وەک سەرەتایەک لە دەست پێکی ئەم بابەتەدا دەکرێت ئاماژە بە ڕۆڵی سۆسیالستی دیموکراتی (دیموکراتی کۆمەڵایەتی) بدرێت لە (تەبەنی) کردنی ڕێبازی یا خود چەمکی ئابوری کۆمەڵایەتی کە ئەمڕۆ وەک ڕێچکەیەکی ئابوری گرتویانەتە بەر بۆزاڵ بون بەسەر قەیرانە ئابوری کۆمەڵایەتیەکاندا هەر بۆیە زۆرترین وڵاتانی ڕۆژائاوا و بگرە لە وڵاتە پێشکەوتوە ئابوریەکاندا پەیڕەو دەکرێت، هەروەها فریاد ڕەسی ئەو ولاتانەشە کە لە قەیرانێکی ئابوری تێکەڵو پێکەڵی بێ سەروبەرو نا زانستیدا تێدەپەڕن و گەندەڵی سیاسەتی قۆرخکاری لە دەسەڵاتداراندا بۆتە مۆتەکەی تێکدانی شیرازەی ئابوری بە ئاراستە بردنی بەرەو داڕوخان ولێک هەڵوەشانەوەی شیرازەی (دادپەروەری کۆمەڵایەتی)، دەکرێت بوترێت ئابوری کۆمەڵایەتی یا بازاڕی کۆمەڵایەتی وەک سستمێکی ئابوری بەرپەرچاندانەوە هەژمار دەکرێت بەرامبەر گەندەڵی و قۆرخکاری سەرمایەداری و دەست تێوەردانی ئاراستەکراوی پلانداری ئابوری دەوڵەتدا.
ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی یەکێکە لەو مۆدێلە ئابوورییانەی کە لە دوای جەنگی جیهانی دووەمەوە لە وڵاتان لە ئەوروپا بڵاوبووەوە زاڵ بوە بەسەر بازاڕی ئابوریدا بە تایبەتی لە وڵاتانی ئەوروپادا، ئەم سەرکەوتنە سەرچاوەکەشی لە ئەڵمانیا سەری هەڵدا کە زیاتر ناوزەند دەکرێت به (موعجیزەی ئابووری ئەڵمانیا) ئمۆدێلێکی پێشنیارکراوە لەلایەن(ئەلفرید راماک و لودویگ ئیرهارت) خرایە ڕوو لەسەر بنەمای ئەوڕاستییەی کە دژی ئابووری کۆنترۆڵی حکومەتە.
لەم مۆدێلەدا حکومەت هانی خەڵک دەدات بۆ دامەزراندنی کۆمپانیای بچووک کە وەک کۆمپانیایەکی بچووک خزمەتی بکات تا بتوانێت لە بازاڕدا سەرکەوتوو بێت وپاشان ژمارەی ئەو کەسانەی کە تێیدا دامەزراون زیاد بکات لەڕێگەی پێدانی قەرزی بچووک یان مامناوەند تا هانی تاکەکان دەدات و ڕێگەیان پێدەدات وئەو هەلەیان بۆ بڕەخسێت کە خاوەنکارەکان و میکانیزمی بەڕێوەبردنی قەیرانی دامەزراوەیی لە چوارچێوەی یاساکانی کاردا بێت .هەروەها ئەم سیستەمە کە خزمەتگوزاری بنەڕەتی پێشکەش بە گروپە کۆمەڵایەتیە هەژار و کارکەرەکان دەکات، بەتایبەتی لە بوارەکانی (تەندروستی، پەروەردە، خانووبەرە، پێداویستی خۆراک ، کۆنتڕۆڵی ئاوەڕۆ، پێداویستییە سەرەتاییەکانی خوێندن و پێداویستییە کۆمەڵایەتییە سەرەتاییەکان). هەروەها ئابوری کۆمەڵایەتی سیستەمێکی ئابوورییە کە پابەند نییە بە بنەماکانی تەنیا سەرمایەداری یان تەنیا سۆسیالیستییەوە، بەڵکو هەوڵدەدات تێکەڵیان بکات، بە جۆرێک لە جۆرەکان، بۆ بەدەستهێنانی کارایی ئابووری و دادپەروەری کۆمەڵایەتی لە هەمان کاتدا ئەم سیستەمە هەوڵدەدات دوو میکانیزمی سەرەکی یەکبخات:
یه‌كه‌م میکانیزمی بازاڕی ئازاد کە گەرەنتی خاوەندارێتی و دەستپێشخەری تاکەکان دەکات، و بڕیاری وەبەرهێنان و تەرخانکردنی سەرچاوە بەپێی خواستی تاکەکان و هاندانەکانی قازانج چالاک دەکات.
دووه‌م میکانیزمی پلاندانان و دەستێوەردانی حکومەت و (دەوڵەتی خۆشگوزەرانی) لە بواری دابەشکردنی سامانی داهات، دابینکردنی کاڵا و خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان، بەڕێوەبردنی بازاڕە ئازادەکان.
ئەم سیستەمە ئابوورییە لە دوای قەیرانی دارایی و ئابووری جیهانی ساڵی ٢٠٠٨ گرنگییەکی تایبەتی پێدەدرێت، گۆڕانکارییە ئابوریەکانی جیهان دوای ساڵی ٢٠١١ پێویستی بە بیرکردنەوەی جددی هەبوولە جێبەجێکردنی جۆرێکی گونجاوی (ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی) لە جیهاندا بەم شێوەیە ئابووری بازاڕێکی کۆمەڵایەتی دەتوانێت سیستەمێکی گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی بێت کە ئاواتی خەڵک لە هەلومەرجی زاڵی جیهانگیری سەرمایەداریدا بە پێی کاراکردنی گەشەکردن و بەرزکردنەوەی تایبەتمەندێتی و بەرهەمهێنان و بەرهەم هێنان و بەرهەم هێنانی کار و کەمکردنەوەی بەردەوامی مەیلی چاوچنۆکی سەرمایەداریە.
تاوەکو زیاتر ئاشنا بین بە ئابوری کۆمەڵایەتی دەبێت زیاتر ڕۆبچینە سەرەتاکانی ئەم تییۆریە ئابوریە تا بزانرێت لە چیەوەو لە کوێوە سەرچاوەی گرت کێ سیستەمی ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی ناساند؟
لودویگ ئیرهارد، یەکەم وەزیری ئابووری ئەڵمانیا (1949-1963) لە ژێر دەسەڵاتی ڕاوێژکاری ئەڵمانیا (کۆنراد ئەدناوەر)، باوکی ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتیە لە ساڵی 1948 وەک بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی ئابووری ناوچەی ئابووری یەکگرتوو کۆتایی ئابووری ڕاگەیاند کە لەلایەن چاکسازی دراوییەوە ڕێنموویی کراوە بۆ بەرهەڵستیکردن لەدەسەڵاتە داگیرکەرەکان ، ئامانج و پرنسیبەکانی ئابوری کۆمەڵایەتی لەسەر بنەمای سیستمێکی ئابووری سەرمایەدارییە کە ئابووری بازاڕ وەردەگرێت بەڵام شێوەی ئابووری سەرمایەداری ڕەها ڕەتدەکاتەوە و هەروەها سۆسیالیزم ڕەتدەکاتەوە و تێکەڵبوون و قبوڵکردنی خاوەندارێتی تایبەتی ئامرازەکانی بەرهەمهێنان و کۆمپانیا تایبەتەکان بە کۆنترۆڵی حکومەتەوە لەڕووی پرەنسیپەوە، ئابووری، بازاڕی کۆمەڵایەتی، ڕێز لە بازاڕی ئازاد دەگرێت، دژی ئابووری و دەسەڵاتی حکومەتە لەسەر ئامرازەکانی بەرهەمهێنان و هەروەها سەرمایەداریی ڕەها کە ڕێگە بە دەوڵەت نادات دەست لە بازاڕ و ئابووری ڕەها وەربدات ، ئابووری کۆمەڵایەتی بووەتە مۆدێلێکی ئابووری کە ئابووری بازاڕی ئازاد تێکەڵ دەکات بە توانایەکی ئابووری زۆر کارامە و کوالێتی، دابینکردنی بەرهەم، خۆلادان لە زیانەکانی شێوازی ڕکابەری توند، ڕێگەنەدان بە بەرهەمهێنانی تاک دەستی بەرهەمەکان و ڕێگرتن لە قۆرخکاری و ڕێگرتن لە ئیستغلالکردنی کرێکاران بە ڕێگەدان بە پێکهێنانی بازارو ئابوری کۆمەڵایەتی هاوبەش.
ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی تێکەڵەیەکی ناسکە لە سۆسیالیزم و ئازادی تاکەکەسی بەڵام ئەڵمانییەکان نەیاندەویست وشەی سۆسیالیزم بەکاربهێنن لەو کاتەوەی کە ئەو بنەمایە لە کاتی جەنگی سارد و کامپەکانی جەمسەری ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوادا هەڵگیرا، بۆیە زاراوەی هاوسەنگی پێویست لەسەر بنەمای هەڵئاوسانی سنووردار (کاری بانکی ناوەندی) و کەمکردنەوەی بێکاری و دابینکردنی هەلومەرجی گونجاوی کارکردن و بەدەستهێنانی ئاستێکی پەسەندی تەندروستییە. سیستەمەکە هەروەها توانایەکی زۆر پێشکەش دەکات بۆ دانوستانی کۆمەڵ و کار کە هاوسەنگی پێویست بەدەست دەهێنێت. هەروەها بنەماکە لەسەر بنەمای ڕۆڵی دەوڵەتە لە دەستە ئابوری کۆمەڵایەتی ئەو هاوسەنگەیەی راگرت بە بەرکردنی دەرفەتی یەکساندا نەک هەر لە بەدەستهێنانی کاردا، بەڵکو لە بواری گەیشتن بە پەروەردە و ڕاهێنانی پێویست بۆ ئەو پۆستانەی کەرتی تایبەت بەرپرسیارێتییەکی کۆمەڵایەتی و ژینگەیی کەهەیە. لە سیستەمی ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتیدا دەوڵەت تا ڕادەیەک بازاڕ ڕێکدەخات و پشتگیری هاوڵاتیان دەکات و خزمەتگوزاری جۆراوجۆری کۆمەڵایەتی و تەندروستییان بۆ دابین دەکات و کاریان بۆ دابین دەکات و لە بێکاری دەیانپارێزێت، تەحەداکان بۆ ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی لە ئێستادا جیهانگیری دیجیتاڵیزەکردن، گۆڕانی کەش و هەوا، تەمەنبوونی (پیری) دانیشتوان و کۆچبەران تەحەدای گەورە بۆ ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی لە هەموو وڵاتانی جیهان هەیە. پێویستییەکی بەپەلە هەیە بۆسیاسەتمەداران لەهەر وڵاتێکدا کەکاری سیاسی بکەن بۆ ئەوەی هەلومەرجی چوارچێوە کە بگونجێنن پێکەوە و هاوتاو هاوتەریب بن.
ئەتوانین بڵێین لەم ساڵانەی دواییدا دیالۆگ لەسەر ئابووری کۆمەڵایەتی وهاوکاری هاوبەش لەناو گۆڕەپانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و تەنانەت لەناو کۆمەڵگەی زانستیشدا بۆتە جێی بایەخ ،ئه‌مه‌ش له‌سه‌ر ئه‌وبنەمایەی وەک ئەوەی له‌لایه‌ک( پراکتیکێکی کۆمه‌ڵایه‌تییه، له‌لایه‌کی دیکه‌وه تێڕوانینێکی سیاسییه و له ڕوی سێیه‌میش بابه‌تی ڕه‌چاوکردنی زانستییه). ئەم کەرتە ئابورییە ئەڵتەرناتیڤە ئەمڕۆ بەشێک لە فەزای گشتی داگیرکردووە و هاوتەریب لەگەڵ دامەزراوەکانی کەرتی تایبەت کە لە بازاڕی سەرمایەداری و دامەزراوە گشتیەکانی دەوڵەتدا چالاکن، لە چوارچێوەیەکی دیالێکتیکدا کە هاوبەشی و کێبڕکێ و دانوستان تێکەڵ دەکات، دەستوەردان دەکات لە دووبارە ئەندازیاری داڕشتنەوەی کۆمەڵگادا. ئەزمونی تایبەتمەندیەکانی ئابووری کۆمەڵایەتی لەسەر ئەم بنەمایە لە مامەڵەکردنمان لەگەڵ چەمکی ئابووری کۆمەڵایەتی، سەرنج دەخەینە سەر توانای گونجاندنی لەگەڵ زەمینە جیاوازەکان لە وڵاتە جیاوازەکان و بەپێی ئەزموونە ناوخۆییە کان بۆ نمونە (جیهان کۆدەنگە لە سەرکەوتنی بارودۆخی ئابووری ئەڵمانیادا، 70 ساڵ لە بەکارهێنانی پراکتیکی ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی کە خۆشگوزەرانی ئابووری کردووە بە دەوڵەتێکی هەمیشەیی و بەردەوام لە ئەڵمانیا.
وەزارەتی کاروباری ئابووری فیدڕاڵی ئەڵمانیا دەڵێت ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی ئەڵمانیا بناغەی کۆمەڵگایەکی کراوە و لیبراڵی دیموکراتییە، ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی ئامانج و پاراستنی ئازادی ئابووریە و بەشێوەیەکی کاریگەر بنەماکانی کێبڕکێی دادپەروەرانە و هەروەها بەرزکردنەوەی خۆشگوزەرانی و ئاسایشی کۆمەڵایەتی لەئەڵمانیا جێبەجێ دەکات ) وجیاوازیەکانی ئەو وڵاتانەی کە ئەم سستمە ئابوریەیان گرتەبەر ئەم تایبەتمەندییە بۆ ئەو گونجاندنە دەگەڕێتەوە لە دینامیکیەتی و توانای جێگیرکردنی تایبەتمەندییە ناوخۆییەکانی هەر دەستپێشخەرییەک لە بواری ئابوری کۆمەڵایەتیدا کە کرابێت. ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی هەمیشە وەک پرۆسە سەیرکراوە نەک یاسا بۆیە ناچار بوو دووبارە و دووبارە بگونجێنرێت لەگەڵ هەلومەرجە نوێکاندا. ئەم ئابووریە خۆی لە پلان دانان و ئاراستەکردنی بەرهەمهێنان، هێزی مرۆڤ یان فرۆشتن بەدوور دەگرێت، هەرچۆنێک بێت ئەو داوای پلاندانانی هەوڵەکان دەکات بۆ کاریگەری لەسەر ئابووری لە ڕێگەی ئامرازە ئۆرگانیکەکانی سیاسەتی ئابووری گشتگیر، هەروەها هەموارکردنەوەی گونجاو بۆ توێژینەوەی بازاڕ.
“بنچینەی ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی”
ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی لە کاتی قەیرانی سەختی ئابووری و کۆمەڵایەتی و سیاسیدا لە دایک بووە و دروست بووە پەیکەره چەمکییەکەی لە ڕێگەی ئەزموونە مێژووییەکان و پێداویستیە سیاسیە تایبەتەکانەوە دامەزراوە ئەودەمە بووە هۆی پەرەسەندنی کۆتایی ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی، وەک جێگرەوەیەکی سیاسی و ئابووری کۆمەڵایەتی گونجاو لە نێوان ئەوپەڕی سەرمایەداریی دەستوەرنەدەر و ئازاد تا ئاستی ئابوری ئازادی لیبراڵ پاشان ئابووری کۆمەڵایەتی پلان بۆ داڕێژراودا، لە کاتێکدا تێکەڵکردنی ئامانجەکان کە بە شێوەیەکی بەرچاو ناکۆکن.
زۆربەی ئەو کەسانەی کە گوێیان لە ئابووری بازاڕی کۆمەڵایەتی بووە، باوەڕیان وایە کە ئەوە ئابوورییەکی تێکەڵە کە کارامەیی بازاڕ لەگەڵ دادپەروەری کۆمەڵایەتی تێکەڵ دەکات ئەمەی دوایی پێویستی بە دەستێوەردانی حکومەت بەتایبەتی بۆ دابەشکردنی بەرهەمی ئابووری بازاڕ بەشێوەیەکی دادپەروەرانە.
ئامانجەکانی ئابووری زانستی ئابووری ئامانجی گەیاندنی تاکە یان کۆمەڵگایە بۆ گەشەی ئابووری و بەرزکردنەوەی ئاستی ژیانی تاکەکان و نەهێشتنی هەژاری یان شتێکی هاوشێوە یاخود پەرەپێدانی بەرهەمهێنان و بەکارهێنانی شێوازی نوێ بۆ قەرەبووکردنەوەی کەمی سەرچاوە دەستڕاگەیشتن بە هەندێک نرخ و کارایی بەرهەمەکان بە بەراورد بە داهاتی بەکاربەران هەرەوها هەوڵدان بۆ چارەسەرکردنی کێشەی بێکاری بە دابینکردنی هەلی کار بۆ هەموو هێزی کاری کۆمەڵگا. لە کاتێکدا تێکرا ئامانجی ئابووری دابەشکردنی یەکسانی سەرچاوە و بەرهەمە لە نێوان تاک و بازرگانەکاندا پاشان گەیشتن بە هاوسەنگی بازرگانی بۆ کاڵاکان و دابینکردنی ئاسایشی ئابووریە لەهەر وڵاتێکدا بۆ دابینکردنی زۆرێک لە بەرهەمی بەدیل کە چەندین بژاردە لەبەردەم بەکاربەردا دەستەبەر دەکات وپاشان تایبەتمەندیەکانی جۆرەکانی ئابووری ئەمڕۆ چەندین جۆری ئابووری جیاوازهەیە لەوانە (ئابووری سەرمایەداری، ئابووری ئیسلامی، ئابووری بازاڕی سۆسیالیستی) کە هەریەکەیان ڕوئیا و تێروانینی جیاوازیان هەیە تا ڕادەی ڕکابەرایەتی یاخود بەریەک کەوتنی دژ بەیەک .ئەگەر زۆر بە کورتی بڕوانینە تایبەت مەندی هەریەک لەو چەمکە ئابوریانە بۆ نمونە ئەگەر لە سەرمایەداریەوە دەست پێ بکەین:
( تایبەتمەندییەکانی ئابووری سەرمایەداری یەکێک لە گرنگترین تایبەتمەندییەکانی ئابووری سەرمایەداری، دابڕانی حکومەتەکانە لە دەستێوەردانیان لە کاروباری ئابووریی ناوخۆییدا. پێشخستنی خاوەندارێتی تایبەت و دوورکەوتنەوە لە خاوەندارێتی بەکۆمەڵ کە کێشە لە دابەشکردنی سەرچاوەکاندا دروست دەکات. هه‌ر كه‌س ئازادی ته‌واو له جووڵه و هه‌ڵبژاردنی كار و بواری كاره‌كه‌ی هه‌یه. بەرهەمهێنانی بەرهەمی ناوازەتر بە کارایی بەرز، ئەمەش کێبڕکێی نێوان بەرهەمەکان زیاد دەکات. دانانی نرخ بە گرنگیدان بە بازرگانان و بازاڕەکان لە دابەشکردنی یەکسانی سەرچاوەکاندا).
( تایبەتمەندیەکانی بازاڕی سۆسیالیستی یەکێک لە گرنگترین تایبەتمەندییەکانی بازاڕی سۆسیالیستی، نەبوونی حەزکردنە لە قازانج، و خەمی گشتی بۆ سوودی گشتی دەمێنێتەوە. بەدیهێنانی پێداویستییە سەرەتاییەکانی تاکەکان کە دواتر ڕەنگدانەوەی لە کۆمەڵگا دەبێتەوە و دەبێتە هۆی خۆشگوزەرانی خاوەندارێتی گشتی و دوورکەوتنەوە لە خاوەندارێتی تایبەت و بەستنەوەی بەرهەمێکی دیاریکراو تەنها بە یەک کەس کاری بەکۆمەڵ بۆ پێشخستنی کۆمەڵگا و بەرزکردنەوەی ئاستی تاکەکان و دابەشکردنی بەرهەم بەو پێیە دەبێت).
( هەرچی تایبەتمەندی ئابوری ئیسلامی کەهەیە لە مامەڵەکانیدا پێوەر و بنەما و یاساکانی ئیسلام بەکاردەهێنێت، یەکێک لە تایبەتمەندییە گرنگەکانی بریتییە لە دوورکەوتنەوە لە سوو( ریبا ) و هەموو ئەو دەستکەوتانەی لێیەوە دێتە ئاراوە بۆ ئەوەی لە ئەخلاقدا بەرز بێت و بە تەواوی وابەستەی ئیمانی ئیسلام بێت. هاوبەشی نێوان خاوەندارێتی تایبەت و خاوەندارێتی گشتی بۆ بەدەستهێنانی سوود و ئازادی ئابووری، بەڵام لە چوارچێوەی یاسادانان و بنەماکانی ئیسلامدا. جێگرتنەوەی یەکگرتنی نێوان دابینکردنی پێداویستییە بنەڕەتییە مادییەکان و ئەخلاقییەکان. گرنگیدان بە پەرەپێدانی بەرژەوەندی گشتی و ڕەخساندنی هەلی کار بۆ نەهێشتنی بێکاری و دانانی نرخ لە بازاڕەکان بۆ نەهێشتنی قۆرخکاری کاڵاکان حکومەتەکان دەتوانن دەستوەردان لە کاروباری ئابووری ناوخۆیی بکەن بۆ دابینکردنی کاڵا و بەرهەم بنەماکانی ئابووری دەتوانن بکەونە ژێر دوو چوارچێوەی بنەڕەتی بۆ ڕوونکردنەوەی جووڵەی ئابووری کە هەمو ئەمانە لە شەرعدا رێک خراون).
دواجار بۆ تێگەشتن لە تایبەتمەندیەکانی هەرسێ لە جۆرەکانی ئابوری کە ئاماژەم پێ دا دەکرێت لە خاڵێکی هاوبەشدا پێکەوە گرێ بدرێنەوە کە دەبنە جەوهەری ئامانجی رێکخستنی بازار لە سستمە جیاوازەکانی ئابوریدا، کە ئەویش ( خواستە )، خواست بەو مەفهومەی لە کۆمەڵگادا هەڵسەنگاندنی بۆ دەکرێت خۆشگوزەرانی و بژێوی ژیانی تاکەکانی کۆمەڵ دەگرێتەوە ، ئەوانیش دابینکردن و خواست بۆ ئەوەی لە بنەما گشتییەکانی ئابوری تێبگەیت، پێویستە تێبگەیت کە دابینکردن و خواست چییە و بەم شێوەیە خواست (بریتییە لە بڕی ئەو پێداویستییە سەرەتاییانەی کە بەکاربەر لە بنەڕەتدا پێویستی پێیەتی و دەیەوێت بە نرخێکی دیاریکراو بیکڕێت وپاشان دابینکردنی بریتییە لە بڕی ئەو کاڵا و بەرهەمەی کە بازرگانان بە نرخێکی دیاریکراو دەیفرۆشن بە پشتبەستن بە ململانێی نێوان دابینکردن و خواست. تا نرخی بەرهەمێکی دیاریکراو بە کوالێتی بەرز و کارایی بەرزتر بێت خواست لەسەر کڕینی کەمتر دەبێتەوە لەسەرئەو بابەتانەی کە ڕەنگە ئارەزوت لێیان بێت)، تا نرخی بەرهەمەکان زیاتر بێت ئۆفەری کۆمپانیاکان زیاتر دەبێت بۆ بەرهەمهێنانی بەرهەم و بەرهەمی نوێ فاکتەری کات یەکێکە لە فاکتەرە سەرەکییەکانی بازاڕی ئازاد تا کات زیاتر بێت، کەمیی کۆگا زیاتر دەبێت ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی بەکاربەر بەرهەمێکی دیکە لە کۆمپانیا ڕکابەرەکان بکڕێت و ئەگەر خواست لەسەر زیاد بێت، ئەوا کۆمپانیا بەرهەمهێنەرەکان دەبێت لە ڕووی ئابوورییەوە ئەو داواکارییە شی بکەنەوە وە زانینی ئەوەی کە ئایا خواستێکی وەرزییە یان زیادبوونی خودی خواستەکە، بۆ ئەوەی یارمەتیان بدات بڕیارێکی خێرا بدەن بۆ زیادکردنی بەرهەمهێنان و مانەوەی کڕیارەکانیان.
کە دێینەوە سەر (ئابوری کۆمەڵایەتی ) ئابووری کۆمەڵایەتی پشت بە هەندێک لەو میکانیزمانە دەبەستێت کە لەلایەن دەرچەی بەردەستەوە لەناو کارلێکە کۆمەڵایەتییە جیهانییە هاوبەشەکان لە جیهانی ئەمڕۆماندا دابین دەکرێن، و دەستپێشخەرییە کۆمەڵایەتییەکان – تاکەکەسی یان بەکۆمەڵ – یەکێکە لەو میکانیزمانە، کە بازاڕی هەرەورزی کە لەوانەیە بە چەمکێکی وەک بەربڵاوترین و کاریگەرترین ڕێکخراوەکانی ئابووری کۆمەڵایەتی بێت…
توێژینەوە ئابوورییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئابووری بازاڕ شکست دەهێنێت لە جێبەجێکردنی ڕۆڵی گەشەسەندنی خۆی ئەگەر لەلایەن کۆمەڵێک دامەزراوەی پێویست لە کۆمەڵگادا پشتگیری نەکرێت. بە وردبوونەوەیەکی وردەوە بۆمان دەردەکەوێت کە هاوکاریەکان یا بڵێین (تەعاونیەکان ) جێگەیەکی دیار لە نێو ئەم دامەزراوانەدا داگیر دەکەن کە پشتگیری لە کارکردنی ئابووری بازاڕ دەکەن و ڕێگری دەکەن لە جێبەجێنەکردنی ڕۆڵی گەشەپێدانی خۆیدا.
