“تۆ كێیت؟”
ڕۆمانی جیهانی سۆڤیا، یۆستاین گاردەر
“ئاگاداربە چی لە فەیسبووكدا پۆست دەكەیت”
باراك ئۆباما
شوناس یاخود وەڵامی پرسیاری “تۆ كێیت؟”، وەڵامێكە كە هەزارەها ساڵە سەرنجی فەیلەسووفەكانی ڕاكێشاوە. كاتێكیش ئەم پرسیارە لە كاراكتەری سۆفیا ئامۆندسن دەكرێت لە ڕۆمانی خەیاڵی جیهانی سۆفیادا، وەڵامە ڕاستەوخۆكەی ئەمەیە؛ “من سۆفیا ئامۆندسنم”، بەڵام ئایا ئێمە لەو ناوە زیاتر نین كە دایك و باوكمان لێی ناوین؟ ئایا ئەگەر ناوێكی جیاوازتریان لێ بناینایە كەسێكی جیاوازتر دەبووین؟ ئایدیاكە ئەوەیە هەموو كەسێك تایبەتە و ئەمەیش لایەنێكی تایبەتی شوناسی تاكەكەسە، بەڵام شوناسی كۆمەڵایەتی ئاماژە بە ڕۆڵ و بەرپرسیارییەتییەكەمان دەكات[1]. فەیلەسووفی سەدەی بیستەم “جۆرج هێربێرت مێید” باوەڕی وەهایە كە دەركەوتنی خود لە ڕەفتارە كۆمەڵایەتییەكاندا یاخود لە شوناسی كۆمەڵایەتییدا كاریگەری لەسەر درووستبوونی شوناسی تاكەكەسی هەیە[2]. چەمكە فەلسەفییەكانی شوناسی تاكەكەسی، شوناسی كۆمەڵایەتی و كاریگەرییەكانیان، بە شێوەیەكی تایبەتیش كاریگەرییەكانیان لەسەر هەستكردن بە خود، لە پێگەی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی فەیسبووك، لە پەیجی هاوڕێكانمان و لە پەیجەكانی خۆیشماندا دەردەكەون. لەم وتارەدا، فەیسبووك وەك نموونەیەكی شوناسی پەیوەندیكردن، وەك ئەدای خود ڕەچاو دەكەم-كە تاكەكان لەسەر بنەمای رۆڵی كۆمەڵایەتی پێشتری خۆیان، خۆیان نمایش دەكەن. بوونی ئێمە لە فەیسبووكدا لەسەر ئەو بنەمایەیە كە ئێمە پێشتر چیمان لەبارەی شوناس و هەستكردنەوە دەزانی، لە قاڵب دەدرێت.
بۆ توێژینەوەكردن لەسەر شوناسی تاكەكەسی لە تۆڕەكانی ئەنتەرنێتدا، بە شێوەیەكی تایبەتی فەیسبووك گرنگی خۆیی هەیە، چوونكە وەك نەوەكانی پێشووتری تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی دیكە نییە-وەك لایف جۆنراڵ (LiveJournal) و تاڕادەیەكیش وەك مایسپەیس (MySpace). لە فەیسبووكدا خەڵكی ناوی ڕاستەقینەی خۆیان بەكار دەهێنن و هەوڵ دەدەن كاراكتەری ڕاستەقینەی خۆیان بەرجەستە بكەن، گرۆسمان لەم بارەیەوە دەڵێت:
“خەڵكی لە فەیسبووكدا ناوی ڕاستەقینە، ڕەگەز، تەمەن، شوێنی نیشتەجێبوون، بارودۆخی ڕۆمانسی و پەیوەندی دامەزراوەیی خۆیان ئاشكرا دەكەن. شوناس كەرەستەی سەرگەمی فەیسبووك نییە، بەڵكوو فاكتێكی جێگیر و ڕاستەقینەیە. لە فەیسبووكدا، هیچ كەسێك كارەكانی بە نهێنی ئەنجام نادات، هەروەها فەیسبووك لیستەی هەواڵی هاوڕێكانت بە شێوەیەكی بەردەوام نوێ دەكاتەوە و لە فەیسبووكدا هەمووان دەزانن تۆ سەگیت”[3].
كاتێك گرۆسمان بە گاڵتەبازییەوە دەڵێت هەمووان لە فەیسبووكدا دەزانێت تۆ سەگیت، مەبەستی ئەو ئایكۆنە كارتۆنییەیە كە لە ساڵی 1993دا لە ڕۆژنامەی نیو نیۆركەردا چاپكرا. ئایكۆنە كارتۆنییەكەیە بەم شێوەیە دوو سەگ لە بەردەم شاشەی كۆمپیوتەرێكدا دانیشتوون و لە بەردەمیاندا نووسراوە “لە فەزای ئەنتەرنێتدا هیچ كەس نازانێت تۆ سەگیت”، ئەمەیش ئاماژەیەك بوو بۆ دۆخی فەزای ئەلیكترۆنی. لە ساڵی 2007دا، كیمبەرلی كریستۆپێرسۆن لە وتارێكیدا بەناونیشانی “كاریگەرییە پۆزەتیف و نێگەتیفییەكانی نەناسراوی لە كارلێكە كۆمەڵایەتییەكانی ئەنتەرنێتدا!چیتر كەس نازانێت تۆ سەگیت”، لێكۆڵینەوەی لەسەر پەیوەندی نەناسراوی و شوناسی كۆمەڵایەتی كردووە. كریستۆپێرسۆن باوەڕی وەهایە كە ئەنتەرنێت چوارچێوەیەكی كۆمەڵایەتی نایابە كە دەتوانرێت دەستەواژەی ڕەفتارە كۆمەڵاییەتییەكانی تێیدا شرۆڤە بكرێت[4]. پاشان نزمبوونەوەی ئاستی نەناسراوی لە تۆڕەكانی سۆشیاڵ میدیادا، بوو بەهۆی پەیڕەوكردنی ستراتیژییەكی جیاواز كە پشت بە ئامانجە تاكەكەسییەكانی كارلێكە كۆمەڵایەتییەكان دەبەستێت. پەیوەندیكردن بە نێوەندگیری كۆمپیوتەر و بەهۆی فەیسبووكەوە، لەسەر ئاستی تاكەكەسییدا خەریكە ڕوخساری پەیوەندیكردنە كۆمەڵایەتییەكان دەگۆڕێت.
كیم كۆڵدئۆفسكی لە بلۆگی (Hormone-Coloured Days) دەنووسێت خەریكی جیاكردنەوەی شوناسی ئۆنلاین و ئۆفلاینی خۆمم، بەڵام هێشتا بەرەنگاری ئەو دابەشبوونەی فەیسبووك دەبمەوە، چوونكە فەیسبووك خەریكی بەرجەستەكردنی “ناوە ڕاستەقینەكەمە”، هەروەها دەڵێت:
“فەیسبووك وەك پێكدادانی دراماتیكی ژیانی ئۆنلاین و ژیانی ڕاستەقینە دەر دەكەوێت. زۆرباشە، بەڵام هێندەی پلێتی پێكهاتەی زەوی دراماتیكی نییە كە پێكەوە لەناودەچن و دەبن بەهۆی زەمین لەرزە و دەشێت دەنگدانەوەی هەبێت”[5].
بۆ كیم كۆڵدئۆفسكی فەلسەفەی فەیسبووك، پاراستنی كۆنتڕۆڵكردنی شوناسی شلی ئۆنلاینە. ئێمە لە فەیسبووكدا ئامادەی ئەوەمان تێدایە كە زانیارییە كەسییەكانمان ئاشكرا بكەین. هەروەها بەكارهێنەرانی فەیسبووك هاندەدرێن بۆئەوەی پرۆفایلی ئەكاونتەكانیان پڕ بكەنەوە كە ناو، ڕەگەز، ڕۆژی لەدایكبوون، ئایین، پەیوەندییەكانیان، خوشك و برا، دایك و باوك، ئامانجەكانیان لە كارلێكە كۆمەڵایەتییەكان، زانیارییە تایبەتی و پەیوەندی و زانیارییە دامەزراوەییەكانیان لەخۆ دەگرێت. ئەمە ئەو پرسیارە دەوروژێنێت كە سۆفیا كردوویەتی؛ بۆ نموونە ئایا ئەگەر من لە تۆڕە ئەلیكترۆنییەكانی ئایئاڕسی و ئایسیكۆی ساڵانی 1990دا-كە بەتەنها وەڵامی پرسیارەكانی تەمەن، ڕەگەز و شوێنم دەدایەوە- من ناوم تیكام (كە تیكەڵە لەگەڵ ناوەكی خۆم) بەكار بهێنایە كەسێكی جیاواز دەبووم؟ لە نائامادەگی ئاشكرای تۆڕە دراماتیكییەكاندا، ئەمە نوێنەرایەتی شوناسێكی تەواو جیاوازی دەكرد.
نزیكەی هەشت ساڵ دەبێت فەیسبووك بەكار دەهێنم و نزیكەی 395 هاوڕێم هەیە. لەو ماوەیەدا داوای هاوڕێیەتم ناردووە و هەندێك كەسیشم لە هاوڕێیەتی دەركردووە. خەڵكی دیكەیش داوای هاوڕێیەتییان ناردووە و منیشیان لە هاوڕێیەتی دەركردووە. دان بەوەدا دەنێم كە هیچ بیرۆكەیەكم لەبارەی ئەوەوە نییە كە “هاوڕێكانم” كێین؟ هەندێكیان وەك كەسانی بێگانە دەبینیم و هەندێكی دیكەیشیان وەك “هاوڕێی فەیسبووك” دەبینم كە لە ڕێگەی پرۆفایل، پۆست، تاگكردن و وێنەكانیانەوە ناسیوومن. سەرباری ئەوەی كە لە ڕاستییدا من چێژ لە هاوڕێكانی فەیسبووكم وەر دەگرم، لەگەڵ زۆربەیاندا هەست بە پەیوەندییەكی كۆمەڵایەتی دەكەم، بەڵام زۆرجار ئەو كەسانە بۆ من بابەتی كات بەسەربردنن. ئەوان هەندێك ڕۆڵی جێندەری و شوناسی كۆمەڵایەتی بەرجەستە دەكەن، كاتێكیش من شوناسێكی ئۆنلاین درووست دەكەم، ئەوا لەسەر بنەمانی گونجاندن لەگەڵ ئەو شێوازەدا كە لە هەردوو جیهانی ئۆنلاین و ئۆفلایندا، لەو چالاكییەدا بەشداری دەكەم.
جۆرج هێربێرت باوەڕی وەهایە كە خود لە ڕێگەی پەیوەندیكردنەوە دروست دەبێت. هەروەها وەهای دەبینێت كە تاكەكان بەرهەمی كۆمەڵگا و كارلێكە كۆمەڵایەتییەكانن. سەبارەت بە جۆرج هێربێرت ئێمە بەتەنها لە پەیوەندیەكانمان بەوانی دیكەوە دەتوانین وێنای خۆمان بكەین. لە نموونەی یەكەمدا ئێمە بۆ ئەوانی دیكە ئۆبجێكتین و كاتێكیش كە ئێمە لە ڕێگەی زمانەوە دیدگای ئەوانی دیكە وەردەگرین، ئەوا ئەوان دەبن بە ئۆبجێكت بۆ ئێمە. سەرباری ئەوەی كە جۆرج هێربێرت لە ساڵی 1920دا ئەم پرسەی تیۆریزە كردووە، بەڵام ئێمە لە سەردەمی نوێی فەیسبووكدا دیدگاكەی وەردەگرین، هەروەك ئەوەی كە مارك ڤان هیلیبیك دەڵێـت:
“تەكنۆلۆژیای نوێی ئەنتەرنێت، لەناویدا فەیسبووك، ویكیپیدیا و سلینگبۆكس، بە تەواوی تواناكانی خۆیان بەكار ناهێنن، چوونكە هیچ كەسێك گفتوگۆی ئەوە ناكات كە لە ڕوانگەی كۆمەڵایەتییەوە تەكنۆلۆژیا بەمانای چی دێت و ئێمە كێین؟ لەم دواییانەدا كشتومڕەكان لەسەر فەیسبووك نیویس-فید و مینی-فید درووست بوو كە نموونەی وروژاندنی ئەم بابەتەیە”[6].
لە فەیسبووكدا، پرۆفایلەكانمان دەبن بە ئۆبجێكت بۆ هاوڕێكانمان و پاشانیش لە ڕێگەی زمانی فەیسبووكەوە؛ وێنەی پرۆفایلەكان، پۆستەكان، گاڵتەجارییەكان، پەیوەندییەكان و وێنەكان بەكار دەهێنین، ئەویش بۆئەوەی خۆمان بگەیەنین بە تۆڕەكانی ئەنتەرنێت. بە سوودوەرگرتن لە جۆرج هێربێرت، مارك ڤان هیلیبیك دەڵێـت: “لە كۆمەڵگادا تاكەكان لەسەر بنەمای بیركردنەوەی ئەوانی دیكە، تایبەتمەندی كەسێتی خۆیان لە پەیجەكانی خۆیاندا درووست دەكەن [7]. جۆرج هێربێرت، بەشێوەیەكی تایبەتی گرنگ وەك درێژەپێدەری بوون بە ئۆبجێكت بۆ ئەوانی دیكە و فراوانبوونی خود، گرنگی بە خود داوە.
لە تێگەیشتنی جۆرج هێربێرت لەبارەی كارلێكی كۆمەڵایەتی و شوناسی پەیوەندیكردندا، “Me” و “I” گرنگن. سەبارەت بە جۆرج هێربێرت “Me” ئاماژە بۆ خودێكی كۆمەڵایەتی دەكات و “I” وەڵامە بۆ “Me”. هەروەها خود لەگەڵ بوونە كۆمەڵاییەكەدا تێكەڵ بووە. كاتێك كە بەكارهێنەرانی فەیسبووك بڕیار دەدەن كە “چی شتێك لە مێشك[یان]دایە” پۆستی بكەن یاخود پۆستێكی نوێ بكەن ئەوا ئەوان خود یاخود “Me” بەرجەستە دەكەن كە لەسەر بنەمای ئەو دۆخە كۆمەڵایەتیەیە كە پێشتر ئەزموونیان كردووە. بۆ نموونە كاتێك هاوڕێیەك پۆستێك لەسەر ڕۆژی تاقیكردنەوەی بۆكسێنەوە دەكات یان كەسێكی دیكە سەرزەنشتی ئەو دایكە بەتەمەنانە دەكات كە بە شۆرتێكی كورتەوە منداڵەكانیان دەبەن بۆ قوتابخانە، ئەو كەسانە ئەو شوناسەیان هەڵبژاردووە كە مەبەستیانە نمایشی بكەین. لە فەیسبووكدا شوناس بژاردەیە و ئۆبجێكتێكە كە ئێمە بۆ مەبەستێك هەڵی دەبژێرین. كاتێك كە من “I” پەڕەی فەیسبووكەكەم ڕێك دەخەم، ئەوا من “I”ێك بۆ ” Me” هەڵدەبژێرم، بۆ بەرجەستەكردنی جیهان و خودی خۆم. من شوناسی تایبەتم لەناو شوناسی كۆمەڵایەتییدا هەڵدەبژێرم.
سەبارەت بە جۆرج هێربێرت، بوونی كۆمەڵایەتی و شوناسی پەیوەندیكردن پڕۆسەیەكی سێ هەنگاوییە كە من دەمەوێت بە بەكارهێنانی نموونەی وێنەی پرۆفایلی فەیسبووك باسی بكەم. هەنگاوی یەكەم؛ لە فەیسبووكدا، لە ڕێگەی ڕەفتار و جووڵەكانەوە، ئەوانی دیكە ئاگاداری مەبەستی تاكەكان دەبن. لە فەیسبووكدا، وێنەی پرۆفایل یەكەم هەنگاوی هەڵبژاردنی شوناسە، بە شێوەیەكی تایبەتی خەڵكی لە فەیسبووكدا ئاڤاتار (نوێنەرایەتی ئەلیكترۆنی) یاخود وێنەیەكیان هەڵدەبژێرن كە نوێنەرایەتی شوناسی ئۆنلاینی كەسێك دەكات كە لە وێنە ڕاستەقینەكەی زیاترە [8]. بۆ نموونە، من لە لایف جۆنڕاڵەكەمدا (LiveJournal)، لە بری وێنەی ڕاستەقینەی خۆمدا، وێنەیەكی ئەنیمەیشنم داناوە كە سەما دەكات. بەڵام ئێستا فەیسبووك چووتە ناو بواری پەروەردەوە و چەندین زانكۆ فەیسبووك وەك هۆكاری پەیوەندیكردن بە خوێندكارەكانیان بەكار دەهێنن، دامەزراوە باڵاكانیش قوتابییەكانیان لە بارەی چۆنییەتی ڕێكخستنی شوناسە ئۆنلاینەكانیان ئاگادار دەكەنەوە، وەك ئەم ڕێنماییەی خوارەوە:
“ناوە ڕاستەقینەكەی خۆت بەكار بهێنە و پاشانیش وێنەیەكی پرۆفایل بەكار بهێنە كە ڕوخسارت دیار بێت! (ئەگەر وێنەی ئاژەڵە ماڵییەكەت، وێنەی منداڵەكەت یاخود وێنەی دیمەنی خۆرئاوابوون بەكاربهێنیت ئەوا ئەو كەسانە بێزار دەكات كە بەدواتا دەگەڕێت)”[9].
كاتێك بەكارهێنەران وێنەی ڕۆژی هاوسەرگیریان یاخود وێنەی خۆیان لەگەڵ دڵدارەكەیان هەڵدەبژێرن یان وێنەی كۆمەڵێك كەس لە یانەیەكی شەوانەدا بۆ پرۆفایلەكەیان هەڵدەبژێرن، ئەوا ئەوان هەندێك شت لەبارەی ئارەزووەكانیانەوە ئاشكرا دەكەن. هەنگاوی دووەم، گەیاندنی مەبەستەكە ڕوو دەدات، چوونكە كاتێك بەكارهێنەران وێنەی پرۆفایلەكانیان هەڵدەبژێرن ئەوا پێشتر پەرچەكرداری ئەوانی دیكەیان لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا زانیووە، هەتاوەكوو ئەگەر بەشێوەیەكی نائاگاییش بێت. كردەی هەڵبژاردنی وێنەی پرۆفایل، ڕێگاكانی چۆنییەتی هەڵبژاردنی “I” بۆ ” Me” نیشان دەدات. بۆ نموونە كاتێك ژنێك وێنەی خۆی لە ڕۆژی هاوسەرگیرییەكی بۆ پرۆفایلی فەیسبووك هەڵدەبژێرێت ئەوا بۆچوونی ئەوانی دیكە وەردەگرێت، ڕەنگە یەكێك وەك ژنێك یاخود وەك “بوكێكی جوان” باسی بكات و دواتریش هەموو جۆرە مانا كۆمەڵایەتییەكان شرۆڤە دەكات.
هەنگاوی سێیەم؛ لە كۆتاییدا ئەو وێنەیە بۆ ئەو كەسانەی كە شوناسی تایبەتی خۆی لەناو شوناسە كۆمەڵایەتییەكاندا دیاری دەكات، گرنگی خۆیی هەیە. پاشان شوناس لەناو ئەقڵییەتی تاكەكاندا دەرچووە و ناتوانرێت لە پرۆسە كۆمەڵایەتی و كارلێكە كۆمەڵایەتییەكان جیا بكرێنەوە.
“پاشان ئەقڵ فۆڕمی بەشداریكردنە لە پڕۆسەی نێوان تاكەكەسەكاندا (كۆمەڵایەتییەكاندا)؛ ئەمەیش دەرئەنجامی ڕەچاوكردنی هەڵوێستی ئەوانی دیكەیە بەرامبەر بە جوڵەكانی (یاخود بە شێوەیەكی گشتی بەرامبەر بە ڕەفتارەكانی). بە كوورتی ئەقڵ بەكارهێنانی هێما گرنگەكانە”[10].
بەهۆی تێگەیشتن، مانا و زمانەوە، خود دەردەكەوێت. وێنەی ڕۆژی ئاهەنگی هاوسەرگیری ژنێك، سیمبوولی كردەی پەیوەندیكردنە. هەرچەندە ڕەنگە لە ڕوو كەشدا ئەمە وەك شتێكی بێبایەخ دەربكەوێت، بەڵام بە شێوەیەكی ڕەمزی شتێكی زۆر لەبارەی ناسنامەی ژنەكە و سەركەوتنی ژنەكەوە دەگەیەنێت. زۆرجاریش ژنان ڕووبەڕووی فشارێكی كۆمەڵایەتی دەبنەوە بۆئەوەی هاوسەرگیری بكەن، بەڵام ئەم وێنەیە سەركەوتنی ئەو دەگەیەنێت. هاوڕێكانی فەیسبووكم، زۆرجار وەك كاریكاتێرێكی خەیاڵی جۆرێكی تایبەتی خەڵك دەردەكەون كە ئێمە لە تەلەفزیۆن و لە میدیاكاندا دەیان بینین. من هاوڕێم هەیە كە هاوسەرگیری كردووە و منداڵیشی هەیە، كوڕی سینگڵ هاوڕێمە كە بەردەوام گەشت دەكات، كچی سینگڵیش هاوڕێمە كە سوورە لەسەر داواكاری ئازادی سێكسی خۆی، هەروەها هاوڕێی ئەكادیمیم هەیە كە پەرە بە توانا ئەكادیمییەكانی خۆی دەدات، بەتایبەتی لە بڵاوكردنەوەی كارە زانستییەكانیاندا. هەندێك جار ئەمە بڵاوكردنەوەی بەردەوامی زانیارییە.
دەشێت هەندێك جار بڵاوكردنەوەی بەردەوامی زانیارییە تایبەتییەكان لە سۆشیاڵ میدیادا وەك شتێكی خراپ دەركەوێت و ئەڵقەیەكی زنجیرەی “میلڕۆز پلیەس”مان بیر بخاتەوە كە حەوت وەزرە و لەنێوان هەواڵەكاندا پێشكەش دەكرا. كاراكتەری تارا برابازۆن لەو زنجیرەیەدا، پێداگیری لەسەر ئەوە دەكات كە ئەو لێشاوەی زانیارییە كەسییانەی كە لەگەڵ شوناسی كۆمەڵایەتییدا تێكەڵ دەبن، بەرەو ئاڕاستەیەكی ڕووكەشمان دەبات و دەڵێت:
“ئاماژە بەوە دەكات كە بڵاوبوونەوەی هەواڵە میكرۆكان لە بارەی “هاوڕێكانمان” لە فەیسبووكدا، تواناكانمان بۆ دیاریكردنی گرنگی، پەیوەندیداری و ماناداری دەشێوێنێت. پێویست ناكات ئەوە بزانم كە فایۆنا شەوانی هەینی دەچێتە دەرەوە بۆئەوەی بخواتەوە و مەست بێت. هەروەها پێویست ناكات ئەوە بزانم كە پیتەر شەوانی شەمە دەچێتە دەرەوە و لە یانەی شەوانەی كۆمیدیادا ژنێك ماچ دەكات. ئەم شتە بێكۆتانە، دەبێتەهۆی داخورانی تواناكانمان و ناتوانین جیاوازی لە نێوان جەنگی تیرۆر و هەڵبژاردنی باشترین بەرهەمەكان بۆ پاراستنی قژمان بكەین، هەروەها ناتوانین جیاوازی لە نێوان كۆبوونەوەی سەربازی لە ڕۆژهەڵات و پێڵاو كڕیندا بكەین “[11].
ئایدیاكە ئەوەیە كە چیتر بەكارهێنەرانی فەیسبووك ناتوانن جیاوازی بكەن لە نێوان نواندن و واقیعدا، ئەمەیش بووە بەهۆی ئەوەی كە بانگەشەی ئەوە بكرێت كە خەڵكی بچنە دۆخی ئۆفلاینەوە. لەڕادەبەدەرێتی پەیوەندییەكان بوون بە ئیلهامێك بۆ زووتنەوەی “كوژاندنەوەی” هەرزەكارانە.
“تۆ سوود لە هەموو ئەو شتانە وەردەگریت كە خەڵكی ئەنجامی دەدەن یاخود دەیڵێن. تۆ بە شێوەیەكی ڕاستی لەسەر شاشە، سەیری دیمەنی كۆمەڵایەتی دەكەیت، ئەگەر تۆ لە پێگەی خوددا خولیای ئەو دەیمەن هەبێت، ئەوا كارێكی سەختە چاوەكانتی لەسەر لا ببەیت”[12].
هەرچەندە وەڵامی سەرەتایی من بۆ پێشنیاری پچڕاندنی پەیوەندییەكان لە فەیسبووكدا، بۆ دۆزینەوەی هاوڕێی ڕاستەقینە، لە پەرچەكردار و ترس لە تەكنۆلۆژیای نوێوە سەرچاوە دەگرێت، بەڵام فەیسبووك هەندێك گونجاوی تێدایە. سوپاس بۆ فەیسبووك، ئێستا بەهۆی ئەوەوە ئاگاداری دۆخی هەمووانم. بەهۆی فەیسبووكەوە ئێستا تێڕوانینێكم بۆ ئێستای ئەو تاكانە هەیە كە هەرگیز نەم دەویست بیان بینمەوە، وەك خۆشەویستەكانی پێشووم و ئەو هاوڕێ كچانەی كە پێشتر وەهام دەزانی نزیكترین هاوڕێمن، بەڵام ئێستا تووشی سەرسوڕمان بووم كە بەبێ ئەوان باشترم. لە ڕاستییدا دەزانم ئەوان چۆن دەیانەوێت جیهان چۆن هەست بە ژیانیان بكات و چۆن كاریگەری لەسەر درووستبوونی پێكهاتەی شوناسە كەسییان هەیە. فەیسبووك درێژكراوەی زمانە و بەشداریكردنمان تێیدا و بەشداریكردنمانە لە “پڕۆسەی كۆمەڵایەتی دینامیكی بەردەوامدا” [13] درووستكردنی شوناسی تایبەت و كۆمەڵایەتییە وەك فۆڕمێكی پەیوەندیدار.
سەرچاوەی ئەم وەرگێڕانە: پێگەی گۆڤاری شیرین
https://www.schirn.de/en/magazine/context/the_philosophy_of_facebook_identity_objects_andor_friends/
سەرچاوەكان:
[1] Martin Hollis, The philosophy of social science: an introduction Cambridge University Press, 1994 p. 17
[2] George Herbert Mead ‘The Genesis of the Self and Social Control’ International Journal of Ethics, Vol 35, No.3, 1925, pp.251-277
[3] Lev Grossman ‘Why Facebook is the Future’ Time 23 August 2007 home.sbc.edu.hk/~lwmm/newscut/materials/20070826time.pdf [accessed 26 December 2009]
[4] Kimberly Christopherson ‘The positive and negative implications of anonymity in Internet social interactions: “On the Internet, Nobody Knows You’re a Dog” Computers in Human Behaviour Vol 23 2007 pp.3038-3056
[5] Kim Moldofsky ‘Facebook Philosophy’ Hormone-Coloured Days 14 January 2009 hormonecoloreddays.blogspot.com/2009/01/facebook-philosophy.html [accessed 23 December 2009]
[6] Pacific Lutheran University ‘Philosophical theorist takes on Facebook’ Campus Voice 27 October 2006 news.plu.edu/node/1255 [accessed 26 December 2009]
[7] Ibid
[8] Katie Ellis & Mike Kent Disability and New Media Routledge Forthcoming.
[9] Lisa Cluett ‘How to Survive….. Networking in Facebook’ Study Smarter October 2009 www.studentservices.uwa.edu.au/__data/page/155791/TT2.1_Networking_in_Facebook.pdf [accessed 26 December 2009]
[10] George Cronk ‘George Herbert Mead (1863-1931)’ Internet Encyclopedia of Philosophy www.iep.utm.edu/mead/ 2005 [accessed 26 December 2009]
[11] Tara Brabazon ‘Come back Karl. All is forgiven’ ArtsHub 29 August 2007
www.artshub.com.au/au/news-article/views/museums-and-libraries/come-back-karl-all-is-forgiven-165380 [accessed 26 December 2009]
[12] Barb Dybwad ‘Teens banding Together to Cut Down on Facebook’ Mashable: The Social Media Guide 21 December 2009 mashable.com/2009/12/21/teens-cutting-down-on-facebook/ [accessed 26 December 2009]
[13] George Cronk op.cit.
نووسینی: دكتۆر كاتیی ئیلیس
لە ئینگلیزییەوە: ئەیوب حەسەن
