لە كۆمەڵگاكان بەگشتی و كۆمەڵگای رۆژهەڵاتی بەتایبەت، بەشێك لە ژنان كۆتوبەند دەكرێن و بە لەژێر پەردە و بیانووی (پاراستنی شەرەف و كڕینەوەی ئابڕوو!) لەسەر دەستی باوك و برا و پیاوەكانی خێڵ دەكوژرێن، لە ئاست ئەو ستەمەیش كە لەو ڕەگەزە دەكرێت، رۆڵی یاسا وەك پێویست نیە، لە هەمان كاتدا ئافرەتان نەگەیشتوونەتە ئەو ئاستەی بتوانن زۆربەی مافەكانی خۆیان بە دەست و بازوو و خەباتی خۆیان بەدەست بێنن. كەم مانگ هەیە گوێبیستی هەواڵێكی كوشتنی كچ یان ئافرەتان نەبین، ئەمە جگە لەوەی ژنان ئەتك دەكرێن و دەستدرێژییان دەكرێتە سەر یان گێچەڵیان پێدەكرێت، لێیان دەدرێت و جەستەیان دەشێوێندرێت، تەنانەت لە سەرانسەری دونیا لە بازرگانی پێوەكردن و سواڵ و هەرچیی كاری بەدە بەكار دەهێنرێن، یاساكانیش بۆ بنبڕكردنی ئەو پاشاگەردانیە لاوازن و وەك پێویست داكۆكییان لێ ناكەن. بەداخەوە لە كوردستانی خۆشمان، كە قوربانیی زۆرمان بۆ ئازادی و رزگاریی مرۆڤ داوە، كەچی ئەگەر قسە لەسەر تەواوی ڕەگەزی مێش نەبێ، بەڵام ئازادی بۆ بەشێكی وەك پێویست دەستەبەر نیە و لە هەندێ ناوچە یان هۆز و خێزاندا، سادەترین مافی لێ زەوت دەكرێت. گرنگترین شت بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو دیاردەی توندوتیژییە، كە ئەمڕۆ تایبەت كراوە بەو پرسە، بەر لە هەر شتێك هۆشیاریی ئافرەتان و ئینجا یەكسانی و بە یەك چاو تەماشاكردنی ئافرەت و پیاوە لە ئەرك و مافدا، بۆ ئەوەش دەبێ بە یاسا رێگە لەو كردەوە قێزەونانە بگیرێت و یاساش وەك خۆی بەسەر دەستدرێژیكار و پێشێلكاری مافەكانی ئافرەت جێبەجێ بكرێت.
مایەی نیگەرانییە كە لێپێچینەوە لە بكەر و پێشێلكار و دەستدرێژیكاری ئەو مافانە وەك پێویست نیە و پێویست وایە یاسا و رێكارەكان ببنە هۆی رێگرتن لە دووبارەبوونەوەی ئەو تاوانانەی دەربارەی ئەو ڕەگەزە زیندوو و كارایەی ناو كۆمەڵگاكەمان دەكرێت. راستە ئافرەتان بەگشتی لە هەرێمی كوردستان شان بە شانی پیاوان لە بەڕێوەبردنی ئیدارە و سیاسەت و پەروەردە و پێشكەوتنی كۆمەڵ بەشدارن، بەڵام هێشتا لەپەنا دیوارەكان، بە بیانووی كڕینەوە و پاراستنی شەڕەف، لێرە و لەوێ كوشتن و گرفتاربوونی كچ و ئافرەت هەر هەیە. لە روانگەی زانستی كۆمەڵناسییەوە ئەركەكە زۆر لەوە قورسترە، كە پێشبینیی دەكەین، چونكە هێشتا لە هەندێ شوێن و هەڵوێستدا پیاو لەجیاتی ژن بڕیار دەدات، كەواتە چی لە كۆمەڵگایەكی وا چاوەڕوان دەكرێت، جگە لە لایەنە خراپەكەی نەبێت؟ بۆ كاڵبوونەوەی ئەم كولتوورە داواكەوتووەی بەرامبەر بە خێزان و پەروەردەی خێزان دەكرێت، قۆناغی هۆشیاركردنەوە لەنێو هەردوو ڕەگەز ئەركی سەرەكییە. بەداخەوە دەبێ ئەوەش بڵێم، هێشتا خودی ئافرەتان هۆكاری سەرەكیین بۆ درێژەدان بەو میتۆدە دواكەوتووەی كۆمەڵی كوردەواری، چونكە ئاستی رۆشنبیریی بەشێكی ئافرەتان نەگەیشتووەتە ئەوەی بتوانن مافەكانیان پیادە بكەن و پیاوان بگەیەننە ئەو باوەڕەی، كە گۆڕانكاری لە بیركردنەوە و هەڵسوكەوتیاندا بكەن. بۆ كاڵكردنەوەی ئەو بیرە پڕ لە توندوتیژییەی ئافرەتان، پێویستیان بە هەوڵ و تێكۆشانی نەپساوە هەیە و هەنگاوی یەكەمیش ئەوەیە، ڕەگەزی مێ خۆی لە مەیدانی رۆشنبیری و هوشیاریدا ببینێتەوە، لەو رێگەیەشەوە، بە ڕەگەزی بەرامبەری بسەلمێنێ كە ئەوانیش وەك خۆی مرۆڤی پلە یەكن و نیوەی كۆمەڵگا و دایكی نیوەكەی دیكەیشن و نەك هیچ جیاوازییەكیان لە ئەرك و مافی مرۆڤبوون و ژیان و ئیدارەداندا نییە، بەڵكوو بایی ئەوەش چاكەیان بەسەر رەگەزی بەرامبەرەوە هەیە، كە زیاتر رێزیان بگرن و مافەكانیان پێشێل نەكەن.
