گوتاری ئیسلامی هاوچەرخ؛ لە نێوان بیری “تكفیر” و “رجا‌ء” دا
له دۆزینەوەی خەلەل و هۆكاری ئەم پاشەكشێیەدا، زۆر ووتراوە و دەوترێت، لەسەر موئامەرەی نێودەوڵەتی و هەوڵی ناحەزانی دژ بەم ڕەوتە و ڕۆڵی ووڵاتانی كەنداو له لێدان و سڕ كردنی بزاوتی “ئیسلامی هاوچەرخ“ و لایەنگرانی، دواترینیان باس لەو موئامەرە و پارە و بودجه زەبەلاحەی ووڵاتانی كەنداوی عەرەبی دەكات بەتایبەتی كە لە لایەن (سعودییە و ئیماراتی عەرەبی) تەرخانكرا بۆ خستنی “محمد مورسی“ و بزاوتی “ئیخوان له میصر“ كە بە دایكی هەموو بزاوتە ئیسلامی یەكانی دونیا دادەنرێت. ئەوەی كە لە تەواوی لێكدانەوە و شیكارەكان دا غائبە نەوەستانه لەسەر ئەو ململانێ فیكری و فیقهیەی كە لە ناوەوەی بزاوتەكە بۆته سەرە خۆرە و زیاتر له پێنج دەیەیە پەرتەوازەیی و لێكترازانێكی قوڵی خستۆته نێوان زانا و بیرمەند و بانگخواز و، تەواوی لایەنگرو هەوادارانی ئەم بزاوته، ململانێی ناوخۆیی ناو بزاوتی “ئیسلامی هاوچەرخ“ گەیشتۆته قۆناغێكی مەترسیدار كه لە چوارچێوەی خیلافی (فیقهی و مەزهەبی) دەرچووە و گەیشتۆتە ئاستی تۆمەتباركردنی یەكتر بە خیلافی عەقیدەیی و ناوزەند كردنی یەكتر بە بەرەی (تكفیری) و بەرەی (مرجئی)، هەردوو لایەن و بەرەكەش خۆ بە خاوەنی شەرعیەت و شوێنكەوتەی قورئان و فەرموودە و، لەوەش سەیرتر هەردوو بەرەكه پشت بەیەك سەرچاوەی مەعریفی و تێگەیشتن و هەڵێنجان دەبەستن لەوانەش مەقالاتی “ئیبن تەیمییە كه چەكی دەستی هەریەكێكیانه له لێدان و تۆمەتباركردنی ئەوی تر.
بیری تەكفیر و بیری إرجا‌و له مێژووی فیكری ئیسلامی دا
عەقیدەی (تەكفیر و إرجا‌و) له مێژووی ئیسلامیدا ڕەگ و ڕیشەیەكی قووڵی هەیە و وەك دوو تەوژمی دژ بەیەك ئەگەڕێتەوە بۆ ئەو خیلاف و مشتومڕە عەقیدەییەی كە لەبارەی (مسمی اڵایمان) ەوە ڕوویدا، ته‌كفیرییەكان بەوانه ووترا كە له موجمه‌لی عەقیدەدا دژ به ئەهلی سووننەت و جەماعەت وەستانەوە، پێیان وابوو؛ مرۆڤ بە نەكردنی كاری چاك و ئەنجامدانی تاوان كافر دەبێ و له بازنەی ئیمان دەردەچێ، مرجیئەكان لە بەرامبەردا ووتیان “عمل“ هیچ پەیوەندییەكی به ئیمانەوە نییە و مرۆڤ دەكرێت تەنها به دڵ باوەڕدار بێت، وە كاری چاكه پەیوەندی به كفرو ئیمانەوە نییه. واته؛ دەكرێت به بۆچوونی مورجیئەكان؛ مرۆڤ باوەڕدار بێت و كردەوەكانیشی هەروەكو مرۆڤی بێباوەڕ وابێت له دژایەتی شەریعەت و هتد… (بیری تەكفیر و بیری إرجا‌ء) لەسەر دەستی گەورە زانایانی پێشینی ئەم ئوومەته هەر زوو خەفە كراو له گۆڕ نرا، بەڵام له ساحەی “ئیسلامی هاوچەرخ“ جارێكی تر كرایەوە به جێگەی جەدەل و ڕووپەری كتێب و مه‌قالات و نوسینەكانی داپۆشیەوە و بوو به چەكێكی زێڕین بۆ تۆمەتباركردنی یەكتر و قبووڵنەكردنی ڕای جیاواز و لێدانی یەكتر. ململانێی نێوخۆیی “بزاوتی ئیسلامی هاوچەرخ“ و تۆمەتباركردنی یەكتر بە تەكفیری و مرجئی له بابەتی (حكم بغیر ما أنزل الله) و احتكام بۆ بەردەم سیستەم و یاسای مرۆیی دژ بە شەریعەت و هەڵوێستی موسڵمانان لەبەرامبەر فەرمانڕەوای عەلمانی-یەوە جارێكی تر سەریهەڵدایەوە.
تەرحی (إسلام یان جاهیلییەت)
ئاڕاستەیەك له بزاوتی “ئیسلامی هاوچەرخ“ خاوەنی تەرحی (ئیسلام یان جاهیلیەت) بوون، كه پێی وایه سیستەمی فەرمانڕەوایی له سەرتاسەری جیهان و وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامیشدا سیستەمی جاهیلی و نەفامین، چونكه مرۆڤەكان ناچار دەكەن له (احتكام) بۆ بەردەم سیستەم و ڕێسای مرۆیی لە جێگەی یاساو ڕێسای خوداییه‌وە دەسەڵاتی یاسادانان له خوداوە دەگوێزنەوە بۆ مرۆڤەكان، یاخود له قورئان و فەرموودەوە بۆ پەرلەمان، ئەم ڕەوته پێیان وایه؛ جاهیلیەت فەترەیەكی زەمەنی مێژوویی نییه و كۆتایی هاتبێت بەڵكو جاهیلیەت هەموو ئەو بارودۆخ و سیستەمه مرۆڤ كردانەیە كە تیایدا هەندێك له مرۆڤەكان دەبن به خوای هەندێكی تریان بە وەرگرتنی دەسەڵاتی ئه‌مر و نەهی و جێبەجێكردنی بەسەر ئەوانیتردا، خاوەنی ئەم تەرحە له گوتاری “ئیسلامی هاوچەرخ“ گەورە بیریاری ئیخوان “سه‌ید قوتب“ بوو، ناوبراو به داهێنەری دەستەواژەی (تەوحیدی حاكمییەت) و به سەنتەركردنی له عەقیدەی ئیسلامی دادەنرێت. “سه‌ید قوتب“ پێیوایه؛ كه بزاوتی “ئیسلامی هاوچەرخ“ ڕووبەڕووی جاهیلییەت و نەفامییەك بۆتەوە كە هیچی كەمتر نییه له جاهیلییەت و نەفامی قوڕەیش، كه پێغەمبەری خوداو ئه‌صحاب دژی وەستانەوەو شۆڕشێكیان بەرپاكرد بۆ تێكشكانی، ئەویش ئەو سیستەم و پەیڕەوانەیه كه بەرهەڵستی حاكمییەتی خودا دەكەن و دەیدەنه دەستی مرۆڤایەتی، له دیدی “سه‌ید قوتب“ جاهیلییەتی قوڕەیش و جاهیلییەتی سەردەم، تەنها فۆرمەكەی گۆڕاوە ئەگەرنا له ناوەڕۆكدا دیدگاو بنەما فیكرییەكانی هەر یەكێكن له وەرگرتنی پەیڕەو و پرۆگرامی ژیان، لە سەرچاوەیەكی تری غەیری ئیسلام، كه هەرهەموویان سەرچاوەی جاهیلیین. بۆیه ململانێی بزاوتی “ئیسلامی“ لەگەڵ نەیارەكانی دا نە ململانێی سیاسی نە ئابووری نە كۆمەڵایەتی و نە ململانێی ژیارییه، بەڵكو تەنها و تەنها ململانێیەكی عەقییدەیی یه لەسەر حاكمییەتی خودا و قبوڵكردنی پەیڕەو شەریعەتەكەی، یاخود قبوڵكردنی پێچەوانەكەی كه جاهیلییەت و كڕنووش بردنە بۆ سیستەم و پەیڕەوە دەستكردەكانی مرۆڤ، گوتاری سه‌ید بەوە كۆتایی دێت كه خۆ-سەرقاڵكردنی “بزاوتی ئیسلامی هاوچەرخ“ به پرۆژەی سیاسی و ووردەكاری فیقهی و خۆ خزاندنە ناو مەنزومەی دیموكراسی و هەڵبژاردن، جگە له كات به فیڕۆدان و دۆڕان و خۆ-بەدەستەوەدان هیچی تری لێ سەوز نابێت، ئەو دەڵێت؛ مالك و ئه‌بو حه‌نیفە و شافعی و ئه‌حمدی كوڕی حه‌نبه‌ل، لە كۆمەڵگەیەكدا وردەكاری فیقهی و ته‌فاصیلی شەریعەتیان دەخسته ڕوو، كه لەسەر بنەمای حاكمییەتی خودا و سیادەی شەریعەت دامەزرابوو، له ئێستادا كە كۆمەڵەگەیەكی لەو چەشنه بوونی نییه لەسەر ڕووی زەمین، هیچ بیانوویەك نییه بۆ ئیجتهاد و وردەكاری فیقهی، ئەو گروپەش له پیاوانی ئاینی كە سەرقاڵی ووردە كاری “فیقهن“ له پەناگەی سیستەم و فەرمانڕەوایەتییەك كە ململانێی دەسەڵاتی خوا دەكات لە زەوی، دەشوبهێنێت بەوانەی كە ئاڵای ئیسلامەتییان لەسەر (مه‌سجدی ضرار) بڵندكردۆتەوە.
قوتبییەكان كێ بوون؟
تەرحەكەی “سه‌ید قوتب“ هەر لەسەرەتاوە باڵی كێشا بەسەر ئەدەبیاتی “ئیخوان“ و بوو بە بزوێنەر و داینەمۆیەك له ئاڕاستەكردنی گەنج و لاوانی بزاوتەكە، زیاتر لەوەش بیری “سه‌ید قوتب” ڕەنگی دایەوە لە نوسین و موئەلەفاتی گەورە زانا و بیرمەند و بانگخوازانی “بزاوتی ئیسلامی هاوچەرخ“ ئەو كەسایەتی و بیرمەندانەش دواتر ناسران بە تەییاری قوتبی، لەوانەش:-
– محمد قوتب؛ كه بە درێژە پێدەری بیری قوتبی دادەنرێت، ناوبراو له (تأصیلی بیری سه‌ید قوتب) ی برای هەردوو كتێبە بەناوبانگەكەی (واقعنا المعاصر) لەگەڵ كتێبی (مفاهیم ینبغی أن تصحح) پێشكەش بە كتێبخانەی بزاوتی ئیسلامیكرد، كە دواتر ئەم دوو كتێبەش بەتایبەتی دووهەمیان بوو بەیەكێك لەسەرچاوەكانی بیری قوتبی.
– عبدالمجید الشاژلی؛ خاوەنی كتێبی (حد الاسلام وحقیقة الایمان) كه یەكێكی ترە له سەرچاوەكانی ڕەوتی قوتبی و تأصیل-كردنی مه‌فهومی حاكمیەت له عەقیدەی ئیسلامی.
– عبدالله عزام؛ كەسایەتی جیهادی دیاری ئیخوان كە بیری “سه‌ید قوتب” بە تەواوەتی لە نووسین و كەسایەتیدا ڕەنگی داوەتەوە. ئەو پیاوە بوو كە ڕۆڵی بەرچاوی هەبوو له شەڕی ئه‌فغان دژ بە سۆڤییەت و بیری سه‌ید قوتبی گەیاندە ناو موعەسكەراتی ئه‌فغان و پیشاور له پاكستان.
– صلاح الصاوي؛ گەورە بیریار و مونەزیری قوتبی خاوەنی كتێبی (نضریە السیادە وأثرها علی شرعیە الانضمە والقوانین)، ناوبراو لەم نووسینەیدا بە گەڕانەوە بۆ دەقه شەرعییەكان و اقوالی زانایانی پێشین، پایەو بنەماكانی سیستەمی عەلمانی هەڵتەدەكێنێ و دەگاته ئەو دەرئەنجامەی؛ كە سەردەم هیچ سوڵتانێكی شەرعی تیا نەماوە و سەرجەم سیستەم و مناهجە دەستكردەكان لەسەر (معاداتی خواو رسول) دروستبوون وە شۆڕشێكن له دژ به ئیسلام.
– محمد أحمد الراشد له ئێراق؛ ساڵانێكی زۆر لە هەوڵی چەسپاندنی بیری قوتبی-دا بوو لە ناو ئیخوانەكانی ئێراق، تا دواجار له دوای پرۆسەی ڕووخاندنی ڕژێمی بەعس و هاتنی هێزەكانی هاوپەیمانان بۆ ئێراق، ڕیزەكانی “ئیخوان“ له ئێراق بەجێدەهێڵێ له ئەنجامی ئەو ڕاجیایەی كە هەیبوو لەبارەی بەشداریكردنی حوكمڕانی لەگەڵ سەركردەكانی حیزبی ئیسلامی ئێراقی بە گشتی و “تارق هاشمی“ بەتایبەتی.
– له (بلاد الحرمین) یش، لەسەر دەستی هەردوو كەسایەتی دیار “شێخ سفر الحوالی” و “سەلمان العودە” و هەروەها سرورییەكان كە بە كۆكەرەوەی دەعوەی “محمدی كوری عه‌بدولوه‌هاب” و دەعوەی ئیخوانی دادەنرێن، بیری “سه‌ید قوتب” پەرەدەسێنێ و لەناو تەییاری سەلەفی دەبێته جێگەی مشتوومڕێكی توند، “شێخ سفر الحوالی” له تێزی دكتۆراكەی (ضاهرة الارجا‌ء فی الفكر الاسلامی المعاصر) كه له ژێر ئیشرافی “محمد قوتب” بەڕێوە دەچێت، ئه‌فكار و بۆچوونەكانی “سه‌ید قوتب” بەشێوازێكی ناڕاستەوخۆ، به عەقیدەی ئەهلی سوونەت و جەماعەت دەچەسپێنێ و نەیارەكانی به “إرجا‌ء” دەداته قەڵەم.
سەرەتای بەرهەڵستكاری و تۆمەتباركردن بە بیری تەكفیر
سەرەڕای ئەو پێشوازی و ڕەنگدانەوە زۆرەی بەدەستی هێنا لەناو تەواوی ساحەی ئیسلامی و، لە سەرجەم وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی، بیری قوتبی و قوتبییەكان كەوتنە بەر ڕەخنەی توندی بەشێك له خاوەن قەڵەم و بانگخوازانی ناو خودی “بزاوتی ئیسلامی“ و بەرهەڵستی و ناوزەند كردنیان بە تەكفیری و لادەر له مه‌نهەجی ئەهلی سوننەت و جەماعەت، سەرەتای ڕەخنە و بەرهەڵستكارییەكان لە “میصر“ و لەناو ئیخوانەكانەوە دەستیپێكرد پاش ئەوەی بەشێك لە گەنجەكانی “ئیخوان“ لە زیندانەكانی “جه‌مال عه‌بدولناصر“ و لە ژێر ئەشكەنجەدان بەرە و بیری تەكفیری دەسەڵات و فەرمانڕەوا و تەواوی كۆمەڵگای “میصر“ی ڕۆشتن لە ژێر كاریگەری نووسینەكانی “سه‌ید قوتب“. لە مەترسی كاردانەوەی خراپی ئەم نەوەیە، ڕابەری دووەمی ئیخوانەكانی میصر “حسن الهچیبی“ هەستا بە بەرپەرچدانەوەیەكی فەرمی بەشێك له ئه‌فكارو دەربڕینەكانی “سه‌ید قوتب” كە بوو بوون بە ئەدەبیاتێكی بەربڵاو لەناو گەنجانی بزاوتی ئیسلامی. بۆ ئەم مەبەستە “حسن الهضیبی“ كتێبێكی نووسی بە ناوی (دعاە لا قضاة) كە تیایدا ڕاستەخۆ بەرپەرچی بەشێك له ئه‌فكارەكانی مەودودی و ناڕاستەوخۆش وەڵامی “سه‌ید قوتب“ دەداتەوە لە بابەتی حاكمییەت و گۆمەڵگەی جاهیلی، لە كتێبەكەیدا؛ حسن الهچیبی دەسته‌واژەی حاكمییەت بە دەستەواژەیەكی نوێ و بیدەعی دەناسێنێت، كە لە قورئان و فەرموودە دا بوونی نییه و دروستكراوە، لەم بۆچوونەشدا قوتبییەكان بەرهەڵستییەكی توند دەكەن و دەڵێن؛ خۆ تەوحیدی (ربویبیەت و الوهییەت واسما و والصفات) دەستەواژەی قورئان و فەرموودە نین و لە لایەن “ئیبن تەیمییە“ ڕیزبەندی تەوحید كرا بۆ ئەو سێ جۆرە، كەسایەتی و بیرمەندی دیاری ئیخوان “یوسف قەرزاوی“ یەكێكی تر بوو لەوانەی لە مێژووی بزاوتەكە بە زمانێكی ئەكادیمی و هێمنانە ڕەخنەی له بیر و تەرحەكانی “سه‌ید قوتب“ گرت و لە بابەتی تەكفیر قوتبییەكانی بەلادەر له هێڵی ئەهلی سونەت و جەماعە ناوزەند كرد، قەرەزاوی لە كتێبی یادەوەرییەكانی (ئیبن القریە) و لە میانەی بەرنامەیەكی تەلەفیزیۆنی بانگەشه بۆ نوێكردنەوەی بیری “حسن البنا“ و ئاماژە بۆ هێڵە گشتییەكانی جیاوازی نێوان بیری “حسن البنا و سه‌ید قوتب“ دەكات. زۆرێك له قوتبییەكان پێیان وایه؛ جیاوازی لە نێوان سه‌ید و بەننا، تەنها جیاوازی دەربڕین و ئەدەبیاته، ئەگەرنا هەردووكیان خاوەنی یەك میتۆدی فیكری و تەواوكەری یەك ئاڕاستەن، بەڵام قەرزاوی پێچەوانەی ئەمه دەسەلمێنێ و پێی وایه؛ حه‌سن بەننا خاوەنی دیدی (اندماج و انفتاح) بوو لەگەڵ كۆمەڵگای موسڵمانان، بەڵام سه‌ید خاوەنی دیدی (انفصال و افتراق)ە ، حه‌سن بەننا لەناو كۆمەڵگەیەكی موسڵمانەوە كاریدەكرد بەڵام سه‌ید له پێی وایه لە مێژەوە كۆمەڵگەی موسڵمانان لەسەر ئەرزی واقیع بوونی نەماوە، قەرەزاوی دووپاتی ئەو خاڵەش دەكاتەوە كه بیری تەكفیری كۆمەڵگاو خۆ-دابڕین له كۆمەڵگەی جاهیلی دوا قۆناغی بیری “سه‌ید قوتب“ و نووسین و دەربڕینەكانیەتی. ئەوەی كە زیاتر تۆمەتی تەكفیری بەسەر بیری “سه‌ید قوتب“ و قوتبییەكاندا بڕی، دروستبوونی هێز و باڵی چەكداری (مسلح) بوو كە بە ڕەوتی (سه‌لفی جیهادی) ناسران، دیارترینی ئەو ڕەوتانەش جه‌ماعەی جیهادی ئیسلامی بوو، لە میصر. كە یەكێك لە دیارترین سەركردەكانی (ئه‌یمن الزواهری) بوو لە دوای جیابوونەوەی لە ئیخوان، “زەواهری“ له یەكێك له ژمارەكانی ڕۆژنامەی (شرق الاوسگ) له ساڵی 2001 دەنوسێت (إن سید قگب هو الژی وچع دستور “الجهادیین“! فی كتابه الدینامیت؛ (معالم فی الگریق)، وإن سید هو مصدر الإحیا‌و اڵاصولی!، وإن كتابه العدالە الاجتماعیە فی الإسلام، یعد أهم إنتاج عقلی وفكری للتیارات اڵاصولیە!، وإن فكره كان شرارە البد‌و فی إشعال الپورە الإسلامیە چد أعدا‌و الإسلام فی الداخل والخارج، والتی ما زالت فصولها الدامیە تتجدد یوما بعد یوم) ئەم لێدوانەی زەواهیری گومانی نەهێشتەوە لەوەی كە توراپی سه‌ید قوتب بووە به پاشخانێكی فیكری گەورە بۆ جەماعە جیهادی و تەكفییریەكان، سەبارەت بە ڕێكخراوی (ئەلقاعیدە) ی “ئوسامە بن لادن“ و ڕموزەكانیشی، رێكخراوێكی تەواو بارگاوی بوو به بیری قوتبییەكان، هەر وەك زەعیمی رێكخراوەكه (بن لادن) له كۆتا تۆماری دەنگی تەوصییە دەكات بۆ ڕیزەكانی ئەلقاعیدەو جەنگاوەرەكانی كه خوێندنەوە و مراجەعەیەكی تر بكەن بە كتێبه بەناوبانگەگەی محه‌مه‌د قوتب (مفاهیم ینبغی ان تصحح)، تۆمارە دەنگیەكەش لەسەر كەناڵی ئەلجەزیرەی عەرەبی بڵاو دەبێتەوە.
هەڵوێستی فەرمی ئیخوان لەبەرامبەر بیر و تێزەكانی سه‌ید قوتب
پاش بڵاوبوونەوەی ئەو دۆكیۆمێنت و تۆمار و لێدوانانەی كە جەماعاتی تەكفییر و جیهادییەكان دەداته پاڵ “سه‌ید قوتب“، ئیخوانەكانی “میصر“ توشی ئیحراجییەكی زۆر دەبن، بەتایبەتیش پاش ئەو حەملە ئیعلامییەی كە ڕاگەیاندنی “میصر“ی سەردەمی “موبارەك“ دەستی پێدەكات لە دژی “بزاوتی ئیسلامی هاوچەرخ“ بە گشتی و ئیخوان بە تایبەتی، ئەوە وادەكات ئیخوانەكانی میصر هەڵوێستی فەرمی جەماعەكە ڕابگەیەنن له ئاست تەرحەكانی سه‌ید و نووسراوەكانی، كە بۆته یەكێك لە سەرچاوەكانی بیری تەكفیری لە جیهان، لەم قۆناغەدا (مامون الهضیبی) كە ساڵی 2002 دەبێت بەڕابەری شەشەمی ئیخوان له میصر بە فەرمی ڕایدەگەیەنێت؛ كە بۆچوونەكانی “سه‌ید قوتب“ بە هیچ شێوەیەك نمایندەی “ئیخوان“ ناكات و تەنها بۆچوون و ئه‌فكاری شەخصی بوون و ئیخوان لێی بەرپرس نییه، ڕابەری شەشەم ئەوەشی ڕاگەیاند؛ كە جیاوازی تەرحی (حه‌سن بەننا و سه‌ید قوتب) وەك جیاوازی نێوان ئاشتی و جەنگە، ئەم هەڵوێستەی (مأمون هضیبی) زۆر جێگەی نیگەرانی دەبێت بۆ لایەنگرو هەوادارانی بیری قوتبی، بەڵام قوتبییەكان بە نەفەسێكی درێژ بەردەوام دەبن لە ناو ڕیزەكانی ئیخوان، تاكو دواجار لەسەردەمی (محمد البدیع) هاوڕێی زیندانی سید قوتب و رابەری هەشتەمی ئیخوان قوتبییەكان بە گوڕ و تینێكی نوێوە دێنەوە ناو “بزاوتی ئیسلامی“ كەسایەتییە دیارەكانیان بەدەردەكەون، لەوانەش؛ خیرەت الشاطر و حازم صلاح ابو اسماعیل و چەندانی تر… هەر لەم قۆناغەشدا قوتبییەكان زۆرینەی مەكتەبی ئیرشاد پێكدەهێنن تا كەوتنی “محمد مورسی“.
قوتبی و مەدخەلی؛ دوو ڕەوتی ئیسلامی دژ بەیەك
قوتبییەكان لە دەرەوەی بازنەی ئیخوان و لەلایەن ڕەوتی سەلەفی (مەدخەلی)ەوە ڕووبەروی دژایەتی و بەرهەڵستییەكی توند دەبنەوە، ڕەوتی مەدخەلی بەو ڕەوته سەلەفییەی “بزاوتی ئیسلامی هاوچەرخ“ دەوترێت كە شوێنكەوتەی (ڕەبیع بین هادی المدخلی) ین له سعوودیە، ئەم ڕەوته لە لایەن قوتبییەكانەوە تۆمەتبار دەكرێن بە زیندوو كەرەوەی بیری “إرجا‌ء“ و پاشكۆیەتیان بۆ ڕایات و سیستەمی عەلمانی له ژێر پاساوی گوێڕایەڵی بۆ وەلی ئەمری موسڵمانان، مەدخەلییەكان پێیان وایه؛ كە سه‌ید قوتب جینایەتێكی گەورەی دەرهەق بە ئومەتی ئیسلامی كردووە و بەرپرسیاری یەكەمە لە تێكدان و ئاژاوە گێڕی و، ئیرهاب لە ناو دەوڵەتانی ئیسلامی و كۆمەڵگەی موسڵمانان، ئەم جینایەتەش لەوەدا دەبینن؛ كە بیری سه‌ید قوتب و هاو-ئاوازەكانی بیرێكی ئینقیلابی و دژ بە مەنهەجی سەلەف و پێشینی ئەم ئوومەتەیه، لە مامەڵەیان لەگەڵ فەرمانڕەوا و بابەتی(حكم بغیر ما أنزل الله)، مەدخەلییەكان جیاوازی ناكەن لەو گۆڕانكارییە ڕیشەییەی كە قوتبییەكان پێیان وایه؛ لە نێوان سیستەمی فەرمانڕەوایی عەلمانی و سیستەمی فەرمانڕەوایی ئیسلامی دا بوونی هەیه، كە لە دووهەمیان ئەگەر فەرمانڕەوا كاری بە دەقێكی شەریعەت نەكرد دەكرێت مامەڵەی (كفر دون كفر)ی لەگەڵ دا بكرێت بەو وردەكارییەی كە لە ئه‌قوالی سەلەفی ئوومەت بوونی هەیه، بەڵام یەكەمیان كە لە بنەڕەتەوە لەسەر بنەمای ڕەفزی شەریعەت و سیادەی شەعب و قەوانینی مرۆڤ كرد دروستبووە، لای “قوتبییەكان“ كوفرێكی بەواحە و پاشگەزبوونەوەیه لە ئیسلام، له (تأصیل)ی ئەم جیاوازییەشدا “د. صلاح الصاوی“ پشت دەبەستێت بە مەقالاتی ئیبن ته‌یمییە و زۆرێكی تر له پێشەوایانی سەلەف، مەدخەلییەكان ئەم دیدە بە تەواوی ڕەت دەكەنەوەو پێیان وایە؛ هەڵگەڕانەوە له فەرمانڕەوا، ئەگەرچی كافریش بێت دروست نییە و پێچەوانەی رێبازی سەلەفە، هەروەك (تەلعەت زهران) ی گەورە مەدخەلی لە “میصر“ له تۆمارێكی دەنگی و ڕەنگی دان بەم بنەمایەی مەدخەلییەكاندا دەنێت، “ڕەبیع بن هادی المدخلی“ دیارترین و گەورەترین كەسایەتی ئیسلامی یه كە زۆرترین دژایەتی “سه‌ید قوتب” و هاو-بیرەكانی كردووە، ناوبراو خاوەنی زۆرترین نوسینە لەسەر “سه‌ید قوتب“ كە دیارترینیان (اچوا‌و اسلامیە علی عقیدە سید قگب) لەم نووسینەشیدا ئەوەی بەرپەرچی دایەوە قوتبییەكان نەبوون، بەڵكو زانایەكی سەلەفی بوو، كە ئەندامی دەستەی گەورە زانایانی “سعودیه“ بوو بە ناوی (شێخ بكر أبو زید). ئەم شێخە بە نووسراوێك وەڵامی “ڕەبیع مەدخەلی” دەداتەوە كە تیایدا دەنوسێت؛ بێ ئینسافی زۆرت بەرامبەر بە سه‌ید كردووە و داوات لێدەكەم كتێبەكەت سه‌حب كەیتەوە، هەروەك بۆی دەنوسێت؛ وه‌جهی موقارنە لەنێوان ئەم نووسینەو نووسینەكانی “سەید“ دا نییه، كە لە لوتكەی بەلاغەت و ڕەوانبێژی دایه. “ڕەبیعی مەدخەلی“ و كەسایەتییە دیارەكانی ڕەوتەكەی، لەوانەش؛ محه‌مه‌د سه‌عید رسلان و تەلعەت زهران، تەنها بە سه‌ید قوتبەوە ناوەستن، بەڵكو لە ناو “بزاوتی ئیسلامی هاوچەرخ“ بە هەردوو ڕەوتی سه‌لفی و ئیخوان هەرچی زانا و بیرمەند و بانگخواز هەیه، كە بە ووشەیەك پشتگیری له سه‌ید و نووسینەكانی بكات دەیدەنه بەر نەشتەری (ابتداع و گومڕا و لادەر) له سیراتی مستقیم. (محمد سعید رسلان) له كۆتا لیستی ناساندنی بانگخوازانی گومڕاو تەكفییری (شێخ اسحاقی حوینی و محمد حسان و محمد سعید یعقوب له میصر و شێخ سفر الحوالی و سەلمان العودە و عائز القرنی له سعودیه) بە هەڵگرانی بیری قوتبی ناوزەند دەكا و داوای بایكۆت كردنی نوسین و ووتارەكانیان دەكات لە لایەن موسڵمانانەوە.
گوتاری ئیسلامی هاوچەرخ بەرە و كوێ؟
له ئێستادا گوتاری “ئیسلامی هاوچەرخ“ ڕۆژ بە ڕۆژ له پووكانەوەدایه، كە بەشێك لە هۆكارە سەرەكیەكەشی دەگەڕێتەوە بۆ ئەو ململانێ نێوخۆیی-یە و، سەرقاڵبوونی بیرمەند و بانگخوازەكانی بە تۆمەتباركردن و بەرپەرچدانەوەی یەكتر به بیری (تەكفیر و إرجا‌ء). هیچ لێكنزیكبوونەوەیەك نییه لە نێوان ئەم دوو ڕەوتەدا و، جیاوازییەكان ڕۆژ بە ڕۆژ قوڵتر دەبنەوە. نەیارانی بزاوتەكەش لە هەموو شوێنێك ئەم جیاوازی دید و دژ بەیەك وەستانە ناڕاستەوخۆ ڕەواج پێدەدەن و، جێگەو پێگەی بۆ دەڕەخسێنن. لاوان و گەنجانی ناو بزاوتەكە بەشێكی زۆریان بێ هیوایی ڕووی تێكردوون و ماندوون له بیستنی تۆمەت و تانە و تەشەر دژ بەیەكتر، ئێستا سەركردەكانی “بزاوتی ئیسلامی هاوچەرخ“ له هەموو لایەن و فەسیلەكان، یاخود سوود له هەڵەكانی ڕابردوویان وەردەگرن و گوتارێكی هاوبەش و موعته‌دیل بە قبووڵكردنی جیاوازییەكانی یەكترەوە پێشكەش به كۆمەڵگا دەكەن، یاخود چارەنوسیان له ئایەتەكەی خوای گەورەدا (فتفشلوا و تذهب ریحكم) بەرجەستە دەبێت.
سەرچاوەكان:
1-د. فاروق طیفور، بین البنا وقطب: الاتفاق والاختلاف الجز‌ء الخامس
2-الشیخ محمود عامر، الشیخ محمد حسان یجدد فكر سید قطب بصبغة سلفیة
3-أسامە شحادة، تأثیر أفكار سید قطب علی الجزیرة العربیة
4-حمد بن حسن بن حجازی، برا‌وە الدعوة السلفیة من الفكر القطبی السروری
5-محمود عامر، مخاطر إحیا‌ء الفكر القطبی من جدید
6-د. صلاح الصاوی، نظلایة السیادة وأثرها علی شرعیة الانڤمة والقوانین
7-الشیخ ربیع بن هادی المدخلی، أضوا‌ء اسلامیة علی عقیدة سید قطب وفكره
8-الشیخ بكر أبو زید، النصیحة الذهبیة
