێنەری ڕاستەقینەی جیاوازیی و ململانێ سیاسییەکانی نێوان گرووپە کۆمەڵایەتی و هێزە سیاسییەکانی کۆمەڵگایە.
هیچ حزبێک لە خودی خۆیدا فریشتە نییە، بەتایبەتی کە یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی، گەیشتنە بە دەسەڵات. بۆیە ئەگەر چوارچێوەی دیموکراسی و یاسایی نەبێت، کە ڕۆڵ لە ڕێکخستنی ململانێ و ڕکابەریی سیاسیدا دەبینن، ئەوا چاوەڕوانیی لە هەموو حزبێک دەکرێت، کە بۆ گەیشتن بەو ئامانجە سەرەکی و بنەڕەتییەی، پەنا بۆ شێواز و میکانیزم و ئامرازی نادیموکراسیش ببا.
ئەمە نەک هەر بۆ حزبێک ڕاستە، کە لە دەسەڵاتە و خەونی مانەوە لە پێگەکەیدا دوور نییە وای لێ بکات، بەسەر دیموکراسیەتدا باز بدات. تەنانەت بۆ ئەو حزبەش ڕاستە، کە ئۆپۆزسیۆنی سیاسییە،بەوەی بەردەوام ئامادەیی ئەوەی تێدایە، بەلاڕێدا بچێت و خۆی و پرەنسیپەکانی دیموکراسی لە میانی ڕکابەریکردنی حزبی دەسەڵاتداردا، لەبیر بکات. بۆیە ئەگەر کۆت و بەندی دیموکراسی و چوارچێوەی یاسایی نەبێت، ئەوا هەردوو تایپی حزب لە ڕێچکەی ڕاستەقینە و دروستی کاری سیاسی لا دەدەن و دەبنە مایەی سەرئێشە بۆ سیستەمی سیاسی و هۆکاری ناسەقامگیریی و پشێویی کۆمەڵایەتی.
دیموکراسی و ڕۆڵی ڕکابەرەکان!
یەکێک لە ڕۆڵە هەرە گرنگەکانی کە دیموکراسیەت لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵگاییدا دەیگێڕێت، بەرهەمهێنانی کولتووری یەکتر قبووڵکردن، بەیەکەوە هەڵکردنی جیاوازییەکان، گواستنەوەی ململانێی سیاسی لە دۆخی زبر و بەریەککەوتن بۆ دۆخی ئاشتیخوازانە و دیالۆگ، دروستکردنی هۆشیاریی بەشداریکردنی ئەرێنیی هاووڵاتییە لە پرۆسەری سیاسیدا، کە دواجار هەموو ئەمانە بە قازانجی سیستەمی سیاسی تەواو دەبن.
لەم نێوەدا، بارتەقای ئەو کاریگەرییەی کە دەسەڵاتی سیاسی لە فەراهەمکردنی ئەو زەمینە دیموکراسیەدا دەیبینێت، هێندە و زیاتریش ئاستی هۆشیاری و ڕۆشنبیریی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی و جۆر و شێوازی مامەڵەکردنی لەگەڵ ڕووداوەکاندا، کاریگەریی لە فراوانکردنی ئەو زەمینە دیموکراسییەدا هەیە.
واتە لە پرۆسەی دیموکراتیزەکردنی کۆمەڵگا و سیستەمی سیاسیدا، دەسەڵاتی سیاسی و ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، هاوتەریب و بە یەک ئاست، لە گۆشەی جیاوازدا دەکەونە بەردەم بەرپرسیارێتیی مێژوویی و ویژدانی و ئەخلاقیی. ئەگەر بتوانین ئەو مافە بە خۆمان بدەین و زێدەگۆیی نەبێت، ئەوا دەتوانین بڵێین، هەردووکیان لە پرۆسەی بە کولتوورکردنی دیموکراسیدا، تەواوکەری یەکترین.
دەرکەوتنی ئۆپۆزسیۆن بەرهەمی دۆخی دڵەڕاوکێ و نیگەرانیی کۆمەڵایەتیی و سیاسییە، ئەم دۆخەش تەنیا پەیوەست نییە بە دەسەڵاتی سیاسی و جۆر و سروشتی مامەڵەکردنی لەگەڵ ڕووداوەکاندا، بەڵکوو گرێدراوی هۆکاری خودی و بابەتی، کاریگەریی هەلومەرجی ناوخۆیی و دەرەکییە، تەنانەت پەیوەندیی بە ئاستی هۆشیاریی و ئاگایی تاک و چین و توێژەکانی کۆمەڵگاشەوە هەیە. بۆیە لە ئەگەری نەبوونی گوتارێکی هاوسەنگ و خوێندنەوەیەکی لۆژیکیی و کاردانەوەیەکی عەقڵانی بۆ هۆکارەکانی ئەو دڵەڕاوکێ و نیگەرانییانە و مامەڵەیەکی دروست لەگەڵ کۆی هەلوومەرجە سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکان (لەسەر هەر سێ ئاستی دەسەڵات – ئۆپۆزسیۆن – کۆمەڵگا)، ئەوا ناسەقامگیریی سیاسی و پشێویی کۆمەڵایەتی و تەنانەت لەباریەکچوونی ئاسایش و تەناهیشی لێ دەکەوێتەوە. بەمەش جۆری ململانێکانی ناو هێزە ڕکابەرەکان بە ئاقارێکی نەخوازراودا دەڕوا و کۆمەڵگاش دەخاتە ناو گێژاو و سەرلێشێوان.
لێرەیە کە پابەندبوون بە بەها و پرەنسیپەکانی دیموکراسیەت و ئەخلاقیاتی کاری سیاسی، ڕۆڵ لە کاڵکردنەوەی ناکۆکی و ململانێکان بە ئاراستەی نەرمیی و نیانی دەبینێت، هاوکات کۆمەڵگا دەگەڕێنێتەوە سەر دۆخی سروشتیی خۆی، دۆخی بەر لە شڵەژان و نیگەرانیی و دڵەڕاوکێ.
بەوپێیەی دیموکراسیەت جیاوازیی و فرەیی سیاسی، وەک پێویستییەکی کۆمەڵگایی دەبینێت، بۆیە چوارچێوەیەکی یاسایی و دروستیشی بۆ چۆنێتیی ململانێ و کێبڕکێی ئەو جیاوازیی و فرەییە داڕشتووە، بە جۆرێک لە سایەیدا پرۆسەی سیاسی ڕێچکەی ڕاست و دروستی خۆی وەردەگرێت.
بەو واتایەی کە دیموکراسیەت سروشت و جۆری دەسەڵات و سیستەمی سیاسی و شێواز و میکانیزمەکانی ئۆپۆزسیۆنی سیاسیش دیار دەکات، بە شێوەیەک کە هەمووان دەستیان بە ئامرازە یاسایی و دەستوورییەکانی گەیشتنە دەسەڵات بگات. کە هەڵبژاردن یەکێکە لەو ئامرازانەی هەموو هێزێکی سیاسی دەتوانێ بیکاتە چەکی ململانێ و چوونە ناو ڕکابەری.
ناکۆکیی، خاڵی کۆتایی نییە!
دیارە جیاوازییەکی زۆر لە نێوان ڕکابەری و دژایەتیی، ململانێ و دوژمنایەتیدا هەیە. واتە ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لە ناکۆکیی لەگەڵ حزبی فەرمانڕەوادا، دەبێ ئەوە لەبیر نەکات، کە ئەوان ڕکابەرن، نەک دژ.. ناکۆکن، نەک دوژمن. چونکە ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە باوەڕێکی نەگۆڕی بەوە هەیە، کە وێڕای ئەوەی جیاوازیی شتێکی سروشتییە، بەڵام مەرج نییە بەردەوامیی جیاوازیی، هەمیشە بە مانای ئەوە بێت، کە تاهەتایە و لە هەموو شتێکدا، لەگەڵ حزبی فەرمانڕەوادا ناکۆکە و خاڵێکی هاوبەش کۆیان ناکاتەوە.
ڕوونتر بڵێین: ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە دەرک بەو ڕاستییە دەکات، کە سەرەڕای جیاوازییەکانی لەگەڵ حزبی دەسەڵاتدار، بەڵام لە ئاستە گشتییەکەی هاوکێشەکەدا، خاڵی هاوبەشیان هەن. ئەو، جیاوازیی وەک سروشتی ژیان، ناکاتە پێوەر بەوەی لە هیچ شتێکدا لەگەڵ بەرامبەرەکەی نەگاتە ڕێککەوتن. ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە زۆر باش لەوە تێ دەگات، کە بۆ هەمیشە و تاهەتایە لەگەڵ حزبی دەسەڵاتدا، وەک دوو هێڵی تەریب و دژ، بە پێچەوانەی ئاراستەی یەکتری ڕێ ناکەن، بەڵکوو زۆر وێستگە و خاڵ هەن، تیایاندا یەکتری دەبڕن (یەکتربڕین بە مانای بەریەککەوتن نا!).
لەم ڕوانگەیەوە، چەندەش جیاواز و ناکۆک بن، بەڵام پێویست دەکات حزبی دەسەڵاتدار و ئۆپۆزسیۆن، بنمیچێکی هاوبەش بۆ بەیەکەوەژیانێکی ئاشتییانە دروست بکەن… ڕایەڵەیەکی پەیوەندیی دروست لە نێواندا هەر هەبێت… مێزێکی گفتوگۆ و دانوستاندن بەردەوام کۆیان بکاتەوە.
ئەرکی دیموکراسی و بەرپرسیارێتیی نیشتمانیی!
یەکێک لە بنەماکانی کاری سیاسیی حزبی ئۆپۆزسیۆن ئەوەیە، کە سەرەڕای ئەوەی مافی سیاسی و یاسایی خۆیەتی هەوڵی گەیشتنە دەسەڵات بدات و بە ڕوون و ڕاشکاوی پڕۆژە و ئەلتەرناتیڤەکانی بۆ داڕشتنەوەی سیستەمی حوکمڕانیی بخاتە ڕوو و بە هەموو شێواز و ڕێگایەکی یاسایی، مەدەنی، ئاشتیخوازانە، کار بۆ ئامانجە سیاسییەکانی بکات و لەوەشدا لەگەڵ حزبەکانی دەسەڵاتدا بکەوێتە ڕکابەریێکی دیموکراس و شەریفانە (نەک ڕقەبەری ئایدیۆلۆژی و کینەی مێژوویی!).
هاوکاتیش لە ئاستە نیشتمانییەکەیدا دەبێ کار بۆ پاراستنی شکۆی نەتەوەیی ئەندامانی نەتەوەکەی و سەروەریی نیشتمانەکەی بکات. واتە کڕۆکی ڕاستەقینەی ناکۆکیی و ململانێی سیاسیی نێوان هێزە سیاسییەکانی کۆمەڵگا ئەوەیە، کە دەبێ ناکۆکیی و ململانێیەکەیان دواجار بە قازانجی چاکە و بەرژەوەندیی گشتی و لە سەروشیانەوە لە بەرژەوەندیی شکۆ و سەروەریی نەتەوە و نیشتمان تەواو بێت.
لەم ڕوانگەیەوە، ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە لە هەر وڵاتێکدا لە بەردەم دوو ئەرک و بەرپرسیارێتی دایە: ڕاپەراندنی ئەرکە دیموکراسییەکانی لە پەیوەست بە داکۆکیکردن لە ماف و ئازادیی کۆمەڵگا و هەوڵی گەیشتن بە دەسەڵات، هەروەها هەڵگرتنی بەرپرسیارێتیی نەتەوەیی و نیشتمانی لە بەرامبەر هەڕەشە و مەترسییە دەرەکییەکان. بۆیە ماهیەتی ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ئەرێنی و بونیادنەر، لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی تێکدەر لە میانی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم دوو ئەرک و بەرپرسیارێتییەدا دەردەکەوێت، کە ئاخۆ بڕوای بەوە هەیە ئەم دوو ئەرکە بە تەریبی و هاوسەنگی ڕابپەڕێنێت، یان لەسەر حیسابی یەکێکیان، خۆی لە ئەوەی تر دەدزێتەوە.
ئەمەش دووبارە و ڕاستەوخۆ دەمانباتەوە سەر بابەتی ئەخلاقیانی کاری سیاسیی. بەوپێیەی پێویستە حزب و سەرکردە و کاراکتەری ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، لە گوتار و ڕەفتار، هەڵوێست و هەڵسوکەوتیاندا، لە ئاست کۆمەڵگاکەیاندا پابەندی ئەو باوەڕ و بنەما و بەها سیاسییانەیان بن، کە بانگەشیان بۆ دەکەن. واتە ئەو باوەڕ و بەهایەی لە دروشمەکانیاندا بە گوێی هاووڵاتیانی دادەنەوە، ببێتە بەشێک لە کەسایەتی و ڕەوشت و ڕەفتاریان و لە ژیانی ڕۆژانە و کار و بەرنامەیاندا ڕەنگ بدەنەوە.
پێچەوانەی ئەمە، جگە لە حزبی هەلپەرست و کۆمپانیای بازرگانی و چەتەی سیاسی زیاتر، ناچنە ژێرباری هیچ پێناسەیەکی تر!.
بیانوو دانە دەست چەرچییەكانی سیاسەت!
زۆر شت هەن، کە پەیوەندییان بە ژیان و گوزەرانی هاووڵاتییەوە هەیە، وا باشترە حزبی سەرەكیی دەسەڵات و حوکمڕان، باشترین توانا و میکانیزم بخاتە گەڕ بۆ چارەسەركردنیان، چونكە ئەگەر ئەوە نەكات، بیانوو و پاساو دەداتە ئەو گرووپانەی بەرژەوەندی و چەرچییە سیاسییەكان، تا مێزی یارییەکەیانی پێ گەرم بكەن!.
تەنانەت کاردانەوەی زیاد لە پێویست لە بەرامبەر هەندێ رەخنە و ناڕەزایی، ئەو هێزە هەلپەرستانە دەخاتە دۆخی هێرشبردن و خۆ بە فریشتە نماییشکردن! كە لە بنەڕەتدا هچیان فریشتە و خەمخۆری مافەكانی خەڵك نین.
بۆیە گرنگە حزبی دەسەڵاتدار و حوکمڕانیش، زیاتر لە هەمووان پابەندی بەها و پرەنسیپەكانی كاری سیاسیی دروست بێت و بچێتە ژێر باری بەرپرسیارێتیی ئەو بەها و نۆرم و پرەنسیپانە. بەتایبەتی کە ئەو، لە بەرامبەر گەل و نیشتمانەکەیدا، لە بەرامبەر ئێستا و داهاتووی وڵاتەکەیدا، بەرپرسیارێتیی قورسی نەتەوەیی و نیشتمانیی لە ئەستۆدایە.
دەسەڵات نابێ لە داواکاریی ڕەوای هاووڵاتییەکانی نیگەران بێت، وەک ئەوەی ناشبێت هەمیشە بە چاوی گومان بڕوانێتە هەموو ناڕازاییەکی جەماوەریی. چونکە بەمە دەرفەت بۆ ئەو هێزە هەلپەرست و چەرچییە سیاسییانە خۆش دەکات، تا بەم هەموو خەوش و چەوتی و چەوێڵیانەوە، خۆیان وەک فریادڕەسی کۆمەڵگا، سوارچاکی ئازادیی، پاڵەوانی دادپەروەری، خەمخۆری دیموکراسیەت و چی و چی نیشان بدەن.
لە بەرامبەریشدا کاتێک پرس و بابەتێک دەگاتە سەر بەرژەوەندیی گشتی، بەتایبەتی لە پەیوەست بە پرۆسەی چاکسازی و ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی و نەهێشتنی بێدادی. نابێت حزبی دەسەڵاتدار، حوکمڕانێتیی بە خاترخوایی و ڕاگرتنی دڵی ئەم هێزی هاوپەیمان، یان نەڕەنجاندنی دڵی ئەو هێزی ڕکابەر بکات. تەنانەت دەبێ لە ئاست منگە منگی دەنگە مشەخۆرەکانی ناو خودی حزبەکە خۆیشیدا، کە لە ئاستی سەرکردایەتی و ڕێکخراوەییدا بەرپرسیارێتییان هەیە و پلە و پێگە حزبی و ڕێکخراوەییەکەیان بۆ بەرژەوەندیی کەسی و تایبەت قۆستووەتەوە و چاکسازیی بەرژەوەندییەکانیان دەخاتە مەترسییەوە، دەبێ لە نێوان ئەو کەسانە و دڵسۆزیی و قوربانیدانی بێ بەرامبەری بنکە جەماوەرییەکەی، خۆی یەکلایی بکاتەوە.
دیارە کار و هەنگاو و بڕیاری لەم جۆرەش، پێویستی بە ڕادیکاڵیەت هەیە و دووریش نییە هەندێ جار پشێویش بەدوای خۆیدا بێنێت، بەتایبەتی کە هێزە هەلپەرست و هاوپەیمانە دڕدۆنگەکان و کەسە مشەخۆر و مفتەخۆرەکان، بازاڕی شێواویان دەوێ و مەلەکردنیان لە گۆمی لێڵ بەلاوە خۆشە، بەڵام دواجار حزبی فەرمانڕەوا بە جێبەجێکردنی بڕیارەکەی، گرەوی ئایندە و هاووڵاتیانی ئاسایی دەباتەوە، بەو هاووڵاتییانەشەوە کە ڕەنگە لەگەڵ بۆچوونی سیاسیی حزبەکەدا، ناکۆک و ناتەبا بن.
حزب و هەلپەرستیی!
ڕاستییەکەی هەرێمی کوردستان شتێکی نییە و نەبووە بەناوی ئۆپۆزسیۆن. واتە ئۆپۆزسیۆنێک، کە شوێنی گونجاوی لەناو فەرهەنگی سیاسیدا ببێتەوە. ئەوەی هەبووە و تا ئێستاش هەیە، بریتییە لەوەی کە هێزگەل و گرووپی سیاسیی هەلپەرست، بەردەوام هەوڵی قۆستنەوەی دۆخێکی ناجۆری سیاسی، ئابووریی هەرێمی کوردستان و تووڕەیی هاووڵاتیانیان داوە و دەدەن و بۆ بەدەستهێنانی ئیمتیازی زیاتر و داپچڕینی بەشێکی زیاتر لە هەریسەی دەسەڵات، ناوە ناوە سواری شەپۆلی ناڕەزایی خەڵک بوونە و دەبن.
کاتێکیش کەشتیی بەرژەوەندییەکانیان لە کەنارەکانی دەریای ئیمتیازاتەکانی دەسەڵات و حوکمڕانیدا لەنگەری گرتووە، پشتیان لە خەڵک کردووە و لەگەڵ دەسەڵات چوونەتەوە سەر هەمان سفرە و بە ئاوازی ئەو هەڵپەڕیون.
ڕوون و ڕاشکاوتر بڵێین: ئەو هێزانەی لە کوردستان ناویان لە خۆیان ناوە ئۆپۆزسیۆن، تا ئەو کاتەی چنگاڵیان لە کێکی شیرین و چەوریی دەسەڵات گیر بووە، تەقەی سەریان بە ماف و داخوازیی خەڵک نەهاتووە. وەک چۆن تا پارە و پۆست و ئیمتیاز هەبووە، وەک دوو ماری ئاشقە و ماشقە، لەگەڵ دەسەڵاتدا موو بە بەینیانەوە نەچووە. کەچی کاتێک دەسەڵات و حکوومەت کەوتووەتە قەیران، نەک خۆیان لە بەرپرسیارێتیی دزیوەتەوە، بەڵکوو خراپتر لە جاران لە دژی حکوومەت کەوتوونەتەوە سەر پاشوو و خۆیشیان لە خەڵک کردووەتە ئیمامی مەهدی!.
دیارە قسەکردنی ئێمە لەسەر دووڕوویی و دڕدۆنگیی هێزگەلی سیاسیی لە هەرێمی کوردستان، کە بە زۆر دەیانەوێ پێمان بڵێن، ئەوان ئۆپۆزسیۆنن و نوێنەرایەتیی خەمی خەڵک دەکەن و لە خزمەت چاکەی گشتیدان، هەرگیز ناچێتە خانەی داکۆکیکردن لە دەسەڵات و پاساودانەوەی دیاردەکانی گەندەڵیی و بێدادیی و هەموو ئەو کێماسی و کەموکوڕییانەی، کە هەرێمی کوردستان و هاووڵاتییەکانی بە دەستیانەوە دەناڵێنن. وەک چۆن ئەوەی دەیڵێین، بوختان و تۆمەت هەڵبەستن نییە بۆ ئەو حزب و گرووپانە، بەڵکوو شتێکە هەموومان ئەزموونمان کردووە و بە چاوەکانی خۆیمان بینیومانە و دەیبینین.
١٧ی شوباتمان بینی، کە بەبێ ئەوەی هیچ قەیرانێک هەبێت، چۆن سواری شەپۆلی ناڕەزایی خەڵک بوون و بەسەر پشتی خوێنی چەندین منداڵ و هەرزەکاری وەک (ڕێژوان) و کێ و کێی تردا، پەڕینەوە سەر عەرشی دەسەڵات و هەر زوو پشتیان کردە خەڵک. لە سەردەمی داعشدا کە کوردستان ڕووبەڕووی ترسناکترین شەڕی تیرۆریستان بووەوە و هاوکات بەغدا بودجە و قووتی خەڵکی کوردستانی بڕی، ئەم حزبانە دۆخەکەیان قۆستەوە و دووبارە داخوازیی خەڵکیان کردە ماشەی دەستیان و هەتا توانیان، کوردستانیان ڕووبەڕووی قەیرانی دیکەی سیاسیی ناوخۆیی کردەوە.
ئێستا و لە سەردەمی کۆڕۆنا و لەو کاتەیدا کە بەغدا دووبارە مووچەی هەرێمی کوردستانی بڕیوە، ئەوەتا دیسانەوە دەیانبینین، چۆن خەریکی سیناریۆ و مانۆرن، بۆ ئەوەی سواری پشتی بێزاریی فەرمانبەران ببنەوە و لەو ڕێگایەشەوە، خۆیان وەک فریشتە و فریادڕەس نیشان بدەن.
لەم گۆشەنیگایەوە، ئەم خراپ قۆستنەوەیەی قەیرانەکان.. ئەم پێوانەکردنە بە دوو ڕبەی جیا.. ئەم سواربوونەی شەپۆلی ناڕەزایی خەڵک و دواتر بازرگانیکردن بە خەباتی مەدەنی و خوێنی خەڵک.. ئەم چوارپەل لەناو دەسەڵات و تیلەچاوێک لەناو خەڵک.. ئەم دووفاقیەی ئەو حزبانە، هەرگیز وەک چەمک و مانای ئۆپۆزسیۆن، لەناو هیچ فەرهەنگێکی سیاسیدا شوێنی نابێتەوە. بەپێچەوانەوە، ئەوەی ئەوان دەیکەن و کردوویانە، لە سادە و ساکارترین واتادا، تەنیا دەکرێ وەک حیزفرسەتیی سیاسی پێناسە بکرێت و هیچی تر!.
لە نێوان سیاسەت و بازرگانیکردندا!
لە سادەترین واتادا، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی واتە هەبوونی جیاوازیی فیکری و سیاسیی، جیاوازیی لە تێگەیشتن بۆ سروشت و فۆڕمی سیستەمی سیاسی، جیاوازیی لە تێڕوانین بۆ چییەتی و چۆنیەتی حوکمڕانیکردن.
وەک چۆن هەموو حزبێکی دەسەڵاتدار پاک و بێگەرد و کامڵ نییە، هاوکات هەموو حزبێکی سیاسیی ئۆپۆزسیۆنیش فریشتە و خاوێن و بێ خەوش نییە. دواجار ئەم ناکامڵییەی یەکەم و خەوشدارییەی دووەمیان، لە سروشتی گوتار و ڕەفتار و هەڵوێستەکانی هەردوولایاندا ڕەنگ دەدەنەوە و دەردەکەون.
بە جۆرێک کە کەسیان ناتوانێ خەوشی خۆی لە پشتی دەمامکی خراپیی ئەوی تر بشارێتەوە و هاووڵاتی ئەگەر نەکەوێتە ژێر باری پابەندیێکی کوێرانەی ئایدیۆلۆژی، بە ئاسانی دیوە تاریک و ڕۆشنەکان، ڕەش و سپییەکانی هەردوو لایان دەبینێت.
بەم پێیەش لە پەیوەست بە هەر هەوڵ و هەنگاوێکی ئەم دوو بەرەیە، زۆر باش دەزانێت، کە ئەوەی دەیڵێن و دەیکەن، نواندنی هەڵوێستی سیاسیی جیددیە، یان شێوازێکە لە بازرگانیی سیاسیی!.
هەموومان لەسەر ئەوە کۆکین، کە ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، یەکێکە لە پێداویستییە گرنگەکانی ژیانی سیاسی و دیموکراسی. بەوپێیەی سیستەمی سیاسیی دیموکراسی لەسەر دوو کۆڵەگەی سەرەکی وەستاوە، ئەوانیش حکوومەت و ئۆپۆزسیۆنن. خودی بەردەوامیی پرۆسەی سیاسی و جێگربوونی پایەکانی دیموکراسیش لەناو سیستەمی سیاسیدا، پەیوەستە بە بوونی ئەم دوو کۆڵەگەیە.
بۆیە شتێکی نەشیاو و نادروستە، کاتێک هەموو حزبەکان بچنە ناو حکوومەت، چونکە لە دۆخێکی وادا هیچ مانایەک بۆ پرۆسەکانی چاودێریکردن و لێپرسینەوە، وەک ئامرازەکانی پرۆسەی دیموکراسی، نامێنێتەوە. پێچەوانەی ئەمەش هەر ڕاستە. واتە کاتێک حزبی حکوومەت و ئۆپۆزسیۆن هەن، هەڵەیەکی کوشندەیە ئۆپۆزسیۆن جگە لە ڕەش و سپی، حکوومەت بە ڕەنگی دیکە نەبینێت و خۆی وەک خاوەنی حەقیقەتی ڕەها وێنا بکات.
حزبی بەناو ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ئێمە، هێشتا گیرۆدەی دڕدۆنگی و دووفاقیەتن، ئەوە نییە تا ئێستاش نایانەوێ ڕێچکەی کاری سیاسی و بەرخوردبوون لە پشکەکانی حکوومەت جیا بکەنەوە.
بەو واتایەی لە یەک کاتدا لە پەرلەمان بانگەشەی ئۆپۆزسیۆنبوون دەکەن و چاویشیان لە پۆستە باڵا و ئیمتیازە تایبەتییە حکوومییەکانە!.
چش لەوەی کە ئەوانیش وەک حزبەکانی دەسەڵات، مەرجی دەستنیشانکردنی بەربژێرەکانیان بۆ پلە و پۆستە حکوومییەکان، لەسەر بنەمای لێهاتوویی و شارەزایی و تواناکانیان نییە، بەڵکوو بەندە بە ڕاددەی پابەندی و ئینتمایان بۆ حزبەکە.
ئەزموونی ساڵانی ڕابردوو و ئێستاشمان گەواهیدەری ئەو ڕاستییەن، فەرموون یەک حزبی بەناو ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بێنن، پۆستی نەک وەزیر، کە پۆستێکی سیادییە، تەنانەت بەڕێوەبەرێکی گشتی و بەڕێوەبەری ناحیەیەکیان، بە کەسێکی بێلایەن و سەربەخۆ، بەڵام خاوەن شیان و تەکنۆکرات و ئەزموون، سپاردبێت!
چاکی مەکەن، با خراپ نەبێت!
سەرەڕای کەموکوڕی و بۆشایی لە یاسای حزبەکاندا، بەڵام لە هەرێمی کوردستاندا، کە بە یاسا ماف بە فرەیی سیاسی و دروستکردنی حزب دراوە، پێویستە حزبی سیاسیش سنوور و چوارچێوەی ماف و ئەرکەکانی خۆی بزانێت و دەبێ ڕۆڵی کاریگەر لە قووڵکردنەوەی پرۆسەی دیموکراسیدا ببینێت، هاوکار بێت لە بەرزرکردنەوەی ئاستی هۆشیاریی کۆمەڵگا لە بەیەکەوەژیان و ململانێی شارستانی و ئاشتییانە و قبووڵکردنی جیاوازییەکان و لەسەروشیانەوە، پەروەردەکردنی هاووڵاتیێک کە نەتەوە و نیشتمان و بەرژەوەندییەکانیان، لە سەروو بەرژەوەندیی تەسکی ئایدیۆلۆژی و ئینتمای بچووکی حزبایەتیی دابنێت و فێری بکات کەی و چۆن و لە کوێدا، داوای مافەکانی دەکات و لە کوێشدا ڕووبەڕووی ئەرک و بەرپرسیارێتییە نیشتمانییەکانی دەبێتەوە.
بەداخەوە، سەرەڕای هەموو ئەو تێبینی و ڕەخنە و گلەییانەی، هەر یەک لە ئێمە بە جۆرێک لە جۆرەکان، لە شێوازی حوکمڕانیی و هەڵە و کێماسییەکانی دەسەڵات و دیاردەکانی گەندەڵیی هەمانە، بەڵام ئەزموونی چەند ساڵی ڕابردووی ململانێی سیاسی لە هەرێمی کوردستان سەلماندوویەتی، کە ئەوانەی لافی ئۆپۆزسیۆنبوون لێ دەدەن، بە گوتاری پۆپۆلیستی و هەڵوێستی هەناسەسوار و کاردانەوەی نەرێنی، بۆ خۆیان بەشێک بوونە لە هۆکارەکانی بەردەوامی قەیران و پاشەکشەکردنی هەوڵ و هەنگاوەکانی چاکسازیی و گەشەکردن و بووژانەوە.
دێینەوە دەڵێین: ئەخلاقیاتی سیاسی کە بریتییە لە کۆمەڵێک پرەنسیپ و بەها، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی و کاراکتەرەکانی دەخاتە بەردەم بەرپرسیارێتیی پابەندبوون بە پەیڕەوکردنیان لە واری کرداریدا، پێچەوانەی ئەوە، هیچ مانایەک بۆ کاری ئۆپۆزسیۆنبوون نامێنێت.
وەک چۆن ئەو بەها و پرەنسیپانە، مافی ڕەوا و یاسایی، کاری سیاسی و ڕکابەری دەسەڵات و هەوڵی گۆڕانکاریی لە شێوازی حوکمڕانیی، بە ئۆپۆزسیۆنی سیاسی دەدات. هاوکات ڕووبەڕووی بەرپرسیارێتیی نەتەوەیی و نیشتمانی و کۆمەڵایەتیشی دەکاتەوە، بەتایبەتی لە پرسەکانی پەیوەست بە ڕێزگرتن لە فرەیی پێکهاتەکانی کۆمەڵگا و دانانی بەرژەوەندیی گشتی وڵات و نەتەوە لە پێشینەی ئەرکەکانی.
بە واتایەکی تر، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لەگەڵ دەسەڵاتی سیاسی لە کێبڕکێ و ململانێ دایە، نەک لەگەڵ سیستەمە سیاسی و یاسایی و کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکەی وڵات. بۆیە بەرگریکردن لە پاراستنی یەکپارچەیی نیشتمان ئەرکێکی سەرەکیی ئۆپۆزسیۆنە، بەتایبەتی لە کاتی هەڕەشەکاندا. کەچی ڕێک پێچەوانەی ئەوە، کەی مەترسی لەسەر ئەم هەرێمە دروست بووە، کەی قەیران یەخەی ئەم هەرێمەی گرتووە، ئەوان ئەوکات سواری کەلی تووڕەیی بوونە، تا ئەوەی لە هەندێک کاتدا بوونەتە ئەسپی تەڕوادە و نەیارانی کورد لە ڕێگای ئەوانەوە زەبر و زیانیان لە هەرێم و هاووڵاتییەکانی داوە و دەدەن.
دەی ئەوەی ئێستا هەندێک منداڵەورتکە و هەرزەسیاسیی لە تایپی پەرلەمانتێرە دەمڕووتەکانی بەغدا (کە لەوقوتابخانە پۆپۆلیستی و ئۆپۆرتۆنیستانە پەروەردە و گۆش کراون) لە بەرامبەر هەرێمی کوردستان و هاووڵاتیانی دەیکەن، ئەگەر بینینی ڕۆڵی ئەسپی تەڕوادە نییە، چییە؟.
لەو ڕوانگەیەوەیە، کە زۆرجار ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، بەتایبەتی لە وڵاتە تازە گەشەسەندووەکان (تەنانەت لە هەرێمێکی وەک ئەوەی هەرێمی کوردستانیش، کە دوژمنی ناوخۆ و دەرەکی دەوریان داوە)، ڕووبەڕووی ڕەخنە و گلەیی دەبێتەوە. هۆکارەکەی ئەوەیە، لە دۆخە قەیراناوییەکاندا و لە ئاکامی کەفوکوڵ و هەڵچووندا، ئەو هێزانە خۆیان لە پابەندبوون بەو بەها و نۆرم و پرەنسیپانەی ئەخلاقیاتی کاری ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بواردووە و دەبوێرن، تا ئاستی ڕیسککردن بە یەکڕیزیی نەتەوەیی و نیشتمانیی و دەکەونە ناو یاریێکی هێندە ترسناک، کە ئەنجامەکەی بە زیانی کۆی سیستەم و سەروەریی نیشتمانیی تەواو دەبێت.
کاتێکیش ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بە پراکتیک دەکەوێتە هەڵوێستێکی لەم چەشنە، ئەوا ڕاستەوخۆ ڕەوایی بە دەسەڵات دەدات، کە توندوتیژ بێت لە ئاستیدا، تەنانەت جۆرێکیش لە گومان لە دڵی هاووڵاتییەکانیدا دەچێنێت، تا ئاستی ڕەشبینیی و بێ ئومێدیی!.
بە واتایەکی دیکە، چونکە ئەوان لە پرۆسەی سیاسیدا “خورمژ”یان دەوێ و هێشتا ئیرادەی ئەوەیان نییە، لە نێوان “خورما” و “مێوژ”دا، یەکێکیان هەڵبژێرن، بۆیە هەر ئەم ڕەوشە نەخوازراوەی لێ دەکەوێتەوە، کە ئێستا دەیبینین. ئەمە دووفاقیەت و دڕدۆنگیی و گوتارە پۆپۆلیستییەکەی ئەوانە وای کردووە، هەندێک جار خەڵک لە داواکردنی مافە ڕەواکانیدا، ئامرازی خەباتی سیاسی و شارستانی و ئاشتییانەیان بیر بچێتەوە و لەپڕ لەناو خۆپیشاندانێکی هێمن و ئاشتییانەدا، بەبێ ئەوەی پێی بزانن، بوونەتە، یان ڕاستتر، کراونەتە بەشێک لە پرۆسەیەکی ئاژەوەگێڕی، بەتایبەتی لە هەڵکووتانە سەر بارەگای حزبی و دامودەزگای حکوومی و سووتاندنی موڵکی گشتی، تەنانەت تا ئاستی دەستبردن بۆ چەک لێرە و لەوێ.
سیستەمی سیاسی و هاوسەنگیی!
لە پەیوەست بە ڕووخسار و ناوەڕۆکی سیستەمی دیموکراسیدا دەگوترێت: “هیچ دیموکراسییەتێکی ڕاستەقینە، بەبێ بوونی ئۆپۆزسیۆنێکی سیاسیی کارا، نییە و نابێت”. هەر لەبەر ئەوەیشە کە ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی بە بەشێکی گرنگی ناو پرۆسەی سیاسی دادەنرێت. هاوکات چوارچێوەیەکی گرنگ و پێویستی هەڵسەنگاندنی سیستەمی سیاسیشە، بەتایبەتی لە چوارچێوەی کاری نوێنەرایەتیی و پەرلەمانیدا. وەک چۆن ئاماژەیەکی ڕوونیشە بۆ ئەوەی کە سیستەمی سیاسی گەیشتووەتە ئاستێکی بەرز و باشی پێشکەوتن.
بۆیە ئەوەی لەم نێوەدا هێشتا بابەتێکی پڕ گیروگاز و ئاڵۆزییە، بە هەند وەرنەگرتنی پرسی ئۆپۆزسیۆنی سیاسییە، بەتایبەتی لەو سیستەمانەی تازە و لە دەستپێکی دەست و پەنجە نەرم کردندان لەگەڵ دیموکراسییەت. کە ئەمەش پەیوەندیی بە چەند هۆکارێکەوە هەیە لەوانە: کامڵ نەبوونی سیستەمی پەرلەمانیی و جێگیرنەبوونی کۆڵەگەکانی لەسەر ئاستی دامەزراوەیی.. پێنەگەیشتنی دامەزراوە دیموکراسییەکان، کە بووەتە هۆی ئەوەی هۆشیاریێکی سیاسی و کۆمەڵایەتیی لەناو کۆمەڵگا لەدایک نەبێت، تا ئەو ئاستەی بایەخی بەشداریی سیاسیی بە هەند وەربگرن. بەوپێیەی بەشداریی سیاسیی بەرفراوانی هاووڵاتیان، زەمینەسازیێکی باشتر بۆ پێگەیشتنی سیستەمی دیموکراسی دەکات.. هاوکات بەردەوامیی بەدگومانیی نێوان حزبەکان و تۆمەتبارکردنی یەکتری و حوکمدانی پێشوەختە لەسەر یەکتر، هۆکارێکی دیکەیە لەوەی سیستەمی دیموکراسی درەنگ بکەوێتە سەر پێیەکانی خۆی، ئەمە لە لایەک.
لە لایەکی تر، قسەکردن لەسەر سیستەمی سیاسی و دووانەی حزبی دەسەڵاتدار و ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، ڕاستەوخۆ بە واتای قسەکردن لەسەر “هاوسەنگیی سیاسیی” دێت. بەو پێیەی سیستەمی سیاسی، دوو بەرەی سەرەکی و بنەڕەتیی حزبە فەرمانڕەوا و حزبە ئۆپۆزسیۆنەکان لەخۆی دەگرێت و بەبێ بوونی بەرەی دووەم، هاوکێشەی حوکمڕانیی لاسەنگ و پرۆسەی سیاسی نیوەچڵ دەبێت.
باشیی سیستەمی دیموکراسی لەوێدایە، کە لەسەر هەردوو کۆڵەگە دەوەستێت و بە هۆی ئەوانیشەوە گەشە و بەردەوامیی بە پێشکەوتنی زیاتری خۆی دەدات. کۆڵەگەی حزب (یان حزبەکان)ی دەسەڵات، کە هەوڵی بەردەوام دەدەن بۆ مانەوە لە دەسەڵات.
لەگەڵ کۆڵەگەی حزب (یان حزبەکان)ی ئۆپۆزسیۆن، کە دەبنە ڕکابەری دەسەڵات و چاودێر بەسەر کار و هەنگاوەکانی حکوومەت، هەروەها ئەرکی دۆزینەوەی ڕێگاچارەی کێشەکان و ئەلتەرناتیڤی پڕکردنەوە بۆشایی و کەموکوڕییەکانی حوکمڕانیی دەخەنەڕوو. بەو واتایەی، هێندەی ئەوەی کە ڕکابەری دەسەڵاتن، دوو ئەوەندەش هاوکاری دەکەن لە ڕاستەڕێکردنەوەی.
بوونی دوو کۆڵەگەی حزبی دەسەڵات و حزبی ئۆپۆزسیۆنیش، وەک دوو ڕەگەز و توخمی سەرەکیی، ڕۆڵێکی گرنگ لە پاراستنی سیستەم (وەک گشت) و دامەزراوەکانی دەوڵەت و سەقامگیرییدا دەگێڕن، ئەوەی کە پێشتر بە هاوسەنگیی سیاسیی ناومان برد. بۆیە نەبوونی ئۆپۆزسیۆن لەناو پرۆسەی سیاسیدا، وا دەکات لە یەک کاتدا، سیستەم هاوسەنگیی خۆی، هەروەها هێزی مانەوە و خۆڕاگرییەکەی لەدەست بدات.
شتێک کە لە نێو سیستەمی دیموکراسیدا و لە پەیوەست بە بوونی ئۆپۆزسیۆن، وەک فاکتەرێکی گرنگی هاوسەنگیی سیاسیی جێی سەرنجە ئەوەیە، کە ئۆپۆزسیۆنی سیاسی هەر حزبی سیاسی ناگرێتەوە، بەڵکوو حزبی سیاسیی لایەنێکی هاوکێشەکەیە. لایەنەکەی تری هاوکێشەکە بریتییە لە ڕێکخراوەکانی کۆمەڵی مەدەنی، گرووپەکانی فشار، سەندیکاکان و ڕاگەیاندنەکان.
ئەم نێوەندانە کە لە سیستەمی دیموکراسیدا شوێنی خۆیان گرتووە، بەشێک نین، یان گرێدراو و پاشکۆی هێزە سیاسییەکان نین. بۆیە شێوازی کار و گوتاری ئەو نێوەندانە لە پەیوەست بە ڕکابەریکردنی حکوومەت، زۆر جیاوازترە لە گوتاری حزبی سیاسی، کە ئامانجی گەیشتنە دەسەڵات و هەندێک جار ڕووخاندنی حکوومەت و شوێنگرتنەوەیشی هەیە.
بە واتایەکی تر، لە سێبەری دیموکراسییەتدا، هیچ حکوومەت، یان سیستەمێکی سیاسی نادۆزیتەوە، کە ئۆپۆزسیۆنێکی سیاسی، یان بزووتنەوەیەکی کۆمەڵایەتیی ناڕازیی، لەگەلێدا نەکەونە ڕکابەریی و ململانێ. ئیتر سروشتی ڕکابەریی و ململانێکەش هەندێک جار شێوازی ئاشتییانە وەردەگرن، هەندێک جاریش ڕەنگە سەر بۆ شێوازی توند و زبر و ئاژاوەش بکێشن.
لە نێوان ڕەشی دەسەڵات و سپیی ئۆپۆزسیۆندا!
ئاڵوگۆڕی ڕۆڵ و شوێنگۆڕکێی نێوان دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن، لە دۆخە سروشتییەکەی پرۆسەی سیاسیدا، شتێکی زۆر ئاسایی و چاوەڕوان کراوە، بەڵام مانەوە و بەردەوامیی دووەمیان، دەوەستێتە سەر تێگەیشتن و جۆری مامەڵەکردنی لەگەڵ هەلومەرجی دوای دۆخی شوێنگۆڕکێ و گۆڕانی ڕۆڵەکەی. واتە دەمێنێتەوە سەر ڕاددەی پابەندبوونی بەو بڕوا و بەها و پرەنسیپانەی بەرزی کردبوونە.. بە سەلماندنی ئەوەی ئیرادەیەکی نەگۆڕ و پتەوی بۆ خاوەندارێتیکردنی چاکەی گشتی هەیە.. بە سەلماندنی ڕاستگۆییەکەی لە بەرامبەر هەموو ئەو بەڵێنانەی بە دەنگدەرەکانی دابوون.. بە کارکردنی جیددی بۆ جیەجێکردنی ئەو دروشمانەی، کە لەناو بەرنامەی سیاسیی خۆیدا، جێی کردبوونەوە و بانگەشەی بۆ دەکردن.
واتە شتێکی سەیر و نامۆ نییە، لە چرکەساتێکی ناو ململانێی کاری سیاسیدا، هێزێکی ئۆپۆزسیۆن هەڵبژاردن بباتەوە و بچێتە دەسەڵات، لە بەرامبەریشدا حزبی بەرامبەر بچێتە سەنگەری ئۆپۆزسیۆن، یان هاوکێشەکە وا بکەوێتەوە، هەردووکیان بچنە ناو هاوپەیمانیێتیێکی حوکمڕانیی. لە هەردوو حاڵەتدا، چ بە تەنیا، یان بە هاوپەیمانێتیی حکوومەت پێک بهێنێت، ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە، هەرگیز خۆی لە بەرپرسیارێتییە سەرەکییەکەی لە بەرامبەر خزمەت و چاکەی گشتی نادزێتەوە.. بڕ و بیانوو بۆ کەمتەرخەمیی و خەمساردیی و دڕدۆنگییەکانی خۆی لە حوکمڕانیدا ناهێنێتەوە.. وەک هەوڵێک بۆ چاوبەستکردنی خەڵک و کوێرکردنی هۆشیارییان، پاساوی ئەو دەستەوارە سیاسیی و بازرگانییانەی ناداتەوە، کە لەپێناو ڕنینەوەی زیاتری بەری دەسکەوت و ئیمتیازی ماددی و پلە و پۆست، ژێر بەژێر لەگەڵ حزبی دوێنی نەیار و ئەمڕۆ هاوپەیمانیدا مسۆگەریان دەکات.
تایبەتمەندێکی دیاری ئۆپۆزسیۆنی سیاسی ئەوەیە، کە لە ململانێیدا لەگەڵ دەسەڵات، نابێت تەنیا ڕەنگی ڕەش و سپی ببینێت. ناکرێت وا خۆی نمایش بکات، وەک ئەوەی خاوەنی حەقیقەتی ڕەهایە، بەڵکوو دەبێ ئەوە بزانێت، کە ڕەنگگەلی دیکەی زۆر و جیاوازیش هەن، تەنانەت لە نێوان ڕەش و سپیشدا، ڕەنگێکی دیکە هەیە، پێی دەڵێن خۆڵەمێشی.. بە کورتی، پێویستە ئۆپۆزسیۆنی سیاسی دەرک بەوە بکات، کە حەقیقەتەکان ڕێژەیین.
بە واتایەکی ڕۆشنتر،ئۆپۆزسیۆنی سیاسی دەبێ بەرمەبنای بینینی گۆشەی ڕۆشن و تاریکی دەسەڵات، دیوی جوان و ناشیرینی حوکمڕانی، گوتاری خۆی ڕەنگڕێژ و ئاراستە بکات. پێویستە لەبیر نەکات، کە یەقین و بڕوای کۆنکرێتیی بە ڕوانگەی بێ خەوش و کەموکوڕیی خۆی، یەقین و بڕوایەک کە نەچێتە ژێر پرسیار و گومانکردن، خزمەت نەک هەر بە پێشکەوتنی پرۆسەی سیاسی، بگرە بە خودی خۆیشی ناکات و دواجاریش ئەم یەقینە ڕەهایە، دەبێتە هۆکارێک بۆدەستخەڕۆکردنی هاووڵاتیان و بەلاڕێدابردنیان.
لەلایەکی تر، دۆخی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی لەناو بێنەوبەردەی هاوکێشەی ململانێی سیاسیدا، لەباری هێز و ئۆتۆریتەی جەماوەرییەوە، ناجێگیرە. واتە ئەمە شتێکی زۆر ئاساییە، کە لە هەندێ کات و قۆناغدا، ئۆپۆزسیۆنبەهێزە و لە هەندێکی تردا لاواز دەبێت. ئەمەش لە سەرێکەوە پەیوەندیی بە ژینگەی سیاسییەوە هەیە، لە لایەکی تریشەوە گرێدراوی دۆخی ناوخۆی هێزە ئۆپۆزسیۆنەکەیە.
بەشێکی هۆکاری پاشەکشە و لاوازبوونی پێگەی جەماوەریی ئۆپۆزسیۆن بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، کە تەنیا لە ساتەوەختی نزیکبوونەوەی هەڵبژاردنەکان و هەڵمەتەکانی بانگەشەکردندا، دێتەوە گۆڕەپانەکە و ئیدی لە نێوان دوو گەڕی هەڵبژاردندا، ئۆپۆزسیۆنبوونی خۆی لە بەرامبەر دەسەڵات و بەتایبەتیش خەم و داخوازیی هاووڵاتییانی، بیر دەچێتەوە. ئەمە لەکاتێکدایە کە خەسڵەتێکی دیاری هێزی ئۆپۆزسیۆنی ڕاستەقینە، بەردەوامیی و پێداگری و سووربوونە لەسەر پەیامەکەی.
هاووڵاتی کەی بێدار دەبێتەوە!
ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە، وەک پێویستیی سەرەکیی ژیانی دیموکراسی، تەنیا گوزارشت لە خواستەکانی گرووپێکی سیاسیی، یان کۆمەڵایەتیی تایبەت ناکات، کە ئایدیۆلۆژیا و بەرژەوەندیێکی هاوبەش کۆیان دەکاتەوە، بەڵکوو دەنگی هەموو ئەوانەیە، کە لە ناو حکوومەتدا دەنگیان نییە، بەوانەشەوە کە هیچ پابەندبوونێکی ڕێکخراوەیی، یان هاوسۆزیێکی ئایدیۆلۆژی، یاخود بەرژەوەندیێکی دیارکراو بە ئۆپۆزسیۆن نایبەستێتەوە، بەڵام لە پەراوێزی ململانێی سیاسیدا وەک هاووڵاتی، مافەکانیان خوراوە.
خۆپیشاندان و ناڕەزایی دەربڕین لەپێناو بەدەستهێنانی داخوازییە ڕەواکانی، لە دابینکردنی مووچەوە بگرە، تا دەگاتە خزمەتگوزراییەکانی پەروەردە و تەندروستی و کارەبا و ئاوی پاکی خواردنەوە و….، مافی ڕەوا و یاسایی هاووڵاتییە، بەڵام ئەوەی کە تا ئەم چرکەساتەش لەو خەوە قووڵە بێدار نەبووەتەوە، کە چۆن هەر جارە و هێزێکی سیاسیی هەلپەرست، بە ڕەنگ و ئاڵواڵایەکی دیکەی جیاواز لەوەی پێش خۆی دێت و بازرگانیی بە تووڕەیی و ناڕەزایەتییەکانی ئەو دەکات، جێی هەڵوەستە لەسەر کردنە.
بۆیە پێویستە هاووڵاتی بەشی ئەوە ئاگایی و هۆشیاری هەبێت و دەرک بەو ڕاستییە بکات، کە ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە، دەبێ ملکەچی دوو پێشمەرجی گرنگ بێت لە کاری سیاسیی خۆیدا، یەکەمیان ئەوەیە کارەکانی لە چوارچێوەی یاسا کارپێکراوەکان بن، دووەمیشیان ئەوەیە دەبێ پابەندی تەواوی بۆ نیشتمان و دۆزەکەی هەبێت.
لەم ڕوانگەیەوە، کاتێ خۆپیشاندانی ئاشتییانە و پەنابردن بۆ ئامرازە دیموکراسییەکان بۆ داکۆکیکردن لە مافەکان و وەدەستهێنانیان، بەپێی یاسا بەرکارەکان مسۆگەر کرابن. پەنابردن بۆ توندوتیژیی و پشێوی نانەوە و تێکدانی سەقامگیریی سیاسیی و لەقکردنی بناغەی ئاشتەوایی کۆمەڵایەتی (تا ڕاددەی بێڕێزیکردن بە فرەیی نەتەوەیی و ئایینی و ئیتنی و سووکایەتیکردن بە پێکهاتەکان)، بەناوی دژایەتیکردنی گەندەڵیی و بێدادیی و چی و چیتر. هەروەها کارکردنی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لە دەروەی بەرژەوەندیی نیشتمانی و بە خزمەتی ئەجێندا و سیاسەتی نەیارانی دۆزەی ڕەوای نەتەوە و نیشتمان، ئاماژەن بۆ ئەو ڕاستییەی کە ئەو هێزانەی وا هەڵسوکەوت و ڕەفتار دەکەن، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی نین، بەڵکوو بازرگان و چەرچیی سیاسیین.
ئۆپۆزسیۆن لە سێرەدا!
لە قسەکردن لەسەر پرسی قەیرانی حوکمڕانیدا، حزبی حوکمڕان و ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، دوو لای هاوکێشەکەن. چونکە ڕاستەوخۆ پەیوەندییان بە پرۆسەی سیاسی و چوارچێوە و شێوەگرتنی سیستەمی سیاسییەوە هەیە. بۆیە بە تەنیا فۆکس خستنە سەر حزبە فەرمانڕەواکان و ڕەخنەگرتن لە شێوازی حوکمڕانیکردنیان، بەبێ ئەوەی قسە لەسەر چییەتیی و ماهیەتی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی بکەین، ناگەینە هیچ ئەنجامێکی ڕاست و دروست. کەواتە بابەتەکە دەبێ گشتگیر و هەمەلایەنتر بکرێت، بەجۆڕێک ڕۆڵ و شێوازی کاری هەردوولایان، بخرێتە بەر تیشکی لێکۆڵینەوە.
ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی پێنەگەیشتوو، یان ئەوەی کە زیاتر لە گرووپی بەرژەوەندیی تەسک و بازرگانیی سیاسی دەچن، گرووپ و چەتەگەلێکی سیاسی، کە تاکیک و ستراتیژیی کاریان لە قۆستنەوەی دۆخی ناجۆر و هەلومەرجی نەخوازراو و ساتەوەختی قەیرانەکان چڕ کردووەتەوە (وەک ئەوانەی لای خۆمان!). ئەوانە زۆر بە ئاسانی لە ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە جیا دەکرێنەوە و بە چەند ئەدگار و خەسڵەتێک دەناسرێنەوە.
ئەو جۆرە لە هێزگەلی سیاسیی هەلپەرست، هەر زوو، بەتایبەتی کە دەستیان دەگاتە چمک و گۆشەیەکی بچووکی دەسەڵات، دەکەونە تەڵەی هەڵوێستە ڕەخنەگرییە پێشووترەکانی خۆیان، کە لە نەیارەکانیان دەیانگرت.
بۆ نموونە، دوورخستنەوە و پەراوێزخستنی هاوبیرەکانی خۆیان، تا ئاستی تۆمەت بۆ هەڵبەستنیان. بەتایبەتی ئەو کاتەی لەگەڵ ڕەوتی هەلپەرستانەی هێزەکە ڕێ ناکەن و بە هەمان ئاوازی بەرژەوەندخوازانەی ئەوان ناخوێنن و لەسەر ڕیتمی ساختەچێتیی ئەوان سەما ناکەن (نموونەی زۆر و زیندووی ئەو کاراکتەرانەمان هەن، کە دوای کەشفکردنی دەستی حزب و بزووتنەوەکانیان، لێیان جیابوونەوە. بە چ دەردێکیان نەبردن و چ تۆمەتێکان بۆ هەڵنەبەستن، تا ئاستی سووکایەتییپێکردنیان!).
خەسڵەتێکی دیکەی ئەو گرووپانەی بەرژەوەندیی و بازرگانی سیاسی ئەوەیە، کە خۆزا و خۆڕسک نین.. زادەی پێداویستییە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی کۆمەڵگاکەیان نین.. بەرهەمی جیاوازیی فیکری و دونیابینیی سیاسی نین. لەوەش خراپتر، کوڕی ناو داڵانەکانی هەمان مێژوو و ئەزموونی سیاسی کۆمەڵگاکەیانن. بۆیە هەرگیز ناتوانن هێزە ڕکابەرەکانیان تێپەڕێنن و دۆخ و هەلومەرجێکی نوێ کاری سیاسی بێننە کایەوە.
وێڕای هەموو ئەو دروشمە بریقەدارانەی لە شوێنکاتی جیاوازدا بەرزی دەکەنەوە.. سەرەڕای خراپ قۆستنەوەی ناڕەزایەتیی خۆزا و تووڕەیی ڕەوای خەڵک.. وێڕای بەدسوودوەرگرتن لەو قەیرانانەی یەخەی حوکمڕانیی وڵاتەکەیان دەگرن.. لەگەڵ ئەوەیش کە دەرفەتی بردنەوەی چەند کورسیێکی پەرلەمان و تەنانەت پلە و پۆست و ئیمتیازاتی حکوومەتیشان بۆ دەڕەخسێ، کەچی ناتوانن ژینگەیەکی سیاسیی جیاواز لەوەی پێشتر، فۆڕمێکی دیکەی نوێی کاری سیاسی، چوارچێوەیەکی تازەی ڕکابەری و ململانێی شارستانی، کە بۆ خۆیان دونیایەک ڕەخنەیان لێ گرتووە، بەرهەم بێنن.
بۆ نموونە، فۆڕمێکی کۆمیدی و گاڵتەجاڕانەی کاری سیاسی، کە ئەو هێزگەلە هەلپەرستانە بەناوی ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی (بەوانەیش کە گوایە ئێستا لە دەسەڵات نین، بەڵام لیستی خانەنشینی وەزیر و بریکار و بەڕێوەبەری گشتی و کادیرە بندیوارەکانیان ڕۆژ دوای ڕۆژ درێژتر دەبێتەوە!) بە درێژایی ساڵانی ڕابردوو بەرهەمیان هێناوە ئەوەیە، لەناو حکوومەت و جومگەکانی دەسەڵاتدان، لەخێروبێر و ئیمتیازاتەکانی حکوومەت دەخۆن، سازش لەسەر بچووکترین پۆستی کارگێڕیش ناکەن، کەچی تاوانی هەموو گەندەڵیی و بێدادیش بە عەلاگەی حکوومەت و بەدیاریکراویش، بە عەلاگەی هێزێکی سیاسیی دیارکراو هەڵدەواسن و مێگەلیش وەک ئەوەی کوێر بێت و تەنیا ببیستێ، بە دوعاکانی ئەم هەلپەرستانە دەڵێت: “ئامین”.
چونکە ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە نین، پشوودرێژیی بڕینی ڕێی دوور و درێژی کاروانی خەباتی سیاسییان نییە.. چونکە پڕۆژەی نوێ و جێگرەوەی باشتریان بۆ فۆڕمی حوکمڕانیی نییە، دوای یەک دووساڵ چەلەحانێ و چەقەچەق، دێنەوە ژێر هەمان خێوەتی دەسکەوت و ئیمتیاز و خەڵکی فریوخواردووی دەستی گوتارە پۆلۆلیستییەکەیشیان، لەوسەر دێننەوە و بە بیانوو و پاساوی بریقەدار قەرزراریشیان دەکەنەوە.
بزانن ئاخۆ تا ئێستا هیچ کام لەم هێزگەلە هەلپەرستە، توانیویانە تا سەر، ئۆپۆزسیۆنێکی خاوەن پرەنسیپ و سەرسەخت و ڕاستگۆ بن و لەنیوەی ڕێگا، خەڵکی فریوخواردووی دەستی دروشمەکانیان، بۆ خەم و کێشەکانی خۆیان جێ نەهێشتبێت؟.
سەیرکەن، هەر ساڵێک و ژمارەیەک چەنەباز و دەمگەرم، لە بەرگی جیاواز، بەڵام بە هەمان چەکی سواو و گوتاری دووبارە، دێنەوە و لەسەر حیسابی خۆشباوەڕیی و یادەوەریی کوێری خەڵک، دەسکەگوڵی خۆیان لێ دەدەن و وەزیفەکە بە ژماریەکی دیکەی دەمهەراش دەسپێرن و خەڵکیش هەر شایەتمانی بە درۆکانی ئەوان دێنێت!
بۆ حەلاوی باسکەن!
ساختەچێیی ئەوەی ناوی لەخۆی ناوە ئۆپۆزسیۆن، لەوێدا دەردەکەوێت، لە گەڕێکی دیارکراوی هەڵبژاردندا، کە ڕکابەری هێزە گەورەکان دەکات و کێرڤی ڕێژەی دەنگ و ژمارەی کورسییەکانی بەرز دەبێتەوە، تووشی غروورێکی سیاسی دەبێت و لەبری ئامانجەکان، بیری بۆ لای کورسی دەچێت. هەر ئەم ساختەچێتیییە سیاسی و هونەری فریودانەی هاووڵاتیانیشە، وا دەکات بۆ هەڵبژاردنی دوای ئەوە، وەک میزڵدانێکی فووتێکراو، وردە وردە فش دەبێتەوە.
هۆکارێکی سەرەکیی ئەمەش، ئەجێندای مشەخۆریی ئەو هێزە بەناو ئۆپۆزسیۆن و خەونی بازرگانیی کاراکتەرەکانیانە، کە لەسەر پێستی توڕەیی و ناڕەزاییەکانی خەڵکدا دایانڕشتووە و هەڵیان چنیوە. بۆیە لە شوێنکات و هەلومەرجێکی دیاریکراودا، سواری پشتیان دەبن و لە هەلومەرجێکی دیکەدا، کە بەرژەوەندییە بازرگانییەکانیان ئەوەیان لێ دەخوازێت جێیان بهێڵن، پشت لە خەڵک و خواش دەکەن. لەکاتێکدا هەتا ململانێی سیاسیی هەیە، ماف و داخوازییەکانی هاووڵاتیان لە ئاستی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتیدا، خاڵی سەرەکین و ئالنگاریی مەزنی بەردەم دەسەڵات و چەکی دەستی خەباتی ئۆپۆزسیۆنی سیاسین.
بەهەرحاڵ، کە تا ئێستا ئۆپۆزسیۆنێکی سیاسیی ڕاستەقینە و بەرپرسیار لە هەرێمی کوردستان نەبووە و نییە و ڕەنگە تا ماوەیەکی درێژتریش نەبێت، هۆکارەکەی هەموو ئەو خاڵانەن، کە پێشتر باسمان کردن. هۆکارێکی دیکەی جەوهەرییش ئەوەیە، کە هێشتا هیچ کاراکتەر و هێزێک ئەو مەعدەنە ڕەسەن و پتەو و جوانەی تێدا نەبووە و نییە، کە خەڵک متمانەیان پێ بکات.
ئەوەتا ئەزموونی دوور و نزیک. هەموومان بە چاوەکانی خۆمانمان، ئەم ساختەچێتییە سیاسییەی کاراکتەر و هێزگەلێکمان بینی و دەبینین، کە لە قۆناغی جیاوازی ئەزموونی حوکمڕانیی هەرێمی کوردستاندا ناویان لەخۆیان نابوو ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، کەچی هەر یەکەیان و بە جۆرێک و لە سەردەمێکدا، نەک هەر دەستی هاووڵاتیانیان بڕی، بگرە ژمارەیەک چەنەبازی هیچ نەدیوی کەم ئەزموونیشیان هێنایە پێش، کە پێیان شەرم نەبوو (کونسوڵی ئێران) لەناو تەلاری پەرلەمانی کوردستاندا، سەرۆکایەتیی بەڕێوەبردنی گەڕێکی دانیشتنی پەرلەمانیان بۆ بکات!
سەیر لەوە دایە، جگە لەوەی تا ئێستا ئەم چەرچییە سیاسییانە لەو بازرگانییەی خۆیان و هونەری قۆڵبڕینی خەڵک نەکەوتوون. هاوکات لە مەفقەسە ئایدۆلۆژییەکانیاندا، هێلکەی تایپێکی نوێیان لە منداڵەورتکەی دەمڕووت و هەرزەسیاسی هەڵترووکاندووە، کە (لەسەر کۆشی بەغدا)ی عرووبەدا، بە هەرچی پیرۆزیی و سەروەریی و مێژوو و قوربانیدانی ئەم نەتەوە و نیشتمانەدا هەیە دەڕشێنەوە!.
حزبی ناڵ و بزمار!
لەبەر ڕۆشنایی خەسڵەت و تایبەتمەندییەکانی ئەخلاقیاتی سیاسیی دروستدا، هەروەها بەرمەبنای ئەو پێشمەرج و بنەمایانەی لە فەرهەنگی سیاسی و توێژینەوەکانی زانستە سیاسییەکاندا بۆ ئەرک و بەرپرسیارێتیی ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە و بەرپرسیار دیار کراون. نابێت ئۆپۆزسیۆنی سیاسی گوتارەکەی شتێک و ڕەفتارەکەی شتێکی تر بێت.
نابێت لە خستنەڕووی پرس و بابەتەکاندا، کە تیایاندا لەگەڵ حزبەکانی دەسەڵات ناکۆکە، درۆ لەگەڵ هاووڵاتیان و بەتایبەتیش جەماوەرەکەی خۆی بکات.. نابێت هەلومەرجی تووڕەیی خەڵک بقۆزێتەوە و دواتر بازرگانی بە خەون و خەبات و خوێنی ئەو خەڵکەوە بکات.. نابێت شوێنکاتی قەیرانی دەرەکیی، کە لە دەرەوەی دەسەڵات و ئیرادەی حکوومەت و دەسەڵاتی خۆماڵیدایە، بقۆزێتەوە و نان و پیازی نیشتمانپەروەریی پێوە بخوات.
نابێت لە سەر شاشە و لە بەردەم مایکەکاندا ببێتە شەریفی ڕۆمێ و لە ژوورە تاریکەکانیشدا شەڕ لەسەر پۆستی وەزیر و بریکار و بەڕێوەبەری گشتی و سەرۆکی دەستە و ئەو شتانە بکات.. نابێت هاوشێوەی حزبە حوکمڕانەکان، ڕێگا بە پەرلەمانتێرەکانی بدات، شووققەی گوندی ئیتاڵی وەربگرن و سێ دەفتەر دۆلاری ناوماڵ کڕین بە حەڵاڵ بزانن و سویچی وەنەوەشەی سفر کیلۆمەتر، بە قەدی پەنجەیان با بدەن، ئینجا بیانێرنە ناو خۆپیشاندەرانی مافخوراو و خۆشیان لەوان مەغدوورتر نیشان بدەن.
بە کوردی و بە کورتی:بەرمەبنای پێناسە و پێشمەرجەکانی ناو فەرهەنگی سیاسیی، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، هێزێک نییە لەگەڵ “دەسەڵات” گۆشت بخوات و لەگەڵ “خەڵک”یش شین بگێڕێت.. هێزێک نییە، چوارپەلی لەناو حکوومەت بێت و تیلەچاوێکی لە شەقام بێت.. هێزیک نییە، تا پارە و داهات هەبێت، شەریکە بەشی حوکمڕانیی بێت، کە ئەوە نەما و حکوومەت کەوتە قەیرانی دارایی، وەک بەرزەکی بانان بۆی دەرچێت و خۆی لە بەرپرسیارێتیی بدزێتەوە.. هێزێک نییە، وەزیر و گزیرەکانی لە مووچەی بندیوار بەرخورد بن، کەچی فرمێسکی تیمساحیی بۆ دواکەوتنی مووچەی مامۆستا و فەرمانبەران بڕێژێت.. هێزێک نییە، دەیان وەزیر و سەدان پلە تایبەت و باڵای، کە دانە ڕۆژێک دەوامی وەزارەت و دەزگاکانی حکوومەتیان نەدیوە و لەشکرێک بندیواری هەبێت، کەچی باسیچاکسازیی و دژایەتیی گەندەڵیی و بێدادیی بکات.
ئۆپۆزسیۆنی سیاسیی ڕاستەقینە، هێزێک نییە، لەکاتێکدا نەتەوە و نیشتمانەکەی رووبەڕووڕیی مەترسیدارترین جەنگی تیرۆریستان دەبێتەوە، ئەو هێزەی بەرگریی لە نەتەوە و نیشتمانەکەی دەکات و لەو پێناوەدا خوێن و گیانی دەبەخشێت، بە میلیشیا ناو ببات.. هێزێک نییە، نیشتمانپەروەریی بە خەڵک بفرۆشێتەوە، کەچی منداڵەورتکە و هەرزەی سیاسی بنێرێتە بەغدا، تا پێشنیازی بڕینی بودجە و قووتی خەڵکەکەیان و لەشکرکێشیی سەربازیی بۆ سەر نەتەوەکەیان بدەنە سەرانی عێراقی عەرەبی.. هێزێک نییە، لەم بەر ڕۆژنامەنووسێک تیرۆر بکرێت، وەک هێلکە شەیتانۆکە بچێتەوە قەپێلکی خۆی،بەڵام لەوبەر ڕۆژنامەنووسێک بکوژرێت (کە هەردووکیان ئەوپەڕی بێڕێکردنن بە مرۆڤ)، خۆی لە خەڵک بکاتە گیڤارا.. هێزێک نییە، لەمبەر مامۆستایەک لەبەر دەرگای بارەگایەکی حزبیدا خەڵتانی خوێن بکرێ، متەقی لێوە نەیەت، بەڵام مامۆستایەک لەوبەر شەقی تێ هەڵبدرێت (کە هەردووکیان شکاندنی شکۆی مرۆڤن)، بیکاتە ڕۆژی حەشر و……هتد.
کەیفی خۆیانە ناوی چیان لە خۆیان ناوە، یان دروشمبازیی بە چ چەمک و بەهایەکەوە دەکەن، بەڵام ڕاستییەکە ئەوەیە، کە ئەو حزبانەی هەرێمی کوردستان، ئۆپۆزسیۆنی سیاسی نین، بەڵکوو حزبی بۆنە و شاباشن، کە هەر جارە لایەک لە مێگەل، کە ناویان نراوە شەقام، بە ئاوازەکانیان دەکەونە هەلەکە سەما و لە کۆتاییەکەیدا دەستبەتاڵ و مایە پووچ دەمێننەوە.
هەر زۆر بە کورتی: ئەو بەناو ئۆپۆزسیۆنە سیاسییانەی ئێمە، حزبی “ناڵ و بزمار” کوتینن، حزبگەلێکن بە “پیک” لێی دەدەن و بە “ماپیک” دەیگێڕنەوە وجەماوەریش بێ ئاگایانە پێیان مەست و حەیران بووە!.
